Porównanie systemu prezydenckiego z systemem parlamentarno-gabinetowym

Na całym świecie występuje wiele systemów politycznych, jednak najpopularniejszymi są system prezydencki i system parlamentarno-gabinetowy. Przykładem tego pierwszego są Stany Zjednoczone oraz liczne republiki południowoamerykańskie, zaś tego drugiego Polska, Dania, Wielka Brytania czy Włochy. Różnice w tych systemach ograniczają się tylko do władzy wykonawczej i ustawodawczej.

W systemie prezydenckim cała władza spoczywa w ręku prezydenta, nie istnieje rząd, ani ministrowie. Ich rolę pełnią sekretarze, jednak są oni jedynie doradcami i pomocnikami prezydenta, do którego należą wszelkie decyzje. Oprócz tego możemy zauważyć wyraźną separacje władzy wykonawczej i ustawodawczej. Prezydent nie ma inicjatywy ustawodawczej, a parlament nie ma wpływu na głowę państwa i sekretarzy, nie może ich zdymisjonować. Nie można łączyć również mandatu parlamentarnego ze stanowiskiem prezydenta lub sekretarza. W Stanach Zjednoczonych aby zachować równowagę władz, głowie państwa przysługuje prawdo do wetowania ustaw, jednakże może być ono uchylone za poparciem 2/3 obu izb Kongresu (Izby Reprezentantów oraz Senatu). Kadencja trwa tam 4 lata, podczas której można odwołać wcześniej prezydenta oraz ogłosić nowe wybory, jeśli ten dopuścił się złamania prawa. Tę decyzję podejmuje parlament bądź stosuje się referendum narodowe. Głowa państwa jest także zwierzchnikiem sił zbrojnych, ale to Kongres - decyduje o wypowiedzeniu wojny, budżecie na nią przeznaczonym oraz o zawarciu pokoju. Również ratyfikowanie umów międzynarodowych wymaga zgody wyższej izby parlamentu. Prezydent oraz sekretarze nie ponoszą odpowiedzialności politycznej, lecz konstytucyjną.

Zupełnie inaczej wyglądają rządy, w którym sprawuje się system parlamentarno-gabinetowy. Cechuje go dualizm egzekutywy, czyli podział władzy wykonawczej na dwa organy - prezydenta i rząd (w Polsce zwany Radą Ministrów). Głowa państwa jest neutralna politycznie, nie odpowiada ani przed parlamentem, ani przed rządem, nie może zostać odwołana. W odróżnieniu od Stanów Zjednoczonych, w Polsce prezydent ma bardzo ograniczone uprawnienia, a prawie wszystkie jego decyzje muszą być podpisane również przez rząd (dokonuje tego najczęściej premier, czyli Prezes Rady Ministrów), który jest odpowiedzialny za swoje postępowanie przed parlamentem. Rada Ministrów powoływana jest przez Sejm, a jej przewodniczący zostaje desygnowany przez samego prezydenta (zwykle jest to wytypowana wcześniej osoba przez partię, która wygrała wybory). Rząd może istnieć i funkcjonować tylko wówczas, gdy posiada poparcie parlamentu, czyli gdy zostanie mu udzielone tzw. wotum zaufania. Gdy w ciągu trzech procedur tak się nie stanie, prezydent zobowiązany jest do skrócenia kadencji Sejmu i ogłoszenia nowych wyborów. Zarówna głowa państwa jak i Rada Ministrów posiadają inicjatywę ustawodawczą.

W systemie prezydenckim głowa państwa łączy w sobie dwa stanowiska - prezydenta i premiera. Ma ona znaczne uprawnienia i przywileje, zupełnie inaczej niż jest to w systemie prezydenckim, gdzie to premier, a nie prezydent rządzi w państwie. W Polsce rola prezydenta ogranicza się raczej do reprezentowania państwa za granicą oraz wydawania odznaczeń, utrzymuje się go ze względu na tradycje, jest symbolem jedności narodu.

Systemów tych są również różne odmiany pośrednie jak system kanclerski w Niemczech, gdzie premier ma jeszcze uprawnień i mniejszą odpowiedzialność polityczną przed parlamentem, półprezydencki we Francji, który łączy cechy systemów parlamentarno-gabinetowego oraz prezydenckiego, czy komitetowy w Szwajcarii, polegający na zwiększeniu władzy parlamentu. Każdy z tych systemów ma wady i zalety, trudno wybrać ten najlepszy, jakość funkcjonowania państwa zależy głównie od samych ludzi zajmujących państwowe stanowiska, ich umiejętności i wykształcenia.