Ropa naftowa i gaz ziemny

Ropa naftowa, olej skalny, paliwo kopalne, ciekła naturalna mieszanina węglowodorów (m.in. alkanów, cykloalkanów, arenów: 80-90%), kwasów karboksylowych, fenoli, tioalkoholi, pochodnych tiofenu, azotowych związków heterocyklicznych, żywic, związków metaloorganicznych. Gęstość 0,73-0,99 g/cm3. Barwa brązowa lub czarna, rzadziej żółtobrunatna, czerwonawa i zielonkawa. Odznacza się silnym, specyficznym zapachem. Prawdopodobnie powstała wskutek beztlenowych procesów gnilnych ze szczątków roślin i zwierząt zachodzących pod wysokim ciśnieniem.

Skład ropy naftowej jest zmienny i zależy od miejsca wydobycia. Głównymi zanieczyszczeniami są nieorganiczne sole i woda. Ropa naftowa jest przerabiana metodami: destylacji frakcyjnej (destylacja), rafinacji, ekstrakcji selektywnymi rozpuszczalnikami (np. glikolem dietylowym), krystalizacji i in. jak: hydrokraking, kraking czy reforming katalityczny.

W wyniku destylacji ropy naftowej otrzymuje się kolejno: gazy rafineryjne, eter naftowy, ligroinę, benzynę lekką i ciężką, naftę, oleje mineralne i mazut, a wyniku jego destylacji oleje opałowe i smarowe i ostatecznie asfalt (o najwyższej temperaturze wrzenia). W wyniku przeróbki ropy można otrzymać ważne surowce przemysłu chemicznego, np. benzen, toluen, ksyleny, itp.
Szacuje się, że największe zasoby ropy naftowej występują w basenie Zatoki Perskiej - ok. 67% wszystkich rezerw, głównie w prowincji Al-Hasa w Arabii Saudyjskiej, w prowincji Chuzestan w Iranie, w okolicach Mína'al-Ahmadí w Kuwejcie, w rejonie Kirkuk w Iraku oraz w rejonie Abu Zabí w Zjednoczonych Emiratach Arabskich, a w Europie - na szelfie Morza Północnego (Wielka Brytania, Norwegia, Dania), w Rumunii (Karpaty), Francji (Basen Paryski), Chorwacji (okolice Zagrzebia), Niemczech (nad rzeką Ems), we Włoszech (Sycylia, Nizina Padańska).

Pola naftowe w pobliżu Hassi Masud.

Polska posiada niewielkie złoża ropy naftowej, głównie w okolicach Krosna Odrzańskiego, Kamienia Pomorskiego, Karlina i Sulęcina oraz w pasie fliszu karpackiego (Krosno, Jasło, Gorlice) i zapadliska przed karpackiego (Kazimierza Wielka). W Polsce wydobycie wynosi 0,2 mln t, co stanowi 0,01% światowego wydobycia.

Ropę transportuje się na dwa sposoby. Na terenach lądowych najbardziej opłacalny ekonomicznie jest transport rurociągowy. Rurociągi ropy naftowej są wykonane ze stalowych rur o wewnętrznym przekroju 30 do 120 cm. Tam gdzie to możliwe, są budowane na powierzchni ziemi. Ropa naftowa jest utrzymywana w ruchu przez system stacji pomp, budowanych wzdłuż rurociągu i zwykle płynie z prędkością około 1 do 6 m/s.Chociaż rurociągi można budować nawet pod morzem, to jest to bardzo wymagający ekonomicznie i technicznie proces, a przy tym ryzykowny ekologicznie, więc większość ropy naftowej jest transportowana na morzu przez tankowce. Załadunek odbywa się na FPSO, platformach eksploatacyjnych, lub przy bojach przeładunkowych, a rozładunek tankowców odbywa się w terminalach naftowych.

Ropa naftowa może skazić środowisko w dwóch sytuacjach - podczas poszukiwań i eksploatacji, oraz w czasie transportu. O ile erupcje związane z anomalnie wysokim ciśnieniem złożowym lub awariami głowic przeciwerupcyjnych są rzadkie i szybko opanowywane, to prawdziwą plagą dla środowiska są awarie powstałe w czasie transportu - głównie katastrofy tankowców (np. MT Prestige).

Gaz ziemny - paliwo kopalne pochodzenia organicznego, gaz zbierający się w skorupie ziemskiej w pokładach wypełniających przestrzenie, niekiedy pod wysokim ciśnieniem. Pokłady gazu ziemnego występują samodzielnie lub towarzyszą złożom ropy naftowej lub węgla kamiennego.Zawartość składników jest zmienna i zależy od miejsca wydobycia, jednak głównym składnikiem stanowiącym ponad 90% gazu ziemnego jest zawsze metan. Oprócz niego mogą występować niewielkie ilości etanu, propanu, butanu i innych związków organicznych i mineralnych.

Największe zasoby gazu ziemnego są w:
• Rosja 47 544 mld m3
• Iran 22 988 mld m3
• Katar 14 392 mld m3
• Arabia Saudyjska 6 198 mld m3
Największym producentem gazu ziemnego w Europie Północnej jest Norwegia, która bogaci się dzięki złożom pod dnem Morza Norweskiego oraz Północnego. Zapewniają one stałe dochody oraz bezpieczeństwo energetyczne temu nordyckiemu państwu.3 października 2006 na hurtowym rynku gazu w Wielkiej Brytanii nastąpiło niespotykane wydarzenie - ceny osiągnęły po raz pierwszy w historii wartość ujemną. Producenci byli zmuszeni dopłacać odbiorcom, aby pozbyć się nadwyżek towaru. Było to związane z komercyjnym uruchomieniem nowego gazociągu Langeled, transportującego gaz z Norwegii do Anglii. W ramach testów wpompowano do niego dodatkowe ilości gazu, które "zalały" Europę.W Polsce gaz ziemny wydobywa się głównie na Podkarpaciu (Przemyśl, Husów, Sanok) i Zapadlisku Przedkarpackim (wysokometanowy) w wyniku odmetanowywania kopalni węgla kamiennego w GOPie., a także w Wielkopolsce oraz Lubuskiem - rejon Drezdenka oraz Międzychodu. Pierwsze odwierty zakończyły się powodzeniem i uruchomienie 13 kopalń planowane jest przez PGNiG już w 2013 roku. W ostatnim czasie rozpoczęły się nowe badania w celu potwierdzenia obecności ropy w okolicach Szamotuł oraz Trzcianki i Czarnkowa.

Podział gazu ziemnego
Ze względu na zawartość składników węglowodorowych:
• suchy (mało propanu i wyższych węglowodorów)
• mokry (propan i wyższe węglowodory w ilościach od 5-10%)

Ze względu na zawartość azotu:
• gazy bezazotowe (zawartość azotu poniżej 1-3%)
• gazy niskoazotowe (zawartość azotu w granicach 3-10%)
• gazy zaazotowane (zawartość azotu powyżej 10%)

Ze względu na zawartość siarkowodoru (siarki):-gazy małosiarkowe (zawartość siarkowodoru poniżej 0,3%)
• gazy siarkowe (zawartość siarkowodoru w granicach 0,3-3%)
• gazy wysokosiarkowe (zawartość siarkowodoru powyżej 10%)