Ochrona przeciwpożarowa

Ochrona przeciwpożarowa polega na realizacji przedsięwzięć mających na celu ochronę życia, zdrowia i mienia przed pożarem, klęską żywiołową lub innym miejscem zagrożenia poprzez zapobieganie powstawaniu i rozprzestrzenianiu się pożaru czy innego zjawiska, zapewnienie sił i środków do zwalczania oraz prowadzenia działań ratowniczych.

Centralnym organem administracji rządowej w sprawie ochrony przeciwpożarowej oraz organizacji krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego jest Komendant Główny Państwowej Straży Pożarnej, podległy ministrowi właściwemu do spraw wewnętrznych. Komendanta powołuje spośród oficerów PSP i odwołuje Prezes Rady Ministrów na wniosek ministra właściwego do spraw wewnętrznych. Komendant kontroluje działania organów i jednostek organizacyjnych PSP oraz jest przełożonym strażaków pełniących służbę w PSP.

Jednostkami organizacyjnymi PSP są: Komenda Główna, komenda wojewódzka, komenda powiatowa (miejska), w skład której wchodzą jednostki ratowniczo-gaśnicze, Szkoła Główna Służby Pożarniczej, pozostałe szkoły, jednostki badawczo-rozwojowe oraz Centralne Muzeum Pożarnictwa.

Zadania i kompetencje PSP na obszarze województwa wykonują:
- wojewoda przy pomocy komendanta wojewódzkiego PSP, jako kierownika straży wchodzącej w skład zespolonej administracji rządowej w województwie,
- komendant powiatowy (miejski) PSP.

Komendanta wojewódzkiego powołuje, spośród oficerów PSP, minister właściwy do spraw wewnętrznych na wniosek Komendanta Głównego Państwowej Straży Pożarnej złożony po uzyskaniu zgody wojewody. Komendanta powiatowego PSP powołuje spośród oficerów PSP komendant wojewódzki, w porozumieniu ze starostą.

Komendanci wykonują swoje zadania przy pomocy komend.

Zadania i organizację ochrony przeciwpożarowej określa ustawa z 24 sierpnia 1991 r. O ochronie przeciwpożarowej (Dz.U. nr 81, poz. 351 z późn. zm.), zaś organizację i zadania PSP - ustawa z 24 sierpnia 1991 r. o Państwowej Straży Pożarnej (Dz.U. nr 88, poz. 400 z późn. zm.).

Jednostki ochrony przeciwpożarowej wraz z innymi służbami, inspekcjami, strażami, instytucjami oraz podmiotami, które dobrowolnie w drodze umowy cywilnoprawnej zgodziły się współdziałać w akcjach ratowniczych, skupione są w krajowym systemie ratowniczo-gaśniczym. System ten tworzy integralną część organizacji bezpieczeństwa wewnętrznego państwa, obejmującą - w celu ratowania życia, zdrowia, mienia lub środowiska - prognozowanie, rozpoznawanie i zwalczanie pożarów, klęsk żywiołowych lub innych miejscowych zagrożeń. Krajowy system ratowniczo-gaśniczy ma na celu ochronę życia, zdrowia, mienia lub środowiska poprzez walkę z pożarami i innymi klęskami żywiołowymi, ratownictwo techniczne, chemiczne, ekologiczne i medyczne. Szczegółowe zasady organizacji tego systemu określa minister właściwy do spraw wewnętrznych, w drodze rozporządzenia.

Komendant Główny PSP, wojewoda lub starosta, odpowiednio na obszarze kraju, województwa lub powiatu, określają zadania tego systemu, koordynują jego funkcjonowanie i kontrolują wykonywanie wynikających stąd zadań, a w sytuacji nadzwyczajnych zagrożeń życia, zdrowia lub środowiska - kierują tym systemem. Wojewoda i starosta wykonują swoje zadania przy pomocy zespołów do spraw ochrony przeciwpożarowej i ratownictwa. Wójt (burmistrz, prezydent miasta) koordynuje funkcjonowanie systemu na obszarze gminy w zakresie ustalonym przez wojewodę i zadanie to wykonywane jest przy pomocy komendanta gminnego ochrony przeciwpożarowej, jeżeli komendant taki został zatrudniony przez gminę.

