Językoznawstwo WSFIZ zawada ełk

1.CZYM PRZEJAWIAŁY SIĘ ZAINTERESOWANIA STAROŻyTNYCH HINDUSÓW?

Najdawniejsze systematyczne badania nad językiem rozwinęły się około połowy pierwszego tysiąclecia p.n.e. w Indiach. Wierzono tam, że recytowanie świętych hymnów wedyjskich tylko wtedy spełnia swoja funkcje religijno- magiczną, gdy jest językowo poprawne. Zrodziła się więc potrzeba określenia tej poprawności i stało się to pobudka do badań fonologicznych.
Zainteresowanie językoznawstwem przejawiało się przez religie istniała wówczas potrzeba tłumaczenia starożytnych tekstów religijnych zawartych w księgach zwanych wedami. Niektóre pochodziły z XV w p. n. e . W kraju dominowała empiryczna tradycja opisowa, a więc taka która kładzie nacisk na opis konkretnych faktów językowych.

2.JAKIE BYŁY OSIĄGNIĘCIA JĘZYKOZNAWSTWA HINDUSKIEGO.

- wyróżnienie głosek i liter, fonemu od głoski
- opis zmian fonetycznych przy artykułowaniu
- rozróżnienie zmian fonetycznych przy artykułowaniu
- rozróżnienie fleksji i afiksy ( przyrostki i przedrostki)
- sporządzono opis derywacji i kompozycji
- sporządzenie opisu artykulacji poszczególnych dźwięków i poprawnego system ich klasyfikacji a podstawnie wzrokowej i dotykowej obserwacji narządów mowy przy wymawianiu głosek
- teoretyczne ujęcie zagadnień językowych
- wprowadzenie terminu sphota, który oznacza formę dźwiękowa funkcjonującą jako znak
- układanie gramatyki opisowo- normatywnych sanskrytu, które nie tylko podawały jak się mówi, ale także jak się mówić powinno
- Dokonanie przez żyjącego prawdopodobnie w IV w. p. n. Paniniego e. syntezy wszystkich tych prac, w swej gramatyce obejmującej blisko 4 tysiące krótkich reguł, których uczono się na pamięć
- była analiza morfologiczna wyrazu, jego podział na mniejsze cząstki, mające samodzielna wartość znaczeniową, które my nazywamy morfemami jako główny przedmiotem gramatyki.
- Osiągnięcie niedoścignionego dotąd poziomu w dziedzinie badań nad postacią morfemów i ich funkcją znaczeniową przez Paniniego.
- Popularyzacja dzieła Paniniego

3.NA CZYM POLEGA NATURALNY I KONWENCONALNY STOSUNEK WYRAZÓW DO RZECZY.

Drugim w starożytności centrum badań nad językiem była Grecja. W V. IV. w. p. n. e filozofowie rozważali problem stosunku do rzeczy. Zaznaczyły się tu dwa stanowiska.
1. jedni uważali ten związek za naturalny, wywodzili się od Heraklita z Efezu. Pojmowali wyrazy jako konieczną relację natury ludzkiej na doznawane uczucia i wrażenia zmysłowe, podobnie jak kaszel wycie czy lęk.
2. Drudzy wywodzili się od Demokryta z Abdery , uważali ten związek za konwencjonalny i twierdzili że nie ma żadnego związku między formą wyrazu a oznaczoną przez niego rzeczą, lecz że to tylko przypadek przydzielił danej rzeczy te właśnie nazwę, a umowa, konwencja, zawarta między członkami społeczeństwa utrwaliła go w tym znaczeniu.
Krokiem naprzód w rozwoju poglądów na język był dialog Platona Kratylos, w którym autor konfrontuje obie teorie tradycyjne.
Najważniejszą w starożytności próba pogodzenia ich były poglądy Epikura. W rozwoju języka wyróżnia on dwa okresy: pierwszy , naturalny, drugi konwencjonalny. W pierwszym okresie wyrazy powstały jako konieczne reakcje organów głosowych człowieka na pewne uczucia i wrażenia. Dopiero w drugim okresie zaczął odgrywać rolę czynnik społeczny i intelektualny. Dla uniknięcia wieloznaczności ustalono w obrębie każdego plemienia konwencjonalne znaczenie poszczególnych wyrazów, powstałych droga spontanicznych reakcji, a nadto wprowadzono nazwy dla pojęć abstrakcyjnych, istniejących tylko w naszej świadomości. Stanowisko Epikura było jednak odosobnione. W starożytności zwycięzyła teoria konwencjonalna.

4.OMÓW KONCEPCJE JĘZYKOWE ANALOGISTÓW I ANOMALISTÓW.

