Prawo rzeczowe - opracowanie na egzamin UMCS 777

1. Prawo rzeczowe w znaczeniu przedmiotowym i podmiotowym; źródła prawa rzeczowego.

W znaczeniu przedmiotowym ? zespół przepisów prawa cywilnego, które regulują powstanie, treść, zmianę i ustanie prawa własności i innych form korzystania z rzeczy.

W znaczeniu podmiotowym ? 2 cechy: dotyczący rzeczy i p. bezwzględne

Wyjątkowo, gdy przepis szczególny tak stanowi prawo rzeczowe ma za przedmiot prawo (przedmiotem użytkowania może być prawo, zastaw na prawach, hipoteka na użytkowaniu wieczystym czy wierzytelności zabezpieczonej hipotecznie). P. rzeczowe jest bezwzględne to znaczy że skuteczne wobec wszystkich (erga omnes; każdy podmiot ma obowiązek powstrzymania się od działań, które ingerowałyby w sferę prawa rzeczowego uprawnionego, jest to ograniczenie sfery zachowań tych podmiotów ? jeśli nie, uprawniony może domagać się przywrócenia stanu zgodnego z prawem i zaniechania dalszych naruszeń)

Źródła ? Konstytucja RP; KC z 1964; Przepisy wprowadzające KC z 1964; wiele ustaw np. o księgach wieczystych z 1982; Prawo geodezyjne i kartograficzne z 1989; o własności lokali z 1994; o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów z 1996; o gospodarce nieruchomościami z 1997; o spółdzielniach mieszkaniowych z 2000; Prawo wodne z 2001

Prawo rzeczowe ma w zasadzie charakter bezwzględnie obowiązujący (nie można ukształtować odmiennie treści praw rzeczowych niż to wynika z uregulowań ustawowych).

2. Cechy konstytutywne i charakterystyczne podmiotowych praw rzeczowych.

1. pr. rzeczowe to prawa majątkowe;
2.mają normatywną postać praw bezpośrednich;
3. skuteczne erga omnes;
4. nie polegają na obowiązku czynnych świadczeń na rzecz uprawnionego;
5. pr. rzeczowe korzystają z pierwszeństwa przed prawami i roszczeniami osobistymi;
6. prawo rzeczowe podąża za rzeczą;
7. są to prawa trwałe;
8. prawo rzeczowe obciąża zawsze całą rzecz;
9. prawa rzeczowe są jawne;
10. istnieje dopuszczalność zrzeczenia się własności lub innych praw rzeczowych.

3. Zasada zamkniętej listy praw rzeczowych ? ujęcie restrykcyjne i liberalne, funkcja.

Skoro p. rzeczowe są prawami bezwzględnymi, powszechnie przyjmuje się, że w p.rz. obowiązuje zasada zamkniętej listy praw rzeczowych (numerus clausus praw rzeczowych) ? tzn. zainteresowani mogą ustanawiać tylko takie prawa rz., jakie są przewidziane w ustawie. Nie ma swobody do powoływania nieznanych ustawie p.rz. Możliwość umownego kształtowania treści tych praw w sposób odmienny od przyjętego w ustawie jest bardzo ograniczona.

Ujęcie liberalne - za prawo rzeczowe można uznać wszystkie prawa ustanowione przez ustawodawcę wyposażone w cechę skuteczności erga omnes i dotyczące rzeczy. (czyli posiadające 2 podstawowe cechy praw rzeczowych)

Ujęcie restrykcyjne - za prawa rzeczowe uznajemy tylko te, które ustawodawca za prawa rzeczowe uznał (nazwał je tak), wyliczył je.

4. Pojęcie i rodzaje rzeczy.

Rzeczy charakteryzują 2 cechy: materialność (przedmioty materialne, materialne części przyrody) i charakter samoistny (wyodrębnione z przyrody dobra samoistne)!!! Czyli rzeczami NIE są dobra niematerialne (wynalazki, dzieła naukowe). NIE są rzeczami też części składowe rzeczy, kopaliny, powietrze, woda w rzece (nie są samoistne, wyodrębnione). Rzeczami są poszczególne przedmioty, nie jest rzeczą wyodrębniona masa majątkowa (zbiór praw, ogół praw). Biblioteka nie jest rzeczą, przedmiotem p.rz. są poszczególne rzeczy - pojedyncze książki, wchodzące w skład całości a nie całość (tak sami stado bydła). Przedmiotem p.rz. są rzeczy już istniejące, zindywidualizowane (nie można być właścicielem rzeczy, która dopiero zostanie wytworzona w przyszłości). Rzeczami szczególnego rodzaju są pieniądze (ich wartość zależy od państwa, a nie od ich właściwości fizycznych).

Ciało człowieka ani jego części nie są rzeczami, nie są rzeczami zwłoki ludzkie i ich części. Natomiast rzeczami stają się części ciała mające charakter preparatów dla celów naukowo -dydaktycznych. Podobne kwestie ma regulować ustawa z 1995 o pobieraniu i przeszczepianiu komórek, tkanek i narządów. Istnieje pogląd, że komórki, tkanki i narządy ludzkie pobrane w celu przeszczepienia osobie ludzkiej są rzeczami szczególnego rodzaju, wyłącznymi z obrotu.

Ustawa z 1997 o ochronie zwierząt mówi, że zwierzę jako istota żyjąca nie jest rzeczą, ALE w sprawach nie uregulowanych w niej stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące rzeczy ruchomych.

Podstawowy podział rzeczy:
a) nieruchomości
b) ruchomości

Kodeks określa tylko nieruchomości. Rzeczami ruchomymi zaś są te rzeczy, które nie są nieruchomościami!

5. Pojęcie i rodzaje nieruchomości.

Art. 46. 1. Nieruchomościami są części powierzchni ziemskiej stanowiące odrębny przedmiot własności (grunty), jak również budynki trwale z gruntem związane lub części takich budynków, jeżeli na mocy przepisów szczególnych stanowią odrębny od gruntu przedmiot własności.

3 rodzaje nieruchomości:
a) gruntowe (części powierzchni ziemskiej)
b) budynkowe
c) lokalowe (części budynków)

Ad.a Nieruchomością gruntową jest część powierzchni ziemskiej, która stanowi wyodrębnioną całość i jest odrębnym przedmiotem właśności.

Ad.b i c Budynki i ich części zazwyczaj są częściami składowymi nieruchomości gruntowej, odrębnymi nieruchomościami są tylko wtedy, gdy przepis szczególny tak stanowi.



Odrębne od gruntu nieruchomości stanowią:
a) budynki wzniesione na gruncie Skarbu Państwa lub jednostek samorządu terytorialnego bądź ich związków przez użytkownika wieczystego (te budynki są jego własnością ? art. 235)
b) budynki wzniesione przez rolniczą spółdzielnię produkcyjną na użytkowanym gruncie należącym do Skarbu Państwa lub członka spółdzielni (te budynki są jej własnością ? art. 272 i 279)
c) budynki rolników, którzy na mocy prawa do 1 stycznia 1983 zatrzymali budynki, przekazując swoje gospodarstwo rolne państwu za rentę
d) lokale i budynki wyodrębnione jako samodzielne przedmioty własności

6. Zasada superficies solo cedit, i wyjątki od niej.

Art. 48. Z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, do części składowych gruntu należą w szczególności budynki i inne urządzenia trwale z gruntem związane, jak również drzewa i inne rośliny od chwili zasadzenia lub zasiania.

Art. 191. Własność nieruchomości rozciąga się na rzecz ruchomą, która została połączona z nieruchomością w taki sposób, że stała się jej częścią składową.

Zasada ta oznacza: co zostało trwale z gruntem związane, dzieli los prawny tego gruntu. Czyli wszystko co na gruncie zostało wzniesione/zasadzone stanowi jego część składową i własność właściciela gruntu ( bez względu kto tego dokonał). Wyjątki od tej zasady wprowadzają szczególne przepisy które stanowią, że rzecz jest odrębną od gruntu nieruchomością lub rzeczą ruchomą. Przykładowo patrz pyt. wcześniej ? Odrębne od gruntu nieruchomości stanowią?

Poza tym wyjątkami od tej zasady są nieruchomości budynkowe i lokalowe ( tylko wtedy gdy przepis szczególny stanowi że są przedmiotem odrębnej od gruntu własności, patrz wcześniej).

7. Część składowa rzeczy ? pojęcie; zagadnienie dopuszczalności obrotu częściami składowymi.

Art. 47. 1. Część składowa rzeczy nie może być odrębnym przedmiotem własności i innych praw rzeczowych.
2. Częścią składową rzeczy jest wszystko, co nie może być od niej odłączone bez uszkodzenia lub istotnej zmiany całości albo bez uszkodzenia lub istotnej zmiany przedmiotu odłączonego.
3. Przedmioty połączone z rzeczą tylko dla przemijającego użytku nie stanowią jej części składowych.

Przedmiot jest częścią składową rzeczy, gdy:
a) jest z nią połączony fizycznie i gospodarczo
b) odłączenie połączonego przedmiotu spowodowałoby uszkodzenie lub istotną zmianę bądź całości bądź przedmiotu odłączonego
c) połączenie jest trwałe (NIE dla przemijającego użytku czyli takiego, który według zamierzeń dokonującego połączenia ma trwać tylko określony czas)

Art. 48. Z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, do części składowych gruntu należą w szczególności budynki i inne urządzenia trwale z gruntem związane, jak również drzewa i inne rośliny od chwili zasadzenia lub zasiania.

Art. 50. Za części składowe nieruchomości uważa się także prawa związane z jej własnością. (np. służebności gruntowe)

!!!Art. 49. Urządzenia służące do doprowadzania lub odprowadzania wody, pary, gazu, prądu elektrycznego oraz inne urządzenia podobne nie należą do części składowych gruntu lub budynku, jeżeli wchodzą w skład przedsiębiorstwa lub zakładu !!! (te urządzenia stanowią część składową przedsiębiorstwa/ zakładu i są jego własnością)

Część składowa rzeczy nie może być odrębnym przedmiotem własności i innych praw rzeczowych (patrz art. 47). Własność rzeczy rozciąga się bowiem na jej części składowe. Część składowa może być natomiast przedmiotem stosunku obligacyjnego np. z najmu, dzierżawy.

8. Przynależność ? pojęcie; rozporządzenie przynależnością.

Art. 51. 1. Przynależnościami są rzeczy ruchome potrzebne do korzystania z innej rzeczy (rzeczy głównej) zgodnie z jej przeznaczeniem, jeżeli pozostają z nią w faktycznym związku odpowiadającym temu celowi.
2. Nie może być przynależnością rzecz nie należąca do właściciela rzeczy głównej.
3. Przynależność nie traci tego charakteru przez przemijające pozbawienie jej faktycznego związku z rzeczą główną.

Przynależność jest:
a) rzeczą ruchomą
b) odrębną (ale łączy ją związek z rzeczą główną)
c) pozostaje z rzeczą główną w stosunku gospodarczego podporządkowania (ma charakter rzeczy pomocniczej)
d) potrzebna do korzystania z rzeczy głównej zgodnie z jej przeznaczeniem
e) w faktycznym związku z rzeczą główną
f) własnością właściciela rzeczy głównej

Futerał jako przynależność skrzypiec, klucz jako przynależność szafy, maszyna rolnicza przynależnością gospodarstwa rolnego

Art. 52. Czynność prawna mająca za przedmiot rzecz główną odnosi skutek także względem przynależności, chyba że co innego wynika z treści czynności albo z przepisów szczególnych. (czyli strony mogą postanowić inaczej np. sprzedaż samochodu nie obejmie pokrowców na siedzenia, zapasowych kluczyków itd.)

9. Połączenie, pomieszanie i przetworzenie rzeczy.

w razie połączenia (akcesji) 2 rzeczy w sposób trwały powstaje nowa rzecz. Kwestię tę normują:
Akcesja rzeczy ruchomej z nieruchomością:
Art. 191. Własność nieruchomości rozciąga się na rzecz ruchomą, która została połączona z nieruchomością w taki sposób, że stała się jej częścią składową.