Ochotnicza straż pożarna i związek OSP funkcjonują na podstawie przepisów ustawy - Prawo o stowarzyszeniach. Szczegółowe zadania i organizację OSP i jej związku określa statut.

Państwowa Straż Pożarna stanowi zawodową, umundurowaną i wyposażoną w specjalistyczny sprzęt formacje, przeznaczona do walki z pożarami, klęskami żywiołowymi i innymi miejscowymi zagrożeniami. Koszty związane z funkcjonowaniem PSP są pokrywane z budżetu państwa.

Klęski żywiołowe i inne zdarzenia zagrażające bezpieczeństwu publicznemu.

Klęską żywiołową jest zdarzenie żywiołowe zagrażające bezpieczeństwu życia lub mienia większej liczby osób lub mogące wywołać poważne zagrożenia i zakłócenia w funkcjonowaniu życia gospodarczego całego państwa lub jego części. Przyczyny klęsk żywiołowych to: zjawiska atmosferyczne, geologiczne lub inne zdarzenia powstałe nagle. Do klęsk żywiołowych zaliczamy: powodzie, huragany, duże pożary, lawiny, zapadliskowe trzęsienia ziemi oraz nadmierne opady śniegu. Szczególnie istotnym elementem klęski żywiołowej jest więc tak duża siła lub rozmiary oddziaływania żywiołu, że dla ich opanowania konieczne jest podjęcie nadzwyczajnych środków działania.

W celu zapobieżenia skutkom katastrof naturalnych lub awarii technicznych noszących znamiona klęski żywiołowej oraz w celu ich usunięcia Rada Ministrów może wprowadzić na czas oznaczony, nie dłuższy niż 30 dni, stan klęski żywiołowej na części lub na całym terytorium państwa. Przedłużenie tego stanu może nastąpić za zgodą Sejmu.

W czasie stanu klęski żywiołowej wszystkie podmioty obowiązane są do spełniania świadczeń osobistych i rzeczowych polegających w szczególności na:
- podejmowaniu natychmiastowej akcji ratowniczej,
- udzielaniu pierwszej pomocy poszkodowanym, przechowywaniu ich mienia i zabezpieczaniu inwentarza żywego zagrożonego wskutek klęski żywiołowej,
- pełnieniu wart, udostępnianiu pomieszczeń, dostarczaniu narzędzi i środków przewozowych,
- prowadzeniu akcji przeciwpożarowych,
- poddaniu szczepieniom ochronnym, badaniom lekarskim przymusowemu leczeniu oraz wykonywaniu zabiegów higieniczno-sanitarnych w celu zwalczania chorób zakaźnych, powstrzymaniu się od wykonywania określonych czynności i korzystania z określonych urządzeń i miejsc.

W stanie klęski żywiołowej mogą zostać ograniczone prawa i wolności obywatelskie dotyczące prowadzenia działalności, nienaruszalności mieszkania, wolności osobistej, wolności poruszania się i pobytu na terytorium państwa, prawo do strajku, prawo własności, wolności pracy, prawo do wypoczynku i prawo do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy.

Zwalczanie klęsk żywiołowych normują przede wszystkim przepisy dekretu z 23 kwietnia 1953 r. o świadczeniach w celu zwalczania klęsk żywiołowych (Dz.U. nr 23, poz. 93 z późn. zm.). Na podstawie tych przepisów, zwalczaniem klęsk żywiołowych zajmują się organy administracji publicznej właściwie ze względu na obszar zagrożony lub dotknięty klęską. Organy te mogą w drodze przepisów prawa miejscowego wprowadzać określone zakazy i nakazy, nakładać określone obowiązki i niezbędne świadczenia dla usuwania skutków klęski żywiołowej lub katastrofy.