W drugim okresie rozwoju językoznawstwa greckiego , w III i II w. p. n. e , zagadnieniami języka interesowali się głównie filologowie z Aleksandrii, którzy zetknęli się z nimi przy wydawaniu tekstów klasyków greckich, oraz filozofowie szkoły stoickiej na Rados, w Atenach i Pergamon, którzy badali język w ramach swej szeroko pojętej logiki. Wytworzyły się dwa obozy i zarazem dwie koncepcje języka
1. Analogistów ( proporcjonalność)- do którego należeli filologowie aleksandryjscy , byli oni zdania ,że w języku panuje prawidłowa regularność, wynikająca z zupełnej zgodności miedzy kategoriami logicznymi i gramatycznymi. Analogisci pojmowali język jako system stosunków proporcjonalnych, co stanowi zarodek nowoczesnej koncepcji systemu języka. Twierdzili też że pewnym kategoriom pojęciowym odpowiadają zawsze te same końcówki wyrazów. Ze względu na istnienie wyjątków określili oni klasy wyrazów, w których dane końcówki są wykładnikami danych kategorii. Idąc tą droga , doszli oni do ustalenia typów odmian imion i czasowników oraz do określenia wyrazów, które wedle każdego do tych typów się odmieniają. Tak zmodyfikowana teza analogistów zyskała powszechne uznanie.
2. Anomaliści( nierówność) do którego należeli stoicy. Uważali oni że w języku włada dowolność, a kategorie gramatyczne w wielu wypadkach odbiegają od logicznych, zasłużyli się głównie krytyką zbyt uproszczonej koncepcji systemu znaków proporcjonalnych języka wysuwanej przez anagologistów. Wskazywali oni istnienie różnych wyjątków jako zaprzeczenie twierdzenia że pewnym kategoriom pojęciowym odpowiadają zawsze te same końcówki wyrazów.

5.KIEDY I NA JAKIEJ PODSTAWIE POWSTAWAŁA KONCEPCJA RODZIN JĘZYKOWYCH?

W XVI w. europejska szkoła językowa wchłonęła tradycje zarówno szkoły łacińskiej, jak greckiej i hebrajskiej, i na tej podstawie w XVII w. powstała Gramatyka ogólna wydana w Paryżu w 1660 r. Oparta na materiale języka francuskiego, łaciny, greki i hebrajskiego. Gramatyka zestawia podobieństwa zachodzące między tymi językami, stosując od ich analizy schematy logiczne.
Mimo wszystkich jej wad Gramatykę ogólną należy uważać za jeden z przejawów tych zainteresowań, które doprowadziły z czasem do powstania językoznawstwa porównawczego. Sięgają one starożytności. Kwintylian, rektor rzymski z I w. p.n. e, porównuje ze sobą pewne właściwości języka łacińskiego i greckiego. Gramatycy żydowscy X i XI w. stwierdzili pokrewieństwo języków hebrajskiego, arabskiego i aramejskiego, stanowiących jądro rodziny semickiej. W XVI w. ustaliła się koncepcja rodzin języków romańskich, germańskich, celtyckich, słowiańskich. I tak skład rodziny słowiańskiej przedstawił zgodnie z prawdą Łukasz Górnicki w Dworzaninie polskim z r. 1566. W XVII w. wysunięto hipotezę co do pokrewieństwa języków uralo- ałtajskich. W XVIII w. zainteresowania językoznawcze objęły cały świat, co w wysokim stopniu było zasługą G.W. Leibniza zachęcającego do badania żywych jeżyków. W r. 1786 William Jones rozpoznał pokrewieństwo sanskrytu, greki i łaciny, przypuszczając równocześnie przynależność do tej grupy języka gockiego, języków celtyckich i staroperskiego. Tak zarysowała się koncepcja rodziny indoeuropejskiej. W latach 1800- 1805 L. Hervas wydał w Madrycie katalog języków i narodów, w którym porównuje w wyrazy 300 języków. Pierwszy ustalił on pokrewieństwo języków wielkiej rodziny malajo- polinezyjskiej. Na początku XIX w. rozpoznano również istnienie rodziny bantu w Afryce, chińsko- tybetańskiej w Azji Wschodniej i drawidyjskiej w Indiach. Horyzonty językoznawstwa rozszerzały się niezmiennie jednak samo stwierdzenie pokrewieństwa pewnej grupy języków nie jest jeszcze językoznawstwem porównawczym Rodzi się bowiem z chwilą gdy porównanie to przybiera formę metodyczną, co nastąpiło dopiero na początku XIXw.

6. CO BYŁO OSIĄGNIĘCIEM DOBY ODRODZENIA.

Odrodzenie, renesans, ważna epoka literacka i kulturalna w Europie i w Polsce między średniowieczem i barokiem. Odrodzenie zrodziło się we Włoszech w XIV w. i trwało do XVI w., w XV w. rozpowszechniając się w wielu krajach Europy.
W odrodzeniu odchodzi się od dogmatów średniowiecza, łacina traci dominujące znaczenie- kraje zaczynają używając swych narodowych języków co wiązało się z wzrostem zainteresowania mini i badaniem ich. Dodatkowym czynnikiem były wielkie odkrycia geograficzne. Wspólny język wzmacniał poczucie patriotyzmu i rozwój gramatyk. Nastąpił też znaczny rozwój szkolnictwa, powrót do znajomości dzieł literatury i filozofii starożytnej oraz zainteresowanie nauka w ogólnym znaczeniu tj. rozwój humanizmu.
Coraz większe znaczenie miał w piśmiennictwie język polski, choć posługiwano się nadal łaciną, jako międzynarodowym językiem pisarzy i uczonych. Duży wpływ na życie literackie i umysłowe wywarła reformacja, a także kontrreformacja, w związku z czym ukazało się m.in. wiele przekładów Starego i Nowego Testamentu (Pismo Święte) oraz mnóstwo pism polemicznych, nierzadko podważających ustalone autorytety i dogmaty.
Rozwijała się historiografia (M. Bielski, B. Paprocki - autor herbarzy, M. Stryjkowski i in.). Łukasz Górnicki, posługując się dziełem B. Castiglionego, uczył w Dworzaninie polskim (1565) dobrych manier.

