Mięśnie mimiczne i ich funkcje

Mięśnie głowy można podzielić na 3 grupy:
? Mięśnie wyrazowe- mimiczne, związane z ruchomością skóry,
? Mięsnie powodujące ruchy żuchwy, przyczepiając się z jednej strony do czaszki a z drugiej do żuchwy,
? Mięśnie języka, gałki oczne i zmysłu słuchu, ukryte w głębi kości skalistej.

Mięśnie wyrazowe twarzy zwykle przyczepione są do skóry lub do błon śluzowych, Niektóre na jednym końcu są przyczepione do kości lub powięzi. Kurcząc się poruszają skórę. Napinając skórę w pewnych okolicach twarzy, mięśnie wyrazowe zmieniają jej kształt oraz wygląd i nadają jej określony wyraz. Podczas rozkurczu mięśnia, skóra pod wpływem jego sprężystości powraca do pierwotnego stanu.
Na skórę przenosi się też napięcie spoczynkowe mięśni. W zależności od stopnia napięcia zmienia się wyraz twarzy. Mięśnie wyrazowe twarzy występują głównie w postaci cienkich blaszek mięśniowych lub pęczków, które jako zwieracze, rozwieracze lub promieniście układają się dookoła otworów skóry twarzy.
Na sklepieniu głowy umięśnienie skóry jest znacznie mniej zróżnicowane i podobnie jak na szyi mięsnie występują w postaci szerokich i płaskich blaszek, które odgrywają pomocnicza rolę w działalności mięsni wyrazowych.
Mięśnie wyrazowe są do pewnego stopnia wyizolowane z pozostałych mięsni ciała. Związane jest to z ich rolą jako narządów wyrażających nasze uczucia. O ile uczucia nie podlegają naszej woli, to do pewnego stopnia możemy kierować nasza mimiką. Jeszcze z twarzy dziecka możemy wyraźnie wyczytać uczucia, które poruszają jego psychiką. Dorosły człowiek z czasem uczy panować się nad psychiką i emocjami.

Mięśnie sklepienia czaszki

Na sklepieniu czaszki leży szerokie, płaskie cienkie rozcięgno tzw. czepiec ścięgnisty, który od przodu i do tyłu łączy się z parzystymi brzuścami mięśnia potyliczno- czołowego- potylicznym i czołowym. Mięsnie potyliczno- czołowe wraz z czepcem ścięgnistym można uważać za całość tzw. mięsień naczaszny.
Brzusiec potyliczny- to mięsień parzysty o kształcie czworobocznym, bardzo cienki, położony w części tylnej głowy tuż pod skórą. Rozpoczyna się na bocznych 2/3 krasy karkowej i zachodzi na wyrostek sutkowaty. Kończy się przechodząc po krótkim przebiegu we włókna czepca ścięgnistego.
Czynności: dzięki swemu napięciu spoczynkowemu, rzadziej skurczowi ustala położenie czepca na sklepieniu czaszki.
Brzusiec czołowy- mięsień parzysty, 4boczny, bardzo cienki, położony na części przedniej czaszki. Rozpoczyna się na skórze brwi i gładzizny; przenika we włókna niżej położonych mięsni. Kończy się na wysokości guzów czołowych, przechodząc we włókna czepca ścięgnistego.
Czynności: kurcząc się unosi brwi ku górze oraz wytwarza na czole poprzeczne fałdy. Jest właściwym i przeważnie jedynym mięśniem, wywołującym poprzeczne fałdy na czole. Jest przy tym antagonistą zespołu 3 mięśni: okrężnego oka, marszczącego brwi i przedłużonego nosa. Współpracuje ku górze. Miesień ten nadaje wyraz twarzy uwagi.
Czepiec ścięgnisty- cienka, mocna błona ścięgnista złączona luźno z okostną, ale ściśle ze skórą głowy. Może być zawsze biernie przesuwany do przodu i dotyłu, w wyjątkowych przypadkach czynnie.

