Środki trwałe

?Istota, rodzaje i struktura środków trwałych. Proces zużycia i amortyzacja środków trwałych.?

Główny składnik majątku trwałego stanowią środki trwałe. Środkami trwałymi są rzeczowe aktywa przedsiębiorstwa o przewidywanym okresie ekonomicznej użyteczności dłuższym niż jeden rok, kompletne, zdatne do użytku i przeznaczone na potrzeby przedsiębiorstwa. Zalicza się do nich w szczególności nieruchomości (grunty, budynki, lokale) , ruchomości (maszyny, urządzenia, środki transportu) i inwentarz żywy (zwierzęta użytkowe i hodowlane) , stanowiące własność przedsiębiorstwa lub do których ma ono prawo ich posiadania (prawo użytkowania wieczystego gruntu, spółdzielcze prawo do lokalu użytkowego) , a także oddanie mu do używania, jeżeli warunki umowy to przewidują (leasing finansowy).
Ilość środków trwałych posiadanych przez przedsiębiorstwo jest zazwyczaj znaczna i zależy od rodzaju prowadzonej działalności gospodarczej (przemysł, budownictwo, rolnictwo, handel, usługi) oraz stopnia technicyzacji procesu gospodarczego (praca ręczna, zmechanizowana, zautomatyzowana). Różnorodność środków trwałych występujących w przedsiębiorstwie wymagała ich sklasyfikowania.
Klasyfikacja środków trwałych:
0 Grunty (tereny przemysłowe, inne tereny zabudowane, użytki kopalne, tereny komunikacyjne)
1 Budynki i lokale (budynki przemysłowe, budynki transportu i łączności, budynki handlowo-usługowe, budynki biurowe)
2 Obiekty inżynierii lądowej i wodnej (budowle dla górnictwa i kopalnictwa, elektrownie, rurociągi i linie telekomunikacyjne oraz linie elektroenergetyczne dalekiego zasięgu, drogi kołowe i kolejowe, budowle wodne)
3 Kotły i maszyny energetyczne (kotły grzejne i parowe, maszyny napędowe, silniki spalinowe i elektryczne, turbozespoły)
4 Maszyny, urządzenia i aparaty ogólnego zastosowania (obrabiarki, młoty, prasy, pompy, sprężarki, piece, zespoły komputerowe, roboty)
5 Specjalistyczne maszyny, urządzenia i aparaty (przemysłu chemicznego, górniczego, gazowniczego, przerobu drewna, wyrobów włókienniczych)
6 Urządzenia techniczne (zbiorniki naziemne, urządzenia i aparatura energii elektrycznej, urządzenia telewizyjne i radiotechniczne, urządzenia elektroenergetyczne)
7 Środki transportu (tabor szynowy, pojazdy mechaniczne, tabor konny, tabor pływający, tabor lotniczy )
8 Narzędzia, przyrządy, ruchomości i wyposażenie (narzędzia zwykłe i elektryczne, aparaty i sprzęt laboratoryjny, meble, wyposażenie techniczne do prac biurowych)
9 Inwentarz żywy (zwierzęta użytkowe i hodowlane)

Środki trwałe stanowią o technicznym uzbrojeniu pracy ludzkiej. Im są doskonalsze, tym łatwiejsza, a jednocześnie wydajniejsza praca.

Właściwa gospodarka środkami trwałymi wymaga prowadzenia odpowiedniej i dokładnej ich ewidencji. Podstawowymi dokumentami służącymi do ewidencji środków trwałych są karty obiektu (środka trwałego) i księgi inwentarzowe zawierające ich charakterystykę techniczną, wartość inwentarzową, informacje o miejscu użytkowania i stopniu zużycia.
Struktura środków trwałych określa najczęściej udział poszczególnych grup rodzajowych tych środków w ogólnej ich wartości. Zależy ona od wielu czynników, a najważniejszym z nich jest rodzaj działalności; inna jest struktura w rolnictwie, przemyśle, budownictwie, jeszcze inna w handlu czy transporcie.

