Powstanie Styczniowe

POWSTANIE STYCZNIOWE:
Przyczyny:
chęć odzyskania niepodległosci ; nowe pokolenie ; zmiany społeczno-gospodarcze. Potrzebne były reformy i Polacy chcieli je przeprowadzić z carem lub bez niego ; prady liberalne ; powodzenie Włochów ; wojna krymska - odwilż posewastopolska ; coraz słabszy był kontakt w emigracja, której programy odstawały już od epoki ; przyczyna bezposrednia była zapowiedziana na 22 stycznia 1863 r. przez Aleksandra Wielopolskiego (z obawy przed powstaniem) branka do wojska z list imiennych ; wydarzenia o charakterze patriotycznym: 1860 r. - pogrzeb wdowy po gen. Sowińskim i manifestacja w trzydziest rocznicę wybuchu powstania listopadowego; 25 lutego 1861 - manifestacja w rocznicę bitwy pod Olszynka Grochowska, podczas której doszło do starć z carska policja, w których zginęło 5 osób z różnych stanów społecznych. 8 kwietnia 1861 r. ludnosć warszawska zaprotestowała przeciw rozwiazaniu Towarzystwa Rolniczego i Delegacji Miejskiej - zostali krwawo stłumieni. ; chłopi także zapragnęli reformy rolnej, która została przeprowadzona w Rosji już w 1861 r. ; brak poparcia dla reform Wielopolskiego. Biali obawiali się, że ugoda z carem mogłaby doprowadzić do jeszcze większej radykalizacji programu czerwonych.
Główne ugrupowania:
"biali" - zwolennicy ostrożnego i powolnego działania, pracy organicznej. Do "białych" należeli członkowie Towarzystwa Rolniczego, millenerzy, warszawska burżuazja, m.in.: Andrzej Zamoyski, Leopold Kronenberg, Edward Jurgens. Na czele "białych" stała powołana pod koniec 1861 r. Dyrekcja Krajowa. Biali dażyli do przejęcia władzy w ewentualnym powstaniu."czerwoni" - zwolennicy natychmiastowego czynu zbrojnego. Do "czerwonych" należeli m.in.: Jarosław Dabrowski, Chmieleński, Zygmunt Padlewski, Zygmunt Sierakowski. Utworzyli w pazdzierniku 1861 r. Komitet Miejski, który w wiosna 1862 r. przemianowano na Komitet Centralny Narodowy.
Dyktatorzy:
Stefan Bobrowski - kierował powstaniem z Warszawy jako naczelnik miasta. Ludwik Mierosławski - przegrał kilka bitew i wrócił do Paryża gen. Marian Langiewicz (biały) - rzadził tylko tydzień ; od 18 pazdziernika 1863 r. - Romuald Traugutt. Aresztowano go w kwietniu 1864 r.
Sprawa chłopska:
W pierwszych dniach walk Komitet Centralny przekształcił się w Tymczasowy Rzad Narodowy. Opublikował Manifest, w którym wzywano do walki z zaborca oraz dekrety uwłaszczeniowe, wprowadzajace uwłaszczenie chłopów. Włascicielom ziemskim obiecywano odszkodowania z funduszów państwowych. Chłopom bezrolnym, którzy przystapia do powstania obiecywano po 3 morgi ziemi. Car postanowił rozwiazać kwestię chłopska jeszcze w czasie walk, aby przeciagnać chłopów na swoja stronę. 2 marca 1864 r. wydał dekret uwłaszczeniowy, na mocy którego otrzymywali na własnosć dotychczas użytkowana przez siebie ziemię. Gospodarstwa chłopskie zostały obłożone podatkiem gruntowym, który miał przyniesć fundusze na wypłacenie ziemiaństwu odszkodowań. Bezrolni otrzymali obietnicę nadziału ziemi z dóbr państwowych. Konwencja Alvenslebena zawarta pomiędzy Prusami i Rosja 8 lutego 1863 r., zgodnie z która król Prus Wilhelm I obiecywał carowi pomoc w usmierzeniu powstania. Inicjatorem współpracy Prus z Rosja był Bismarck, który chciał osłabić współpracę Rosji z Francja.
Skutki:
represje, aresztowania, konfiskaty, zsyłki ; likwidacja wszelkiej odrębnosci i autonomii Królestwa Polskiego, które zostało przemianowane na Kraj Przywislański ; rusyfikacja ; zniesienie granicy celnej ; utrzymywanie się przez kilkadziesiat lat stanu wyjatkowego ; . wyłaczenie terytorium Kraju Przywislańskiego z reform samorzadu terytorialnego ; naczelna władzę pełnił rosyjski generał-gubernator ; Bank Polski przekształcono w kantor rosyjskiego Banku Państwa ; prorosyjska indoktrynacja ; "noc apuchtinowska" ; w 1869 zamknięto Instytut Politechniczny i Instytut Rolniczo-Lesniczy w Puławach oraz Szkołę Główna w Warszawie ; zakaz działalnosci polskich towarzystw oswiatowo-kulturalnych ; Kosciół katolicki poddano władzy Kolegium Rzymskokatolickiego ; w 1875 zniesiono biskupstwo greko-katolickie w Chełmie