Prawo wykonywania zawodu w zawodzie pielęgniarki

Pielęgniarka/pielęgniarz to samodzielny pracownik ochrony zdrowia sprawujący opiekę medyczną nad pacjentem (podawanie leków, wykonywanie iniekcji, wlewów dożylnych), asystujący przy zabiegach, operacjach, wypełniający zlecenia lekarskie w procesie diagnostyki, leczenia i rehabilitacji, zajmujący się szeroko rozumianą edukacją zdrowotną i promocją zdrowia. Mówi o tym ustawa z dnia 5 lipca 1996 r. o zawodach pielęgniarki i położnej (Dz.U.01.57.602 z późn. zm.).
Wykonywanie zawodu pielęgniarki polega na udzielaniu przez osobę posiadającą wymagane kwalifikacje, potwierdzone odpowiednimi dokumentami, świadczeń zdrowotnych, a w szczególności:
? świadczeń pielęgnacyjnych,
? zapobiegawczych,
? diagnostycznych,
? leczniczych,
? rehabilitacyjnych oraz z zakresu promocji zdrowia (art.4, ust.1 ww. ustawy).
Regulacja kwestii związanych z prawem wykonywania zawodu pielęgniarki i położnej zawarta została w dwóch aktach prawnych: ustawie z dnia 5 lipca 1996 r. o zawodach pielęgniarki i położnej oraz rozporządzeniu Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 17 czerwca 1992 r. w sprawie trybu postępowania dotyczącego stwierdzania prawa wykonywania zawodu pielęgniarki i zawodu położnej oraz sposobu prowadzenia rejestru pielęgniarek i rejestru położnych.
Zawód pielęgniarki i położnej może wykonywać wyłącznie osoba, która posiada prawo jego wykonywania, stwierdzone przez okręgową radę pielęgniarek i położnych. W powyższej sprawie właściwa jest okręgowa rada pielęgniarek i położnych, w obrębie której pielęgniarka, położna ma zamiar wykonywać zawód. Stwierdzenie prawa wykonywania zawodu następuje w drodze uchwały właściwej okręgowej rady pielęgniarek i położnych, o czym stanowi art. 24 ustawy z dnia 19 kwietnia 1991 r. o samorządzie pielęgniarek i położnych (u.s.p.p.). Od uchwały w przedmiotowej sprawie pielęgniarce/ położnej służy odwołanie do Naczelnej Rady Pielęgniarek i Położnych. Prawomocną uchwałę w przedmiotowej kwestii minister właściwy do spraw zdrowia może zaskarżyć do sądu administracyjnego.
Okręgowa rada pielęgniarek i położnych jest zobowiązana podjąć uchwałę o stwierdzeniu prawa wykonywania zawodu pielęgniarki/ położnej , jeśli pielęgniarka/ położna spełnia warunki wymagane przez prawo.
Postępowanie o stwierdzenie prawa wykonywania zawodu pielęgniarki/ położnej wszczynane jest na wniosek osoby zainteresowanej, zgłoszony na piśmie. Do wniosku należy dołączyć następujące dokumenty: arkusz zgłoszeniowy, dokumenty stwierdzające posiadanie wymaganych kwalifikacji zawodowych, oświadczenie o posiadanym obywatelstwie, oświadczenie, że wnioskodawca zna przepisy związane z wykonywaniem zawodu, zaświadczenie o stanie zdrowia pozwalającym na wykonywanie zawodu ( 3 wskazanego rozporządzenia).
Pielęgniarka uzyskuje kwalifikacje zawodowe po ukończeniu szkoły pielęgniarskiej, natomiast położna uzyskuje kwalifikacje zawodowe po ukończeniu szkoły położnych (art.7, ust.1 ustawy).
Szkołą pielęgniarską lub położnych w rozumieniu ustawy jest, prowadząca kształcenie w zawodzie pielęgniarki (art.7, ust.2 i art.8, ust.1 ustawy):
? szkoła pomaturalna, po ukończeniu której absolwent uzyskuje tytuł zawodowy pielęgniarki lub pobożnej,
? wyższa szkoła zawodowa, po ukończeniu której absolwent uzyskuje tytuł zawodowy licencjata pielęgniarstwa lub położnictwa,
? szkoła wyższa, prowadząca kształcenie w formie studiów magisterskich lub studiów wyższych zawodowych po ukończeniu której absolwent uzyskuje tytuł zawodowy magistra pielęgniarstwa lub położnictwa.
Pielęgniarka i położna po ukończeniu szkoły pomaturalnej w celu uzyskania prawa wykonywania zawodu zobowiązane są do odbycia 12-miesięcznego stażu podyplomowego w zakładzie opieki zdrowotnej (art.9, ust.1 ww. ustawy).
