Pustynia i jej rodzaje

Pustynia - teren o znacznej powierzchni, pozbawiony zwartej szaty roślinnej na skutek małej ilości opadów (do 200 mm rocznie), wysokich temperatur powietrza (średnie około 30 C, ekstremalne do 50 C, nocą dochodzą do 0 C; najwyższa temperatura - to 57,8 C) i znacznych ich amplitud dobowych, charakteryzujący się stałym deficytem wilgotności oraz silnym nasłonecznieniem.

Ze względu na materiał budujący wyróżnia się następujące typy pustyń:
- kamienista (np. Pustynia Gibsona),
- skalista (hamada) (np. część Sahary i Tybetu oraz część Gór Skalistych),
- żwirowa (serir) (np. znaczna część Sahary oraz część pustyń w Australii,
- piaszczysta (erg) (np. Wielka Pustynia Wiktorii i Wielka Pustynia Piaszczysta, Kyzył-Kum i Kara-Kum, Atacama),
- ilasta (kewir, takyr, plaja),
- słona (np. Salar de Uyuni w Boliwii).
- górzysta.

Hamada - (arab.) pustynia kamienista, zwłaszcza na Saharze, pokryta odłamami i okruchami skalnymi, często także czarną skorupą żelazistą. To szczególnie dziki i niesprzyjający człowiekowi krajobraz. Bardzo duże różnice temperatury powietrza pomiędzy dniem, a nocą, sprawiają, że na pustyni lite skały kruszą się. Pękają na kawałki o ostrych krawędziach i w rezultacie powstają rumowiska gruzu skalnego.

Pustynia żwirowa - pustynia, efekt procesów eolicznych, głównie deflacji.
- Serir - (arab.) to nazwa pustyni żwirowej stosowana w północnej Afryce na Saharze (Kalanszo) i na Półwyspie Arabskim.
- Gibber to nazwa ciemnych pustyń żwirowych występujących w Australii - (Pustynia Simpsona oraz Pustynia Gibsona). Żwiry gibberu pochodzą z niszczenia skał krzemionkowych. Pokryte są warstwą zaokrąglonych kamyków.

Pustynia ilasta odznacza się tym, że jej powierzchnię pokrywa twardy, spękany ił. Najczęściej jest ona zasolona, a w jej obrębie często spotykane są charakterystyczne wykwity węglanu wapnia, soli kamiennej bądź gipsu. W momencie wystąpienia opadów przekształca się ona w bagnisty, grząski teren, lub też całkowicie zakryta zostaje wodą tworząc dno epizodycznego jeziora. Pustynie ilaste posiadają swoje lokalne nazwy. W Ameryce Środkowej zwie się takyr, w Iranie- kewir, zaś w Ameryce północnej- Plaja.

Pustynia kamienista pokryta jest litymi skałami, brakuje na niej natomiast drobnoziarnistego materiału, który wyniesiony został wcześniej przez wiatr. Pustynie tego typu dosyć często spotykane są na kuli ziemskiej. Występują między innymi na dużej powierzchni Sahary, na Pustyni Arabskiej, w Tybecie, w amerykańskich Górach Skalistych. Często pustynię kamienistą określa się mianem hamada.

Pustynia piaszczysta w przeciwieństwie do kamienistych pokryta jest niemal wyłącznie drobnoziarnistym materiałem, który niejednokrotnie tworzy wydmy. Często powierzchnie tych pustyń poprzecinane są uedami, czyli wyschniętymi rzekami, które wypełniają się wodą w czasie gwałtownych, sporadycznych opadów deszczu. Pustynie piaszczyste czyli ergi są dosyć powszechne, a jako przykłady niech posłużą: Wielki Erg Zachodni oraz Wielki Erg Wschodni, Nefud (na Półwyspie Arabskim), Wielka Pustynia Piaszczysta, Wielka Pustynia Wiktorii, Takla Makan, Mohwe, Atacama.

Pustynie górzyste zajmują stosunkowo duże powierzchnie. Ich rzeźbę charakteryzuje skalistość i wyrazistość form. U podnóża gór są pedymenty, a u wylotów dolin duże stożki napływowe: żwirowe (serir) i piaszczyste (erg), przechodzące w równiny napływowe.

Oprócz klasyfikacji zwracającej uwagę na rodzaj materiału pokrywającego powierzchnię istnieje również inna, która stworzona została w oparciu o rzeźbę terenu. Dzieli ona pustynie na: górskie, wyżynne oraz nizinne.

Można także analizować pustynie w odniesieniu do warunków klimatycznych, zarówno tych globalnych jak i regionalnych. Na tej podstawie pustynie kuli ziemskiej dzieli się na:
- lodowe (charakterystyczne dla stref polarnych tj. Grenlandii i Antarktydy)
- kontynentalne (powstałe w warunkach klimatu kontynentalnego, np. Gobi, Takla Makan, Kyzył-kum, Kara-kum)
- zwrotnikowe (będące następstwem niewielkiej ilości opadów typowej dla klimatu zwrotnikowego (Sahara, Wielka Pustynie Wiktorii)
- powstałe w zasięgu oddziaływania zimnych prądów morskich (prądy te wpływają osuszająco na klimat, np. Atacama, Namib)