Mięsnie szpary powiekowej
Mięsień okrężny oka- mięsień płaski, eliptyczny, położony w powiekach i ich otoczeniu. Składa się z 3 części:
? Oczodołowa- najsilniejsza i stanowi odcinek obwodowy mięśnia. Okrąża wejście oczodołu, zachodząc na czoło, skroń i policzek. Przykrywa przyczepy mięśnia marszczonego brwi, jarzmowego mniejszego oraz dźwigacza wargi górnej. Rozpoczyna się na przednim odcinku ściany przyśrodkowej oczodołu. Większość włókien mięśnia okrąża wejście oczodołu i kończy się powracając na miejsce swojego początku.
Czynności- pociąga brwi w kierunku gładzizny oraz ku dołowi i pomaga w silnym zamykaniu szpary powiekowej- zaciskaniu powiek. Antagonista brzuśca czołowego mięśnia potyliczno-czołowego. Może nadać wyraz twarzy głębokiego zamyślenia.
? Górno- przyśrodkowa- stanowi mięsień obniżający brwi, który powoduje załamanie się brwi pod kątem i część przyśrodkowa brwi zostaje wtedy obniżona,
? Powiekowa- zbudowana z włókien cieńszych. Przebiega w powiece górnej i dolnej. Rozpoczyna się na górnym i dolnym brzegu więzadła powiekowego przyśrodkowego, a kończy się w szwie powiekowym bocznym.
Czynności- powoduje spokojne zamykanie się szpary powiekowej, wspólnie z dźwigaczem powieki górnej- mruganie.
? Łzowa- najmniejsza i najgłębiej położona część mięśnia. Występuje w postaci małej, prostokątnej blaszki, położonej od tyłu woreczka łzowego. Rozpoczyna się na grzebieniu łzowym kości łzowej i na woreczku łzowym. Kończy się jako część rzęskowa na wolnym brzegu powieki górnej i dolnej.
Czynności- włącza się w mechanizm odpływu łez, cześć rzęskowa powoduje przyleganie brzegów powieki do gałki ocznej.
Mięsień marszczący brwi- wąski, mały mięsień, położony obok nasady nosa. Rozpoczyna się na części nosowej kości czołowej. Włókna biegną nieco ku górze i ku stronie bocznej. Krzyżują się w włóknami mięśnia okrężnego oka oraz brzuśca czołowego mięśnia potyliczno- czołowego. Kończą się w skórze nieco powyżej brwi. Mięsień ten pokrywają: część oczodołowa mięśnia okrężnego oka, brzusiec czołowy mięśnia potyliczno- czołowego i częściowo mięsień podłużny.
Czynności- pociąga skórę do wewnątrz i nieco ku dołowi, wytwarza 2-3 fałdy pionowe między brwiami. Nadaje wyraz złości, zniecierpliwienia, cierpienia.
Mięsień podłużny nosa- miesień parzysty, mały, wydłużony w kierunku pionowym. Położony w okolicy miedzybrwiowej poniżej brzuśca czołowego mięśnia marszczącego brwi. Rozpoczyna się na kości nosowej, włókna biegną ku górze i kończą się na skórze gładzizny. Włókna mięśniowe podłużnego mięśnia dźwigacza wargi górnej i skrzydła nosa łączą się.
Czynności- wywołuje jedną lub kilka poprzecznych fałd u nasady nosa- zwana fałdem walki lub ataku. Łączy się to z marszczeniem brwi, dlatego mamy wtedy groźny wyraz twarzy.
Zespół tych mięśni stanowią ochronę oka.

