Zagrożenia i konflikty w Europie w 20-leciu międzywojennym.

20-lecie międzywojenne to okres między pierwszą i drugą wojną światową. Pierwsza wojna światowa doprowadziła do zmiany układu sił wśród państw europejskich, wielkie mocarstwa utraciły swoje dotychczasowe znaczenie w świecie, natomiast Stany Zjednoczone ugruntowały swoją pozycję i stały się największą potęgą wśród państw kapitalistycznych. Rewolucja Październikowa w Rosji doprowadziła do powstania nowego państwa socjalistycznego. W Polsce wreszcie ziściło się marzenie o odzyskaniu niepodległości. Polska powróciła po wielu latach niewoli na mapy Europy, stała się niepodległym i niezależnym państwem, by po 21 latach stać się jednym z pierwszych obiektów hitlerowskiego ataku
Gdy 7 maja 1919 r. zwycięskie państwa Ententy przedstawiły projekt traktatu pokojowego rządowi niemieckiemu wybuchła burza w parlamencie niemieckim. 440 artykułów na 280 stronach narzucały bardzo ostre warunki byłemu cesarstwu. Próby negocjacji założeń traktatu, poza rozpatrzeniem granicy polsko-niemieckiej, okazały się totalnym fiaskiem dla przegranych. Kanclerz Philipp Scheidman podał się do dymisji na znak protestu przeciwko tzw. ?dyktatowi wersalskiemu?.
Była to zapowiedź kataklizmu. Niemcy nie mogli jednak odrzucić warunków, gdyż zwycięskie mocarstwa groziły wznowieniem działań wojennych. 28 czerwca 1919 r. szef delegacji niemieckiej do rozmów z mocarstwami zwycięskimi Urlich von Brockforff-Rantzau podpisał układ wersalski. Na podstawie jego postanowień Niemcy musiały przekazać Francji Alzację i Lotaryngię, Belgii okręg Eupen-Malmedy, a Polsce Wielkopolskę z Poznaniem oraz obszar na południe od Półwyspu Helskiego. Sam Gdańsk i Kłajpeda uzyskiwały status wolnych miast. O przynależności państwowej Szlezwiku, Śląska, Warmii i Mazur miały zadecydować plebiscyty. W ten sposób wielkie cesarstwo zostało okrojone z około 70,5 tysięcy km2. Ponadto traktat zakazywał połączenia się Austrii z Niemcami. Zagłębie Saary miał pozostać do 1935 r. pod okupacją wojsk Ententy. Traktat nakazywał ograniczenie armii do 96 tys. żołnierzy i 4 tys. oficerów oraz wprowadzał zakaz posiadania ciężkiej artylerii, lotnictwa, broni pancernej i okrętów podwodnych.
Tak rygorystyczne warunki traktatu doprowadziły do pogorszenia sytuacji gospodarczej i podwyższenia bezrobocia.
Niemcy czuli się upokorzeni. Była to gleba do powstania nazizmu, co stało się już w 1919 r. kiedy została zawiązana partia NSDAP (a pierwszej próby przejęcia władzy dokonała już w listopadzie 1923 r.)
Wydawało by się, że równocześnie z wejściem traktatu wersalskiego powstał system zbiorowego bezpieczeństwa. Takie było marzenie prezydenta Stanów Zjednoczonych Woodrowa Wilsona, który 8 stycznia 1918 r. ogłosił tzw. czternaście punktów. Był to jego plan utrzymania pokoju w Europie, a ostatni postulat zakładał stworzenie ?Ligi Narodów?, organizacji międzynarodowej służącej bezpieczeństwu starego kontynentu. Na mocy traktatu wersalskiego dnia 10 stycznia 1920 r. powołano Ligę Narodów z siedzibą w Genewie. Była to pierwsza próba stworzenia systemu bezpieczeństwa zbiorowego. We wspaniałym planie był jednak słaby punkt (który przesądził o załamaniu się Ligi wiele lat później): przynależność do organizacji była dobrowolna, sankcji nie można było stosować wobec członków nie należących do niej, zaś Stany Zjednoczone, największa potęga rodzącego się wówczas nowego świata, pozostały poza Ligą; Senat amerykański nie ratyfikował traktatu wersalskiego. Po drugie organizacja ta nie utworzyła międzynarodowej armii, która mogła by wywierać presję na państwa gwałcące traktat wersalski.
Tymczasem w Europie zaczęła się kształtować groźna sytuacja. Nadszedł czas dyktatur nastawionych na ekspansję terytorialną.
W Rosji w listopadzie 1917 r. zwyciężył bolszewizm. Ta idea przewidywała rozprzestrzenienie rewolucji do innych krajów i podporządkowanie ich Moskwie. Pierwszymi ofiarami były kraje dawnego imperium Ukraina, Białoruś, Gruzja, Kazachstan. W 1920 r. Armia Czerwona podjęła próbę opanowania Polski i marszu na Zachód, ale została zatrzymana w sierpniu tego samego roku pod Warszawą. Bolszewicy musieli cofnąć się, lecz Lenin, a następnie Stalin (od 1924 r.) nie zrezygnował z ekspansji. Zrozumieli, że ich Armia była jeszcze za słaba; musieli ją rozbudować.