Majątek trwały przedsiębiorstwa zużywa się w procesie gospodarczym, czyli traci sukcesywnie swoją wartość (z wyjątkiem gruntów i terenów). Ich wartość początkową stanowi cena nabycia lub koszt wytworzeni, powiększone o koszty modernizacji. Proces zużywania się środków trwałych może trwać kilka, kilkanaście lub kilkadziesiąt lat i zależy od ro9dzaju składnika. Przyjmuje się, że maszyny zużywają się w okresie około 10 lat, ale wiele maszyn użytkuje się znacznie dłużej. Budynki zużywają się w ciągu około 50 lat, ale wiele z nich użytkuje się przez 100 i więcej lat. Precyzyjne urządzenia, samochody mogą być zużyte przez kilka lat.
Na proces zużywania się środków trwałych wpływają:
? Intensywność eksploatacji
? Dbałość o środek trwały
? Warunki atmosferyczne
? Awarie i inne zdarzenia losowe
Czynniki te mają wpływ na techniczne zużywanie się środków trwałych, zwane też fizycznym. Wywołuje ono szereg ujemnych skutków, a mianowicie zmniejszenie możliwości wytwórczych przedsiębiorstwa i pogorszenie jakości produkcji.
Niezależnie od zużycia fizycznego następuje zużycie ekonomiczne (tzw. moralne) środków trwałych. Przyczyną teg0o zużycia jest starzenie się środków trwałych, wynikające z ciągłego postępu technicznego. Stare maszyny mają niską wydajność, co zwiększa koszty wytworzenia.
Odzwierciedleniem procesy zużywania się środków trwałych w przedsiębiorstwie są:
? Umorzenie środków trwałych polegające na sukcesywnym, corocznym zmniejszeniu wartości środków trwałych o wyliczoną kwotę i tym samym ustaleniu ich wartości bieżącej.
? Amortyzacja środków trwałych polega na sukcesywnym, na ogół comiesięcznym, ustalaniu kwoty (odpisu) zużycia się środków trwałych i wliczaniu jej w koszty działalności gospodarczej.

Metody amortyzacji:

Metoda liniowa (inaczej równomierna lub proporcjonalna) polega na odpisywaniu stałej raty (np. co miesiąc) takiego samego odsetka wartości środka trwałego (np. jeśli okres amortyzacji środka trwałego obejmuje 5 lat, czyli 60 miesięcy, to co miesiąc będzie odpisywana w koszty 1/60 część wartości tego środka trwałego). Oparta jest na założeniu, że zużycie środka trwałego i utrata jego wartości jest taka sama w każdym okresie.
Metoda degresywna to metoda malejących odpisów amortyzacyjnych*. W Polsce utożsamiana najczęściej ze specyficzną metodą opisaną w przepisach podatkowych. Polega na zastosowaniu odpowiedniego współczynnika podwyższającego, wykorzystywana w szczególnych przypadkach. Oparta jest na założeniu, że zużycie środka trwałego a zwłaszcza zmniejszenie jego wartości następuje w początkowym okresie jego używania szybciej niż w następnych okresach.
Metoda progresywna to metoda rosnących odpisów amortyzacyjnych. Oparta jest na założeniu, że wraz z upływem czasu zużycie środka trwałego i utrata jego wartości następuje coraz szybciej.
W metodzie naturalnej okresowy odpis amortyzacyjny szacuje się przez porównanie wykorzystania amortyzowanego składnika majątku (najczęściej jego produkcji lub czasu pracy w przypadku maszyn produkcyjnych lub ilości przejechanych kilometrów dla środków transportu) z określoną przez producenta maksymalną zdolnością produkcyjną w ciągu całego okresu życia.

*Odpis amortyzacyjny to część wartości początkowej środka trwałego lub wartości niematerialnej i prawnej, którą podatnik zalicza do kosztów uzyskania przychodów w danym roku podatkowym.
Odpis amortyzacyjny to zatem roczna kwota kosztów uzyskania przychodów, obliczona według określonej stawki amortyzacji. Stawka amortyzacji może być określona:
? procentowo, np. 10% rocznie, co oznacza, że co roku koszt uzyskania przychodu stanowić będzie 1/10 wartości początkowej środka trwałego czy wartości niematerialnej i prawnej;
? poprzez wskazanie okresu amortyzacji, np. 60 miesięcy, co oznacza, że 100% / 60 miesięcy x 12 miesięcy (rok) da 20% stawkę amortyzacji.
Roczny odpis amortyzacji nie będzie identyczny co roku. W przypadku rozpoczęcia albo zakończenia amortyzacji w ciągu roku podatkowego odpis amortyzacji w pierwszym lub ostatnim roku amortyzacji naliczony zostanie proporcjonalnie.