Akcesja rzeczy ruchomych:
Obejmuje ona 3 sytuacje:
- połączenie (wytworzenie z drewna i innych materiałów mebla)
- pomieszanie (pomieszanie worka mąki żytniej z workiem mąki pszennej)
- przetworzenie (wytworzenie nowej rzeczy z cudzych materiałów)

Art. 192. 1. Ten, kto wytworzył nową rzecz ruchomą z cudzych materiałów, staje się jej właścicielem, jeżeli wartość nakładu pracy jest większa od wartości materiałów.
2. Jeżeli przetworzenie rzeczy było dokonane w złej wierze albo jeżeli wartość materiałów jest większa od wartości nakładu pracy, rzecz wytworzona staje się własnością właściciela materiałów.

Art. 193. 1. Jeżeli rzeczy ruchome zostały połączone lub pomieszane w taki sposób, że przywrócenie stanu poprzedniego byłoby związane z nadmiernymi trudnościami lub kosztami, dotychczasowi właściciele stają się współwłaścicielami całości. Udziały we współwłasności oznacza się według stosunku wartości rzeczy połączonych lub pomieszanych.
2. Jednakże gdy jedna z rzeczy połączonych ma wartość znacznie większą aniżeli pozostałe, rzeczy mniejszej wartości stają się jej częściami składowymi.

Art. 194. Przepisy o przetworzeniu, połączeniu i pomieszaniu nie uchybiają przepisom o obowiązku naprawienia szkody ani przepisom o bezpodstawnym wzbogaceniu.

10. Pożytki ?pojęcie, rodzaje; pożytki a inne dochody z rzeczy; uprawnienia do pobierania.

Art. 53. 1. Pożytkami naturalnymi rzeczy są jej płody i inne odłączone od niej części składowe, o ile według zasad prawidłowej gospodarki stanowią normalny dochód z rzeczy.
2. Pożytkami cywilnymi rzeczy są dochody, które rzecz przynosi na podstawie stosunku prawnego.

Art. 54. Pożytkami prawa są dochody, które prawo to przynosi zgodnie ze swym społeczno-gospodarczym przeznaczeniem.

2 rodzaje pożytków:
a) pożytki rzeczy ? dochody, jakie rzecz przynosi ze swej natury. Mogą one stanowić pożytki naturalne ? patrz art. 53 (owoce, zboża, glina, piasek) i pożytki cywilne ? patrz art. 53 (czynsz najmu, dzierżawy)
b) pożytki prawa ? patrz art. 54 (odsetki od wkładów w banku)

Pożytki przypadają:
a) właścicielowi (art. 140)
b) użytkownikowi wieczystemu (art. 233)
c) użytkownikowi (art. 252)
d) dzierżawcy (art. 693)
e) posiadaczowi samoistnemu w dobrej wierze (art. 224)

Nie są pożytkami rzeczy przychody uzyskane poza normalna gospodarka - np. drzewa wywrócone przez huragan.

11. Treść i przedmiot prawa własności; pozytywna i negatywna strona własności; pozytywna i negatywna definicja własności. Własność prywatna i publiczna. Konstytucyjna ochrona własności.

Art. 140. W granicach określonych przez ustawy i zasady współżycia społecznego właściciel może, z wyłączeniem innych osób, korzystać z rzeczy zgodnie ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem swego prawa, w szczególności może pobierać pożytki i inne dochody z rzeczy. W tych samych granicach może rozporządzać rzeczą.

2 podstawowe uprawnienia właściciela:
a) do korzystania z rzeczy (np. posiadanie jej, używanie, pobieranie pożytków i innych przychodów z rzeczy, dysponowanie rzeczą tzn. przetworzenie, zużycie a nawet zniszczenie)
b) do rozporządzania rzeczą (wyzbycie się własności, obciążenie rzeczy, oddanie rzeczy w dzierżawę/ najem, rozporządzenia nią na wypadek śmierci)

Wyliczenie uprawnień składa się na pozytywną definicję własności; negatywna definicja własności wskazuje, że właścicielowi wolno z rzeczą robić wszystko z wyjątkiem tego, co jest mu zakazane!

Strona pozytywna własności ? uprawnienia, składające się na prawo własności jako p. podmiotowe
Strona negatywna własności ? możność wyłączenia przez właściciela ingerencji innych osób w sferę jego prawa (inne podmioty mają obowiązek nie ingerowania w sferę uprawnień właściciela)

Własność prywatna: własność środków produkcji i dóbr konsumpcyjnych, przysługująca osobom fizycznym i spółkom tworzonym przez osoby fizyczne. W węższym znaczeniu to własność środków produkcji, przysługująca osobie fizycznej/ określonej grupie osób (np. spółkom). Ma zasadnicze znaczenie dla gospodarki rynkowej. Natomiast własność publiczna ? własność organizmów społecznych wykorzystujących swą działalność do realizacji celów wspólnych dla danej zbiorowości np. własność samorządu zawodowego, stowarzyszeń, organizacji wyznaniowych, związków zawodowych.

Własność państwowa: państwo właścicielem środków produkcji i dóbr o innym przeznaczeniu, koniecznych do wykonywania funkcji państwa; własność państwowa nie służy działalności zarobkowej. Może przysługiwać (podział własności państwowej na 2 kategorie): Skarbowi Państwa lub innym państwowym osobom prawnym (np. przedsiębiorstwom państwowym). Państwowa osoba prawna jest samodzielnym, odrębnym od SP podmiotem prawa i właścicielem ? dlatego SP nie ponosi odpowiedzialności za zobowiązania państwowych osób prawnych i odwrotnie. Zarząd własnością państwową sprawują państwowe osoby prawne i jednostki nie mające osobowości prawnej (np. ministerstwa, urzędy amin. Terenowej). SP jest w stosunkach cywilnoprawnych podmiotem praw i obowiązków, które dotyczą mienia państwowego nie należącego do innych państwowych osób prawnych. Własność samorządowa: jej podmiotami są jednostki samorządu t. (gminy, powiaty, województwa) i ich związki, a także gminne, powiatowe i wojewódzkie osoby prawne. Zarządzanie mieniem samorządu t. jest zbliżone do administrowania mieniem państwowym. Zarząd ten sprawują samorządowe osoby prawne lub jednostki org. w ramach gminy, powiatu lub województwa nie mające osobowości prawnej. Samorządowe osoby prawne są samodzielnymi podmiotami prawa i właścicielami poszczególnych składników majątkowych. Gmina/powiat/ województwo nie odpowiada za zobowiązania samorządowych osób prawnych i odwrotnie. Natomiast jednostki organizacyjne gminy/powiatu/województwa, które nie mają osobowości pr. (np. zakłady budżetowe) nie są podmiotami samodzielnymi, zarządzają jedynie mieniem jednostek samorządu t. w ramach swojej działalności. Zagadnienia własności samorządu t. uregulowane są w licznych aktach pr. m.in.: ustawa z 1990 o samorządzie gminnym, z 1998 o samorządzie powiatowym, z 1998 o samorządzie województwa, z 1997 o gospodarce nieruchomościami

Konstytucyjna ochrona własności ? Konstytucja RP zawiera liczne przepisy o własności: art. 21 ??RP chroni własność i prawo dziedziczenia..?; w art.64 zapewnia każdemu ?prawo do własności i innych praw majątkowych oraz prawo dziedziczenia? i równą dla wszystkich ich ochronę, ??Własność może być ograniczona tylko w drodze ustawy i tylko w zakresie, w jakim nie narusza ona istoty prawa własności?!!!



12. Przestrzenne i czasowe granice własności.

Przestrzenna granica własności rzeczy ruchomej ? wyznaczana przez fizyczną samoistność rzeczy
Przestrzenna granica własności rzeczy nieruchomej ? art.143 przestrzeń nad i pod powierzchnią nieruchomości :

Art. 143. W granicach określonych przez społeczno-gospodarcze przeznaczenie gruntu własność gruntu rozciąga się na przestrzeń nad i pod jego powierzchnią. Przepis ten nie uchybia przepisom regulującym prawa do wód.

Właściciel jednak nie może sprzeciwić się działaniom na takiej wysokości lub głębokości, które nie zagrażają jego uzasadnionym interesom (np. nie może zabronić przelatywania samolotom nad swoją nieruchomością).

Czasowe granice p. własności ? p. rzeczowe mogą być ukształtowane jako terminowe lub bezterminowe. Prawo własności w zasadzie jest unormowane jako prawo bezterminowe!!!

Art. 157. 1. Własność nieruchomości nie może być przeniesiona pod warunkiem ani z zastrzeżeniem terminu. ? niemożliwe jest powstanie w drodze czynności prawnej własności terminowej co do nieruchomości. Dopuszczalne jest natomiast powstanie własności terminowej co do rzeczy ruchomej (czyli własność ruchomości może być przeniesiona pod warunkiem lub z zastrzeżeniem terminu).

Własność terminową przewiduje k.c. co do budynków wzniesionych na gruncie oddanym w użytkowanie wieczyste, które stanowią odrębne od gruntu nieruchomości budynkowe. Prawo własności tych budynków gaśnie jednak wraz z wygaśnięciem użytkowania wieczystego!!! To samo dotyczy odrębnej własności lokali w budynkach wzniesionych na gruncie będącym przedmiotem użytkowania wieczystego. Ale własność terminowa NIE może być ustanawiana co do nieruchomości gruntowych.

13. Rozgraniczenie gruntów ? pojęcie, przedmiot, właściwość organów, stadia postępowania.

Art. 152. Właściciele gruntów sąsiadujących obowiązani są do współdziałania przy rozgraniczeniu gruntów oraz przy utrzymywaniu stałych znaków granicznych; koszty rozgraniczenia oraz koszty urządzenia i utrzymywania stałych znaków granicznych ponoszą po połowie.

Art. 154. 1. Domniemywa się, że mury, płoty, miedze, rowy i inne urządzenia podobne, znajdujące się na granicy gruntów sąsiadujących, służą do wspólnego użytku sąsiadów. To samo dotyczy drzew i krzewów na granicy.
2. Korzystający z wymienionych urządzeń obowiązani są ponosić wspólnie koszty ich utrzymania.

Gdyby granice gruntów stały się sporne, istnieje potrzeba ich rozgraniczenia. Przez rozgraniczenie rozumie się określenie położenia punktów i linii granicznych, utrwalenie tych punktów znakami granicznymi na gruncie i sporządzenie odpowiednich dokumentów. Problem rozgraniczenia uregulowany jest w ustawie z 1989 Prawo geodezyjne i kartograficzne.
Do rozgraniczenia może dojść: a) w drodze ugody administracyjnej, b) na podst. decyzji organu administracyjnego, c) na mocy orzecznictwa sądowego ? patrz poniżej


Tryb rozgraniczania składa się zazwyczaj z 2 stadiów: administracyjnego i sadowego. P. administracyjne wszczyna się na wniosek zainteresowanego właściciela lub z urzędu. Właściwym rzeczowo w sprawach dokonywania rozgraniczenia nieruchomości jest organ rządowej administracji ogólnej (wójt/burmistrz/prezydent miasta). Upoważniony geodeta dokonuje wszelkich potrzebnych czynności i skłania strony do zawarcia ugody. Ugoda zawarta przed geodetą ma moc ugody sądowej i kończy postępowanie w sprawie. Jeśli do ugody nie doszło, ale w postępowaniu zebrano pewne dowody co do przebiegu granicy lub strony złożyły zgodne oświadczenia co do przebiegu granicy ? organ administracyjny wydaje decyzje o rozgraniczeniu nieruchomości. Strona niezadowolona z przebiegu granic w p. administracyjnym w terminie 14 dni od doręczenia decyzji może wnieść o przekazanie sprawy do sądu. Gdy nie doszło do ugody lub wydania decyzji przez organ admin. ? organ. admin. z urzędu przekazuje sprawę do sądu.

Art. 153. Jeżeli granice gruntów stały się sporne, a stanu prawnego nie można stwierdzić, ustala się granice według ostatniego spokojnego stanu posiadania. Gdyby również takiego stanu nie można było stwierdzić, a postępowanie rozgraniczeniowe nie doprowadziło do ugody między interesowanymi, sąd ustali granice z uwzględnieniem wszelkich okoliczności; może przy tym przyznać jednemu z właścicieli odpowiednią dopłatę pieniężną.