W zrujnowanych Włoszech, państwie, które wyszło zwycięsko z wojny lecz nie odniosło spodziewanych korzyści materialnych, inaczej kształtowała się sytuacja. Z 3 mln. żołnierzy uczestniczących w konflikcie zginęło 700 tys. Małe zdobycze terytorialne nie zapewniły rozwinięcia handlu ani gospodarki. Żołnierze, którzy powrócili z frontu stali się bezrobotnymi. Zagrożenie rewolucją doprowadziło do utworzenia w marcu 1919 r. przez Benito Mussoliniego ?Fascio di Combatimento? - związków bojowych, zbrojnego ramienia partii faszystowskiej zmierzającej do przechwycenia władzy. Nastrój przygnębienia Włochów, niestabilna sytuacja, zagrożenie strajkami sprzyjały puczowi. W październiku 1922 r. faszyści Mussoliniego, po marszu na Rzym, zwyciężyli. Mussolini, który szybko przejął władzę dyktatorską postanowił odtworzyć rzymskie imperium, co oznaczało podbój państw akwenu Morza Śródziemnego (Albanii i Grecji, państw afrykańskich).
W Niemczech Hitler, przewodniczący NSDAP, po wyjściu z więzienia za udział w puczu monachijskim, zaproponował narodowi koncepcję ?jego wojny?. Plan zakładał rozszerzenie granic państwa niemieckiego w celu utworzenia tzw. ?Lebensraum? (przestrzeni życiowej) co oznaczało podbój Związku Radzieckiego. Miał zamiar zasiedlić te tereny 250 mln. Niemców (było to trzykrotnie więcej niż ówczesna liczebność tego narodu) i stworzyć tam raj dla rasy nordyckiej.
Wobec takich planów europejskich potęg groźba konfliktu zbrojnego stawała się coraz bardziej realna. Tym bardziej, że wraz ze wzrostem potęgi faszyzmu nie rosła siła obozu demokratycznego. Zadłużona Wielka Brytania, zniszczona Francja i Belgia, słabe państwa europy środkowej: Polska, Czechy, Węgry, nie wykształciły systemu współpracy, a były za słabe aby samotnie toczyć walkę z odbudowującymi się potęgami faszystowskimi. Co gorsza, Francja cierpiała na kompleks I wojny światowej: straciła wówczas 1,4 mln. żołnierzy, a blisko 4,3 mln. zostało rannych. Minister wojny Andre Maginot postanowił wznieść umocnienia między Francją a Niemcami, tzw. Linię Maginota. Od 1932 r. Francuzi wydawali miliardy na budowę bunkrów; przygotowywali się do wojny defensywnej, co paraliżowało działania francuskich polityków na arenie międzynarodowej.
25 października 1929 r. wydarzyło się coś co ukształtowało sytuację w Europie i zagrożenia lat trzydziestych. Tego dnia, w piątek załamał się rynek papierów wartościowych w Nowym Jorku. Tego dnia zbankrutował 1000 banków i 1500 przedsiębiorstw. Następne załamania rynku we wtorek 29 i w czwartek 31 października przesądziły o przyszłości gospodarczej w Europie. O ile Ameryka izolowała się od polityki na kontynencie to jak najbardziej chciała finansowo ją od siebie uzależnić. Amerykańskie banki pożyczały i inwestowały w rynek europejski. Biliony dolarów wędrowały ze Stanów Zjednoczonych do Europy. Kryzys w Stanach spowodował wycofanie tego kapitału. W Europie również nastąpił kryzys gospodarczy. Bezrobocie sięgnęło szczytu: w Polsce 44%, w Niemczech 33% ludzi było bezrobotnych.
W tym samym czasie gdy zachód pogrążał się w kryzysie gospodarczym, w Związku Radzieckim Stalin przystąpił do I pięciolatki, w czasie której miał powstać wielki przemysł. Także przemysł zbrojeniowy
Produkcja w1928r. Produkcja w1932r.
92 czołgi 1053 czołgów
1394 samolotów 3285 samolotów
1 394 000 karabinów 2 300 000 karabinów
Widząc rosnącą potęgę radziecką, mocarstwa demokratyczne przestały zwracać uwagę na zagrożenie ze strony Hitlera, który 31 stycznia 1933 r. został wybrany kanclerzem Niemiec. W 1935 r. utworzył Wehrmacht (czyli Luftwaffe, Kriegsmarine i Heeres), w sumie liczący 2.5 mln. żołnierzy, 3 255 czołgów oraz 4 161 samolotów. Armia ta z pewnością mogła zatrzymać Stalina. Oto dlaczego mocarstwa demokratyczne nie reagowały na złamanie traktatu wersalskiego, czego Hitler dokonał tworząc Wehrmacht. Uznały, że jedyną szansą powstrzymania Stalina i ekspansji bolszewizmu na Europę jest stworzenie barykady w postaci armii niemieckiej mogącej zatrzymać ?azjatyckie hordy?.