Mięśnie szpary ustnej
Przebiegają wokół szpary ustnej, zależnie od kierunku włókien i ich czynności, można podzielić:
Mięsień obniżający wargę dolną- płaski, 4kątny mięsień, położny poniżej szpary ustnej. Rozpoczyna się na brzegu dolnym żuchwy powyżej przyczepu obniżającego kąt ust. Znaczna liczba włókien warstwy powierzchniowej mięśnia stanowi bezpośrednie przedłużenie włókien mięśnia szerokiego szyi. Włókna biegną skośnie ku górze i przyśrodkowo w tym samym kierunku co włókna mięśnia szerokiego i kończą się na skórze wargi dolnej. Powierzchnia zewnętrzna przykryta jest w większości mięśniem obniżającym kąt ust. Powierzchnia wew. spoczywa na kości pokrywając otwór bródowy, występujące z niego naczynia bródowe i nerw bródowy. Górna cześć zachodzi na mięsień okrężny ust.
Czynności- obniża wargę dolną, uwypukla ją i pogrubia.
Mięsień bródkowy- mięsień mały, krótki, stożkowaty, położony na bródce przyśrodkowo od obniżacza wargi dolnej. Rozpoczyna się na łękach zębodołowych dolnych siekaczy i kła, kończy w skórze bródki
Czynności- podnosi uwypuklenie bródki i wargę dolną, nadając twarzy wyraz nadąsany (jak się chce płakać)
Mięsień obniżający kąt ust- płaski, trójkątny, położony miedzy żuchwą a kątem ust. Leży na mięśniu obniżającym wargę dolną , na mięśniu policzkowym i okrężnym ust, poniżej kąta ust.
Rozpoczyna się na brzegu żuchwy od guzka bródkowatego do poziomu pierwszego zęba trzonowego , między przyczepami mięśnia obniżającego wargę dolną a mięśniem szerokim szyi. Włókna biegną silnie zbieżnie ku górze i kończą się w węźle mięśniowym kąta ust. Stąd natomiast część włókien biegnie w obręb wargi górnej i kończy się na skórze bocznej połowy wargi. Dolny brzeg mięśnia obniżającego kąt ust jest zrośnięty z brzegiem żuchwy oraz ze skóra właściwą. Obustronny skurcz tych mięśni napina skórę i wywołuje poprzeczną bruzdę poniżej brzegu bródki (bruzdę grudkowatą)
Czynności- pociąga kąt ust ku dołowi i wyprostowuje bruzdę nosowo-wargową. Mięsień ten nadaje wyraz twarzy smutku, cierpienia. Może odsłaniać dolne zęby.
Mięsień śmiechowy- stanowi pęczek włókien mięśniowych przebiegających poprzecznie i osobniczo bardzo zmiennych. Przebiega powierzchownie nad włóknami mięśnia szerokiego szyi podążającym do kąta ust. Rozpoczyna się powięźi przyuszniczej i żwaczowej, a kończy na więźle mięśniowym kąta ust, wraz z mięśniem obniżającym kąt ust i mięśniem jarzmowym większym
Czynności- kurcząc się poszerza szparę ustną i równocześnie wytwarzać dołek śmiechowy.
Mięsień jarzmowy większy- najsilniejszy i najbardziej powierzchownie położony mięsień wyrazowy. Rozpoczyna się na powierzchni policzkowej kości jarzmowej, kończy w węźle mięśniowym kąta ust.
Czynności- współpracuje z mięśniem śmiechowym, jest właściwym mięśniem śmiechu, odsłania górne zęby, nadaje charakterystyczny esowaty kształt bruździe nosowo-wargowej. Twarz poszerza się, promieniste bruzdy w kącie bocznym oka pogłębiają się. Powstają liczne promieniste fałdy w bocznym kącie oka. Nozdrza się nieco rozszerzają. Wyniosłości policzkowe przesuwają się nieco ku górze i ku bokom.
Dźwigacz wargi górnej i skrzydła nosa- tworzą dwa pasma włókien mięśniowych leżące ku bokowi od nosa. Rozpoczyna się on wąskim pasmem na wyrostu czołowym szczęki. Boczne włókna biegną stromo ku dołowi oraz do boku i kończą się na skórze wargi górnej bruzdy nosowo- wargowej. Włókna przyśrodkowe dochodzą do skóry skrzydła nosa, głębsze- do bocznego i tylnego obwodu nozdrzy.