Po 1 sąd dokonuje rozgraniczenia kierując się stanem prawnym (tytułem prawnym), jeśli nie można stwierdzić ? bierze pod uwagę ostatni spokojny stan posiadania (tj. gdy jeszcze nie było sporu). Jeśli nie da się ustalić również takiego stanu ? sąd wyznaczy granice z uwzględnieniem wszelkich okoliczności.
Do rozgraniczenia może dojść z pominięciem stadium admin. ? sąd przed którym toczy się sprawa o własność/wydanie nieruchomości, jej części jest właściwy także do przeprowadzenia rozgraniczenia, jeżeli jest to potrzebne do rozstrzygnięcia danej sprawy.

14. Prawo sąsiedzkie ? pojęcie, zakres i przedmiot unormowań; imisje ? pojęcie, rodzaje i skutki prawne.

To przepisy regulujące stosunki sąsiedzkie (pewne obowiązki i ograniczenia), z uwagi na potrzebę uregulowania, pogodzenia w pewnych sytuacjach sprzecznych nieraz interesów sąsiadów. Dzieli się je na:
a) przepisy ograniczające oddziaływanie na nieruchomości sąsiednie (art. 144 i 147)
b) przepisy określające korzystanie sąsiadów z przygranicznych pasów ziemi (art. 148-150)
c) przepisy dające możność ustanowienia służebności (art. 145, 146 i 151)
d) przepisy regulujące problemy związane z granicami (art. 152 ? 154)

Imisje ? oddziaływanie właściciela nieruchomości na nieruchomość sąsiednią, wynika z działalności prowadzonej na własnej nieruchomości a NIE na wtargnięciu na cudzą nieruchomość!!!

Dzielimy na:
Imisje bezpośrednie ? kierowanie określonych substancji na nieruchomość sąsiednią za pomogą specjalnych urządzeń (sztuczne skierowanie ścieków). Są ZABRONIONE!!!
Imisje pośrednie ? wszystkie inne działania, które tylko pośrednio oddziaływają na nieruchomość sąsiednią (wytwarzanie hałasu, pyłów, gazów itd.). Są dozwolone, z tym że:

Art. 144. Właściciel nieruchomości powinien przy wykonywaniu swego prawa powstrzymywać się od działań, które by zakłócały korzystanie z nieruchomości sąsiednich ponad przeciętną miarę, wynikającą ze społeczno-gospodarczego przeznaczenia nieruchomości i stosunków miejscowych.

Przykładowo: przeznaczenie nieruchomości: zakład produkcyjny, budynek mieszkalny
Stosunki miejscowe: charakter regionu (wieś, miasto)

W przypadku zakłóceń ponad przeciętną miarę właściciele mogą żądać przywrócenia stanu zgodnego z prawem i zaniechania dalszych naruszeń ? roszczenie negatoryjne, a także na zasadach ogólnych odszkodowania.

Art. 147. Właścicielowi nie wolno dokonywać robót ziemnych w taki sposób, żeby to groziło nieruchomościom sąsiednim utratą oparcia. ? np. wybranie ziemi przez właściciela na jego nieruchomości może zagrozić stabilności budynku sąsiada ? w takim wypadku prawo żądania zaprzestania robót i przywrócenia stanu poprzedniego (r. negatoryjne).

Art. 149. Właściciel gruntu może wejść na grunt sąsiedni w celu usunięcia zwieszających się z jego drzew gałęzi lub owoców. Właściciel sąsiedniego gruntu może jednak żądać naprawienia wynikłej stąd szkody. ? chodzi tu o korzystanie z przygranicznych pasów ziemi. Jeśli właściciel owoców nie zbierze, traci ich własność, gdyż owoce opadłe z drzewa/krzewu na grunt sąsiedni stanowią jego pożytki!!!

Art. 150. Właściciel gruntu może obciąć i zachować dla siebie korzenie przechodzące z sąsiedniego gruntu. To samo dotyczy gałęzi i owoców zwieszających się z sąsiedniego gruntu; jednakże w wypadku takim właściciel powinien uprzednio wyznaczyć sąsiadowi odpowiedni termin do ich usunięcia.

Art. 145. 1. Jeżeli nieruchomość nie ma odpowiedniego dostępu do drogi publicznej lub do należących do tej nieruchomości budynków gospodarskich, właściciel może żądać od właścicieli gruntów sąsiednich ustanowienia za wynagrodzeniem potrzebnej służebności drogowej (droga konieczna).
2. Przeprowadzenie drogi koniecznej nastąpi z uwzględnieniem potrzeb nieruchomości nie mającej dostępu do drogi publicznej oraz z najmniejszym obciążeniem gruntów, przez które droga ma prowadzić. Jeżeli potrzeba ustanowienia drogi jest następstwem sprzedaży gruntu lub innej czynności prawnej, a między interesowanymi nie dojdzie do porozumienia, sąd zarządzi, o ile to jest możliwe, przeprowadzenie drogi przez grunty, które były przedmiotem tej czynności prawnej.
3. Przeprowadzenie drogi koniecznej powinno uwzględniać interes społeczno-gospodarczy.

Chodzi tu o tzw. służebność drogi koniecznej!!!

Art. 146. Przepisy artykułu poprzedzającego stosuje się odpowiednio do samoistnego posiadacza nieruchomości; jednakże posiadacz może żądać tylko ustanowienia służebności osobistej. ? czyli posiadacz samoistny również może wystąpić z tym samym żądaniem (ale dla niego jest możliwe ustanowienie tylko służebności osobistej)

Istnieje również możliwość ustanowienia służebności budynkowej:

Art. 151. Jeżeli przy wznoszeniu budynku lub innego urządzenia przekroczono bez winy umyślnej granice sąsiedniego gruntu, właściciel tego gruntu nie może żądać przywrócenia stanu poprzedniego, chyba że bez nie uzasadnionej zwłoki sprzeciwił się przekroczeniu granicy albo że grozi mu niewspółmiernie wielka szkoda. Może on żądać albo stosownego wynagrodzenia w zamian za ustanowienie odpowiedniej służebności gruntowej, albo wykupienia zajętej części gruntu, jak również tej części, która na skutek budowy straciła dla niego znaczenie gospodarcze.

W tym przypadku z roszczeniem negatoryjnym i żądaniem usunięcia budynku, można wystąpić w zasadzie tylko jeśli przekroczenie granicy było umyślne albo jeżeli właściciel gruntu sąsiedniego bezzwłocznie sprzeciwiał się budowie lub pozostawienie budowli grozi mu niewspółmiernie wielką szkodą. W innej sytuacji właściciel zajętej częściowo nieruchomości ma 2 roszczenia do wyboru (art. 151). W 1 wypadku służebność gruntowa polegać będzie na tym, że właściciel zajętej nieruchomości będzie znosić, iż na jego gruncie stoi budynek sąsiada (ale za wynagrodzeniem), w 2 może żądać wykupienia?

15. Pojęcie i środki petytoryjnej ochrony własności.

To ochrona prawa, przysługująca właścicielowi. Do środków ochrony petytoryjnej (własności) należą roszczenia:
a) windykacyjne i negatoryjne
b) uzupełniające
c) o rozliczenie nakładów
d) o wykup gruntu

Formą procesową dochodzenia tych roszczeń są powództwa. Specjalnym środkiem ochrony własności jest powództwo o ustalenie prawa (w przypadku niepewnego, spornego stanu prawnego) ? chodzi w nim o to, że właściciel wnosi o ustalenie, że przysługuje mu prawo własności. Gdy nieruchomość ma urządzoną księgę wieczystą, w razie niezgodności między stanem prawnym ujawnionym w księdze a rzeczywistym stanem prawnym, osoba której prawo nie jest wpisane lub jest wpisane błędnie, może żądać uzgodnienia treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym. Ochronie prawa ma służyć także postępowanie rozgraniczeniowe ? gdy granice gruntów sąsiednich są sporne ma doprowadzić do ustalenia przebiegu linii granicznej.

16. Roszczenie windykacyjne ? pojęcie; legitymacja czynna i bierna w procesie windykacyjnym.

Art. 222. 1. Właściciel może żądać od osoby, która włada faktycznie jego rzeczą, ażeby rzecz została mu wydana, chyba że osobie tej przysługuje skuteczne względem właściciela uprawnienie do władania rzeczą.

Jest to roszczenie o wydanie rzeczy, która znajduje się u osoby nieuprawnionej i wynika z prawa własności!!!! (a NIE np. z użytkowania, najmu, dzierżawy). Ochrona w drodze r. windykacyjnego ma charakter obiektywny ? o powstaniu tego roszczenia decyduje sam fakt naruszenia p. własności. Powstaje niezależnie czy osoba naruszająca była w dobrej czy złej wierze.

Legitymowanym czynnie (do dokonywania czynności w charakterze powoda) do wystąpienia z powództwem windykacyjnym jest właściciel bądź współwłaściciel. Mogą oni domagać się wydania rzeczy do rąk własnych lub innej osoby uprawnionej (użytkownika, dzierżawcy, najemcy). Ponadto legitymację procesową ma prokurator i Rzecznik Praw Obywatelskich.

Biernie legitymowanym (występującym w postępowaniu w charakterze pozwanego) jest każda osoba, która faktycznie włada rzeczą. Powództwo kieruje się przeciwko posiadaczowi ale też przeciwko osobom, które władają rzeczą w innym charakterze (np. dzierżycielowi).

Osoba przeciwko, której wystąpiono z roszczeniem w. może:
a) zaprzeczyć prawu własności żądającego wydania rzeczy
b) podnieść zarzut braku legitymacji biernej (twierdzić, że rzecz nie jest w jej władaniu)
c) podnieść zarzut hamujący(gdy pozwanemu przysługuje skuteczne wobec właściciela prawo władania rzeczą np. użytkowanie, dzierżawa)
d) zarzucić, że właściciel żądający wydania rzeczy wykonuje swoje prawo sprzecznie z zasadami współżycia społ. (art.5)

Roszczenia negatoryjne i windykacyjne nie ulegają przedawnieniu jeśli dotyczą nieruchomości!!! Termin przedawnienia r. windykacyjnego i negatoryjnego dotyczących rzeczy ruchomej na zasadach ogólnych wynosi 10 lat!!!

17. Roszczenie negatoryjne ? pojęcie; legitymacja czynna i bierna w procesie negatoryjnym.

Art. 222 2. Przeciwko osobie, która narusza własność w inny sposób aniżeli przez pozbawienie właściciela faktycznego władztwa nad rzeczą, przysługuje właścicielowi roszczenie o przywrócenie stanu zgodnego z prawem i o zaniechanie naruszeń.

Przykładowo: osoba nieuprawniona przechodzi przez nieruchomość właściciela, wpędza na nią bydło, przekracza granice przeciętnej miary przy imisjach pośrednich.

Przesłanką roszczenia negatoryjnego (tak samo jak windykacyjnego) jest wyłącznie obiektywny fakt naruszenia własności.

Właściciel może żądać:
a) przywrócenia stanu zgodnego z prawem (usunięcie się z rzeczy, usunięcie skutków naruszenia)
b) zaniechania naruszeń

Właścicielowi przysługuje jedno lub drugie roszczenie albo obydwa łącznie.

Legitymowanym czynnie: właściciel, współwłaściciel. Legitymację procesową mają (jak przy r. windykacyjnym) prokurator i Rzecznik PO.

Legitymowanym biernie: osoba, która narusza cudze prawo własności w inny sposób aniżeli przez pozbawienie właściciela władztwa nad rzeczą.

18. Roszczenia uzupełniające ? rodzaje, przesłanki powstania i realizacji.

Art. 224. 1. Samoistny posiadacz w dobrej wierze nie jest obowiązany do wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy i nie jest odpowiedzialny ani za jej zużycie, ani za jej pogorszenie lub utratę. Nabywa własność pożytków naturalnych, które zostały od rzeczy odłączone w czasie jego posiadania, oraz zachowuje pobrane pożytki cywilne, jeżeli stały się w tym czasie wymagalne.
2. Jednakże od chwili, w której samoistny posiadacz w dobrej wierze dowiedział się o wytoczeniu przeciwko niemu powództwa o wydanie rzeczy, jest on obowiązany do wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy i jest odpowiedzialny za jej zużycie, pogorszenie lub utratę, chyba że pogorszenie lub utrata nastąpiła bez jego winy. Obowiązany jest zwrócić pobrane od powyższej chwili pożytki, których nie zużył, jak również uiścić wartość tych, które zużył.

