Filozofia Sokratesa

Okoliczności śmierci Sokratesa W 399 roku p.n.e. zostało wniesione oskarżenie przeciwko Sokratesowi, przez Meletosa /młody poeta/, zostało poparte przez: Lykona, Anytosa. Anytos mógł mieć żal do Sokratesa, gdyż chciał, żeby jego syn został grabarzem jak on a nie uczniem Sokratesa. Oskarżono Sokratesa: I Sokrates nie uznaje bogów oficjalnie czczonych w państwie; II Sokrates psuje młodzież. W istocie oskarżono Sokratesa o przestępstwo polityczne. Za życia Sokratesa dokonały się 3 przemiany polityczne w Atenach: I okres: rozkwit demokracji ateńskiej nazywany złotym wiekiem demokracji ateńskiej; kończy się gwałtownie procesem o zbezczeszczenie herm Hermy słupy zwieńczone głowami bóstw. Proces ten oznaczał koniec demokracji. II okres: rządy oligarchii III okres: odrodzenia się demokracji ateńskiej W tym okresie wniesiono oskarżenie przeciwko Sokratesowi.

Sokrates był przeciwnikiem demokracji uważał, że urzędnicy powinni być mianowani - ważne są ich kompetencje, nie powinni być wybierani przez ślepy traf. Sokrates był zagrożeniem dla nowej demokracji, bo ją krytykował, miał duży wpływ na młodzież. Proces przeciwko Sokratesowi: -- W pierwszym głosowaniu zdecydowano, że Sokrates jest winny niewielką większością głosów, mógł prosić o łagodniejszą karę /wygnanie/, nie poprosił o to. Natomiast poprosił o przyznanie grzywny w bardzo małej kwocie i o umieszczenie w Prytaneum. -- W drugim głosowaniu większością go skazali. Od ogłoszenia wyroku do momentu jego wykonania minęło 30 dni. Przez ten okres Sokrates mógł uciec z więzienia jednak nie uczynił tego. Wyrok wykonano przez podanie skazańcowi kielicha z trucizną, kielich podał sługa więzienny. W dialogu "Fedon" Platon opisuje śmierć Sokratesa. Platon nie był obecny. Uczniowie byli obecni, Sokrates prosił o spokój, nie okazywał strachu. Poglądy filozoficzne Sokratesa: I wiedza niewiedzy Jest to motyw, który się łączy z "wiem, że nic nie wiem". Uczeń i przyjaciel Sokratesa Chajreton miał się udać do Delf, świątyni Apolina i zadać pytanie: "Czy jest ktoś mądrzejszy od Sokratesa". Pytia odpowiedziała, że nie ma nikogo. Chajreton oznajmił to Sokratesowi, który najpierw uważał, że Pytia się pomyliła. Zaczął chodzić do ludzi, którzy uważali się za mądrych lub inni ich za mądrych uważali. Najpierw poszedł do polityków, twierdził, że nie są mądrzy, gdyż wiedzę fałszywą biorą za wiedzę prawdziwą. Dalej poszedł do poetów, stwierdził, że poeci niewiele mogą powiedzieć na temat napisanych dzieł, osoby postronne wiedziały więcej. Poeci tworzyli z natchnienia bogów, więc nie musieli wiedzieć o tym o czym pisali (wg. Sokratesa.)

Rzemieślnicy (wg. Sokratesa) posiadają wiedzę, ale tylko wiedzę praktyczną /wiedzą jak coś zrobić/, nie wiedzą wszystkiego. Sokrates stwierdził, że jest mądrzejszy, bo "wie, że nic nie wie." Interpretacja "wiem, że nic nie wiem": Jeżeli wiemy mało uważamy, że wiemy wszystko; ludzie, którzy wiedzą więcej nie twierdzą, że są najmądrzejsi. Sokrates w tym zdaniu przyznawał się, że pewną wiedzę posiada, była to umiejętność odpowiedzi na pytanie czym jest wiedza. Potrafił więc Sokrates odróżnić wiedzę prawdziwą od fałszywej, wiedzę pozorną od wiedzy prawdziwej wiedzę taką nazywamy wiedzą metodologiczną.

II intelektualizm etyczny Sokratesa Sokrates dokonał zmiany znaczenia słowa cnota, współcześni Sokratesowi rozumieli cnotę jako tężyznę fizyczną, albo jako sprawność w wykonywaniu obowiązków służbowych, cnota w tym znaczeniu miała charakter względny tzn. inna dla mężczyzny inna dla kobiety. Sokrates nadał temu pojęciu znaczenie wartości moralnej i stwierdził, że cnota tak pojęta ma charakter bezwzględny, ponieważ jest wartością zawsze i wszędzie. Sokrates utożsamił cnotę z wiedzą, takie stanowisko nosi nazwę intelektualizmu etycznego. Sokrates był przekonany, że człowiek z natury nie jest zły i jeśli będzie wiedział czym jest dobro, to będzie to dobro czynił, z tego wynikało powołanie nauczycielskie Sokratesa.

III metoda sokrateńska Sokrates nie przekazywał gotowej wiedzy uczniom, ale wraz z uczniami tej wiedzy poszukiwał. W celu poszukiwania wiedzy opracował 2 metody, nie formował przepisów metod, ale praktycznie pokazywał jak te metody stosować: - pierwsza metoda: metoda elnektyczna /zbijania/; - druga metoda: metoda maientyczna /sztuka położnicza/;

Metoda elnektyczna: Stosował ją Sokrates w odniesieniu do tych, o których sądził, że wiedzy nie posiadają, tylko wiedzę pozorną biorą za wiedzę.

Była to metoda pytań:
- zadawał pytania, np.: czym jest sprawiedliwość?
- wysłuchiwał odpowiedzi, traktował ją poważnie, taki sposób nazywany jest ironią sokrateńską;
- zadawał następne pytania, aż do momentu, kiedy sam rozmówca dochodził do stwierdzenia sprzecznego ze swoim twierdzeniem początkowym.

Metoda maientyczna
Jest to również metoda pytań, stosował ją w odniesieniu do swoich uczniów. Były to pytania, które wymagały odpowiedzi tak albo nie. Uczniowie męczyli się podobnie jak rodząca kobieta. Charakterystykę metody maientycznej znajdujemy w "Teajtet" dialogu Platona. analogia położna Sokrates - kobieta dość stara - musiała urodzić dzieci - kiedyś sam rodził myśli - potrafi rozpoznać kobietę w ciąży - potrafi rozpoznać, który mężczyzna nosi myśli w sobie - pomaga przy porodzie - pomaga rodzić innym myśli Opracował teorię indukcji, należy do logiki Sokratesa. Indukcja: jest to tok rozumowania prowadzący od szczegółu do ogółu. Dedukcja: tok rozumowania prowadzący od ogółu do szczegółu.