Czynności- pasmo przyśrodkowe unosi ku górze skrzydło nosa rozwierając nozdrza, pasmo boczne unosi wargę górną współpracując z dźwigaczem wargi górnej.
Dźwigacz wargi górnej- mięsień położony w bok od poprzecznego. Rozpoczyna się szeroko na brzegu podoczodołowym. Kończy na skórze bruzdy nosowo- wargowej, sięgając aż do wargi. Miesień dźwigacz wargi górnej przykrywa początek mięśnia dźwigacza kąta ust w dole nadkołowym, otwór, nerw i naczynia podczołowe. Na górną część mięśnia zachodzą dolne pasma mięśnia okrężnego oka (część oczodołowa) żyła twarzowa przebiega nad nim.
Czynności- unosi wargę górną Bruzda nosowo- wargowa przyjmuje wtedy kształt linii wypukłej ku stronie bocznej, górne siekacze są odsłonięte.
Mięsień jarzmowy mniejszy- leży miedzy dźwigaczem wargi górnej a mięśniem jarzmowym większym. Rozpoczyna się powierzchni policzkowej kości jarzmowej, kończy na skórze bruzdy nosowo- wargowej. Przykrywa część mięśnia dźwigacza wargi górnej. Na górną część mięśnia zachodzą dolne i boczne włókna mięśnia okrężnego oka.
Czynności- pociąga wargę górną ku górze i do boku oraz pogłębia bruzdę nosowo-wargową.
Dźwigacz wargi górnej i skrzydła nosa, dźwigacz wargi górnej i mięsień jarzmowy mniejszy łączą się w swych przyczepów końcowych. Czynnościowo tworzą całość biorąc udział w wytwarzaniu płaczliwego, niezadowolonego wyrazu twarzy.
Dźwigacz kąta ust- miesień płaski trójkątny, położony w dole nadkołowym. Rozpoczyna się w dole nadkołowym, poniżej otworu podoczodołowego. Kończy się w skórze oraz błonie śluzowej kąta ust. Łączy się z mięśniem okrężnym ust. Nazywany jest mięśniem pocałunku, ponieważ podczas pocałunku unosi wargi i mięsień okrężny ust.
Czynności- unosi kąt ust ku górze i nieco przyśrodkowo.
Mięsień policzkowy- mięsień płaski, rozpięty między szczęką a żuchwą. Stanowi on podłoże policzka i ogranicza od zewnątrz przedsionek jamy ustnej. Rozpoczyna się linią podkowiastą, która biegnie:
? Wzdłuż wyrostka zębodołowego szczęki począwszy od pierwszego zęba trzonowego ku tyłowi,
? Wzdłuż szwu skrzydłowo-żuchwowego i dalej do przodu,
? Wzdłuż grzebienia policzkowego i na powierzchni zewnętrznej części zębowodołej żuchwy aż do pierwszego zęba trzonowego dolnego.
Czynności- wydmuchuje powietrzeskupione w przedsionku jamy ustanej.
Policzki do zębów, pociąga kąty ust ku bokom, poszerzając szparę ustną. Chroni błonę śluzową policzka przed wciśnięciem się między szeregi zębów, podczas żucia chronię kęsy przed wyślizgnięciem się do przedsionka jamy ustnej.
Mięsień okrężny ust- układa delikatne wiązki prawego i lewego mięśnia rozpoczynają się na płycie ścięgnistej, obok kąta ust i biegną łukowato aż poza linię przyśrodkową wargi górnej i dolnej, gdzie przeplatają się z włóknami strony przeciwległej. Większość włókien kończy się na skórze, mniejszość w błonie śluzowej warg. Oprócz pęczków okrężnych mięśnia okrężnego ust, są także nieliczne promieniste włókna biegnące od skóry właściwej poprzecznie przez włókna okrężne do tkanki podśluzowej w pobliżu czerwieni warg. Napięcie włókien powoduje uwypuklenie czerwieni warg.
Czynności- zwieracz szpary ustnej. Antagonista wszystkich mięśni promieniście biegnących do warg. Bierze udział w ruchach ust podczas jedzenia czy picia. Nadaje wargom charakterystyczny kształt.
Mięśnie trzysieczne wargi górnej i dolnej- płaskie i wąskie pasma mi mięśniowe, stanowiące obwodowe pęczki włókien mięśnia okrężnego ust.
Czynności- pociągają kąty ust przyśrodkowo i nieco ku górze lub ku dołowi, regulują położenie szpary ustnej w stosunku do kości.