Art. 225. Obowiązki samoistnego posiadacza w złej wierze względem właściciela są takie same jak obowiązki samoistnego posiadacza w dobrej wierze od chwili, w której ten dowiedział się o wytoczeniu przeciwko niemu powództwa o wydanie rzeczy. Jednakże samoistny posiadacz w złej wierze obowiązany jest nadto zwrócić wartość pożytków, których z powodu złej gospodarki nie uzyskał, oraz jest odpowiedzialny za pogorszenie i utratę rzeczy, chyba że rzecz uległaby pogorszeniu lub utracie także wtedy, gdyby znajdowała się w posiadaniu uprawnionego.

3 roszczenia:
1. o wynagrodzenie za korzystanie z rzeczy
2. o zwrot pożytków (lub ich równowartości)
3. o odszkodowanie za szkodę spowodowaną zużyciem rzeczy, jej pogorszeniem lub utratą

Roszczenia te mogą uzupełniać r. windykacyjne lub być dochodzone oddzielnie. Stanowią samodzielny przedmiot obrotu!!! tj. można zbyć osobie 3 roszczenie o wynagrodzenie za korzystanie z rzeczy bez przenoszenia prawa własności rzeczy.

Powstanie tych roszczeń zależy od dobrej lub złej wiary posiadacza!, ma więc ch. subiektywny! :
1. gdy posiadacz jest w dobrej wierze (ma uzasadnione okolicznościami przekonanie, że przysługuje mu prawo do rzeczy) roszczenia uzupełniające dla właściciela nie powstają!!!
2. gdy posiadacz jest w złej wierze (wie, że nie jest właścicielem) zobowiązany jest do wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy, powinien zwrócić pobrane pożytki lub ich wartość oraz wartość pożytków, których nie uzyskał z powodu złej gospodarki, odpowiedzialny jest za pogorszenie lub utratę rzeczy, chyba że rzecz uległaby pogorszeniu lub utracie także wtedy, gdyby znajdowała się w posiadaniu uprawnionego
3. gdy posiadacz w dobrej wierze dowiedział się o wytoczeniu przeciwko niemu powództwa o wydanie rzeczy ? ustawodawca zrównuje go z posiadaczem w złej wierze, z tym że nie musi zwracać pożytków, których nie uzyskał z powodu złej gospodarki, a za zużycie/utratę/pogorszenie rzeczy odpowiada tylko, gdy doszło do tego z jego winy

Art. 229. 1. Roszczenia właściciela przeciwko samoistnemu posiadaczowi o wynagrodzenie za korzystanie z rzeczy, o zwrot pożytków lub o zapłatę ich wartości, jak również roszczenia o naprawienie szkody z powodu pogorszenia rzeczy przedawniają się z upływem roku od dnia zwrotu rzeczy. To samo dotyczy roszczeń samoistnego posiadacza przeciwko właścicielowi o zwrot nakładów na rzecz. ? r. uzupełniające przedawniają się z upływem roku od dnia zwrotu rzeczy (odzyskania przez właściciela faktycznego władztwa nad rzeczą)

Art. 230. Przepisy dotyczące roszczeń właściciela przeciwko samoistnemu posiadaczowi o wynagrodzenie za korzystanie z rzeczy, o zwrot pożytków lub o zapłatę ich wartości oraz o naprawienie szkody z powodu pogorszenia lub utraty rzeczy, jak również przepisy dotyczące roszczeń samoistnego posiadacza o zwrot nakładów na rzecz, stosuje się odpowiednio do stosunku między właścicielem rzeczy a posiadaczem zależnym, o ile z przepisów regulujących ten stosunek nie wynika nic innego. ? czyli roszczenia u. dotyczą w zasadzie stosunków między właścicielem a posiadaczem samoistnym, jednak na podst. art. 230 można je stosować także w stosunku do posiadacza zależnego

19. Roszczenia samoistnego posiadacza o zwrot nakładów na rzecz ? przesłanki powstania i realizacji; sposoby rozliczeń z właścicielem.

Art. 226. 1. Samoistny posiadacz w dobrej wierze może żądać zwrotu nakładów koniecznych o tyle, o ile nie mają pokrycia w korzyściach, które uzyskał z rzeczy. Zwrotu innych nakładów może żądać o tyle, o ile zwiększają wartość rzeczy w chwili jej wydania właścicielowi. Jednakże gdy nakłady zostały dokonane po chwili, w której samoistny posiadacz w dobrej wierze dowiedział się o wytoczeniu przeciwko niemu powództwa o wydanie rzeczy, może on żądać zwrotu jedynie nakładów koniecznych. (nawet jeśli nie wzbogaciły właściciela)
2. Samoistny posiadacz w złej wierze może żądać jedynie zwrotu nakładów koniecznych, i to tylko o tyle, o ile właściciel wzbogaciłby się bezpodstawnie jego kosztem.

Zasadą jest, że właściciel zobowiązany jest zwrócić nakłady posiadaczowi. Zakres tego obowiązku zależy jednak od dobrej/ złej wiary i rodzaju nakładów. Przepisy o roszczeniach o zwrot nakładów odnoszą się jak wynika jasno do posiadacza samoistnego, ale na podst. art. 230 można je stosować również w stosunku do posiadacza zależnego.

Rodzaje nakładów:
- konieczne ? ich celem jest utrzymanie rzeczy w należytym stanie (remont)
- inne nakłady: nakłady użyteczne ? ulepszają rzecz; nakłady zbytkowne - zmierzają do nadania rzeczy wyglądu lub charakteru odpowiadającego szczególnemu upodobaniu tego, kto ich dokonuje

Zwrot nakładów może nastąpić przez zabranie przez posiadacza przedmiotów, które połączył z rzeczą, bądź przez zapłatę na jego rzecz pieniężnej równowartości nakładów przez właściciela. Forma zależy od woli posiadacza (gdy jest w dobrej wierze!), w pozostałych 2 wypadkach decyduje wola właściciela:

Art. 227. 1. Samoistny posiadacz może, przywracając stan poprzedni, zabrać przedmioty, które połączył z rzeczą, chociażby stały się jej częściami składowymi.
2. Jednakże gdy połączenia dokonał samoistny posiadacz w złej wierze albo samoistny posiadacz w dobrej wierze po chwili, w której dowiedział się o wytoczeniu przeciwko niemu powództwa o wydanie rzeczy, właściciel może przyłączone przedmioty zatrzymać, zwracając samoistnemu posiadaczowi ich wartość i koszt robocizny albo sumę odpowiadającą zwiększeniu wartości rzeczy.

Art. 229. 1. Roszczenia właściciela przeciwko samoistnemu posiadaczowi o wynagrodzenie za korzystanie z rzeczy, o zwrot pożytków lub o zapłatę ich wartości, jak również roszczenia o naprawienie szkody z powodu pogorszenia rzeczy przedawniają się z upływem roku od dnia zwrotu rzeczy. To samo dotyczy roszczeń samoistnego posiadacza przeciwko właścicielowi o zwrot nakładów na rzecz.

20. Budowa na cudzym gruncie; przesłanki roszczenia o wykup zabudowanego gruntu (art. 231)

Zgodnie z zasadą superficies? budynek/urządzenie wzniesione na cudzym gruncie stają się częścią składową nieruchomości gruntowej ? tym samym są własnością właściciela nieruchomości. W związku z tym ustawodawca przewidział, przyznając zainteresowanym roszczenie o wykup działki. Z momentem zrealizowania roszczenia własność zajętej pod budowę nieruchomości gruntowej przechodzi na osobę, która wzniosła budynek/inne urządzenie:

Art. 231. 1. Samoistny posiadacz gruntu w dobrej wierze, który wzniósł na powierzchni lub pod powierzchnią gruntu budynek lub inne urządzenie o wartości przenoszącej znacznie wartość zajętej na ten cel działki, może żądać, aby właściciel przeniósł na niego własność zajętej działki za odpowiednim wynagrodzeniem.
2. Właściciel gruntu, na którym wzniesiono budynek lub inne urządzenie o wartości przenoszącej znacznie wartość zajętej na ten cel działki, może żądać, aby ten, kto wzniósł budynek lub inne urządzenie, nabył od niego własność działki za odpowiednim wynagrodzeniem.

Przesłanki roszczenia:
1. posiadanie samoistne ? tzn. posiadacz włada rzeczą jak właściciel. Jeżeli budynek/inne urządzenie wzniosło kilka osób, każdej z nich przysługuje roszczenie o przeniesienie udziału odpowiedniej części nieruchomości. Roszczenie to przysługuje także osobie, która współposiadała zabudowaną działkę z właścicielem nieruchomości (budynek wznieśli małżonkowie, ale tylko 1 z nich jest właścicielem gruntu)
2. dobra wiara posiadacza ? przekonanie, że przysługuje mu prawo własności przy zachowaniu należytej staranności (aby się tego dowiedzieć); w orzecznictwie na równi z posiadaczem w dobrej wierze traktuje się posiadacza będącego formalnie w złej wierze, jeżeli z uwagi na szczególne okoliczności wymagają tego zasady współżycia społecznego
3. wzniesienie sztucznej konstrukcji ? budynek/inne urządzenie (urządzenia melioracyjne); innym urządzeniem jest NIE sad
4. wartość wzniesionego budynku/urządzenia znacznie przekracza wartość działki zajętej pod budowę

Roszczenie posiadacza NIE ulega przedawnieniu!!! Wygasa jednak z chwilą utraty przez posiadacza posiadania.

Jak wynika z przepisu wyżej właściciel gruntu, na którym wzniesiono budynek/inne u. o wartości przekraczającej wartość zajętej na ten cel działki, również może wystąpić z takim żądaniem? Dla powstania tego roszczenia nie jest istotna dobra wiara posiadacza.

Przez działkę z art.231 rozumiemy grunt zajęty pod budowę wraz z gruntem niezbędnym do korzystania z budowli (podwórze, droga dojazdowa)!!!

Do realizacji tego roszczenia dochodzi przez:
1. zawarcie umowy o przeniesienie własności
2. z mocy orzeczenia sądowego (orzeczenie to zastępuje oświadczenie woli osoby do tego zobowiązanej)

Przeniesienie własności następuje odpłatnie za zapłatą ceny rynkowej obowiązującej w obrocie na danym terenie.

21. Przeniesienie własności ? pojęcie, zasady.

Prawnorzeczowy sposób nabycia i utraty własności, POCHODNY sposób nabycia p. własności. Oznacza przejście własności na podstawie umowy. Osoba przenosząca własność to zbywca; osoba na którą w drodze umowy własność przechodzi to nabywca. Dopuszczalność przeniesienia własności podlega ustawowym ograniczeniom np. jeśli chodzi o cudzoziemców. I warunkiem nabycia własności jest ważność umowy.

Zasady przeniesienia własności:

A/ podwójny skutek umów zobowiązujących do przeniesienia własności;
B/ konsensualność umów przenoszących własność;
C/ przyczynowość umów przenoszących własność;
D/ warunek lub termin w umowie przenoszącej własność;
E/ forma umowy przenoszącej własność;
F/ "Nemo plus iuris in alium transferre potest quam ipse habet".

Zagadnienie podwójnego skutku umowy zobowiązującej do przeniesienia własności:

Art. 155. 1. Umowa sprzedaży, zamiany, darowizny lub inna umowa zobowiązująca do przeniesienia własności rzeczy co do tożsamości oznaczonej przenosi własność na nabywcę, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej albo że strony inaczej postanowiły. ? Oznacza to, że umowa zobowiązująca do przeniesienia własności rzeczy oznaczonej co do tożsamości! wywołuje podwójny skutek!!!: obligacyjny (zobowiązujący), bo powoduje powstanie zobowiązania do przeniesienia własności i rzeczowy (rozporządzający), gdyż przenosi własność.

