Ogólne wiadomości z biologii

1. Neuron (neurocyt akson) - rodzaj komórek występujących w układzie nerwowym. Najwięcej neuronów znajduje się w ośrodkowym układzie nerwowym. Neurony składają się z ciała komórki, jądra komórkowego (interfazowe, z rozpuszczoną chromatyną) oraz neurytów: dendryt i akson, za pomocą których połączone są z innymi neuronami. Połączenie między komórkami nerwowymi zwane jest synapsą.
Ze względu na liczbę wypustek (aksonów i dendrytów), neurony dzieli się na:
* jednobiegunowe (np. w podwzgórzu);
* rzekomojednobiegunowe (zwoje czuciowe nerwów czaszkowych i rdzeniowych);
* dwubiegunowe (np. w siatkówce oka, błonie węchowej);
* wielobiegunowe:
o z długim aksonem (np. neurony ruchowe rdzenia kręgowego);
o z krótkim aksonem (dendrytem) (np. neurony kojarzeniowe w istocie szarej mózgu i rdzenia kręgowego).
Pod względem kierunku przekazywania sygnału neurony dzieli się na:
* czuciowe (dośrodkowe), biegnące od receptora;
* ruchowe (odśrodkowe), biegnące do efektora;
* kojarzeniowe (pośredniczące), występujące między innymi pomiędzy neuronami czuciowymi i ruchowymi.
Neurony dzieli się również według głównego wydzielanego neuroprzekaźnika. Według tego kryterium wyróżnia sie między innymi neurony:
* cholinergiczne - głównym neuroprzekaźnikiem jest acetylocholina
* dopaminergiczne - dopamina
* GABA-ergiczne - kwas gamma-aminomasłowy (GABA)
* noradrenergiczne - noradrenalina, itd.

2. Efektor- komórka lub narząd, który jest pobudzany przez nerw. Efektory umożliwiają organizmowi zwierzęcia odpowiedź na stymulację z układu nerwowego. U kręgowców najważniejszymi efektorami są mięśnie.

3. Receptory- wyspecjalizowane komórki zmysłowe odbierające informacje z otoczenia

4. Impuls nerwowy ? przekazywanie informacji od receptora przez układ nerwowy do efektora, czyli zmiana potencjału elektrycznego wzdłuż neuronu. Każdy nerw może przenosić wiele impulsów jednocześnie. Punkty zetknięcia między końcami poszczególnych neuronów nazywane są synapsami, a długie, cienkie części komórki nerwowej - aksonami. Droga przekazywania impulsu składa się z 5 elementów (receptor, droga doprowadzająca, ośrodek analizujący, droga odprowadzająca, efektor)

5. Synapsa to miejsce komunikacji błony kończącej akson z błoną komórkową drugiej komórki ? nerwowej lub np. mięśniowej. Impuls nerwowy zostaje przeniesiony z jednej komórki na drugą przy udziale substancji o charakterze neuroprzekaźnika (zwanego czasem neurohormonem) ? mediatora synaptycznego (synapsy chemiczne) lub na drodze impulsu elektrycznego (synapsy elektryczne). Wyróżnia się synapsy nerwowo-nerwowe, nerwowo-mięśniowe i nerwowo-gruczołowe.

6. Neuroprzekaźnik- to związek chemiczny, którego cząsteczki przenoszą sygnały pomiędzy neuronami (komórkami nerwowymi) poprzez synapsy, a także z komórek nerwowych do mięśniowych lub gruczołowych. Najbardziej rozpowszechnionymi neuroprzekaźnikami są: glutaminian, GABA, acetylocholina, noradrenalina, dopamina i serotonina.

7. Budowa układu nerwowego
1. Ośrodkowy układ nerwowy
* Rdzeń kręgowy
* Mózgowie
a) Móżdżek
b) Pień mózgu
- Rdzeń przedłużony
- Most
- Śródmózgowie
c) Mózg
- Półkule mózgu
- Międzymózgowie
2. Obwodowy układ nerwowy
* Somatyczny układ nerwowy
* Autonomiczny układ nerwowy
- część współczulna (układ sympatyczny)
- część przywspółczulna (układ parasympatyczny
- część enteryczna (układ żołądkowo-jelitowy

8. Łuk odruchowy - to droga jaką przebywa impuls nerwowy od receptora bodźca poprzez neuron czuciowy, kojarzeniowy oraz ruchowy do efektora. Łuk odruchowy składa się z: receptora, dośrodkowej drogi doprowadzającej do neuronów czuciowych, ośrodka nerwowego, drogi odprowadzającej do efektora. Łuk nerwowy jest podłożem fizjologicznym reakcji na bodźce.

