Alfred Nobel

Alfred Bernhard Nobel urodził się w 1833 roku w Sztokholmie. Ojciec, Immanuel Nobel, był inżynierem i wynalazcą. Matka, Andrietta Ahlsell, pochodziła z zamożnej rodziny. Rodzice zbankrutowali w roku narodzin Alfreda. Cztery lata później rodzina Nobla przeniosła się do Finlandii, a następnie do Rosji. Matka, by utrzymać rodzinę, prowadziła sklep spożywczy. Ojciec szybko odbudowywał majątek, produkując broń na potrzeby armii rosyjskiej i zajmował się różnymi wynalazkami, które następnie wykorzystywał w swych fabrykach.

Liczne podróże i staranna edukacja we Francji, Szwecji, Niemczech i Stanach Zjednoczonych sprawiły, że w wieku 17 lat Alfred biegle mówił po rosyjsku, angielsku, francusku, niemiecku i angielsku. Od wczesnej młodości był nie tylko miłośnikiem literatury, ale sam również pisał wiersze po szwedzku, francusku i angielsku. Ojciec Alfreda, który chciał, by jego synowie dołączyli do jego przedsięwzięcia jako inżynierowie, nie podzielał zainteresowania Alfreda poezją i odkrył, że ten jest człowiekiem raczej zamkniętym w sobie.

By poszerzyć horyzonty Alfreda ojciec posłał go za granicę na studia inżynierii chemicznej. Podczas dwóch lat Alfred Nobel odwiedził Szwecję, Niemcy, Francję i USA. W Paryżu, mieście, które stało się jego ulubionym, pracował w prywatnym laboratorium profesora T. J. Pelouze'a, sławnego chemika. Tutaj spotkał młodego włoskiego chemika Ascanio Sobrero, który 3 lata później wynalazł nitroglicerynę, środek wybuchowy o znacznie większej mocy od wszystkich dotąd znanych. Nitrogliceryna była jednak zbyt niebezpieczna do praktycznych zastosowań. Jest ona cieczą w temperaturze pokojowej i wybucha pod wpływem wstrząsania i po lekkim ogrzaniu, co powoduje że nie można jej bezpiecznie transportować.

W Stanach Zjednoczonych Alfred Nobel odwiedził Johna Ericssona, szwedzko-amerykańskiego inżyniera, który udoskonalił napęd śrubowy dla statków. W 1852 roku Alfred Nobel został poproszony o powrót i pracę w rodzinnym przedsiębiorstwie, które przeżywało boom dzięki dostawom dla rosyjskiej armii. Wspólnie z ojcem Alfred Nobel wykonał eksperymenty w celu udoskonalenia nitrogliceryny i uczynienia jej komercyjnie i technicznie użytecznym materiałem wybuchowym. Wraz z końcem wojny i zmianą warunków, Immanuel Nobel ponownie zbankrutował i wraz z dwoma synami, Alfredem i Emilem, opuścił St. Petersburg i wrócił do Sztokholmu.

Po powrocie do Szwecji w 1863 roku Alfred Nobel kontynuował badania. Podczas prac laboratoryjnych doszło do kilku silnych eksplozji, w jednej z nich zginął jego młodszy brat, Emil. Zabroniono eksperymentów z tym materiałem wybuchowym w obrębie Sztokholmu, więc Alfred Nobel musiał przenieść swoje doświadczenia na barkę zakotwiczoną na jeziorze Malaren. Alfred Nobel nie zniechęcił się i w 1864 roku był w stanie rozpocząć masową produkcję nitrogliceryny. Nobel nie zrezygnował jednak z poszukiwań i w 1867 roku opatentował dynamit mieszankę nitrogliceryny (75%) i ziemi okrzemkowej (25%). Produkcja dynamitu zapoczątkowała wielką fortunę Nobla, pomnażaną później dzięki umiejętnemu zastosowaniu własnych wynalazków (opatentował ich w sumie ponad trzysta pięćdziesiąt, głównie materiały wybuchowe oraz sztuczny jedwab, syntetyczny kauczuk i sztuczną skórę). Posiadał ponad dziewięćdziesiąt fabryk i laboratoriów w 20 krajach, prowadził je m.in. w Wielkiej Brytanii, Francji, Niemczech, Szwecji i Rosji. Wiele spółek założonych przez Nobla rozwinęło się w przemysłowe imperia i do dziś odgrywa znaczącą rolę, m.in. Imperial Chemical Industries - ICI. W 1867 roku opatentował tę technologię i zarejestrował znak towarowy "dynamit". Żeby detonacja lasek dynamitu stała się możliwa, wynalazł także detonator i zapalnik.