Zdrowiu i życiu większej liczby osób oraz mieniu indywidualnemu i wspólnemu Gminy zagrażać mogą toksyczne środki przemysłowe, chorobotwórcze bakterie, wybuchy gazów i awarii w sieciach gospodarki komunalnej itp.
Poważne zagrożenie ludności oraz zwierząt, wody, żywności i paszy występuje ze strony toksycznych środków przemysłowych, produkowanych względnie wykorzystywanych przez zakłady przemysłowe w procesie technologicznym. Uszkodzenia zbiorników, w których są przechowywane lub transportowane toksyczne środki przemysłowe i awarie urządzeń instalacji itp. powodują ulatnianie się tych środków na określonych przestrzeniach. W terenie, organami odpowiedzialnymi za zapobieganie i zwalczanie klęsk żywiołowych są Wojewodowie ( Prezydenci, Burmistrzowie, Wójtowie ). Wykonują oni powierzone im zadania przy użyciu wszystkich dostępnych sił i środków we współdziałaniu z jednostkami straży pożarnych, kolejowych służb technicznych, Policji, Pogotowia Ratunkowego, Stacji Sanitarno-epidemiologicznych, Sił Obrony Cywilnej, Jednostek Wojskowych.

Zwalczanie klęsk żywiołowych obejmuje:
- prowadzenie rozpoznania ogólnego i specjalistycznego;
- prowadzenie akcji ratunkowej ludności i zwierząt z terenów dotkniętych klęską;
- ewakuowanie ludzi, zwierząt i dobytku;
- alarmowanie i powiadamianie ludności o grożącym jej niebezpieczeństwie;
- utrzymanie porządku;
- zabezpieczenie medyczno-sanitarne oraz epidemiczne;
- dowóz żywności, paszy, odzieży, leków;
- wykonanie prac mających na celu zapobieganie skutkom i ograniczeniu działań żywiołu;
- zapewnienie działań ratunkowych przez odpowiednie jego zabezpieczenie;
- utrzymanie łączności dla potrzeb kierowania akcji ratunkowej.

Wykaz i ocena działania obrony cywilnej w zwalczaniu klęsk żywiołowych.
Obrona Cywilna ma na celu ochronę ludności, zakładów pracy, urządzeń użytku publicznego, dóbr kultury oraz ratowanie i udzielanie pomocy poszkodowanym w czasie wojny, a także współdziałanie w zwalczaniu klęsk żywiołowych, zagrożeń środowiska naturalnego jak i usuwanie ich ewentualnych skutków i to są jej główne cele z których ma obowiązek się wywiązywać.
Zadania obrony cywilnej:
- działalność planistyczna i prace organizacyjne związane z obroną ludności cywilnej,
- działalność szkoleniowa i upowszechniająca tematykę z zakresu obrony cywilnej, w szkołach oraz zakładach pracy,
- przygotowanie społeczeństwa do powszechnej samoobrony,
- współdziałanie w zwalczeniu klęsk żywiołowych i zagrożeń środowiska,
- wykrywanie zagrożeń, ostrzeganie i alarmowanie,
- przeprowadzenie w razie potrzeb ewakuacji ludności,
- przygotowanie budowli ochronnych tj. schronów, organizowanie i prowadzenie akcji ratunkowych,
- zapewnienie doraźnych lokali i pomieszczeń oraz zaopatrywanie poszkodowanej ludności w podstawowe artykuły , zabezpieczenie dóbr kultury, ważnej dokumentacji i urządzeń przeznaczonych do użytku publicznego , doraźne przywracanie działania niezbędnych służb użyteczności publicznej, w tym pomoc w budowie i odbudowie awaryjnych ujęć wody pitnej, zaciemnianie i wygaszanie oświetlenia w czasie wojny, pomoc w zaprowadzeniu porządku w strefach dotkniętych klęskami, ratowanie żywności i innych dóbr niezbędnych do przetrwania (np. lekarstwa, odzież), pomoc w przywracaniu i utrzymaniu porządku na obszarach dotkniętych klęskami, doraźna pomoc w pochówku zmarłych.

Zasady organizacji i funkcjonowania Obrony Cywilnej formułuje międzynarodowe prawo wojenne. W sprawach obrony cywilnej nadrzędnym organem organizacji państwowej jest Szef Obrony Cywilnej Kraju, który podlega Ministrowi Spraw Wewnętrznych i Administracji, i jest powoływany przez premiera.