9. Postawa ciała- indywidualne ukształtowanie ciała oraz położenie poszczególnych odcinków nóg i tułowia w pozycji stojącej. Rodzaje postaw ciała: postawa swobodna ( to sposób trzymania się ), postawa wymuszona ( pojawia się po zasygnalizowaniu bodźcem zewnętrznym werbalnym lub niewerbalnym ), postawa korekcyjna ( oczekujemy jej w wyniku zastosowania działań korekcyjnych

10. Podział wad postawy:
a) Wady wrodzone: kręgi klinowe, niedorozwój żeber, ubytki mięśniowe
b) Wady nabyte: krzywice, zaburzenia nawyku prawidłowej postawy
c) Wady kręgosłupa: skolioza (boczne skrzywienie kręgosłupa, kifoza (okrągłe plecy), plecy wklęsło-wypukłe, plecy wklęsło-okrągłe, plecy wklęsłe (lordoza), plecy płaskie
d) Wady stóp: stopa wdrożona, płaskostopie, stopa końska, stopa piętowa
e) Wady klatki piersiowej: klatka kurza, klatka lejkowata
f) Wady kolan: kolana koślawe, kolana szpotowe

11. Badanie postawy ciała wykonujemy z przodu, tyłu, boku
a) W pozycji stojącej przodem
- sprawdzamy jak wygląda trójkąt wcięcia tali
- sprawdzamy czy w pozycji stojącej barki i obojczyki są na tej samej wysokości
- sprawdzamy czy kolana są złączone czy oddalone, czy stopy są złączone czy oddalone
- sprawdzamy czy zachowane są kąty szyjno-barkowe
b) W pozycji stojącej z tyłu
- sprawdzamy czy łopatki są na tej samej linii
- sprawdzamy czy kręgosłup jest prosty czy wykrzywiony
- sprawdzamy czy talerze biodrowe są na tym samym poziomie
c) W pozycji stojącej bocznej
- sprawdzamy czy nie ma zbyt pochylonej głowy do przodu lub zaokrąglonych pleców
- sprawdzamy czy nie ma wypiętego brzucha
- sprawdzamy czy nie ma okrągłych pleców
d) W pozycji skłonu do przodu
- sprawdzamy czy się nie pojawił garb
- sprawdzamy czy nie ma wygięcia kręgosłupa w prawo lub lewo
e) W pozycji leżącej na brzuchu lub plecach
- sprawdzamy czy przy zgiętych pod kątem prostym kolanach stopy są jednakowej długości, długość podłudzia

12. W rehablitacji występuje podział ćwiczeń: ćwiczenia bierne, czynne, czynno-bierne, redresyjne, w odciążeniu, z oporem, w odciążeniu z oporem, ogólnokondycyjne, dla pleców okrągłych (klęk prosty, podparty, siad klęczny łuczny, siad prosty skrzyżny, leżenie tyłem, leżenie przodem, leżenie bokiem)

13. Przy opisie ćwiczeń korekcyjnych stosujemy szereg opisów:
- pw- pozycja wyjściowa
- pp- pozycja początkowa
- pk- pozycja końcowa
- r- ruch
- nn- nogi
- rr- ręce
- kkd- kończyny dolne
- kkg- kończyny górne

14. Grupy wiekowe:
a) dzieci młodsze 4-7 roku życia
b) dzieci starsze 8- do okresu dojrzewania
c) młodzież w wieku dojrzewania (dziewczyny 13-16) (chłopcy 14-18)

