Gustaw Herling-Grudziński

Gustaw Herling-Grudziński (1919-2000) - prozaik, eseista, krytyk literacki, publicysta, tłumacz.

Gustaw Herling-Grudziński urodził się 20 maja 1919 roku w Skrzelczycach koło Kielc. Uczęszczał do Gimnazjum Męskiego im. Mikołaja Reja. Jako uczeń VI klasy zadebiutował reportażem "Świętokrzyszczyzna", który został opublikowany w warszawskim piśmie młodzieżowym "Kuźnia Młodych". W latach 1937-39 Gustaw Herling-Grudziński studiował polonistykę na Uniwersytecie Warszawskim. W tym czasie był redaktorem działu literackiego w dwutygodniku "Przemiany", następnie związany był z pismem "Orka na ugorze". Artykuły i recenzje publikował w pismach "Ateneum", "Pion" i "Nowy wyraz".

Po wybuchu II wojny światowej Gustaw Herling-Grudziński należał do współorganizatorów warszawskiej grupy konspiracyjnej Polska Ludowa Akcja Niepodległościowa (PLAN). Uczestniczył też w założeniu konspiracyjnego czasopisma "Biuletyn Polski". W grudniu 1939 Gustaw Herling-Grudziński przekroczył linię demarkacyjną na Bugu - przebywał w Białymstoku, Lwowie i Grodnie. W marcu 1940, podczas próby przedostania się na Litwę, został aresztowany przez NKWD i oskarżony o szpiegostwo na rzecz wywiadu niemieckiego - w charakterze dowodu posłużyło jedynie niemieckie brzmienie nazwiska: H(G)erling i buty oficerki. Do 20 stycznia 1942 r. Gustaw Herling-Grudziński znajdował się w więzieniach w Witebsku, Leningradzie, Wołogdzie i w obozie pracy w Jercewie koło Archangielska (pobyt tam Gustaw Herling-Grudziński opisał w "Innym świecie"). Zwolnienie w styczniu na podstawie umowy Sikorski-Majski wymusił głodówką. W marcu wstąpił do Armii Polskiej generała Andersa, z którą przez Persję, Irak, Palestynę, Egipt dotarł do Włoch. W maju 1944 Gustaw Herling-Grudziński wziął udział w bitwie pod Monte Cassino, za co został odznaczony krzyżem Virtuti Militari.

Od 1943 r. Gustaw Herling-Grudziński pracował jako dziennikarz, publikując artykuły w bagdadzkim "Kurierze Polskim", jerozolimskim "W drodze", "Dzienniku żołnierza APW", rzymskiej "Ochotniczce" i "Orle białym". Gdy mieszkał w Rzymie, wraz z Jerzym Giedroyciem uczestniczył w tworzeniu słynnego czasopisma "Kultura" i Instytutu Literackiego. Później "Kultura" przeniosła się do Paryża. W 1947 r. Gustaw Herling-Grudziński wyjechał do Londynu, gdzie związał się z "Wiadomościami". W 1952 r. po śmierci żony przeniósł się do Monachium i pracował tam w Radiu Wolna Europa. W 1955 r. zamieszkał na stałe w Neapolu. Pisywał do pism włoskich, nadal współpracował z paryską "Kulturą". Ożenił się z Lidią Croce, córką słynnego włoskiego filozofa Benedetta Crocego.

W ciągu całego pobytu na emigracji Gustaw Herling-Grudziński utrzymywał stałe kontakty z Polską, publikując w polskich czasopismach. Kraj odwiedził trzykrotnie. Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu przyznał mu tytuł doktora honoris causa. Lata osiemdziesiąte były dla Gustawa Herlinga-Grudzińskiego czasem przełomowym, okresem wzmożonej aktywności. W grudniu 1983 roku został jednym z członków Polcul Foundation (Funduszu Pomocy Niezależnej Literaturze i Nauce Polskiej), któremu przewodniczył Czesław Miłosz. W latach dziewięćdziesiątych Gustaw Herling-Grudziński rozpoczął współpracę z "Tygodnikiem Powszechnym", "Rzeczpospolitą" i "Więzią".

Gustaw Herling-Grudziński był jednym z najwybitniejszych pisarzy polskich XX wieku. Jako pisarz narodził się pod wpływem doświadczeń łagrowych, które spisał i przetworzył w książce "Inny świat" (1951). Za przedmiot swej twórczości obrał opór stawiany przez człowieka różnorodnym postaciom nicości (totalitaryzmom, religijnemu zwątpieniu, poczuciu egzystencjalnego osamotnienia, instrumentalizacji życia). W dorobku Gustawa Herlinga-Grudzińskiego odnaleźć można krytykę literacką, prozę, esej, a także oryginalne formy mieszane. Książki krytyczne są wyrazem zainteresowań literaturą rosyjską, klasyką europejską, malarstwem. Pisane z ogromnym znawstwem szkice o sztuce świadczą o tym, że dla Gustawa Herlinga-Grudzińskiego kultura to przejaw metafizycznej niepewności człowieka, a także najszerszy z symbolicznych języków, służących dociekaniu sensu. Gustaw Herling-Grudziński zmarł w nocy z 4 na 5 maja 2000 r. w Neapolu.