Konrad Wallenrod

1. Część I – „Obiór”
a) Zgromadzenie komturów Zakonu Krzyżackiego w Marienburgu (Malborku) celem wyboru nowego mistrza Zakonu.
b) Kandydatura Konrada Wallenroda – tajemniczego cudzoziemca. Przedstawienie zalet i wad postaci.

2. Część II
a) Modlitwa - Hymn do Ducha Świętego i Chrystusa o pomoc we właściwym wyborze wielkiego mistrza. Udanie się części obradujących na spoczynek.
b) Zasięganie przez Arcykomtura rady u Halbana (jedynego przyjaciela Konrada Wallenroda ) i innych braci w sprawie wyboru mistrza.
c) Interpretacja Halbana słów Pustelnicy o Konradzie - wielkim mistrzu Zakonu Krzyżackiego jako proroctwo Boże.
d) Podjęcie przez Krzyżaków (zgodnie z sugestią Halbana) decyzji o powierzeniu Wallenrodowi godności Wielkiego Mistrza Zakonu Krzyżackiego. Odejście rycerzy na spoczynek.
e) Pieśń Halbana o zamkniętej w wieży pustelnicy – Litwince, która zakochała się w cudzoziemcu
2.
3. Część III
a) Odwlekanie przez Konrada jako nowego mistrza Zakonu decyzji o rozpoczęciu walk z Litwą.
b) Niezadowolenie Krzyżaków z narzuconych przez Wallenroda rygorów dotyczących przestrzegania reguł życia zakonnego - modlitwy, wyrzeczeń, postów, umiłowania cnót, w tym cnoty pokoju.
c) Tęskna pieśń pustelnicy o własnym losie, miłości do rycerza i cierpieniach z tym związanych.
d) Nocna rozmowa kochanków - Konrada z Pustelnicą - o trudach wzajemnej miłości, pustelniczym życiu kochanki i dokonanym przed laty wyborze Konrada polegającym na przedkładaniu dobra ojczyzny nad osobiste szczęście u boku ukochanej. Wyznanie Konrada: spotkania z kochanką - przyczyną odwlekania rozpoczęcia walk z Litwą.

4. Część IV – „Uczta”
a) Przybycie gości na ucztę w święto patrona Zakonu. Obecność wśród gości litewskiego księcia Witolda.
b) Przepędzenie przez znudzonego ucztą Konrada włoskiego śpiewaka-pochlebcy.
c) Występ litewskiego wajdeloty.
- „Pieśń wajdeloty”: wspomnienie Litwy, czyhających na nią zagrożeń oraz wypomnienie grzechów zdrajcom narodowym.
- Reakcja księcia Witolda na słowa pieśni.
- „Powieść wajdeloty” opowiadająca dzieje młodego Litwina:
* porwanie go w dziecięcym okresie życia w niemiecką niewolę i nadanie nowego imienia i nazwiska – Walter Alt,
3. * przyjaźń dziecka ze starym litewskim śpiewakiem
* budzenie się w młodzieńcu uczuć patriotycznych i pragnienia zemsty pod wpływem pieśni starego Litwina
* ucieczka Waltera i pieśniarza do wojsk litewskich
* pobyt na dworze litewskiego księcia Kiejstuta
* wielka miłość i małżeństwo Waltera z córką Kiejstuta – Aldoną
* klęski Kiejstuta i Waltera w bitwach z Zakonem
* postanowienie Waltera o porzuceniu szczęścia rodzinnego na rzecz podstępnej walki w obronie ojczyzny
* rozstanie małżonków
- Wyrażenie nakazu spełnienia złożonej przysięgi jako zakończenie opowieści wajdeloty.
d) Gwałtowna reakcja Konrada Wallenroda na słowa pieśni i wykonanie przez niego ballady „Alpuhara” opowiadającej o podstępnym czynie wodza Maurów – Almanzora polegającym na zarażeniu hiszpańskich rycerzy dżumą

5. Część V „Wojna”
a) Zerwanie przez Witolda układu z Zakonem Krzyżackim
b) Coraz bardziej natarczywe domaganie się przez rycerstwo krzyżackie wojny z Litwą
c) Rozpoczęcie walk niemiecko-litewskich.
d) Nieumiejętne prowadzenie wojny przez Konrada będące przyczyną klęski Zakonu.
e) Tajne wydanie wyroku śmierci na mistrza – zdrajcę przez związek dwunastu rycerzy krzyżackich, poprzedzone ujawnieniem kłamstwa Konrada polegającego na przywłaszczeniu sobie nazwiska zamordowanego w Palestynie hrabiego Wallenroda.