Nobel znał doskonale nie tylko tajniki chemii i fizyki. Zajęcie się medycyną i fizjologią wynikało zapewne z dość słabego zdrowia. Często jeździł leczyć się "do wód", ale zwykle nie po to, by pić wody mineralne, lecz dla odpoczynku. Wierzył, iż w przyszłości medycyna uleczy dolegliwości, które go nękały. Sam prowadził - choć bez powodzenia - badania nad transfuzją krwi.

Pod koniec życia Alfred Nobel założył kompanię AB Bofors w Karlskoga, gdzie Bjrkborn Manor stał się jego szwedzkim domem. 27 listopada 1895 roku Nobel sporządził swoją ostatnią wolę i podpisał testament w Klubie Szwedzko-Norweskim w Paryżu. Umarł na atak serca w swoim domu w San Remo we Włoszech 10 grudnia 1896 roku. Kiedy otwarto jego testament, ku zaskoczeniu wielu okazało się, że jego fortuna ma zostać spożytkowana na Nagrody w dziedzinie Fizyki, Chemii, Fizjologii lub Medycyny, Literatury i Pokoju.
Ja niżej podpisany, Alfred Nobel, oświadczam niniejszym, po długiej rozwadze, iż moja ostatnia wola odnośnie majątku, jest następująca. Wszystkie pozostałe po mnie, możliwe do zrealizowania aktywa, mają być rozdysponowane w sposób następujący: kapitał zostanie przez egzekutorów ulokowany bezpiecznie w papierach, tworzących fundusz, którego procenty każdego roku mają być rozdzielone w formie nagród tym, którzy w roku poprzedzającym przynieśli ludzkości największe korzyści.[...]

Testament Nobla był zwięzły i jasno sformułowany. Jedynym zapisem dotyczącym osobiście zmarłego było polecenie otwarcia żył i spalenia zwłok. Reszta dotyczyła pieniędzy. Spadkobiercą i dysponentem miała być Szwedzka Akademia Nauk. Testament został jednak zakwestionowany przez prawników spadkobierców Nobla, oraz był krytykowany. O uznanie testamentu walczyło dwóch ludzi, przekonanych, że Nagroda była rezultatem wieloletnich przemyśleń testatora, prawdziwym owocem jego życia, a nie dziełem przypadku, wyrazem niechęci wobec rodziny czy objawem starczej demencji. Byli to, wyznaczeni przez zmarłego na egzekutorów: bratanek Alfreda - Emanuel Nobel i zaufany współpracownik - Regnar Sohlmann.

Dzięki ich staraniom 19 czerwca 1900 r. zarejestrowano Fundację Nobla, do której przekazano wszystkie aktywa należące do Alfreda Nobla. Fundacja ta zgodnie z jego testamentem zarządza dawnym jego majątkiem i przeznacza procenty od niego na wypłacanie nagród jego imienia. W swej ostatniej woli Nobel nie wspomniał o nagrodzie dla ekonomistów. Jest to jedyne wyróżnienie przez niego nie ustanowione, ale uznawane na całym świecie na równi z innymi. Tryb przyznawania nagród nie zmienia się od lat. Laureaci są wybierani spośród osób zgłaszanych do 1 lutego każdego roku

Nie wszyscy wyróżnieni, którzy otrzymali i przyjęli nagrodę, mogli ją osobiście odebrać. W 1975 roku Andriej Sacharow nie otrzymał od rządu radzieckiego zgody na wyjazd z kraju na ceremonię wręczenia Nagrody Pokojowej. Po latach odebrał jedynie medal. Podobnie było w przypadku Lecha Wałęsy wyróżnionego Nagrodą Pokojową w 1983 roku, w imieniu którego nagrodę odebrała żona Danuta.


Literatura:
? http://pl.shvoong.com/books/478995-alfred-nobel-kr%C3%B3tki-%C5%BCyciorys/
? http://serwisy.gazeta.pl/nauka/1,34139,93446.html
? http://www.umysl.pl/podroze/626.php
? http://encyklopediakonpon.blox.pl/2006/11/Alfred-Nobel.htm