Analiza wiersza "Do prostego człowieka" J. Tuwima.

Wiersz Juliana Tuwima ?Do prostego człowieka? ukazał się 7 pażdziernika 1929 roku w ?Robotniku? i jest ściśle związany z historią naszego kraju. Czasy, w których powstał ten utwór były bardzo niepewne dla prostego człowieka; upływały pod znakiem aktywności sił nacjonalistycznych i faszystowskich. Władza nie była bezinteresowna i wykorzystując rzeczywistość oraz powinność patriotyczność obywatela nakłaniała do aktywności militarnej pozornie w obronie kraju, a w rzeczywistości chodziło im wyłącznie o własne interesy i wzbogacenie się. Tuwim napisał więc utwór, który miał przedewszystkim otworzyć oczy prostym ludziom, aby ślepo nie wierzyli rządzącym i nie dali się wciągnąć w ich taktykę wykorzystywania obywatelów.
Oczywiście wiersz spotkał się odrazu z protestami i atakami. Zarzucano Tuwimowi, że namawia do niszczenia polskiej broni i zachęca do dezercji zamiast do obrony państwa polskiego. Autor w odpowiedzi stwierdził (w ?Robotniku?) : ?W wierszu moim zwracałem się wyrażnie do wszystkich narodów, aby w chwili decydującej przeciwstawiały się wojnie zaborczej, którą-jako człowiek uczciwy i rozsądny- uważam za zbrodnię. Absurdem jest przypuszczać, że nie odczuwam czci dla bohaterstwa w obronie niepodległości kraju.
Podmiot liryczny występuje w tym wierszu w roli nauczyciela, który pomaga otworzyć oczy naiwnemu człowiekowi na to, na czym polega agitacja polityczna. Przemawia on z pasją i nie pozwala pozostać odbiorcy obojętnym. Adresatem zaś jest każdy prosty człowiek, ?bliżni z tej czy innej ziemi?, którego rządy różnych państw wciągają w działania wojenne dla własnych korzyści. Owe imperialistyczne burżnazyjne rządy posługują się patriotycznymi hasłami, odmieniają wyraz ?ojczyzna? przez wszystkie przypadki, uzasadniając konieczność walki racjami historycznymi:
?Gdy zaczną na tysięczną modłę
Ojczyznę szarpać deklinacją
I łudzić kolorowym gołdem,
I judzić <historyczną racją>?.
Utwór stanowi ostrzeżenie przed poddawaniem się nastrojom wojennym, przygotowywanie społeczeństwa do podjęcia walki w interesach poszczególnych ugrupowań politycznych, które potrzebują ofiary krwi i życia prostych ludzi, bo ?im gdzieś nafta z ziemi sikła?, ?bo gdzieś zwęszyli kary pełne?. Podmiot liryczny ostrzega tych, którzy chcieliby zaangażować się w wojnę zarówno o nasze terytoria jak i o nowe zdobycze wojenne, wskazując na żródła tych wojen, mające często charakter religijny:
?Gdy wyjdzie biskup, pastor,rabin(...)
Bo mu sam Pan Bóg szepnąć z nieba,
Że za ojczyznę bić się trzeba?.
Poeta demaskuje psychologiczne oddziałowywania propagandy wojennej. Podkreśla, że żadna wojna nie leży w interesie ludzi prostych, lecz tych, którzy chcą zbić majątek. Apel swój kieruje nie tylko do Polaków, ale do wszystkich prostych ludzi, których ktokolwiek chce popchnąć do wojny. Wzywa do wyzbycia się naiwnej wiary, Ze poza wojennym znojem może coś prostym ludziom przynieść walka i namawia:
?Rżnij karabinem w buk ulicy!
Twoja jest krew, a ich jest nafta!?.
Jak już wcześniej wspomniałam, wiersz jest adresowany do prostego człowieka, zatem autor używa też prostych słów, jakimi posługiwali się zwykli ?zjadacze chleba?, robotnicy. Używa wyrażeń takich jak ?rozcierwi się?, ?rozchami?, ?stado dzikich bab? czy ?tłuste szuje?. Są to wyrażenia używane w potocznym języku, o zabarwieniu nieco wulgarnym, jakby autor chciał podkreślić swój gniew w tej ważnej sprawie lub jak najlepiej trafić do serca prostego ludu, gdyż takim najprawdopodobniej językiem mówiłby rozgniewany robotnik, gdyby sobie uświadomił, że jest okłamywany i wykorzystywany.
Utwór nie posiada zwrotek, oddzielonych od siebie. Gdy się czyta głośno ten wiersz, ma się wrażenie, że to mowa, apel wykrzyknięty na jakimś zgromadzeniu. Jedyne co porządkuje ten wiersz to anafora-na początku utworu, co kolejne segmenty wypowiedzi, pojawia się slłowo ?gdy?, następnie ?wiedz?, a na końcu ?że?, gdy autor wylicza prawdziwe powody wojny.
Oczywiście domyślamy się, że utwór ten powstał wyłacznie z pobudek sumienia i obserwacji co złego dzieje się na świecie przez uczciwego i mądrego człowieka, który chciał ostrzec ?przyjaciół nieuczonych? przed pułapką wykorzystywania ludzi do realizacji własnych planów i działań wojennych dla własnych korzyści. Uważam jednak, że można w tym wierszu dopatrzeć się także pewnego rodzaju prowokacji ze strony autora, że utwór ten ma także w pewnym stopniu charakter satyryczny. Autor demaskuje w nim słownictwo propagandy wojennej mający wywrzeć określony wpływ na człowieka, na jego poczucie bycia żołnierzem, gotowym do chwycenia za broń w razie alarmu, stanięcia w okopach lub na froncie.
Uważam, że siła tego wiersza jest niezwykła i przyznam, że czytając przechodziły mi po plecach ciarki... Choć nie często sięgam po poezję- to jednak odrazu zauważyłam w jak bardzo wielkim stopniu ten wiersz odnosi się do tego, co się dzisiaj dzieje. Może ?ważni? tego świata nie wołają, ?że trzeba iść i z armat walić, mordować, grabić, truć i palić?, to mają jednak swoje ukryte cele, o których my nic nie wiemy, albo wiedzieć nie mamy.
O ponadczasowości tego utworu może świadczyć także ogromne zainteresowanie nim przez współczesne zespoły muzyczne. Warto wiedzieć, że do tekstu wiersza piosenkę nagrała grupa ?Akurat?. Znalazła się ona na albumie ?Prowincja? wydanym w 2003 roku, jako dwunasty utwór i jeden z dwóch singli. Wcześniej dokonał też tego punkrockowy zespół ?Liberum Veto?. Wszystko to sprawia, że utwór z początku XX wieku i w dzisiejszych czasach trafia do prostego człowieka, bo pomimo upływu czasu problem jest nadal aktualny i dotyczy każdego świadomego politycznie człowieka.