Są jednak wyjątki ? ??przepis szczególny stanowi inaczej lub strony inaczej postanowiły? ? w takim wypadku do przeniesienia własności oprócz umowy zobowiązującej do przeniesienia własności potrzebna jest jeszcze druga ? zawarta w celu wykonania tej pierwszej i z jej mocy następuje przeniesienia własności. Przykładowo można wskazać:

Art. 157. 1. Własność nieruchomości nie może być przeniesiona pod warunkiem ani z zastrzeżeniem terminu.
2. Jeżeli umowa zobowiązująca do przeniesienia własności nieruchomości została zawarta pod warunkiem lub z zastrzeżeniem terminu, do przeniesienia własności potrzebne jest dodatkowe porozumienie stron obejmujące ich bezwarunkową zgodę na niezwłoczne przejście własności.

Zagadnienie konsensualności umów przenoszących własność: z art. 155 wynika, że przeniesienie własności następuje na skutek samej umowy (z chwilą złożenia zgodnych oświadczeń stron) czyli zasadą jest konsensualność umów!!! Umowa ma ch. konsensualny = do przeniesienia własności wystarczy sama umowa, a właściwie zgodne oświadczenia woli stron tej umowy BEZ konieczności spełnienia dodatkowych elementów np. wpis do księgi w. czy wydanie rzeczy

Od tej zasady z woli stron lub z przepisu ustawy mogą być wyjątki. W przypadku rzeczy ruchomej, oprócz zawarcia umowy niezbędne jest przeniesienie posiadania!!!:
- gdy przedmiotem umowy są rzeczy oznaczone co do gatunku lub rzeczy przyszłe:
Art. 155 2. Jeżeli przedmiotem umowy zobowiązującej do przeniesienia własności są rzeczy oznaczone tylko co do gatunku, do przeniesienia własności potrzebne jest przeniesienie posiadania rzeczy. To samo dotyczy wypadku, gdy przedmiotem umowy zobowiązującej do przeniesienia własności są rzeczy przyszłe.

- gdy zbycia dokonuje osoba nieuprawniona do rozporządzania rzeczą, a nabywca jest w dobrej wierze (art.169 ? wyjątek od zasady nemo plus iuris?w części ogólnej)

Zagadnienie przyczynowości umowy przenoszącej własność: czynność jest przyczynowa jeśli jej ważność zależy od prawidłowej przyczyny (causa), jeśli takiej zależności nie ma czynność jest abstrakcyjna (oderwana). Na gruncie naszego prawa zasada przyczynowości jest z. generalną, od której wyjątki mogą wynikać tylko z przepisów szczególnych.

Art. 156. Jeżeli zawarcie umowy przenoszącej własność następuje w wykonaniu zobowiązania wynikającego z uprzednio zawartej umowy zobowiązującej do przeniesienia własności, z zapisu, z bezpodstawnego wzbogacenia lub z innego zdarzenia, ważność umowy przenoszącej własność zależy od istnienia tego zobowiązania. ? zasada przyczynowości w znaczeniu materialnym!!! (odnosi się do przeniesienia własności nieruchomości jak i ruchomości)

Zasada przyczynowości w znaczeniu formalnym!!! (tylko w przypadku przeniesienia własności nieruchomości): (podkreślone)
Art. 158. Umowa zobowiązująca do przeniesienia własności nieruchomości powinna być zawarta w formie aktu notarialnego (inaczej jest nieważna; rygor nieważności!!!). To samo dotyczy umowy przenoszącej własność, która zostaje zawarta w celu wykonania istniejącego uprzednio zobowiązania do przeniesienia własności nieruchomości; zobowiązanie powinno być w akcie wymienione.

Warunek i termin w umowie przenoszącej własność: patrz art.157 na poprzedniej stronie ? umowa przenosząca własność nieruchomości NIE może być zawarta pod warunkiem ani z zastrzeżeniem terminu. ALE umowa zobowiązująca do przeniesienia własności nieruchomości może zawierać warunek albo termin, ale w takim przypadku do przeniesienia własności potrzebne jest dodatkowe porozumienie stron, obejmujące ich bezwarunkową zgodę na przejście własności, a więc umowa rozporządzająca. NIE MA PRZESZKÓD, aby przenieść pod warunkiem lub z zastrzeżeniem terminu własność rzeczy ruchomej!!!

Forma umowy przenoszącej własność nieruchomości: patrz art.158 wymóg formy aktu notarialnego, inaczej nieważność umowy

Przeniesienie własności rzeczy ruchomych nie jest uzależnione od zachowania szczególnej formy.

Nabycie własności od osoby nieuprawnionej: ogólna zasada: nemo plus iuris? co oznacza, że własność można skutecznie nabyć tylko od właściciela lub osoby uprawnionej do rozporządzania rzeczą, ale istnieją wyjątki:
1. rękojmia wiary publicznej ksiąg wieczystych (dotyczy nieruchomości) ? nabywca w dobrej wierze może nabywa własność nieruchomości od osoby, która niezgodnie z rzeczywistym stanem prawnym jest wpisana do księgi wieczystej jako właściciel, gdy zostaną spełnione określone warunki przewidziane w przepisach (umowa musi mieć charakter odpłatny!)
2. Art. 169. 1. Jeżeli osoba nie uprawniona do rozporządzania rzeczą ruchomą zbywa rzecz i wydaje ją nabywcy, nabywca uzyskuje własność z chwilą objęcia rzeczy w posiadanie, chyba że działa w złej wierze. (musi istnieć dobra wiara!!!)
2. Jednakże gdy rzecz zgubiona, skradziona lub w inny sposób utracona przez właściciela zostaje zbyta przed upływem lat trzech od chwili jej zgubienia, skradzenia lub utraty, nabywca może uzyskać własność dopiero z upływem powyższego trzyletniego terminu. Ograniczenie to nie dotyczy pieniędzy i dokumentów na okaziciela ani rzeczy nabytych na urzędowej licytacji publicznej lub w toku postępowania egzekucyjnego.

22. Zrzeczenie się własności.

Wynika z uprawnienia do rozporządzania rzeczą. Art.179 dotyczący zrzeczenia się własności nieruchomości został wyrokiem TK uznany za niezgodny z Konstytucją i utracił moc (do zrzeczenia się art.179 wymagał jednostronnego oświadczenia właściciela z taką wolą w formie aktu notarialnego ? nieruchomość taka NIE stawała się rzeczą niczyją a ex lege własnością gminy). Istnieje potrzeba nowego uregulowana tego zagadnienia przez ustawodawcę. Zrzeczenie się własności ruchomości następuje przez: porzucenie rzeczy z zamiarem wyzbycia się jej własności (art.180). Wtedy rzecz ruchoma porzucona przez dotychczasowego właściciela staje się rzeczą niczyją.

23. Zasiedzenie ? przedmiot, przesłanki, skutki.

To jeden ze sposobów, obok przemilczenia, nabycia własności na skutek upływu czasu. Dotychczasowy właściciel traci swoje prawo, a inna osoba je nabywa na skutek długotrwałego wykonywania tego prawa rzeczowego (choć jest nieuprawniona).

Przedmiot ? prawo własności nieruchomości i ruchomości, jak i niektóre innych prawa rzeczowe, z którymi łączy się faktyczne władztwo nad rzeczą (użytkowanie wieczyste, służebności gruntowe). Jeśli chodzi o nabycie w drodze zasiedzenia nieruchomości gruntowej ? można to zrobić bez zastrzeżeń. Zasiedzieć nieruchomość lokalową można tylko, jeśli odrębna własność lokalu została już wcześniej ustanowiona. Natomiast w przypadku nieruchomości budynkowej przewidzianej w art.235, to można ją zasiedzieć tylko wraz w prawem użytkowania wieczystego, gdyż własność budynku przysługująca wieczystemu użytkownikowi jest prawem związanym z u. wieczystym:
Art. 235. 1. Budynki i inne urządzenia wzniesione na gruncie Skarbu Państwa lub gruncie należącym do jednostek samorządu terytorialnego bądź ich związków przez wieczystego użytkownika stanowią jego własność. To samo dotyczy budynków i innych urządzeń, które wieczysty użytkownik nabył zgodnie z właściwymi przepisami przy zawarciu umowy o oddanie gruntu w użytkowanie wieczyste.
2. Przysługująca wieczystemu użytkownikowi własność budynków i urządzeń na użytkowanym gruncie jest prawem związanym z użytkowaniem wieczystym.

Dopuszcza się możliwość zasiedzenia udziału we współwłasności rzeczy oraz prawa użytkowania wieczystego, gdy zostało już wcześniej ustanowione.

Przesłanki ? do nabycia przez zasiedzenie własności nieruchomości muszą zostać spełnione 2 przesłanki: 1. posiadanie samoistne 2. upływ czasu ? 20 lub 30 lat, w zależności od tego czy w momencie gdy uzyskał posiadanie był w dobrej czy złej wierze (liczy się dobra wiara w momencie uzyskania posiadania, jeśli posiadacz np. dzień po objęciu w posiadanie dowiedział się, że prawo mu nie przysługuje, to i tak do zasiedzenia w tym wypadku wymagany jest upływ 20 lat!!!)

Do nabycia przez zasiedzenie własności ruchomości przesłanki są 3: 1. posiadanie samoistne 2. upływ czasu 3 lat 3. dobra wiara przez cały okres 3 lat!!! (inaczej niż przy zasiedzeniu nieruchomości!!!)

Jak wynika z tego, tylko posiadanie samoistne (takie które odpowiada prawu własności) może prowadzić do zasiedzenia. Posiadanie to powinno być nieprzerwane i wykonane w sposób ciągły. Domniemywa się ciągłość posiadania, zaś niemożność posiadania wywołana przez przeszkodę przemijającą nie przerywa posiadania, a posiadanie przywrócone uważa się za nieprzerwane. Ustawodawca przewiduje domniemanie dobrej wiary tzn. posiadacz jest w dobrej wierze, gdy z przyczyn usprawiedliwionych (bez niedbalstwa) nie wiem o tym, że nie przysługuje mu prawo własności. Osoba która nabywa własność na podst. umowy bez formy aktu notarialnego NIE JEST samoistnym posiadaczem w dobrej wierze.

Art. 175. Do biegu zasiedzenia stosuje się odpowiednio przepisy o biegu przedawnienia roszczeń. ? czyli bieg ten może ulec zawieszeniu lub przerwaniu

Art. 173. Jeżeli właściciel nieruchomości, przeciwko któremu biegnie zasiedzenie, jest małoletni, zasiedzenie nie może skończyć się wcześniej niż z upływem dwóch lat od uzyskania pełnoletności przez właściciela. ? wyraz ochrony małoletniego

Art. 176. 1. Jeżeli podczas biegu zasiedzenia nastąpiło przeniesienie posiadania, obecny posiadacz może doliczyć do czasu, przez który sam posiada, czas posiadania swego poprzednika. Jeżeli jednak poprzedni posiadacz uzyskał posiadanie nieruchomości w złej wierze, czas jego posiadania może być doliczony tylko wtedy, gdy łącznie z czasem posiadania obecnego posiadacza wynosi przynajmniej lat trzydzieści.
2. Przepisy powyższe stosuje się odpowiednio w wypadku, gdy obecny posiadacz jest spadkobiercą poprzedniego posiadacza.
Skutki: nabycie przez posiadacza samoistnego prawa własności i utrata tego prawa przez dotychczasowego właściciela. Jest to nabycie z mocy samego prawa, można wnieść aby sąd stwierdził to swoim orzeczeniem (w postępowaniu nieprocesowym, postanowienie o stwierdzeniu zasiedzenia ma charakter deklaratywny!!!) ZASIEDZENIE NIE POWODUJE WYGAŚNIĘCIA OBCIĄŻEŃ PRAWA WŁASNOŚCI (NP. HIPOTEKI)!!!