2. Tkanki- są to skupienia komórek o podobnej budowie i czynnościach. Tkanki połączone w określony sposób mogą tworzyć narządy. Szereg marządów wykonujący złożoną czynność organizmu nazywamy UKŁADEM. Wyróżniamy 4 rodzaje tkanek: nabłonkowa, mięśniowa, nerwowa.
3. Tkanka nabłonkowa dzieli sie na:
~Nabłomek płaski:
# wielowarstwowy pokrywający skórę
# jedno warstwowy z komórek które przylegają do siebie i ochraniają przed wysychaniem
( Co 28 dni odradza sie skóra ludzka)
~Nabłonek kostkowy- wyściela drogi moczowe
~Nabłonek cylindryczny- wyściela drogi oddechowe i przewód pokarmowy. Może mieć rzęski, które oczyszczają drogi oddechowe i ochraniają.
~Komórki nabłonkowe- mają zdolność wydaliczą, znajdujące sie w błonie śluzowej i jelitach, mogą zbijać sie w węższe skupienia tworząc gruczoły (proste, pęchrzykowe)
a) gruczoły potowe- występują pod pachami itp
b) gruczoły łojowe- produkują łój, ujście jest blisko włosa
c) gruczoły dokrewnego wydzielania- (tarczyca, trzustka, jądra, jajniki) dostają sie do krwi i dostarczają do odpowiednich narządów, regulują np poziom cukru
4. Tkanka łączna- charakteryzuje sie tym ze wytwarza sie istota miedzykomórkowa
- Tkanka łączna właściwa (wiotka, zbita)
- Tkanka łączna tłuszczowa (stanowi materiał zapasowy, pod warstwą podskórka)
- Tkanka łączna chrzęstna- klista (w stawach)
- Tkanka łączna włóknista (z niej zbudowane są krążki międzykręgowe)
- Tkanka łączna sprężysta (występuje w małżowinie uszej)
- Tkanka łączna kostna ( tworzy sie na podstawie tkanki chrzestnej, która ulega kostnieniu przez osadzenie sie na niej soli fosforanu wapnia i węglanu) Mamy w niej istotę gąbczastą i zbitą
5. Tkanka mięśniowa- zbudowana z komórki mięśniowej. Ma zdolność do rozkurczości. Występuje w postaci:
-gładkiej (wyściela narządy wewnętrzne, ściany naczyń, występuje w oskrzelach, żołądku, jelitach
-poprzecznie prążkowanej (wszystkie mięśnie szkieletowe
-inne rodzaje to tkanka mięśniowa serca (znajduje sie w sercu, są to mięśnie prążkowane podzielone na odcinki z wstawkami
6. Tkanka nerwowa- składa sie z komórek nerwowych, które mają wypustki
-neuryt- pojedyńcza wypustka
-dendryt- rozgałęzone wypustki
-ciała komórki: czuciowe i ruchowe
7. Ciało człowieka dzielimy według płaszczyzn i okolic:
PŁASZCZYZNY
- płaszczyzna czołowa dzieli ciało na przód i tył
- płaszczyzna strzałkowa dzieli ciało na prawy i lewy bok
- płaszczyzna choryzontowa dzieli ciało na góre i dół
OSIE
- oś długa- prostopadła do płaszczyzny horyzontalnej
- oś poprzeczna- prostopadła do płaszczyzny strzałkowej
- oś strzałkowa- prostopadła do płaszczyzny czołowej
OKOLICE
- okolica głowy
- okolica klatki piersiowej
- okolica grzbietu
- okolica brzucha
- okolica podbrzusza
- okolica łonowa
- okolica kończyn
- okolica pośladkowa
TYPY CIAŁA:
- atletyczny- dobrze zbudowane ciało, wysoki, postawny, mało inteligentny
- leptosomiczny- długi, chudy, marzyciel
- pekniczny- okrągły
8. Układy narządu: mięśniowy, kostny, stawów i więzadeł
9. Mięśnie dzielą się na:
- grupa mięśni antagonicznych: prostowniki, zginacze, odwodziciele, przywodziciele, nawracacze, odwracacze
- grupa mięśni agonistycznych: przodu uda, tyłu uda
- mięśnie międzyzębowe wewnętrzne: wydechowe
- mięśnie międzyzębowe zewnętrzne: wdechowe
10. Najważniejsze mięśnie dłoni: ścięgno kłębokciukowe, ścięgno kłębiku palca małego,
Najważniejsze nerwy w dłoni: ręka manipulacji- zginanie, prostowanie, przeciwstawianie