Mięśnie nozdrzy

Mięsień nosowy- płaski, trójkątny, położony na częściach bocznych i na tylnej części skrzydeł nosa. Przyczepia się na łękach zębodołowych górnych kąta i bocznego siekacza, kończy się na grzbiecie nosa chrzestnego oraz na bocznym i tylnym brzegu skrzydła nosa.
Czynności- część skrzydłowa rozwiera nozdrza, natomiast część poprzeczna zwiera je.
Mięsień obniżacz przegrody- mały, płaski mięsień położony pod nosem.
Rozpoczyna się na łęku zębodołowym górnego bocznego siekacza i kończy na tylnym brzegu skrzydła nosa oraz części błoniastej przegrody nosa.
Czynności- pociąga ruchomą część nosa, zwierając nozdrza.

Mięśnie małżowiny usznej
Małżowina uszna ma podwójny układ mięśniowy. Jedne mięśnie to malutkie pasemka rozpoczynające się i kończące na chrząstce małżowiny. Drugie- przyczepiające się do małżowiny tylko jednym końcem. Układ ten jest w zaniku. Tylko niewielu ludzi potrafi poruszać nieco uszami.
Mięsień uszny przedni- rozpoczyna się na czepcu ścięgnistym i blaszce powierzchownej powięzi skroniowej. Kończy się na obrabia, małżowiny usznej.
Mięsień uszny górny- rozpoczyna się na czepcu ścięgnistym, a kończy na małżowinie na wysokości dołu trójkątnego.
Mięsień uszny tylny- przyczepia się do wyrostka sutkowatego i kresy karkowej górnej. Kończy się na wyniosłości muszli małżowiny.

Mięśnie żwaczowe
Ich czynność polega na poruszaniu żuchwy w celu chwytania, przecinania i rozcierania pożywienia. Wykonują swe czynności poprzez:
? Obniżenie i unoszeniu żuchwy,
? Wysuwanie i cofanie jej,
? Boczne ruchy żuchwy.
Mięsnie te nie należą do mięśni mimicznych, są mięśniami szkieletowymi. Wpływają one jedna na kształt i wygląd twarzy.
Mięsień skroniowy- największy i najsilniejszy miesień żwaczowy. Położony jest w dole skroniowym. Ma kształt wachlarza, którego rączka odpowiada wyrostkowi dziobatemu żuchwy, a podstawa skierowana jest ku górze i do tyłu.
Czynność- włókna poziome tylnej części mięśnia cofają wysuniętą żuchwę. Podnosi żuchwę, obracając ją nieco na zewnątrz oraz zaciskają zęby. Działanie mięśnia jest najsilniejsze z chwilą zamykania szczęk.
Mięsień żwacz- mięsień krótki, gruby, 4boczny, położony na powierzchni bocznej ramienia żuchwy. Składa się z 2 części, które z tyłu i u góry są od siebie oddzielone. Część powierzchowna jest dłuższa i szersza.
Czynności- unosi żuchwę i obraca ją nieco na zewnątrz.
Mięsień skrzydłowy przyśrodkowy- położony jest do wewnątrz od gałęzi żuchwy. Mięsień gruby, 4 boczny, biegnący od wyrostka skrzydłowego do żuchwy. Rozpoczyna się w dole skrzydłowym kości klinowej, na wyrostku piramidowym kości podniebnej, na małym przylegającym odcinku wyrostka podniebnego szczęki.
Czynności- unosi żuchwę, współdziała z mięśniem żwaczem i mięśniem skroniowym. Obraca żuchwę nieco na zewnątrz.
Mięsień skrzydłowy boczny- znajduje się w dole podskroniowym, położony jest na zewnątrz od poprzedniego. Mięsień gruby, kształtu graniastosłupa trójściennego, którego podstawa skierowana jest do podstawy czaszki, wierzchołek zaś do stawu skroniowo-żuchwowego. Mięsień ten ma 2 głowy.
Czynności- wysuwa żuchwę do przodu, skraca żuchwę do wewnątrz, żuchwa wykonuję ruch obrotowy dookoła osi pionowej. Tylna część mięśnia skroniowego jest antagonistą mięśnia skrzydłowego bocznego- cofa wysuniętą żuchwę.

Zakończenie: wyraz twarzy spowodowany jest nie tylko ruchami mięśni wyrazowymi, ale tez stanem napięcia czy rozluźnienia skóry twarzy. W chwilach fizycznego i psychicznego spokoju mięsnie wyrazowe są nieco odprężone, wskutek zmęczenia rozluźniają się, a podczas pracy ich napięcie wzrasta. W nastroju przygnębienia umięśnienie wyrazowe dolnej części twarzy wiotczeje, twarz wydłuża się, zaczyna upodabniać się do twarzy podczas płaczu. W nastroju podniosłym jest odwrotnie- wargi i policzki unoszą się ku górze, twarz staje się śmiejąca Wyraz twarzy zmienia się także w ciężkich chorobach.