Wybitni władcy średniowiecza i ich wizje zjednoczenia

Wybitni władcy średniowiecza i ich wizje zjednoczenia Europy

W dziejach średniowiecznej Europy zdarzało się wiele prób jej zjednoczenia za sprawą ambicji władców różnych państw. Niektórzy próbowali dokonać tego siłą, inni na drodze pokojowej, zawiązując koalicje, pakty czy porozumiewając się z władcami innych narodów. Po upadku Cesarstwa Rzymskiego wielu próbowało zaprowadzić w Europie własną hegemonię.
Pierwszą wartą uwagi osobą był Karol Wielki. Toczył on liczne wojny, pokonał i zmusił Sasów do przyjęcia chrześcijaństwa, podbił państwo Longobardów we Włoszech, tym samym wzmacniając swój autorytet w Państwie Kościelnym. Toczył długie walki z Arabami w Hiszpanii, doprowadzając w ich wyniku do rozszerzenia posiadłości frankijskich po rzekę Ebro na zachodzie, dając tym samym bazę do późniejszej rekonkwisty. Rozbił także państwa Awarów i narzucił zwierzchnictwo Słowianom połabskim, co umocniło granice frankijskie na Łabie i Dunaju (granica na wschodzie). Uwieńczeniem sukcesów Karola Wielkiego była jego koronacja na cesarza odrodzonego Cesarstwa Zachodniorzymskiego w Rzymie po trzydziestu latach rządów, mająca być świadectwem odrodzenia jedności chrześcijańskiego Zachodu.
Niestety, imperium Karola Wielkiego okazało się nietrwałe i na mocy traktatu z Verdun po jego śmierci nastąpił podział ziem między trzech synów Karola. Lecz odtąd idea karolińska przyświecała późniejszemu uniwersalizmowi cesarskiemu i była wzorem dla wielu późniejszych władców średniowiecznej Europy, np. Ottona III.
Otton III zasiadł na tronie cesarskim pod koniec X wieku. Był on wielkim przyjacielem i sojusznikiem Bolesława Chrobrego władającego wówczas Polską. Na pamiętnym zjeździe gnieźnieńskim przedstawił swój utopijny pomysł zjednoczenia Europy. Chciał on podzielić ją na dwie części. Pierwszą cześć stanowić miało Bizancjum, drugą - Zjednoczona Europa. W skład Zjednoczonej Europy miała wchodzić Słowiańszczyzna (a na jej czele Bolesław Chrobry), Germania, Italia i Galia. Na każdym z tych czterech regionów miał panować inny władca, jednak wszyscy mieli prowadzić wspólną politykę, nie wywołując wojen. A zatem Otton III odchodził od ekspansji. Wszystkie państwa tworzące cesarstwo miały mieć te same prawa. Władza zwierzchnia spoczywałaby w rękach cesarza, a w sprawach duchowych - do papieża. Otton III marzył o braku podziałów między państwami, chciał utworzyć jedno wielkie. Przystępując do realizacji tego planu cesarz najpierw obsadził Stolicę Apostolską - Rzym ludźmi sobie oddanymi. Aby zbliżyć się ze wschodem wprowadzono na dwór cesarski wschodni ceremoniał. Stolica cesarstwa została przeniesiona do Rzymu. Powstało wiele urzędów, które nawiązywały w swojej działalności, ewentualnie w nazwie do urzędów starożytnego imperium. Do Konstantynopola Otton III wysłał poselstwo z prośbą o rękę jednej z córek cesarskich. Ponieważ na wschodzie nie było męskiego potomka, a zatem nie było następcy tronu, małżeństwo z cesarzówną dawało szansę scalenia całego imperium. Wizja Ottona, była wizją, która dotyczyła cesarstwa stworzonego na drodze pokoju. Miało być to państwo chrześcijańskie, a cesarz miał być jedynie zwierzchnikiem równorzędnych władców. Projekt zakładający zjednoczenie metodami pokojowymi, mimo ambitnych założeń, nigdy nie został zrealizowany, gdyż Otton III zmarł w 1002 roku.