7.NA CZYM POLEGAŁ SZCZEGÓLNY CHARAKTER BADAŃ JĘZYKOZNAWCZYCH W ZAKRESIE JEZYKA HEBRAJSKIEGO?

Twierdzono że język hebrajski jest pierwszym i najstarszym językiem świata, z którego powstały spokrewnione a nim języki. Uczeni zgadzali się co do pierwotności języka hebrajskiego, jednak przyczyny dyferencji różniły się. Do końca XVIII w. Hebrajski jest prajęzykiem ludzkości, istnienie jednak jest coraz częściej podważane. Średniowieczne twierdzenie jakoby język hebrajski z którego miały powstać inne języki w wyniku zamieszania na skutek budowy wieży Babel, wypiera twierdzenie Liebliza, który przyjmuje istnienie rodzin z których wywodzą się języki, jednak pomiędzy mini dostrzega liczne podobieństwa, które mogą być rezultatem wspólnego pochodzenia.

8.PORÓWNAJ RACJONALIZM I EMPIRYZM W BADANIACH JĘZYKOZNAWCZYCH.

W wieku XVII- XVIII nastąpił zwrot ku językoznawstwu ogólnemu, epoka klasycyzmu, opracowania stają się naukowe, pytania o budowę zdania i istotę języka. Wykształciły się dwa sposoby widzenia świata:
1.Kartezjusza-racjonalizm1. przekonanie o wyższości poznawczej rozumu oraz konieczności kierowania się nim w każdym działaniu. 2. filoz. kierunek filozoficzny przypisujący zasadniczą rolę w poznaniu rozumowi ludzkiemu i przeciwstawny innym źródłom wiedzy rozumowe dociekanie spraw (odwołanie do starożytności.)
2.Empiryzm, kierunek filozofii, wg. którego jedynym lub głównym źródłem bądź środkiem poznania jest doświadczenie zmysłowe (zewnętrzne lub wewnętrzne). Przez doświadczenie rozumiano nie tylko ogląd danego faktu jednostkowego, lecz także złożony proces kalkulacji i rachunku, możliwie największej liczby warunków i okoliczności poprzedzających go, współtowarzyszących mu i z niego wynikających, aby dopiero na tej podstawie wyciągać wnioski i formułować oceny.
Początkowo racjonalizm uczył precyzji myślenia i metody a empiryzm respektowania faktów i doświadczenia. Problematyka językowa stanęła w samym centrum zainteresowania filozofów i naukowców, którzy zajmowali się głównie trzema problemami
? Stworzeniem gramatyki uniwersalnej
? Stworzeniem jednego uniwersalnego języka filozoficznego nauki
? Pochodzenia mowy
Widoczna ogólna orientacja unitarystyczna i uniwersalistyczna pozostaje w związku z nastawieniem logicznym epoki.
Racjonalizm: jedyny i decydujący czynnik poznania rozum
Empiryzm: należy opierać się na założeniach i wnioskach teoretycznych, lecz na doświadczeniu z którego można budować prawdziwą wiedzę.
Oba te kierunki odegrały ważny wpływ na rozwój językoznawstwa. Ukłon w stronę logiki poparte doświadczeniem, które było oparte na faktach. Odwrót od czysto praktycznego językoznawstwa.

9. OMÓW EWOLUCYJNY PUNKT WIDZENIA NA RZECZYWISTOŚĆ I ODNIEŚ GO DO JĘZYKOZNAWSTWA.

ewolucjonizm ? Twórcą teorii ewolucji był Karol Darwin.
1. biol. nauka zajmująca się rozwojem organizmów żywych, teoriami powstania i rozwoju życia na Ziemi, powstawaniem, różnicowaniem i wymieraniem poszczególnych gatunków, prawidłowościami w ewolucji.
2. 2. filoz., społ. kierunek uznający, że rozwój społeczeństwa następuje stale i na zasadzie ewolucji, tworząc nowe, zróżnicowane struktury
Zmiany fonologiczne, słownikowe, morfologiczne, słownikowe i stylistyczne, które narastają w ciągu wieków, przekształcają język do tego stopnia, ze stale się on zupełnie różny od swego historycznego przodka. Ten fakt przeobrażenia się poszczególnych składników języka nazywamy ewolucją. Dokonuje się ona niezmiernie wolno i stopniowo. Zmianie podlegają równocześnie tylko nieliczne elementy języka 9fonemy, morfemy, całe wyrazy), a elementy te wchodzą niepostrzeżenie w miejsce starych elementów, nie przeszkadzając w niczym komunikacji między ludźmi, czyli wzajemnemu przekazywaniu informacji. Ponieważ więc zmiany językowe występują w tak różnych dawkach, że nie odgrywają żadnej roli w życiu ludzi , oni nie uświadamiają ich sobie i myślą że język się nie zmienia.