Zadania szefa Obrony Cywilnej Kraju:
- wytyczanie kierunków oraz plany rozwoju obrony cywilnej państwa,
- uzgadnianie z Szefem Sztabu Generalnego Wojska Polskiego projekty planu obrony
cywilnej państwa,
- określanie zasady opracowywania planów obrony cywilnej województw, gmin i
zakładów pracy,
- określanie zasady organizacji i prowadzenia ćwiczeń obrony cywilnej,
- organizowanie i prowadzenie kontroli realizacji zadań obrony cywilnej przez terenowe organy ogólnej administracji rządowej, samorządu terytorialnego oraz przez zakłady pracy,
- sprawowanie bezpośredniego kierownictwa nad akcjami ratunkowymi, które wymagają organizowania kierownictwa regionalnego lub krajowego, z uwagi na zasięg terytorialny lub zaangażowanie sił.

W poszczególnych miejscach organami odpowiedzialnymi za sprawy obrony cywilnej są: w województwach z pomocą wojewódzkich inspektoratów, w miastach pow. 40 tys. mieszkańców - miejski inspektorat OC, w pozostałych gminach - pracownicy do spraw OC.

W zakładach pracy , które zatrudniają powyżej 50 pracowników tworzy się zakładowe formacje OC:
- ratownictwa ogólnego,
- zadań specjalnych,
- pierwszej pomocy przedmedycznej,
- ratownictwa komunalnego, energetycznego, budowlanego, przeciw pożarowego, porządkowo- ochronne, łączności zaopatrzenia,
- wykrywania i alarmowania, ochrony płodów rolnych, produktów żywnościowych,
- ratownictwa chemicznego,
- ratownictwa przeciwpowodziowego,
- budowy i odbudowy ujęć wody.

W przypadku niewykonania nałożonych obowiązków przez zobowiązanego wykonanie następuje w trybie postępowania egzekucyjnego w administracji. Ponadto niewykonanie nałożonego obowiązku jest wykroczeniem podlegającym karze orzekanej w trybie postępowania w sprawach o wykroczenia.

Przy regulacji prawnej zwalczania klęsk żywiołowych zwrócić należy uwagę, że oddzielnie unormowane zostały zagadnienia dotyczące ochrony przed powodzią. Reguluje je ustawa z 24 października 1974 r. - Prawo wodne (Dz.U. nr 38, poz. 230 z póżn. zm.) oraz rozporządzenie Rady Ministrów z 11 marca 1977 r. w sprawie ochrony przed powodzią (Dz.U. nr 10, poz. 39 z późn. zm.). Wprawdzie wymieniona ustawa nie definiuje pojęcia powódź, ale odwołuje się do określenia klęski żywiołowej, do której powódź należy, gdyż spowodowana została siłami przyrody i zagraża bezpieczeństwu życia, zdrowia i mienia obywateli lub podmiotom gospodarczym.

Ochrona przed powodzią należy do zadań administracji rządowej i samorządowej bezpośrednią ochronę przed powodzią sprawują komitety przeciwpowodziowe. Komitety te kierowane są przez osoby pełniące funkcje organów administracji publicznej.

Ochrona przeciw powodziowa, tak jak w każdym stanie nadzwyczajnym, polega przede wszystkim na wprowadzeniu szczególnego reżimu prawnego na obszarach objętych tym zagrożeniem. Organy administracji publicznej, a także inne jednostki specjalne biorące udział w akcji (policja, wojsko, straż pożarna) mogą nakładać na obywateli określone obowiązki oraz stosować niezbędne środki przymusu.

Poważne zagrożenie bezpieczeństwa publicznego stanowią także wszelkiego rodzaju choroby zakaźne. Ustawa z 13 listopada 1963 r. o zwalczaniu chorób zakaźnych (Dz.U. nr 50, poz. 279 z późn. zm.) nakłada na osoby fizyczne, osoby prawne i inne podmioty szereg obowiązków związanych ze szczepieniem, badaniem profilaktycznym itp. Na podmioty te nałożony został również obowiązek niezwłocznego zgłaszania organom Inspekcji Sanitarnej wypadków podejrzenia o zachorowanie bądź zachorowań i zgonów i na choroby zakaźne i wirusowe.