Organizacja i zapewnienie odbycia stażu podyplomowego dla osób mających stałe miejsce zamieszkania na obszarze województwa, absolwentów szkół pielęgniarskich i szkół położnych, zamierzających wykonywać zawód na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej, jest zadaniem marszałka województwa z zakresu administracji rządowej (art.9, ust.2 ww. ustawy).
Zawód pielęgniarki i położnej może wykonywać osoba posiadająca prawo wykonywania zawodu stwierdzone przez okręgową radę pielęgniarek i położnych (art.11, ust.1 ustawy).
Prawo wykonywania zawodu pielęgniarki lub odpowiednio zawodu położnej uzyskuje osoba, która:
? posiada obywatelstwo polskie,
? posiada dyplom ukończenia polskiej szkoły pielęgniarskiej lub odpowiednio polskiej szkoły położnych bądź uzyskany w innym państwie dyplom uznany w Rzeczypospolitej Polskiej za równorzędny, zgodnie z odrębnymi przepisami,
? odbyła wymagany staż podyplomowy,
? posiada pełną zdolność do czynności prawnych,
? posiada stan zdrowia pozwalający na wykonywanie zawodu.
Jeśli chodzi o zasady wykonywania zawodu pielęgniarki i położnej, będące jednocześnie obowiązkami, to określa je Ustawa z dnia 5 lipca 1996 r. o zawodach pielęgniarki i położnej (Dz.U.01.57.602 z późn. zm.):
? pielęgniarka, położna wykonuje zawód zgodnie z aktualną wiedzą medyczną, dostępnymi jej metodami i środkami, zgodnie z zasadami etyki zawodowej oraz ze szczególną starannością (art.18 ustawy),
? pielęgniarka, położna ma obowiązek udzielić pomocy w każdym przypadku niebezpieczeństwa utraty życia, poważnego uszczerbku na zdrowiu pacjenta, zgodnie z posiadanymi kwalifikacjami zawodowymi (art.19 ustawy),
? pielęgniarka, położna ma obowiązek poinformować pacjenta o jego prawach (art.20 ustawy),
? pielęgniarka, położna ma obowiązek do zachowania w tajemnicy informacji związanych z pacjentem, a uzyskanych w związku z wykonywaniem zawodu (art.21, ust.1 ustawy),
? pielęgniarka, położna zobowiązana jest do wykonywania zleceń lekarskich odnotowanych w dokumentacji medycznej (art.22, ust.1 ustawy).
Istnieją nastepujące rodzaje kształcenia podyplomowego dla pielegniarek:
1) szkolenie specjalizacyjne, zwane dalej "specjalizacją",
2) kursy kwalifikacyjne,
3) kursy specjalistyczne,
4) kursy dokształcające.
Szkolenie specjalizacyjne, zwane specjalizacją, które ma na celu uzyskanie przez pielęgniarkę, położną specjalistycznych kwalifikacji w określonej dziedzinie pielęgniarstwa lub dziedzinie mającej zastosowanie w ochronie zdrowia oraz tytułu specjalisty w tej dziedzinie.
Innymi formami kształcenia podyplomowego są kursy: kwalifikacyjne, specjalistyczne i dokształcające.
Kurs kwalifikacyjny ma na celu uzyskanie przez pielęgniarkę, położną specjalistycznych kwalifikacji do udzielania określonych świadczeń zdrowotnych wchodzących w zakres danej dziedziny pielęgniarstwa lub dziedziny mającej zastosowanie w ochronie zdrowia.
Kurs specjalistyczny ma na celu uzyskanie przez pielęgniarkę, położną kwalifikacji do wykonywania określonych czynności zawodowych przy udzielaniu świadczeń pielęgnacyjnych, zapobiegawczych, diagnostycznych, leczniczych lub rehabilitacyjnych.
Kurs dokształcający ma na celu pogłębienie i aktualizację wiedzy i umiejętności zawodowych pielęgniarki, położnej.
Warto zauważyć, że kształcenie podyplomowe może być prowadzone w trybie dziennym, wieczorowym, zaocznym lub mieszanym.
Zawód pielęgniarki i położnej, zgodnie z ustawą z dnia 5 lipca 1996 r. o zawodach pielęgniarki i położnej, może być wykonywany nie tylko na podstawie umowy o pracę w publicznych bądź niepublicznych zakładach opieki zdrowotnej. Cytowana ustawa wprowadzila bowiem inne fonny wykonywania zawodu przez w/w personel medyczny, takie jak: indywidualną praktykę pielęgniarki, położnej, indywidualną specjalistyczną praktykę pielęgniarki, położnej oraz grupową praktykę, która może być prowadzona w formie spółki cywilnej bądź spółki partnerskiej.