W tym samym czasie Liga Narodów okazała się bezradna wobec agresji Włoch na Abisynię. Jedynie słuchała w przerażeniu Cesarza Hajle Selasje, który mówił o użyciu broni chemicznej przez Włochy w czasie ataku na Abisynię w 1935/36 r. Sankcje nałożone na agresora okazały się bezskuteczne. Nie miały również wpływu na postępy Hitlera. Brak potęgi Stanów Zjednoczonych i jej ingerencji w Europie, doprowadziły pozycję Ligi Narodów do statusu jedynie symbolicznej organizacji, której znaczenie słabło w miarę wycofywania się kolejnych członków: Niemiec w 1933, Włoch w 1937 oraz Związku Radzieckiego w 1939 r.
Wraz z Anschlussem Austrii przez Niemcy w 1938 r. państwa demokratyczne stały się coraz bardziej podejrzliwe, ale ?paradoksalnie ? wobec siebie ! Czechy nie współpracowały z Polską, gdyż obawiały się konfliktu polsko ? niemieckiego i zarazem zaangażowania ich w ten spór. Polacy z kolei wykorzystali postanowienia układu monachijskiego do zajęcia Zaolzia. Wszystkie państwa Europy nie chciały zawrzeć sojuszu ze Stalinem obawiając się bolszewizmu. Brytyjczycy nie ufali. Polakom sądząc, że możliwa jest koalicja polsko ? niemiecka.
Francja okopała się na granicy...
W tej mętnej wodzie Hitler łowił najlepsze ryby. Wobec rozpadu systemu wersalskiego, co stało się najbardziej widoczne wraz z powstanie Wehrmachtu w 1935r., państwa demokratyczne zaczęły tworzyć papierowe sojusze: co prawda Francja i Polska związane były umową obronną z 1921 r. ale pozostawała ona martwa. Wobec budowy Linii Maginota oczywiste było, że armia francuska nie wyjdzie w pole aby tam walczyć.
Belgowie uważali, że neutralność uchroni ich przed agresją niemiecką i odmawiają współpracy z Francuzami. Wielka Brytania miała słabe wojska lądowe (17 dywizji) i słabe lotnictwo, nastawione głównie na obronę wysp. Nie mogła więc włączyć się w bieg wydarzeń na kontynencie, gdyż nie miała jak. Węgry i Rumunia, zagrożone przez Związek Radziecki spoglądały życzliwie na Niemcy, które mogły obronić ich przed agresorem ze wschodu.
I w tej sytuacji mocarstwa faszystowskie jednoczyły się zawierając sojusze. W 1936 r. Niemcy i Japonia zawarły pakt, który przeszedł do Historii jako ?pakt antykominternowski? tzn. dotyczący walki z działalnością Międzynarodówki Komunistycznej. W rzeczywistości głównym celem było przejęcie hegemoni nad światem. Do paktu przystąpiły w latach 1937-41 Włochy, Hiszpania i państwa satelickie Niemiec. 22 maja 1939 r. został zawarty ?pakt stalowy? między Włochami a Rzeszą. Stanowił on uzupełnienie porozumienia z 25 października 1936 r. Określał zobowiązania militarne obu stron, a przede wszystkim obowiązek udzielenia pomocy sojusznikowi prowadzącemu wojnę.
Z nocy 23 na 24 sierpnia 1939r. w Moskwie ministrowie spraw zagranicznych Niemiec i ZSRR ? Ribbentrop i Mołotow podpisali ostatni układ czasu pokoju: pakt o nieagresji. Dawał on Hitlerowi pewność, że gdy uderzy na Polskę Związek Radziecki nie wystąpi przeciwko Niemcom. Tajny protokół dołączony do układu stanowił nowe granice międy obydwoma państwami, jakie miały powstać po podboju Polski. Już nic nie powstrzymywało Hitlera przed wydaniem rozkazu do wojny z Polską.
Wojna miała wybuchnąć 26 sierpnia, jednakże dzień wcześniej Polska i Wielka Brytania podpisały układ o pomocy wzajemnej.
Ostatni układ czasów wersalskiej Europy: okazał się całkowicie bezskuteczny.
Jak więc można zauważyć nieumiejętny podział granic, chęć zemsty za wybuch I wojny światowej na Niemcach, bardzo surowe postanowienia w traktacie wersalskim wobec Niemiec i wreszcie bezradność Ligi Narodów były przyczyną konfliktów narodowościowych wewnątrz nowo powstałych państw i na całym świecie i w końcu doprowadzeniem do wybuchu II wojny światowej
W demokracji parlamentarnej i polityce liberalnej zaczęto znajdować zagrożenia nie tylko ich osobistego bezpieczeństwa ,ale również i państwa .
W wyniku takiego sposobu myślenia i działań politycznych ukształtowały się w dwudziestoleciu międzywojennym w Europie następujące systemy ustrojowe:
Demokracja : republika prezydencka monarchia lub republika parlamentarna ,Autorytaryzm, Totalitaryzm: komunizm , faszyzm, nazizm.
Uważam ,że wszystkie wydarzenia były niebezpieczne i każde z nich spowodowały zagrożenie konflikty oraz niebezpieczeństwo w Europie.