Sonety Krymskie - streszczenie

To cykl utworów, na których genezę składa się wycieczka Mickiewicza z Odessy na Krym latem 1825 r. Został opublikowany rok później razem z "Sonetami Odeskimi".
"Sonety Krymskie" stały się swoistą rewelacją. U jednych wywołały zachwyt u innych oburzenie, ponieważ Mickiewicz zawarł w nich koloryt orientalny, opisał egzotyczny, krymski krajobraz i związane z nim znaczenia.
Sonet jest gatunkiem klasycznym wywodzącym się z renesansu (Petrarka, Dante, Ronsard). Wyróżnia się sonet włoski (4 4 2*tercyny) i francuski (4 4 4 dystych). Adam Mickiewicz kierował się sonetem włoskim. Pierwsze dwie strofy to część opisowa, a drugie dwie to część refleksyjna. Występują regularne rymy. Sonet tao kunsztowny i wymagający gatunek.

"Stepy akermańskie"
Nie ukazuje obrazu krymskiego, lecz Akermanu, czyli okolice między Akermanem i ujściem Dniepru do morza.
Pierwsza strofa opisuje krajobraz stepu Akermanu. Step nazwany jest oceanem, a metafora ta jest konsekwentnie realizowana. Zawiera opis czynności bohatera lirycznego. Jest to podróżnik, wędrowiec, to ktoś, kto przybył do obcej krainy, jest tułaczem, wygnańcem z Litwy. Zawiera opis wrażeń wzrokowych z towarzyszącymi dźwiękami (instrumentacja głoskowa, nagromadzenie głosek szumiących oraz onomatopeje).
Druga strofa sugeruje, że to, co opisuje to rzeczy widziane nocą. Obserwacje posiadają porządek wertykalny. Dalej następuje wprowadzenie opisu wrażeń słuchowych; hiperbola ciszy. Zawarte wrażenia nie są prawdziwe, a obrazy powstają w wyobraźni. Cisza sprzyja wyobraźni autora i spojrzeniu w głąb siebie. Zauważyć można nawiązanie do Litwy przez żurawie, które są charakterystyczne dla wodnego krajobrazu litewskiego. Jest to refleksja na temat ojczyzny.
Sonet wyraża uczucia żalu, osamotnienia i tęsknoty do ojczyzny, smutku, zawiedzenia, wzburzenia.

Sonet "Pielgrzym"
Podmiot liryczny zastosował kontrast opisując przyrodę Krymu i Litwy. Krajobraz Krymu jest urozmaicony, egzotyczny, przyciąga wzrok, dziwi i zachwyca, ale to pamięć o krajobrazie litewskim powoduje tęsknotę za ojczyzną (za krajem mniej urozmaiconym).
Porównanie tych dwóch krajobrazów jest pretekstem do wyrażenia uczuć bohatera lirycznego (dominuje tęsknota za naturą, ale także tęsknota do dawnych uczuć i przeżyć, do swojej dawnej kochanki Maryli). Pojawia się również ogromne uczucie osamotnienia.

Sonet "Ajudah"
W pierwszej części utworu podmiot liryczny opisuje widok rozciągający się przed jego oczyma. Stojąc na szczycie góry Ajudah spogląda w dół, obserwując fale rozbijające się o brzeg, które to pozostawiają po sobie muszle, perły i korale. Widok ten wzbudził refleksję twórcy: góra Ajudah jest jak serce poety, fale morskie to namiętności, które go atakują. Gdy odejdą pozostaną po nich "nieśmiertelne pieśni".
Mowa jest tu o poecie i poezji. Akt twórczy (tj. poezja) pomaga złagodzić ból, okiełzać uczucia, sprzyja "katharsis". Pojawia się tu również topos horacjański

Cykl "Sonety Krymskie" posiada budowę opartą na trójkącie kompozycyjnym:
punkt kulminacyjny

ekspozycja rozwiązanie
(wprowadzenie wątku
wątku lirycznego) lirycznego

"Oda do młodości"
Oda - klasyczny gatunek liryki. Celem ody jest opiewanie jakiejś idei, osoby, zdarzenia. Oda posiada uroczysty i podniosły nastrój, zawiera silne nacechowanie emocjonalne i często nieregularną wersyfikację.
Młodość jest skontrastowana ze światem ludzi starych. Stare pokolenie epoki oświecenie, którego poznanie świata jest ograniczone racjami racjonalizmu i empiryzmu, ludzie wydają się ograniczeni. Pokolenie oskarżone o egoizm. Młodzi w charakteryzowaniu świata "starych" używają elementów brzydoty ("obszar gnuśności", "wody trupie"), świat jest martwy.

Światopogląd i postawa młodych
Elementy romantyczne Elementy oświeceniowe
1) apoteoza młodości jako siły zdolnej zmienić świat
2) młodzi są kreatywni i twórczy, inaczej patrzą na świat
3) przełamanie oświeceniowego empiryzmu i racjonalizmu, zamanifestowanie konieczności mistycznego i irracjonalnego poznawania świata
4) romantyczny zapał wyklucza działanie racjonalne i pełne dystansu
5) mistycyzm - uczuciowość i wrażliwość młodych pozwoli na dotarcie do tajemniczych sfer ducha
6) walka w myśl ideału wolności szeroko rozumianej (wolność poglądów, wyborów, uczuć oraz jako skrót wolności i równości społecznej)
1) wiara w możliwość udoskonalenia świata przez człowieka
2) cenienie przyjaźni i jedności działania (utylitaryzm)
3) praca nad kształtowaniem własnego charakteru

Oda odzwierciedla sytuację przełomu, jaki dokonał się w literaturze polskiej na początku XIX wieku.

Poetyka "Ody do młodości":
a) opiewanie idei młodości
b) nieregularna wersyfikacja
c) wyrażenie lirycznego uniesienia - rozbudowane apostrofy do upersonifikowanej młodości, patos (przez apostrofy, powtórzenia wykrzyknień, spiętrzenie metafor, wyszukane słownictwo, obecność terminologii mitologicznej i biblijnej, stylizacja biblijna)
d) kreacja podmiotu lirycznego " jednostka nieprzeciętna, głosiciel nowych idei, przywódca młodego pokolenia, który zagrzewa do działania.

"Romantyczność" (ballada)
Rzecznikiem światopoglądu romantycznego jest narrator, który sposoby poznania świata zawiera w dwóch ostatnich strofach. Ważną rolę pełnią uczucia i to, co tworzy miarę człowieka. Prawdy, do których dociera za pomocą uczuć są prawdami żywymi, prawdami serca. W romantyzmie nastąpiło dowartościowanie wierzeń ludu.
Tekst ma charakter programu, manifestu epoki, światopoglądu. Ballada jest gatunkiem koronnym dla romantyzmu. Wywodzi się z tradycji ludowej i została dowartościowana w romantyzmie.

Balladę romantyczną cechuje:
- występowanie elementów ludowych - bohaterka Karusia i lud, język. Karusia ma rodowód ludowy i jest nieszczęśliwą kochanką, czuje osamotniona
- określona pora dnia, ale bezczas historyczny (brak okresu historycznego), bliżej nieokreślone miasteczko z realiami wsi
- synkretyzm rodzajowy (łączenie harmonijne rodzajów w spójną całość) - łączenie elementów epicznych (narrator, fabuła), dramatu (dialog między Karusią i Jasiem oraz ludem i starcem) i lirycznych (w wyrażaniu uczuć bohaterów)