Dulszczyzna - "Moralność Pani Dulskiej".

W dramaturgii Młodej Polski wyróżnia się dwa główne nurty:
· Pierwszy z nich to naturalistyczny – kontynuujący tradycję realistycznego dramatu pozytywistycznego.
· Drugi to symboliczny – tworzący się pod wpływem nowej dramaturgii europejskiej, której celem było odtworzenie treści życia wewnętrznego.
Dramat Gabrieli Zapolskiej noszący tytuł „Moralność pani Dulskiej” napisany, w 1906r. należy do nurtu naturalistycznego.
W technice tego nurtu chodziło o to, aby dramat przypominał utwór epicki i stwarzał iluzje rzeczywistości. Jednocześnie odchodzono od konstruowania skomplikowanej fabuły na korzyść skoncentrowania się na charakterystyce bohaterów, a szczególnie na ich cechach psychicznych. Zerwano także z tradycyjnym podziałem na tragedię i komedię. Temat dramatu oscylował wokół demonstrowania zakłamania.
Tak, więc główna funkcja „Moralności pani Dulskiej” to demonstracja rzekomej moralności drobnomieszczańskiej i krytyka drobnomieszczańskiej kołtunerii.
Dulska główna bohaterka wspomnianego dramatu postępuje niezgodnie z zasadami moralnymi, choć tytuł sugeruje inaczej. Sama Dulska tak kreuje swoją postać, iż wydaje się, że postępuje nienagannie.
Niemoralność głównej bohaterki przejawia się między innymi w wyrzuceniu niedoszłej samobójczyni lokatorki z domu, ponieważ zrobił się z tego wielki skandal.
Pani Dulska ma jeden nadrzędny cel, budowę pozytywnego obrazu swojej rodziny w oczach innych ludzi, sąsiadów, całego miasta.
Temu podporządkowuje wszystkie swe działania, wysiłki. Nie jest – w gruncie rzeczy – ważne to, co naprawdę dzieje się w jej domu, liczy się przede wszystkim opinia innych.
Dulska odznacza się typową podwójną moralnością – np. toleruje w swym domu kobietę lekkich obyczajów, ponieważ ta systematycznie płaci czynsz. Bohaterka Zapolskiej łatwo uspokaja sumienie – czynszem od owej kobiety płaci podatki, nie zostawia tych pieniędzy dla siebie. Można podać jeszcze wiele podobnych przykładów zakłamania. Gdy za sprawą syna służąca zachodzi w ciąże, Dulska martwi się jedynie wyciszeniem sprawy, nie interesuje jej los dziewczyny, przyszłego wnuka. Nie dostrzega żadnych moralnych obowiązków ze strony Zbyszka, jest bez reszty obłudna podczas rozlicznych prób zatuszowania „skandalu” – przykładem niech będą rozmowy z Hanką i Tadrachową.
Dulska zachowuje tylko pozory życia duchowego.
Jeżeli tylko bohaterce udaje się rozwiązać tzw. życiowe problemy, natychmiast zapomina o jakiejkolwiek moralnej ocenie swych czynów, taka refleksja generalnie nie pojawia się w jej myśleniu – liczy się jedynie to, co „powiedzą ludzie”.
Dulska stała się wyrazem, symbolem tamtej epoki. Personifikacją postawy i moralności, która wciąż okazuje się zdumiewająco zdrowa – niezależnie od ustroju politycznego, głośno wyznawanej religii itp.
Opisane postępowanie otrzymało nazwę – dulszczyzny.
Dramat Zapolskiej wykazuje na ułomności ludzkie, sugeruje, iż trzeba walczyć z kłamstwem, obłudą, hipokryzją i skąpstwem. Ma także charakter dydaktyczny. Wyraża ironię, skierowaną przeciw Dulskiej, jest próbą nauki postępowania dla wszystkich ludzi. Dom Dulskich jest miejscem przerażającym odrażającym, w jego ścianach z największą łatwością popełnia się czynny podłe – na ulice wychodzi się z wysoko podniesioną głową. Ludzie pokroju Dulskiej pełnili i pełnią rolę moralistów, sędziów postaw innych, wychowawców nie tylko swoich dzieci. Zapewne także, dlatego „Moralność pani Dulskiej” nie traci aktualności, a dulszczyzna jest czymś, co nas niezmiernie otacza.