10.PORÓWNAJ ASPEKT DIACHRONICZNY I SYNCHRONICZNY W JĘZYKOZNAWSTWIE.

Językoznawstwo synchroniczne zajmuje się stosunkami logicznymi i psychologicznymi, które wiążą elementy języka współistniejące i tworzące system, elementy takie jakie powstają w świadomości zbiorowej.
Językoznawstwo diachroniczne ma za zadanie badać stosunki wiążące elementy języka następujące po sobie w czasie, nie zauważone przez świadomość zbiorową elementy, które substytuując się jedne w miejsce drugich nie tworzą ze sobą systemu.

11. PODAJ ZAŁOŻENIA JĘZYKOZNAWSTWA DIACHRONICZNEGO I JEGO PRZEDSTAWICIELI

Językoznawstwo diachroniczne (od gr. da 'przez', chrónos 'czas', językoznawstwo historyczne) to dział językoznawstwa zajmujący się badaniem relacji jakie występują między elementami języka w różnych epokach jego rozwoju. Językoznawstwo diachroniczne bada więc zmiany, jakie zachodzą w języku z upływem czasu. Głównym zadaniem językoznawstwa diachronicznego jest opisanie tych zmian i sformułowanie na tej podstawie możliwie ogólnych zasad obowiązujących w ewolucji języków.

Jedną z pierwszych, najsławniejszych zasad tego typu było sformułowane w 1822 roku przez Jakuba Grimma (w oparciu o pewne ustalenia Rasmusa Kristiana Raska) prawo Grimma, ustalające przebieg tzw. pierwszej i drugiej przesuwki spółgłoskowej w niektórych językach germańskich. Jednak większość obserwacji i zasad formułowanych przez diachronistów ma znacznie węższe "ramy" i dotyczy zmian językowych o stosunkowo niewielkim zasięgu ? najczęściej chodzi o jeden tylko język i zmianę, która w nim zachodzi na granicy dwóch epok.
.
12. PODAJ ZAŁOŻENIA JĘZYKOZNAWSTWA SYNCHRONICZNEGO I JEGO PRZEDSTAWICIELI.

Językoznawstwo synchroniczne (od gr. syn 'razem', chronos 'czas') ? te działy językoznawstwa, których przedmiotem jest system języka w danym momencie, bez względu na historię tego języka jako całości, jak i na historię poszczególnych jego elementów. Językoznawstwo synchroniczne bada więc wszystkie elementy danego języka (danych języków) współwystępujące w określonym czasie, a także relacje między tymi elementami, abstrahuje natomiast zupełnie od historycznej genezy poszczególnych zjawisk.

Czasem mówi się o językoznawstwie synchronicznym jako o badaniu "przekrojów" języka poszczególnych epok (należy sobie wyobrazić język przestrzennie - jako wijącego się przez epoki, nieustannie ewoluującego węża). Każdy taki przekrój to osobny, w pełni autonomiczny system, funkcjonalnie niezależny od pozostałych przekrojów (choć powiązany z nimi genetycznie).

13.OMÓW ZAŁOŻENIA MŁODOGRAMATYKÓW.

Cechował ich psychologizm i historyzm. Chcieli nadać językoznawstwu charakter nauki tak ścisłej jak nauki przyrodnicze. Nie uznawali aspektów kulturowych w rozwoju języka. Odrzucali językoznawstwo teoretyczne, uogólniające, preferując badania szczegółowe, empiryczne. Język jako zjawisko przyrody podlega prawom rozwoju. Główną ich tezą była teza o bezwyjątkowości praw głosowych - jeśli w jakimś języku lub dialekcie zachodzi zmiana fonetyczna, to zachodzi ona u wszystkich użytkowników tego języka lub dialektu i we wszystkich wyrazach, w których występują warunki do takiej zmiany. Sformułowali także teorię analogii - formy językowe zmieniają się w sposób nieumotywowany fonetycznie, ale poprzez podobieństwo do innych form. Dzięki ich badaniom odkryto rodziny językowe i pokrewieństwo między nimi.
Uważali oni ogólne normy języka za fikcję, realny język istniał dla nich bowiem tylko w jednostkach. Przyjmowali oni , ze w podświadomości jednostki istnieje trwale zespół zapamiętanych form językowych związanych systemem asocjacji, dzięki którym on funkcjonuje tworząc na podstawie analogii coraz nowe formy i zdania. Ten podświadomy system języka jest w wysokim stopniu jest w wysokim stopniu niezależny od świadomości i dlatego działa automatycznie, ulegając powolnej ewolucji, która młodogramatycy sprowadzili do trzech głównych zjawisk;
1.bezwyjatkowości praw głosowych
2. działania analogii
3.zaporzyczeń
Zdaniem młodogramatyków funkcja znaczeniowa języka nie ma wpływu na jego ewolucję, która dokonuje się mechanicznie wedle praw które jak prawa przyrodnicze są bezwyjątkowe chodź w przeciwieństwie do nich nie są uniwersalne. W określonej pozycji w wyrazie, na określonym obszarze i w określonej epoce jedna głoska przechodzi w drugą we wszystkich wyrazach bez wyjątku. Po wygaśnięciu działania prawa, w skutek działania analogii, czy też zapożyczeń, których postać jest sprzeczna z wygasłym prawem głosowym. Są to jednak wyjątki pozorne, gdyż nie istniały one w epoce działania prawa.