Kolejni następcy Ottona mieli inne wizje zjednoczenia Europy. Zaniechali pokojowych metod na rzecz agresywnej polityki zagranicznej. Henryk II prowadził wojny z Bolesławem Chrobrym o Milsko, Miśnię i Łużyce, a także o wpływy na Czechach. Jednak przegrał tą walkę.
Sto pięćdziesiąt lat później, inny cesarz, Fryderyk I Barbarossa próbował umocnić władzę w rozbitej politycznie Rzeszy, a następnie inspirowany dokonaniami Justyniana Wielkiego i Karola Wielkiego, starał się zrealizować plany poszerzenia granic Rzeszy, skupiając się na ekspansji terytorialnej i rozszerzaniu swoich wpływów. Przyjął hołd lenny od Bolesława Kędzierzawego i zorganizował kilka wypraw na tereny Italii podporządkowując sobie niektóre miasta i narzucając im swoje zwierzchnictwo. Chcąc pokazać swą mocną pozycję jako cesarza i dowieść swoich zdolności przywódczych, Fryderyk Barbarossa zorganizował III krucjatę. Jej celem było odzyskanie utraconej w 1187r. Jerozolimy. Wyprawę zakończyło utonięcie cesarza w trakcie kąpieli rzecznej. Na tych wydarzeniach opiera się legenda mówiąca, iż Fryderyk nie utonął i pojawi się, gdy Niemcy będą go potrzebować.
Jako że fundamentalne znaczenie w średniowieczu miało chrześcijaństwo, niektórzy duchowni dążyli do podporządkowania sobie cesarzy i rządzenia całą chrześcijańską Europą. Uniwersalizm papieski próbował wprowadzić jako pierwszy papież Grzegorz VII, przeprowadzając reformy w kościele i ustanawiając Dictatus Papae, próbując tym samym przekonać, że to papieże powinni być zwierzchnikami władców świeckich. Przez to zawiązał się spór o inwestyturę między nim a Henrykiem IV, ostatecznie rozstrzygnięty na korzyść Grzegorza VII. Po wielu latach ponownie doszło do sporu o inwestyturę, tym razem między Aleksandrem III a Fryderykiem Barbarossą. I ponownie spór rozstrzygnął się na korzyść papieża, potwierdzając tym samym wyższość biskupów Rzymu nad cesarzami i ich władzę w chrześcijańskiej Europie. Późniejsi władcy kościelni, np. Innocenty III, również mieli prawo do odsuwania od władzy niesubordynowanych władców i powoływania na ich miejsce nowych
Długotrwała średniowieczna rywalizacja o pozycje hegemona w Europie i próby zjednoczenia jej wycisnęło głębokie piętno na kulturze i odbiło się w świadomości całego kontynentu. Każda kolejna próba stworzenia jednego, wielkiego państwa europejskiego kończyła się fiaskiem. Idea zjednoczonej Europy Karola Wielkiego była napewno śmiała i odważna, ale zupełnie nierealna, gdyż poza wewnętrznymi kłopotami imperium, wpływ na powodzenie planów Karola miała również sytuacja europejska w tamtym czasie. Wizja Europy podporządkowanej jednemu cesarzowi niemieckiemu była z góry skazana na niepowodzenie, ponieważ godność cesarska związana była z panowaniem nad Italią, co zmuszało tamtejszych władców do prowadzenia wojen na półwyspie, a to w konsekwencji osłabiało ich pozycję w samej Rzeszy. Jedynie idea Europy podporządkowanej papieżowi była najbardziej udana. Pomimo braku bezpośredniego wpływu na politykę wewnętrzną poszczególnych państw, Europa aż do końca średniowiecza była silnym monolitem kulturowo- religijnym, co sprzyjało umacnianiu pozycji papieży.
Łacina jako język obowiązujący we wszystkich krajach chrześcijańskich, chrześcijaństwo jako wspólna religia tych krajów oraz system feudalny, to czynniki, które utrzymywały Europę w jedności, niezależnie od starań władców poszczególnych narodów. Gdy dodamy do tego wspólnych wrogów, Arabów, otrzymamy podstawy jedności kontynentu.




Bibliografia:
aula.pl
historicus.pl
historycy.org
Encyklopedia WIEM
pl.wikipedia.org
gotyx.pl
wiw.pl
Historia powszechna PWN