24. Przemilczenie ? pojęcie, przesłanki, skutki.

Polega na nabyciu prawa rzeczowego na skutek tego, że właściciel przez czas w ustawie przewidziany swojego prawa nie wykonuje. Następuje tylko w przypadkach w ustawie wyraźnie wskazanych. K.c. taki sposób nabycia przewiduje co do rzeczy znalezionych. Przepisy o znalezionych rzeczach dotyczą rzeczy zgubionych, porzuconych bez zamiaru wyzbycia się własności oraz zwierząt, które zabłąkały się lub uciekły.

Art. 183. 1. Kto znalazł rzecz zgubioną, powinien niezwłocznie zawiadomić o tym osobę uprawnioną do odbioru rzeczy. Jeżeli znalazca nie wie, kto jest uprawniony do odbioru rzeczy, albo jeżeli nie zna miejsca zamieszkania osoby uprawnionej, powinien niezwłocznie zawiadomić o znalezieniu właściwy organ państwowy. (który przeprowadzi poszukiwanie tej osoby)

Art. 186. Znalazca, który uczynił zadość swoim obowiązkom, może żądać znaleźnego w wysokości jednej dziesiątej wartości rzeczy, jeżeli zgłosił swe roszczenie najpóźniej w chwili wydania rzeczy osobie uprawnionej do odbioru.

Art. 187. Pieniądze, papiery wartościowe, kosztowności oraz rzeczy mające wartość naukową lub artystyczną, które nie zostaną przez uprawnionego odebrane w ciągu roku od dnia wezwania go przez właściwy organ, a w razie niemożności wezwania - w ciągu dwóch lat od ich znalezienia, stają się własnością Skarbu Państwa. Inne rzeczy stają się po upływie tych samych terminów własnością znalazcy, jeżeli uczynił on zadość swoim obowiązkom; jeżeli rzeczy są przechowywane przez organ państwowy, znalazca może je odebrać za zwrotem kosztów.

25. Nabywanie własności nieruchomości przez cudzoziemców ? podstawowe zasady.

Kwestię tą reguluje ustawa z 1920 o nabywaniu nieruchomości przez cudzoziemców. Własności nieruchomości nie może w zasadzie nabyć cudzoziemiec bez zezwolenia ministra właściwego do spraw wewnętrznych, które może być udzielone jeśli sprzeciwu nie wniesie Minister Obrony Narodowej, a w przypadku nieruchomości rolnej ? również minister właściwy do spraw rozwoju wsi. Umowa zawarta bez takiego zezwolenia jest nieważna. Zezwolenie jest wymagane także przy nabyciu prawa użytkowania wieczystego. W myśl ustawy powierzchnia nieruchomości nabywanych przez c. w celu zaspokojenia potrzeb życiowych nie może przekroczyć 0,5 ha, zaś nieruchomości przeznaczonych do wykonywania działalności gospodarczej/rolniczej ? rzeczywistych potrzeb zdeterminowanych charakterem działalności. Od wymogu uzyskania zezwolenia ustawa przewiduje liczne wyjątki, np. nie wymaga zezwolenia nabycie nieruchomości (użytkowania w,) przez c. zamieszkującego w RP co najmniej 5 lat od udzielenia mu zezwolenia na osiedlenie się lub zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego Wspólnot Europejskich itd. Reguły odmienne w tej kwestii obowiązują ? od dnia uzyskania przez RP członkostwa w UE ? odnośnie do obywateli i przedsiębiorców państw członkowskich Europejskiego Obszaru Gospodarczego.

26. Wywłaszczenie ? zagadnienie cywilnoprawne.

Jest to szczególny sposób nabycia własności nieruchomości przez Skarb Państwa lub przez jednostki samorządu terytorialnego. Uregulowane w ustawie z 1997 o gospodarce nieruchomościami. Polega na odjęciu (pozbawieniu) lub ograniczeniu (ustanowieniu ograniczonego prawa rzeczowego) w drodze decyzji administracyjnej p. własności lub innego prawa na nieruchomości. Jest dopuszczalne tylko na cele publiczne i tylko, gdy cel publiczny nie może być zrealizowany w inny sposób, a nieruchomość nie może być nabyta w drodze umowy. Następuje na rzecz SP lub jednostki samorządu t. za odszkodowaniem równym wartości wywłaszczanej nieruchomości. Decyzję o wywłaszczeniu bądź zwrocie wywłaszczonej nieruchomości (gdy stała się zbędna) wydaje starosta.

27. Współwłasność ? pojęcie, rodzaje (ułamkowa, łączna ? różnice).

Prawo własności niepodzielnie należy do kilku osób = każdemu ze współuprawnionych przysługują wszystkie atrybuty p. własności, uprawnienia każdego są jednakowe, różny może być tylko ich zakres. Rzecz należy niepodzielnie do wszystkich, a ich udziały mogą być jednakowe lub różne. Według orzecznictwa i doktryny współwłasność to odmiana prawa własności, do współwłasności stosuje się wprost przepisy odnoszące się do p. własności. Przepisy o współwłasności stosuje się w drodze analogii do wspólności innych praw (użytkowanie wieczyste, współposiadanie, wspólność prawa najmu, majątku spadkowego).

Art. 195. Własność tej samej rzeczy może przysługiwać niepodzielnie kilku osobom (współwłasność).

3 cechy: jedna rzecz (ruchoma/nieruchoma) ? należy do kilku osób ? którym prawo własności przysługuje niepodzielnie (rzecz nie jest podzielna i żaden ze współwłaścicieli nie ma wyłącznego prawa do fizycznie określonej części rzeczy, a przysługuje mu prawo do całej rzeczy, ograniczone jedynie prawem innych współwłaścicieli) czyli jedność przedmiotu, wielość podmiotów i niepodzielność wspólnego prawa

Art. 196. 1. Współwłasność jest albo współwłasnością w częściach ułamkowych, albo współwłasnością łączną.
2. Współwłasność łączną regulują przepisy dotyczące stosunków, z których ona wynika. Do współwłasności w częściach ułamkowych stosuje się przepisy niniejszego działu.

Czyli współwłasność może być albo ułamkowa albo łączną. Współwłasność ułamkowa jest samoistnym stosunkiem prawnym, nie związanym z żadnym innym stosunkiem. Współwłasność łączna opiera się zawsze na określonym stosunku osobistym, względem którego pełni rolę służebną, np.: 1. współwłasność wynikająca ze wspólności majątkowej małżonków, która jest zależna od stosunku osobistego (małżeństwa) i ma służyć zapewnieniu warunków materialnych rodzinie; 2. współwłasność wspólników spółki, która nie ma osobowości prawnej, tj. s. cywilnej, jawnej, komandytowej. Współwłasność ta istnieje tylko między wspólnikami i ma za zadanie umożliwić wspólnikom osiągnięcie wspólnego celu gospodarczego.

Współwłasność ułamkowa ? ma byt przejściowy ? ustawodawca ułatwia jej likwidację.
Współwłasność łączna ? byt trwały ? bo spełnia funkcje społeczno ? gospodarcze.

3 podstawowe różnice:
1. we w. ułamkowej każdy współwłaściciel ma swój udział; w. łączna jest współwłasnością bezudziałową
2. współwłaściciel w. ułamkowej może swobodnie rozporządzać swoim udziałem; osobie związanej w. łączną nie można dysponować swoimi prawami do przedmiotów majątku wspólnego
3. w każdym czasie można żądać zniesienia w. ułamkowej; takie uprawnienie nie przysługuje przy w. łącznej

Instytucją p. rzeczowego jest tylko współwłasność ułamkowa.

Powstanie współwłasności ułamkowej:
1. w drodze czynności prawnej (umowa sprzedaży, darowizny gdy jest kilku nabywców)
2. ze spadkobrania (spadek przechodzi na kilki spadkobierców)
3. z mocy samego prawa (zasiedzenie przez kilka osób; pomieszanie i połączenie kilku ruchomości)
4. z orzeczenia sądowego (sąd przyznaje własność rzeczy kilku osobom)

Udział- wyraża zakres uprawnień i obowiązków współwłaściciela w stosunku do rzeczy wspólnej, określony ułamkiem. Część ułamkowa wspólnego prawa własności. Przysługuje WYŁĄCZNIE współwłaścicielowi, w odróżnieniu od prawa własności całej rzeczy, które należy NIEPODZIELNIE do wszystkich współwłaścicieli. Właściciel ma względem swojego udziału (tylko udziału!!!) pozycję wyłącznego właściciela.
Gdy wielkość udziałów nie da się jednoznacznie ustalić, domniemywa się, że udziały współwłaścicieli są równe. Oczywiście jest to domniemanie obalalne.

Art. 198. Każdy ze współwłaścicieli może rozporządzać swoim udziałem bez zgody pozostałych współwłaścicieli. ? rozporządzanie to może polegać na:
1. zbyciu udziału ? w drodze umowy sprzedaży, darowizny, zamiany. To uprawnienie tylko wyjątkowo podlega ograniczeniom, np. przy sprzedaży udziału we współwłasności gospodarstwa rolnego pozostałym współwłaścicielom przysługuje ustawowe prawo pierwokupu; do zbycia udziału w przedmiocie należącym do spadku konieczna jest zgoda pozostałych spadkobierców
2. obciążeniu udziału ? ustanowienie hipoteki (gdy przedmiotem współwłasności nieruchomość) lub obciążenie udziału we współwłasności rzeczy ruchomej zastawem
3. zrzeczenie się udziału
4. rozporządzeniu udziałem na wypadek śmierci

28. Zasady zarządu rzeczą wspólną w stosunku współwłasności ułamkowej.

Art. 200. Każdy ze współwłaścicieli jest obowiązany do współdziałania w zarządzie rzeczą wspólną. ? chodzi tu o podejmowanie decyzji i dokonywanie wszelkiego rodzaju czynności dotyczących rzeczy wspólnej

Wyróżniamy zarząd:
1.umowny ? współwłaściciele w drodze umowy określają zarząd rzeczą wspólną w inny sposób, niż czyni to k.c. np. mogą wyznaczyć zarządcę, mogą postanowić, że do niektórych czynności zwykłego zarządu potrzebna będzie zgoda wszystkich
2.sądowy ? ustanowienie zarządcy przez sąd:
Art. 203. Każdy ze współwłaścicieli może wystąpić do sądu o wyznaczenie zarządcy, jeżeli nie można uzyskać zgody większości współwłaścicieli w istotnych sprawach dotyczących zwykłego zarządu albo jeżeli większość współwłaścicieli narusza zasady prawidłowego zarządu lub krzywdzi mniejszość.
3.ustawowy ? rzeczą zarządzają wszyscy współwłaściciele według zasad przewidzianych w ustawie. Kodeks różnicuje zasady zarządu ustawowego w zależności czy chodzi o czynności zwykłego zarządu czy o czynności przekraczające zwykły zarząd czy też o czynności zachowawcze

Czynności zwykłego zarządu ? zapewniają korzystanie z rzeczy i utrzymanie jej w stanie niepogorszonym (bieżące remonty, płacenie podatków, pobieranie pożytków)

Art. 201. Do czynności zwykłego zarządu rzeczą wspólną potrzebna jest zgoda większości współwłaścicieli. W braku takiej zgody każdy ze współwłaścicieli może żądać upoważnienia sądowego do dokonania czynności.

Art. 204. Większość współwłaścicieli oblicza się według wielkości udziałów.

Art. 202. Jeżeli większość współwłaścicieli postanawia dokonać czynności rażąco sprzecznej z zasadami prawidłowego zarządu rzeczą wspólną, każdy z pozostałych współwłaścicieli może żądać rozstrzygnięcia przez sąd.

Czynności przekraczające zwykły zarząd ? odbiegające od normalnego korzystania z rzeczy: zbycie rzeczy wspólnej, jej obciążenie (użytkowaniem, służebnością?), czynności zmieniające dotychczasowe korzystanie z rzeczy, remonty kapitalne

Art. 199. Do rozporządzania rzeczą wspólną oraz do innych czynności, które przekraczają zakres zwykłego zarządu, potrzebna jest zgoda wszystkich współwłaścicieli. W braku takiej zgody współwłaściciele, których udziały wynoszą co najmniej połowę, mogą żądać rozstrzygnięcia przez sąd, który orzeknie mając na względzie cel zamierzonej czynności oraz interesy wszystkich współwłaścicieli.