14. NA CZYM POLEGAŁA BEZWYJĄTKOWOŚĆ PRAW GŁOSOWYCH?

Prawa głoskowe różnią się zasadniczo od praw przyrodniczych, gdy bowiem te ostatnie działają bowiem zawsze i wszędzie to każde prawo głosowe działa tylko w pewnym okresie czasu i odrębie społeczeństwa ludzkiego zamieszkującego dany obszar. W odrębie tego czasu i przestrzeni prawo głosowe jest bezwyjątkowe, tj. wywołuje dana zmianę w danej pozycji we wszystkich wyrazach i u wszystkich członków danego społeczeństwa, po wygaśnięciu jednak działania prawa mogą wejść w skład języka formy nowe, stanowiące dla danego prawa głosowego wyjątki pozorne, bo powstały już po jego wygaśnięciu. Te wyjątki pozorne to bądź zapożyczenia z obcych języków, bądź wyniki funkcjonowania systemu języka. Ponieważ prawa głosowe działają tylko na pewnym obszarze, przeto po ich wygaśnięciu język może zapożyczać z języków sąsiednich, nie objętych tym prawem, wyrazy, których forma głosowa jest z danym prawem sprzeczna. Po tej sprzeczności z prawami rządzącymi w danym języku poznajemy zapożyczenia.

15. JAKA BYŁA PROGRMAOWA CECHA MŁODOGRMATYKÓW?

Według młodogramatyków system języka jest niezależny od świadomości, działa automatycznie, ulegając powolne ewolucji, którą sprowadzili oni do trzech zjawisk:
1. bezwyjątkowych praw głosowych- patrz punkt 14
2. działania analogii- wpływ upodabniający jednej jednostki językowej na inną, występujący zwłaszcza w morfemach gramatycznych (słowotwórczych, fleksyjnych). Przykładem analogii może być forma syna, utworzona pod wpływem takich form jak ojca czy męża, w miejsce dawnego synu.
3. zapożyczeń- element języka: wyraz, związek wyrazowy, konstrukcja składniowa przejęte z innego języka lub wzorowane na nim; ze wzg. na język, z którego zostały przejęte, są np. zapożyczenie z języka angielskiego ? anglicyzm lub amerykanizm, z czeskiego ? czechizm (bohemizm), z francuskiego ? galicyzm, z niemieckiego ? germanizm, z greckiego ? grecyzm, z włoskiego ? italianizm, z łaciny ? latynizm, z języków wschodnich ? orientalizm, z rosyjskiego ? rusycyzm.
Twierdzili oni że jeśli w jakimś języku lub dialekcie zachodzi w określonym kontekście zmiana fonetyczna to zachodzi ona u wszystkich użytkowników tego języka lub dialektu i we wszystkich wyrazach, w których występują warunki do takiej zmiany. Jedynym czynnikiem mogącym rozszerzyć lub zwęzić zakres tej zmiany jest proces analogii.

16. DOKONAJ KLASYFIKACJI TYPOLOGICZNEJ JEZYKÓW.

Klasyfikacja typologiczna ? klasyfikacja językowa z punktu widzenia ich budowy, bez wzglądu na ich związki historyczno- genealogiczne i geograficzne. Ze względu na dział językowy który podlega badaniu typologicznemu rozróżnia się typologię fonologiczną, morfologiczną, syntaktyczną leksykalną.

Podstawy i jednostka klasyfikacji typologicznej
-Języki klasyfikuje się według różnych kryteriów
wewnątrz językowych ? cech strukturalnych.
-Języki grupuje się w typy.

Typologia morfologiczna ? struktury morfologiczne
(klasyfikacja Humboldta)

- izolujace w których elementy leksykalne i gramatyczne stoją zupełnie oddzielnie
- aglutynacyjne w których elementy są ze sobą tylko mechanicznie zestawione
- interkorporacyjne,, których forma czasownika zawiera obok wykładnika osoby podmiotu również i wykładnik dopełnienia bliższego
- fleksyjne, w których kategorie gramatyczne wyrażane są przez końcówki wyrazów

17. PODAJ PRZYKLADY JĘZYKÓW IZOLUJĄCYCH, AGLUTYNACYJNYCH I FLEKSYJNYCH.

Wystosowana przez Humboldta typologia języków utrzymała się przez cały XIX w. Humboldt wyróżnił języki:
- izolujace np. chiński, angielski, tajski, wietnamski
- aglutynacyjne np. tureckie, węgierski, fiński, estoński, japoński esperanto interkorporacyjne, np. Indian amerykańskich,
- fleksyjne np. indoeuropejskie, polski, łacina jak również język czeczeński,
-
18.OMÓW RÓŻNICE MIĘDZY ZAŁOŻENIAMI MŁODOGRAMATYKÓW I STRUKTURALISTÓW.