Podjęcie wykonywania zawodu pielęgniarki po upływie pięciu lat od ukończenia stażu podyplomowego lub po przerwie w wykonywaniu zawodu dłuższej niż pięć lat wymaga odbycia przeszkolenia, którego program ustala okręgowa rada pielęgniarek. Jeżeli istnieje uzasadnione podejrzenie całkowitej albo częściowej niezdolności pielęgniarki,do wykonywania zawodu, spowodowanej jej stanem zdrowia, okręgowa rada pielęgniarek powołuje komisję lekarską, złożoną ze specjalistów odpowiednich dziedzin medycyny, która wydaje orzeczenie w przedmiocie niezdolności pielęgniarki do wykonywania zawodu.
Pielęgniarka, której sprawa dotyczy, obowiązana jest do stawienia się przed komisją.
Okręgowa rada pielęgniarek i położnych, na podstawie orzeczenia komisji, podejmuje uchwałę o zawieszeniu prawa wykonywania zawodu na okres trwania niezdolności albo o ograniczeniu wykonywania określonych czynności zawodowych na okres trwania niezdolności.
Zainteresowana pielęgniarka uprawniona jest do uczestnictwa, z prawem zabrania głosu, w posiedzeniu okręgowej rady pielęgniarek i położnych w czasie rozpatrywania jej sprawy.
Jeżeli pielęgniarka, odmawia poddania się badaniu przez komisję lub, gdy okręgowa rada pielęgniarek i położnych na podstawie wyników postępowania wyjaśniającego uzna, że dalsze wykonywanie zawodu lub ściśle określonych czynności zawodowych ze względu na jej stan zdrowia nie jest możliw - okręgowa rada pielęgniarek i położnych podejmuje uchwałę o zawieszeniu prawa wykonywania zawodu pielęgniarki, położnej albo o ograniczeniu wykonywania określonych czynności zawodowych.
Pielęgniarce, położnej przysługuje prawo wniesienia odwołania do Naczelnej Rady Pielęgniarek i Położnych w terminie 14 dni od otrzymania zawiadomienia o podjęciu uchwały okręgowej rady pielęgniarek i położnych.
Pielęgniarka, w stosunku do której podjęto uchwałę o zawieszeniu prawa wykonywania zawodu albo ograniczeniu wykonywania określonych czynności zawodowych, może wystąpić do okręgowej rady pielęgniarek i położnych o uchylenie uchwały, jeżeli ustaną przyczyny zawieszenia lub ograniczenia, nie wcześniej jednak niż po upływie 6 miesięcy od podjęcia uchwały okręgowej rady pielęgniarek i położnych.
Prawo wykonywania zawodu albo ograniczone prawo wykonywania zawodu pielęgniarki, położnej wygasa w razie: utraty obywatelstwa polskiego, obywatelstwa państwa członkowskiego Unii Europejskiej, albo statusu szczególnego, a także utraty prawa stałego pobytu, utraty pełnej zdolności do czynności prawnych, upływu czasu, na jaki zostało przyznane. Wygaśnięcie powoduje wykreślenie z rejestru właściwej okręgowej izby pielęgniarek i położnych, której członkiem była pielęgniarka.
Zawód pielęgniarki wymaga dziś coraz większej wiedzy fachowej oraz mobilności, dlatego są one jedną z bardziej kształcących się grup zawodowych. Swoje funkcje spełniają w różnych miejscach: domu chorego, miejscu pracy, szkole, więzieniu, szpitalu oraz w przychodni w podstawowej opiece zdrowotnej. Pielęgniarstwo jest ogromnym źródłem satysfakcji i radości - np. asystowanie położnej przy porodzie. Ale pielęgniarstwo to nie tylko satysfakcja - bywają też trudne chwile. Pielęgniarka nie może się pomylić, musi być niezwykle ostrożna, posiadać ogormną wiedze o człowieku, nie może sobie pozwolić na żadne niedopatrzenie, a jej postępowanie wymaga taktu, odwagi a często też i dyplomacji.
Rozwój techniki i jej rosnący wpływ na człowieka, trudność pogodzenia techniki z humanitaryzmem - ludzkim podejściem do pacjenta - daje nam do myślenia: żadne urządzenie nie zdoła zastąpić troskliwości i współczucia dla drugiego człowieka. Dlatego pielęgniarstwo będzie istnieć zawsze dokąd będą istnieli ludzie, zawsze będzie im potrzebne zrozumienie, współczucie, działania na rzecz promowania i zachowania dobrego stanu zdrowia, zapobiegania zaburzeniom oraz opiekę podczas choroby.



Bibliografia:
1. Ustawa z dnia 5 lipca 1996 roku o zawodach pielęgniarki i położnej.
2. Rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 17 czerwca 1992 r. w sprawie trybu postępowania dotyczącego stwierdzania prawa wykonywania zawodu pielęgniarki i zawodu położnej oraz sposobu prowadzenia rejestru pielęgniarek i rejestru położnych.
3. Ustawa z dnia 19 kwietnia 1991 r. o samorządzie pielęgniarek i położnych.