Czynności zachowawcze ? zmierzają do zachowania wspólnego prawa, np. wytoczenie powództwa windykacyjnego o wydanie rzeczy, założenie księgi wieczystej dla nieruchomości, wpis wszystkich współwłaścicieli do księgi w.

Art. 209. Każdy ze współwłaścicieli może wykonywać wszelkie czynności i dochodzić wszelkich roszczeń, które zmierzają do zachowania wspólnego prawa.

29. Zasady korzystania z rzeczy wspólnej; podział quod usum.

Korzystanie może być:
- ustawowe ? współwłaściciele korzystają z rzeczy, tak jak przewiduje to ustawa
- umowne ? sami współwłaściciele określili sposób korzystania z rzeczy wspólnej w umowie
- sądowe ? sposób korzystania z rzeczy określił sąd

Ustawowy sposób posiadania i używania rzeczy ? nosi nazwę współposiadania rzeczy wspólnej - Art. 206. Każdy ze współwłaścicieli jest uprawniony do współposiadania rzeczy wspólnej oraz do korzystania z niej w takim zakresie, jaki daje się pogodzić ze współposiadaniem i korzystaniem z rzeczy przez pozostałych współwłaścicieli.
Tym samym żadnemu ze współwłaścicieli NIE przysługuje prawo do określonej części rzeczy, każdy więc współwłaściciel może posiadać całą rzecz i korzystać z całej rzeczy, przy czym nie może przeszkadzać podobnemu korzystaniu przez innych współwłaścicieli.

Jeśli współwłaściciel został pozbawiony przez pozostałych współwłaścicieli możności współposiadania rzeczy wspólnej, przysługuje mu ochrona sądowa (petytoryjna).
Rodzaj żądania zależy od rodzaju współposiadania. Z tego punktu widzenia współposiadanie można podzielić na współposiadanie, które wymaga zgodnego współdziałania zainteresowanych osób (przy współposiadaniu gospodarstwa rolnego, przedsiębiorstwa) i takie, które współdziałania nie wymaga (współposiadanie drogi, pastwiska). Współwłaściciel może domagać się dopuszczenia go do współposiadania, które nie wymaga współdziałania zainteresowanych (wyrok nakazujący aby inni współwłaściciele nie czynili przeszkód w korzystaniu przez niego z rzeczy wspólnej można wykonać w drodze egzekucji)!!! Nie jest natomiast możliwe dopuszczenie do współposiadania, którego wykonanie wymaga zgodnego współdziałania (wyrok nakazujący dopuszczenie jest niewykonalny, bowiem nie ma środków które mogłyby zmusić współwłaścicieli do zgodnego współdziałania z osobą, z która nie chcą współdziałać). W tym wypadku pokrzywdzony współwłaściciel może wystąpić do sądu o określenie innego sposobu korzystania z rzeczy wspólnej niż z art.206 np. przez wydzielenie każdemu ze współwłaścicieli części rzeczy wspólnej do wyłącznego użytku.

Na prawo do korzystania z rzeczy oprócz uprawnienia do posiadania rzeczy i jej używania składa się jeszcze uprawnienie do pobierania pożytków i innych przychodów z rzeczy ? Art. 207. Pożytki i inne przychody z rzeczy wspólnej przypadają współwłaścicielom w stosunku do wielkości udziałów; w takim samym stosunku współwłaściciele ponoszą wydatki i ciężary związane z rzeczą wspólną. Współwłaściciel, który poniósł określony wydatek na rzecz wspólną może żądać od pozostałych zwrotu w częściach odpowiadających ich udziałom.

Umowne korzystanie z rzeczy wspólnej ? inne niż wynika to z art.206 i 207. W praktyce przy nieruchomościach dochodzi do podziału quoad usum, tj. podziału nieruchomości do korzystania. Nadal istnieje współwłasność, ale każdemu zostaje wydzielona część nieruchomości do wyłącznego użytku!!!

Korzystanie określone przez sąd ? gdy współwłaściciele nie mogą się porozumieć co do sposobu korzystania z rzeczy wspólnej lub samowolnie pozbawiają 1/kilku współwłaścicieli współposiadania. Orzeczenie może zawierać taka treść, jaką mogliby ustalić sami współwłaściciele w umowie, np. podzielić wspólną nieruchomość quoad usum.

30. Zniesienie współwłasności ? tryby, sposoby i skutki.

Art. 210. Każdy ze współwłaścicieli może żądać zniesienia współwłasności (żądać likwidacji stosunku prawnego, jaki łączy współwłaścicieli). Uprawnienie to może być wyłączone przez czynność prawną (w drodze umowy) na czas nie dłuższy niż lat pięć (czyli do lat 5). Jednakże w ostatnim roku przed upływem zastrzeżonego terminu dopuszczalne jest jego przedłużenie na dalsze lat pięć; przedłużenie można ponowić.

Tryby zniesienia współwłasności:
a) na podstawie umowy zawartej przez wszystkich współwłaścicieli. Ze zniesieniem w. łączy się przeniesienie własności lub udziałów we współwłasności i jeżeli przedmiotem współwłasności jest nieruchomość, dla ważności takiej umowy konieczne jest zachowanie formy aktu notarialnego!
b) z mocy orzeczenia sądowego ? jeżeli współwłaściciele nie mogą się porozumieć co do zniesienia w., każdy z nich może wystąpić do sądu o wydanie orzeczenia o zniesieniu współwłasności (ar. 210). Sąd znosząc współwłasność rozstrzyga również o wzajemnych roszczeniach współwłaścicieli z tytułu posiadania rzeczy.

Sposoby zniesienia współwłasności:
a) podział rzeczy wspólnej - Art. 211. Każdy ze współwłaścicieli może żądać, ażeby zniesienie współwłasności nastąpiło przez podział rzeczy wspólnej, chyba że podział byłby sprzeczny z przepisami ustawy lub ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem rzeczy albo że pociągałby za sobą istotną zmianę rzeczy lub znaczne zmniejszenie jej wartości. Rzecz dzieli się na tyle części, ilu jest współwłaścicieli. Wartość części rzeczy wyodrębnionych przez podział w zasadzie powinna być proporcjonalna do wielkości udziałów. Jeżeli jednak z pewnych względów między wartością utworzonych części rzeczy a wielkością udziałów występują różnice, wartość poszczególnych udziałów może być wyrównana przez dopłaty pieniężne.
b) przyznanie rzeczy na własność jednemu ze współwłaścicieli (lub na współwłasność kilku z nich) podczas gdy pozostali otrzymują równowartość swych udziałów w postaci spłat w pieniądzu
c) sprzedaż rzeczy wspólnej i podział uzyskanej sumy ze sprzedaży ? podział cywilny

31. Użytkowanie wieczyste ? przedmiot, treść, powstanie i wygaśnięcie, przekształcenie w prawo własności.

U.w. powstało jako prawna forma umożliwiająca korzystanie z gruntów państwowych przez osoby fizyczne i niepaństwowe osoby prawne, w celu rozwoju budownictwa mieszkalnego w miastach. Aktualnie poszerzona została liczba podmiotów, na rzecz których może być u.w. ustanowione, objęto nim nie tylko grunty państwowe i przeznaczono je na różne cele. Przepisy dotyczące u.w. znajdują się w k.c. oraz w ustawie z 1997 o gospodarce nieruchomościami. U.w. to kategoria pośrednia między p. własności a ograniczonymi prawami rzeczowymi!!! Użytkownikowi w. przyznany jest szeroki zakres uprawnień, stąd też instytucja ta zbliżona jest do prawa własności i w kwestiach nie uregulowanych przepisami o u.w. stosujemy odpowiednio przepisy dotyczące prawa własności (np. co do ochrony użytkowania wieczystego, stosunków sąsiedzkich, wspólności tego prawa), niekiedy zaś przepisy o ograniczonych p. rzeczowych (np. o konfuzji, zmianie treści prawa).

Przedmiot u.w. - Art. 232. 1. Grunty stanowiące własność Skarbu Państwa położone w granicach administracyjnych miast oraz grunty Skarbu Państwa położone poza tymi granicami, lecz włączone do planu zagospodarowania przestrzennego miasta i przekazane do realizacji zadań jego gospodarki, a także grunty stanowiące własność jednostek samorządu terytorialnego lub ich związków mogą być oddawane w użytkowanie wieczyste osobom fizycznym, i osobom prawnym.
2. W wypadkach przewidzianych w przepisach szczególnych przedmiotem użytkowania wieczystego mogą być także inne grunty Skarbu Państwa, jednostek samorządu terytorialnego lub ich związków.

Podmioty u.w. ? jak wynika z powyższego osoby fizyczne i prawne. Podmiotem może być również Skarb Państwa, co do gruntów stanowiących własność samorządu terytorialnego, a także jednostka samorządu t. co do gruntów stanowiących własność innych takich jednostek lub SP.

Powstanie u.w. ? nabywcę wyłania się w drodze przetargu lub wyjątkowo w drodze bezprzetargowej ? np. w syt. gdy o u.w. ubiega się osoba fizyczna lub prawna, która prowadzi działalność charytatywna, opiekuńczą, kulturalną, leczniczą, oświatową i wychowawczą lub sportowo ? turystyczną na cele nie związane z działalnością zarobkową. Do ustanowienia u.w. stosuje się odpowiednio przepisy o przeniesieniu własności nieruchomości. Do powstania u.w. dochodzi w drodze umowy między właścicielem nieruchomości (SP lub jednostka samorządu t./jej związek) a osobą fizyczną/prawną w formie aktu notarialnego. Dodatkowo do powstania wymagany jest wpis do księgi w. o charakterze konstytutywnym.

Dopuszcza się nabycie u.w. w drodze zasiedzenia przez posiadacza nieruchomości w zakresie użytkowania w. (posiadanie zależne), które zostało już na rzecz innego podmiotu ustanowione. Możliwe jest również nabycie przez zasiedzenie u.w. przez osobe, na rzecz której użytkownik w. przeniósł swe prawo bez zachowania formy aktu n.

Treść - Art. 233. W granicach, określonych przez ustawy i zasady współżycia społecznego oraz przez umowę o oddanie gruntu Skarbu Państwa lub gruntu należącego do jednostek samorządu terytorialnego bądź ich związków w użytkowanie wieczyste, użytkownik może korzystać z gruntu z wyłączeniem innych osób. W tych samych granicach użytkownik wieczysty może swoim prawem rozporządzać.

Uprawnienie do rozporządzania prawem to możliwość przeniesienia swego prawa na inną osobę (stosuje się odpowiednio przepisy o przeniesieniu własności nieruchomości). Umowa przenosząca u.w. powinna być zawarta w formie aktu n., ponadto konieczne jest wpis do księgi w. Rozporządzanie to również obciążanie tego prawa niektórymi ograniczonymi p. rzeczowymi, np. hipoteką, użytkowaniem. Użytkownik w. może się swego prawa zrzec. Prawem u.w. można rozporządzać w testamencie, gdyż jest to prawo dziedziczne!!!

Jak wynika w powyższego zakres uprawnień użytkownika w. jest wyznaczony przez ustawy, zasady współżycia społecznego i umowę o oddanie gruntu w u.w. W umowie użytkownik w. jest zobowiązany do wykorzystania gruntu w ściśle określony sposób, np. do wybudowania budynku mieszkalnego, zorganizowania warsztatu rzemieślniczego itd. - Art. 239. 1. Sposób korzystania z gruntu Skarbu Państwa lub gruntu należącego do jednostek samorządu terytorialnego bądź ich związków przez wieczystego użytkownika powinien być określony w umowie.

