Charakterystyka ryb dwudysznych

Ryby dwudyszne (Dipnoi)
Są one reliktami licznej grupy ryb, żyjących w słodkich wodach dewonu. Do dzisiaj przeżyły trzy rodzaje ryb dwudysznych: dwa jednogatunkowe występujące w Australii i w Ameryce Południowej oraz trzy gatunki Protopterus (prapłetwiec) żyjące w Afryce. Żyją one w zbiornikach silnie zanieczyszczonych lub w wodach okresowo wysychających. W porze suchej zagrzebują się w mule na dnie wysychającego zbiornika, a wymiana gazowa zachodzi poprzez płuca.

Poza płucami posiadają one również funkcjonalne skrzela, którymi oddychają w wodzie, stąd też nazwa dwudyszne, bo mają dwa narządy oddechowe. U afrykańskich gatunków zarówno skrzela, jak i płuca stale biorą udział w oddychaniu.

Badania geologiczne wykazały, że w dewonie zdarzały się okresowe susze. Niewykluczone, że płuca ryb dwudysznych ewoluowały jako adaptacja do okresowej suszy i że płuca lub struktury płuco-podobne mogły funkcjonować u pierwszych ryb kostnoszkieletowych.

Mają jak na ryby, skomplikowany układ krwionośny z częściowo podzielonym sercem i żyłami płucnymi doprowadzającymi utlenioną krew do lewego przedsionka. Samce gatunków afrykańskich i południowoamerykańskich opiekują się jajami, z których wylęgają się larwy z zewnętrznymi skrzelami.

Przykładami ryb dwudysznych są żyjący w Australii Neoceratodus forsteri (rogoząb) i znany z Am. Pd. Lepidosiren paradoxa (płazak).