Zmiany językowe rozumiano nie na wzór młodogramatyków jako przeobrażenia poszczególnych elementów języka w izolacji lecz jako przejście do jednego wcześniejszego stanu języka do późniejszego. Strukturaliści krytykowali mechaniczne ujęcie języka przez młodogramatyków, także psychologizm młodogramatyków. Strukturaliści krytykowali posługiwanie się kryteriami i metodami zapożyczonymi z innych dyscyplin, nie dążyli do utworzenia nauki autonomicznej.

19. JAKI BYŁ POGLĄD STRUKTURALISTÓW NA JĘZYK?

Strukturalizm jest teorią opartą na przekonaniu, iż język jest strukturą zorganizowanych systemów znaków, będących podstawowym kodem komunikacji międzyludzkiej. Strukturaliści ujmują język jako obiektywny i niezależny od konkretnego człowieka system relacji determinujący mozliwośći. Odrzucają natomiast poglądy młodogramatyków i. Odrzucają psychologizowanie i atomizowanie języka. Nie opisują elementów pozajęzykowych. Centralnym problemem językoznawstwa po II wojnie światowej staje się zagadnienie budowy języka a więc jego struktury, dlatego pogląd ten nazywamy strukturalizmem.

20. OMÓW ZAŁOŻENIA STRUKTURALIZMU.

Najważniejsze elementy teorii Ferdynanda de Saussure to:
? uznanie, że wyrazy języka naturalnego są znakami, a nie nazwami;
? stworzenie bilateralnej teorii znaku (teza, że na znak językowy składa się kształt i pojęcie;
? teza o konwencjonalnym charakterze związku między kształtem a znaczeniem znak;
? oddzielenie języka jako systemu (franc. langue) od zdolności człowieka do posługiwania się językiem (franc. langage) i faktycznego wykorzystania konkretnego systemu językowego (franc. parole);
? uznanie, że langue (język jako system) jest zjawiskiem społecznym, danym wszystkim użytkownikom danego języka;
? określenie, na czym polega systemowość języka.

Inne ważne tezy de Saussure?a to:
? postulat rozdzielenia badań synchronicznych nad językiem od badań diachronicznych;
? postulat autonomii językoznawstwa (oderwania od psychologii, literaturoznawstwa itd.).

21. KTO BYŁ TWÓRCA STRUKTURALIZMU I W JAKIM DZIELE ZOSTAŁY ZAWARTE JEGO POGLĄDY?

Strukturalizm, kierunek w nauce uważany raczej za metodę badania rzeczywistości niż określoną szkołę filozoficzną. Powstał, kiedy lingwista szwajcarski F. de Saussure (językoznawca szwajcarski) rozróżnił: 1) język jako obiektywny i niezależny od konkretnego człowieka system relacji determinujących możliwości użycia słów i zdań oraz 2) mowę jednostkową polegającą na tym, że w określonej sytuacji wybiera się z systemu językowego określone zwroty. Wiedza ta została zawarta w wydanej pośmiertnie książce ?Kurs Językoznawstwa ogólnego? w 1916 r.
Prekursorami strukturalizmu (in. lingwistyki strukturalnej) był także Jan Baudouin de Courtenay (językoznawca polski). Do strukturalistów należały również szkoły: genewska, praska (fonologiczna), kopenhaska (glossemantyczna) i amerykańska (deskryptywna).

22. JAKA BYŁA ROLA JANA BAUDOUIN? A DE COURTNAY W POWSTAWANIU STRUKTURALIZMU?

JAN BAUDOUIN DE COURTNAY Wspólnie z Mikołajem Kruszewskim stworzył szkołę językoznawstwa ogólnego. Rozróżniał badania synchroniczne i diachroniczne w językoznawstwie, sugerował różnicę między językiem (cf. u de Saussure'a langue) a mówieniem (parole), twierdził że język jest strukturą,. Baudouin wprowadził rozróżnienie między dwoma akpektami języka, a mianowicie jego aspektem statycznym ,obejmującym stosunki miedzy równocześnie istniejącymi elementami języka, a jego aspektem dynamicznym, ewolucyjnym. Zdefiniował pojęcie fonemu, umieścił fonemy w ramach statystyki językowej, a równocześnie podkreślił różnicę między fizyczna naturą dźwięków, a ich rolą w mechanizmie języka. Głoska jako dźwięk fonetyczny, fonem- to dźwięk powstający w związku ze znaczeniem słów, niepodzielny element systemu. Syntezę swych rozważań ogłosił w rozprawie ? Próba teorii alternacji fonetycznych.? Prace Baudouina i Kruszewskiego miały zatem znaczący wpływ na rozwój językoznawstwa: z efektów ich badań korzystali m. in. Ferdynand de Saussure oraz badacze zgromadzeni wokół tzw. Szkoły Praskiej.