6. Część VI „Pożegnanie”
a) Rozmowa Konrada z Pustelnicą o dokonaniu przez niego zemsty na Krzyżakach ujawniająca prawdziwą tożsamość małżonków: Konrad Wallenrod to Walter Alf, a Pustelnica to córka Kiejstuta – Aldona, żona Waltera Alfa.
c) Prośby Waltera o opuszczenie przez żonę wieży i wspólną ucieczkę na Litwę. Odmowa Aldony związanej przysięgą przed Bogiem.
d) Pożegnanie małżonków.
e) Zobowiązanie Halbana, by po śmierci Wallenroda udać się na Litwę w celu głoszenia w pieśni jego bohaterskich czynów.
f) Samobójcza śmierć Konrada przez wypicie trucizny
f) Niemal równoczesna śmierć Aldony.
Macie bowiem wiedzieć, że są dwa sposoby walczenia… trzeba być lisem i lwem
Nicollo Machiavellego

Wszystko rozerwie nienawiść narodów;
Wszystko rozerwie; - lecz serca kochanków
Złączą się znowu w pieśniach wajdeloty.
Wstęp

A ludzie? – ludzi rozdzieliły boje!

Tyś niewolnik, jedyna broń niewolników – podstępy!

On cudzoziemiec, w Prusach nieznajomy,
Sławą napełnił zagraniczne domy;

Tyś Konrad, przebóg! Spełnione wyroki,
Ty masz być mistrzem, abyś ich zabijał!
[...] Chociażbyś jak wąż przybrał inne ciało,
jeszcze by w twojej duszy pozostało
wiele dawnego [...]

Nic nie żałuję, choć gorzkie łzy leję,
Boś wszystko odjął, zostawił nadzieję.

Młodości! Jakże wielkie twe ofiary!

Niech wam ostatni w Litwie wajdelota
Nuci ostatnią litewską piosenkę.

Wszystko rozerwie nienawiść narodów...
Lecz serca kochanków złączą się znowu w pieśniach wajdeloty.

Miałem imię Waltera, Alfa nazwisko przydano;
Imię było niemieckie, dusza litewska została, [...].

Walter kochał swą żonę, lecz miał duszę szlachetną,
Szczęścia w domu nie znalazł, bo go nie było w ojczyźnie.

Jeden sposób, Aldono, jeden pozostał Litwinom
Skruszyć potęgę zakonu; mnie ten sposób wiadomy.
Lecz nie pytaj, dla Boga! Stokroć przeklęta godzina,
W której od wrogów zmuszony chwycę się tego sposobu.

Skąd Litwini wracali? – Z nocnej wracali wycieczki, Wieźli łupy bogate, w zamkach i cerkwiach zdobyte.
Powieść wajdeloty

Biada – mówił – niewiastom, jeśli kochają szaleńców [...].

Biada, biada, jeśli dotąd nie spełnił przysięgi,
Jeśli zrzekłszy się szczęścia, szczęście Aldony zatruwszy...
Jeśli tyle poświęcił i dla niczego poświęcił...
Przyszłość resztę pokaże. Niemcy, skończyłem piosenkę.

Wszystko zginęło, Konrad wszystkich zgubił;

Znam ja was, każda piosnka wajdeloty
Nieszczęście wróży jak nocnych psów wycie;
Mordy pożogi wy śpiewać lubicie.
Nam zostawiacie chwałę zgryzoty.
Jeszcze w kolebce wasza pieść zdradziecka
Na kształt gadziny owija pierś dziecka
I wlewa w duszę najsroższe trucizny.
Głupią chęć sławy i miłość ojczyzny.
Uczta

Jam to uczynił, dopełnił przysięgi
Straszniejszej zemsty nie wymyśli piekło.
(...)
Ja to sprawiłem; jakem wielki, dumny
Tyle głów hydry jednym ściąć zamachem!
Jak Samson jednym wstrząśnieniem kolumny
Zburzyć gmach cały i runąć pod gmachem!
Pożegnanie

Obiegnę Litwy wsi, zamki i miasta,
Gdzie nie dobiegnę, pieśń moja doleci,
Bard dla rycerzy w bitwach, a niewiasta
Będzie ją w domu śpiewać dla swych dzieci;
Będzie ją śpiewać i kiedyś w przyszłości
Z tej pieśni wstanie mściciel naszych kości!
Pożegnanie