23. WYJAŚNIJ POJĘCIA ??LANGUE?? I ??PAROLE??

F. de Saussure wyróżnia dwa odrębne składniki mowy: język (langue) i mówienie (parole)
Język (langue) jest częścią społeczną mowy, zewnętrzną w stosunku do jednostki, która sama nie może go ani tworzyć ani zmienić. Istnieje on tylko dzięki pewnego rodzaju umowie zawartej między członkami społeczeństwa.
Mówienie (parole).jest częścią indywidualna języka i mniej więcej przypadkową. Dlatego nauka o mowie dzieli się na dwie dyscypliny:
-lingwistykę języka, która bada język, twór społeczny i
-lingwistykę mówienia, która analizuje mówienie wraz z fonacją

24. NA CZYM POLEGAJĄ STOSUNKI SYNTAGMATYCZNE I PARADYGMATYCZNE W WYPOWIEDZI?
.
Stosunki pradygmatyczne- relacje między elementami w systemie językowym, które mogą występować w tym samym lub w podobnym kontekście między elementami należącymi do tej samej klasy np. dobrą ? ciekawa, zabawną
Stosunki syntagmatyczne relacje między elementami w wyrażeniach językowych zachodzą miedzy elementami rzeczywiście występującymi w danym wyrażeniu. Stosunki syntagmatyczne zachodzą między elementami języka we wszystkich płaszczyzn: fonemami, morfemami
25. OMÓW TEZĘ ARBITRALNOŚĆI ZNAKU JĘZYKOWEGO?

Znak językowy jest dowolny (arbitralny) w relacji obrazu akustycznego / graficznego (signifiant) do pojęcia (signifi); pojecie nie jest związane żadnym związkiem z szeregiem dźwięków, które mogą służyć jako signifiant, równie dobrze można by je przedstawić za pomocą jakiegokolwiek innego szeregu dźwięków. Znak jest złożony ze strony oznaczającej (signifiant- obraz akustyczny) i oznaczanej (signifi- pojęcie). Więź pomiędzy tymi elementami ma charakter arbitralny, ponieważ pojęcia się zmieniają, nie ma żadnego koniecznego, naturalnego, istotnego znaczenia wiążącego signifiant i signifi.

26.OMÓW RÓŻNICE MIĘDZY STRUKTURALIZMEM FUNKCYJNYM I FORMALNYM?

27.PODPORZĄDKUJ PODANE NAZWISKA ETAPOM W DZIEJACH JEZYKOZNAWSTWA

PANINI, Żyjący w IV w. p. n. e gramatyk indyjski, stworzył pierwszą gramatykę sanskrytu będących synteza dotychczas układanych gramatyk opisowo- normatywnych, złożoną z blisko 4 tysięcy reguł , których uczono się na pamięć. Było to zarazem pierwsze opracowanie gramatyki na świecie. Panini uważany jest za prekursora językoznawstwa formalnego. Jego dzieło jest wciąż podstawą studiów nad sanskrytem.

DIONIZJUSZ TRAK, (II w. p.n.e.), gramatyk grecki, uczeń Arystarcha z Samotraki. Był twórcą pierwszej zachowanej systematycznej gramatyki greckiej ok. roku 100 p.n. e w swoim dziele ?Szkoła gramatyczna??. Przeniesiona na grunt rzymski stała się wzorem dla gramatyk łacińskich (m.in. Donata i Priscianusa), w konsekwencji dla gramatyków europejskich wieków następnych.

JAKUB GRIMM, wybitny niemiecki filolog, twórca germańskiego językoznawstwa porównawczego. Opublikował Gramatykę niemiecką (Deutsche Grammatik) (tom 1-4, 1819-1837) będącą w zasadzie gramatyką porównawczą języków germańskich. Tak powstała gramatyka historyczno- porównawcza. Odnosił się do porównań grup jezykowych. W drugim wydaniu pierwszego tomu tego dzieła znajdujemy tzw. Prawo Grimma pierwsze prawo fonologiczne, które obejmuje ewolucję germańskiego systemu spółgłoskowego .

WILLHELM VON HUMBOLDT, Niemiecki filozof, językoznawca, mąż stanu. 1802?1807
Sformułował tezę o istnieniu tzw. wewnętrznej formy językowej, co czyniło z języka element aktywny. Na podstawie rozległych studiów porównawczych wskazał na rolę, jaką odegrał on przy przejściu człowieku od stanu natury do kultury, stwierdzając też ścisły związek między duchem poszczególnych ludzkich społeczności a ich mową. Zastosował pojęcie systemu do językoznawstwa historycznego w badaniach nad typami struktur językowych, wprowadził pojęcie wewnętrznej formy języka, opracował morfologiczna typologię języków.
Prace W. Humboldta wydano w kilku zbiorach, m.in. Gesammelte Werke (tom 1-7, 1841?1852), Gesammelte Schriften (tom 1-17, 1903?1936).

FRANCISZEK BOPP, językoznawca niemiecki, Jeden z twórców językoznawstwa historyczno-porównawczego. Ustalił pokrewieństwo języków indoeuropejskich: sanskryckiego, greckiego, łacińskiego, irańskich, germańskich i ormiańskich. Rozwinął swoje poglądy w gramatyce porównawczej języków indoeuropejskich. Interpretował język jako organizm podlegający naturalnym prawom narodzin, rozwoju i śmierci. Od czasów Boppa porównywanie języków, jest traktowane jako samodzielna dyscyplina językoznawcza. Głosił teorię aglutynacyjną jako genezę rozwoju języka, tzn., że wszystkie końcówki fleksyjne i sufiksy pochodzą z dawniej samodzielnych wyrazów. Jego główne dzieło wydane w 1816 ma tytuł ? O systemie koniugacyjnym w porównaniu z systemem greckim łacińskim perskim i germańskim?

HERMAN PAUL, autor ?Założeń językoznawstwa historycznego?, w której sformułował on program badań szkoły młodogramatyków. Przedmiotem badań mogą być procesy, historyczne badnaie języka. Istnienie jezyka istnieje w psychice każdego, zmiany w psychice powoduja zmany jezyka , nie uznawanie jezyka ogólnego.

FERDYNAND DE SAUSSURE , językoznawca szwajcarski. Profesor uniwersytetów w Paryżu i Genewie. Prekursor strukturalizmu w badaniach językoznawczych i literackich. W dziele Rozważania nad pierwotnym systemem samogłosek w językach indoeuropejskich(1879) wyłożył po raz pierwszy teorię systemu języka.
Ogromne znaczenie miały cykle jego wykładów na uniwersytecie genewskim (1906-1911), opracowanych i wydanych przez uczniów: Ch. Bally'ego, A. Sechehaye'a, A. Riedlingera pt. Kurs językoznawstwa ogólnego

N. CHOMSKY amerykański profesor lingwistyki, filozof, działacz polityczny, anarchizujący intelektualista. Jego pracę Syntactic Structures (1957) uznano za rewolucyjną dla językoznawstwa. Dowodził w niej, iż wrodzoną cechą człowieka jest fundamentalny system gramatyczny wspólny dla wszystkich języków. Stworzył gramatykę transformatywno-generatywną. Zdefiniował cztery klasy gramatyk i cztery klasy języków formalnych. Jego prace wpłynęły na rozwój psycholingwistyki.

28. PODAJ DEFINICJE ZNACZENIA.

Znaczenie, w logice, filozofii i językoznawstwie sposób rozumienia i/lub użycia przysługujący danemu wyrażeniu w pewnym języku albo treść związana z danym tworem językowym.
Terminem znaczenie (zależnie od jego koncepcji) określa się: kojarzony z formą znaku twór psychiczny (przedstawienie, ideę, myśl), pewien układ czynności, zespół cech właściwych dla desygnatu, strukturę językowo-logiczną wyrażenia, przedmiot idealny (obiekt aktu rozumienia), intencjonalny (związany z rozumieniem wytwór psychiki) lub abstrakcyjny (pojęcie dla nazwy, sąd dla zdania).
Ze względu na znaczenie wyrażenia dzieli się na samodzielne znaczeniowo kategorematy (zdania, nazwy) i niesamodzielne synkategorematy (funktory, np. spójniki, i operatory: kwantyfikatory typu "dla każdego...", "dla niektórych...").
Teorią znaczenia zajmowali się m.in. wśród logików i filozofów: G. Frege, E. Husserl, R. Ingarden, W. Quine, L. Wittgenstein, a wśród językoznawców: . Benveniste, N. Chomsky, R. Jakobson.

29.WYMIEŃ GŁÓWNE KONCEPCJE ZNACZENIA.

Koncepcja asocjanistyczna- (skojarzenie, przyłączenie) znaczeniem wyrażenia są idee, myśli pojawiające się pod wpływem jakiegoś wyrazu. Znaczenie jest czymś indywidualnym.
asocjacja, skojarzenie, funkcja myślowa polegająca na kojarzeniu elementów, ich łączeniu w jedną całość i znajdowaniu związków między nimi.
Koncepcja konotacyjna- wyróżnia treść charakterystyczna wyrażenia zwana konotacją, przysługuje tylko danemu wyrażeniu.
Konotacja- zespół cech charakterystycznych dla jakiegoś wyrazu, jakiemuś desygnatowi.
Koncepja idealistyczna ( filozoficzna) znaczeniem wyrazów jest idealne intencjonalne znaczenie słów.
Koncepcja pragmatyczna- praktyczne użycie wyrazu, czyli wiedza jak ten wyraz użyć w praktyce. Znaczenie wyrazu to funkcja jaką ona pełni.

30. CO TO SĄ INDEFINIBILIA?
Indefinibilia,
-są to wyrazy elementarne zwane inaczej prymitywami, które wystarczą do przetłumaczenia wszelkich zdań w języku naturalnym.
-wyrazy o znaczeniu prostym, nierozkładalnym ? indefinibilia semantyczne, które posłużą następnie do definiowania innych wyrażeń, złożonych pod względem pojęciowym.
-wyrazy gramatyczne; niektóre wyrazy oznaczające relację część/całość