U.w. jest prawem terminowym, można je ustanowić tylko na z góry określony czas - Art. 236. 1. Oddanie gruntu Skarbu Państwa lub gruntu należącego do jednostek samorządu terytorialnego bądź ich związków w użytkowanie wieczyste następuje na okres dziewięćdziesięciu dziewięciu lat. W wypadkach wyjątkowych, gdy cel gospodarczy użytkowania wieczystego nie wymaga oddania gruntu na dziewięćdziesiąt dziewięć lat, dopuszczalne jest oddanie gruntu na okres krótszy, co najmniej jednak na lat czterdzieści.
2. W ciągu ostatnich pięciu lat przed upływem zastrzeżonego w umowie terminu wieczysty użytkownik może żądać jego przedłużenia na dalszy okres od czterdziestu do dziewięćdziesięciu dziewięciu lat; jednakże wieczysty użytkownik może wcześniej wystąpić z takim żądaniem, jeżeli okres amortyzacji zamierzonych na użytkowanym gruncie nakładów jest znacznie dłuższy aniżeli czas, który pozostaje do upływu zastrzeżonego w umowie terminu. Odmowa przedłużenia jest dopuszczalna tylko ze względu na ważny interes społeczny.
3. Umowa o przedłużenie wieczystego użytkowania powinna być zawarta w formie aktu notarialnego.

U.w. jest prawem odpłatnym, ustanawia się je za wynagrodzeniem -Art. 238. Wieczysty użytkownik uiszcza przez czas trwania swego prawa opłatę roczną.

Własność budynków i innych urządzeń:
1. jeśli chodzi o budynki i inne urządzenia (silosy, piwnice) już istniejące w chwili ustanowienia u.w., to wraz z oddaniem gruntu w użytkowanie wieczyste następuje przeniesienie własności tych budynków i innych urządzeń na użytkownika wieczystego w drodze umowy sprzedaży.
2. Art. 235. 1. Budynki i inne urządzenia wzniesione na gruncie Skarbu Państwa lub gruncie należącym do jednostek samorządu terytorialnego bądź ich związków przez wieczystego użytkownika stanowią jego własność. To samo dotyczy budynków i innych urządzeń, które wieczysty użytkownik nabył zgodnie z właściwymi przepisami przy zawarciu umowy o oddanie gruntu w użytkowanie wieczyste.
2. Przysługująca wieczystemu użytkownikowi własność budynków i urządzeń na użytkowanym gruncie jest prawem związanym z użytkowaniem wieczystym. (czyli nie można przenieść u.w. bez przeniesienia własności budynków, ani odwrotnie. Obciążenie u.w. ograniczonym prawem rzeczowym np. hipoteką rozciąga się także na prawo własności budynków).

Co do punktu 2, przyjmuje się, że budynki/inne urządzenia wzniesione po ustanowieniu u.w. stanowią własność użytkownika w. bez względu na to kto je zbudował.

Budynki stanowiące własność użytkownika w. są odrębnymi od gruntu nieruchomościami budynkowymi (wyjątek od superficies?) Inne urządzenia zaś ustawodawca traktuje jak ruchomości; również stanowią odrębny od gruntu przedmiot własności.

Wygaśnięcie użytkowania wieczystego:
1. upływ czasu na jakie zostało ustanowione
2. rozwiązanie przez strony umowy (swoboda woli stron, aby za wspólnym porozumieniem swobodnie rozwiązać umowę)
3. zrzeczenie się u.w. (jednostronna cz.p. użytkownika w.)
4. konfuzja (przejście u.w. na właściciela nieruchomości np. nabycie przez użytkownika w. własności obciążonej nieruchomości w drodze umowy sprzedaży)
5. rozwiązanie umowy (z powodu nienależytego jej wykonywania przez użytkownika np. nie wniósł budynków/urządzeń, do czego był zobowiązany w umowie; rozwiązanie to następuje w drodze orzeczenia sądowego)
6. wywłaszczenie

Skutki wygaśnięcia u.w. ? 1. gaśnie prawo własności budynków i innych urządzeń (gdyż własność budynków jest prawem związanym z u.w.), w takim wypadku użytkownik może się domagać wynagrodzenia za wzniesione przez siebie zgodnie z umową budynki i inne urządzenia. Za budynki/inne u. wzniesione samowolnie wynagrodzenie się nie należy. Wysokość wynagrodzenia powinna być równa wartości tych budynków/innych u. w dniu wygaśnięcia u.w.
2. gasną ustanowione na u.w. obciążenia np. hipoteki; wierzycielom hipotecznym w takim wypadku przysługuje ustawowe prawo zastawu na roszczeniach użytkownika w. o wynagrodzenie za budynki/inne u. Jeśli wygaśnięcie u.w. nastąpi na skutek nabycia przez użytkownika w. prawa własności gruntu ? istnieje pogląd ? że ciążące na użytkowaniu wieczystym hipoteki i inne prawa nie wygasają, lecz stają się obciążeniami na nabytej nieruchomości.
3. użytkownik w. powinien wydać nieruchomość właścicielowi (temu przysługuje roszczenie o naprawienie szkody, która powstała na skutek niewłaściwego korzystania z gruntu)

Art. 243. Roszczenie przeciwko wieczystemu użytkownikowi o naprawienie szkód wynikłych z niewłaściwego korzystania z gruntu Skarbu Państwa lub gruntu należącego do jednostek samorządu terytorialnego bądź ich związków, jak również roszczenie wieczystego użytkownika o wynagrodzenie za budynki i urządzenia istniejące w dniu zwrotu użytkowanego gruntu przedawniają się z upływem lat trzech od tej daty.

Nie przedawnia się natomiast roszczenie właściciela o wydanie gruntu (roszczenie windykacyjne się nie przedawnia)!!!

Przekształcenie użytkowania wieczystego w prawo własności ? taka możliwość została przewidziana w :
1. ustawie z 1997 o przekształceniu prawa użytkowania wieczystego przysługującego osobom fizycznym w prawo własności
2. z 2001 o nabywaniu przez użytkowników wieczystych prawa własności nieruchomości
3. z 2003 o kształtowaniu ustroju rolnego
a obecnie w ustawie:
4. z 2005 o przekształceniu prawa użytkowania wieczystego w prawo własności nieruchomości

Użytkownicy wieczyści (osoby fizyczne będące użytkownikami w. w dniu wejścia w życie ustawy z 2005 lub ich następcy prawni, a także osoby fizyczne i prawne będące właścicielami lokali, których udział w nieruchomości wspólnej obejmuje u.w. oraz spółdzielnie mieszkaniowe będące właścicielami budynków mieszkalnych lub garaży) nieruchomości przeznaczonych na cele mieszkaniowe/rolne, a także pod budowę garaży mogą wystąpić z żądaniem przekształcenia prawa u.w. w prawo własności nieruchomości do 30 grudnia 2012.

Decyzję o przekształceniu wydaje starosta (gdy nieruchomość stanowi własność SP) lub wójt/burmistrz/prezydent miasta/zarząd powiatu/zarząd województwa (gdy nieruchomość stanowi własność jednostek samorządu t.). Ciążące na użytkowaniu prawa (np. hipoteka) stają się prawami na nieruchomości.

Zasadą jest odpłatność przekształcenia ? osoba nabywająca p. własności nieruchomości zobowiązana jest opłatę z tytułu przekształcenia.

32. Sposoby ustanawiania odrębnej własności lokali.

1. umowa ? stronami umowy mogą być współwłaściciele nieruchomości lub właściciel nieruchomości i nabywca lokalu. Na skutek umowy pomiędzy współwłaścicielami dochodzi do wygaśnięcia współwłasności w częściach ułamkowych, współwłaściciele stają się wyłącznymi właścicielami wyodrębnionych lokali. W przypadku umowy między właścicielem a nabywcą ustanowienie połączone jest z przeniesieniem własności wyodrębnionego lokalu na nabywcę w drodze sprzedaży, darowizny, zamiany. Niezbędną przesłanką jest tu forma aktu notarialnego oraz dokonanie wpisu (o ch. konstytutywnym!!!) w zakładanej dla lokalu k. wieczystej. Umowa taka powinna określać rodzaj, położenie, powierzchnię poszczególnych lokali, wielkość udziałów przypadających właścicielom wyodrębnionych lokali w nieruchomości wspólnej. Do ustanowienia odrębnej własności lokali może dojść także w wykonaniu umowy zobowiązującej właściciela gruntu (użytkownika w.) posiadającego pozwolenie na budowę do wybudowania i ustanowienia odrębnej własności lokali i jej przeniesienia na drugą stronę umowy/ inną wskazaną w umowie osobę. Umowa zobowiązująca wymaga dla swej ważności wpisu roszczenia do księgi w.
2. jednostronna czynność prawna właściciela nieruchomości ? właściciel nieruchomości wyodrębnia własność lokalu/większej liczby lokali dla siebie, bez przeniesienia ich własności na rzecz osób trzecich. Oświadczenie właściciela powinno być złożone pod rygorem nieważności w formie aktu notarialnego i prawo własności nieruchomości lokalowej powinno być wpisane do zakładanej w tym celu księgi w. (wpis o ch. konstytutywnym)
3. działowe orzeczenia sądowe ? orzeczenie w postępowaniu o zniesienie współwłasności nieruchomości/ o dziale spadku/ o podziale majątku wspólnego małżonków. W tym przypadku również niezbędny jest wpis do księgi w. o ch. konstytutywnym
4. powstanie własności lokali ex lege ? jeżeli w toku likwidacji, postępowania upadłościowego lub egzekucyjnego z nieruchomości spółdzielni, nabywcą budynku lub udziału w budynku nie będzie inna spółdzielnia mieszkaniowa, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu przekształca się z mocy prawa w odrębną własność lokalu.

SN wyraża pogląd, że możliwe jest nabycie w drodze zasiedzenia odrębnej własności lokalu, która uprzednio powstała w 1 z przewidzianych przez prawo sposobów (opisanych wyżej). Nie można więc uzyskać prawa własności lokalu przez zasiedzenie, jeśli wcześniej prawo własności lokalu nie zostało ustanowione na rzecz innego podmiotu. NIE można też nabyć przez zasiedzenie części lokalu stanowiącego odrębną nieruchomość, gdyż nieruchomością taką może być tylko lokal samodzielny.

33. Nieruchomość wspólna właścicieli lokali ? pojęcie i zasady zarządu.

Grunt i wszelkie części budynku i inne urządzenia, które nie służą wyłącznie do użytku właścicieli poszczególnych lokali!!! Właścicielom odrębnych lokali przysługuje do n. wspólnej prawo współwłasności w częściach ułamkowych. Wielkość udziału w tej współwłasności odpowiada stosunkowi powierzchni użytkowej lokalu z uwzględnieniem powierzchni przynależnych do lokalu, do łącznej powierzchni użytkowej wszystkich lokali wraz z pomieszczeniami do nich przynależnymi. Współwłasność n. wspólnej to współwłasność przymusowa (niezależna od woli dotychczasowych właścicieli i właścicieli wyodrębnionych lokali) ? udział w niej jest prawem związanym z własnością poszczególnych lokali i nie może być przedmiotem samodzielnego obrotu!!! Rozporządzenia związane z własnością lokalu jest skuteczne względem udziału we współwłasności. Nie można żądać zniesienia współwłasności dopóki trwa odrębna własność lokali.

Zarząd nieruchomością wspólną:
1. umowny ? właściciele lokali w umowie lub uchwale określają sposób zarządu n.w., np. mogą powierzyć zarząd osobie fizycznej lub prawnej. Jeśli właściciele tego nie uczynią obowiązuje ich zarząd przewidziany w ustawie (ustawowy).
2. ustawowy ? ustawa o własności lokali ? jeżeli liczna lokali NIE jest większa niż 7 ? zarząd sprawowany jest bezpośrednio przez samych właścicieli; jeżeli liczna lokali JEST powyżej 7 ? właściciele są zobowiązani do podjęcia uchwały o wyborze jednoosobowego/wieloosobowego zarządu jako organu wykonawczego. Zarząd taki dokonuje samodzielnie czynności zwykłego zarządu. Do podjęcia czynności przekraczającej zwykły zarząd potrzebna jest uchwała właścicieli lokali wyrażająca zgodę na tę czynność oraz udzielająca zarządowi pełnomocnictwa.
3. sądowy ? jeśli zarząd nie został powołany lub pomimo powołania nie spełnia swoich obowiązków lub narusza zasady prawidłowej gospodarki, sąd na wniosek każdego właściciela lokalu ustanawia zarządcę przymusowego, określa zakres jego uprawnień i jego wynagrodzenie. Sąd również odwołuje zarządcę.

34. Przekształcenie spółdzielczych praw do lokali we własność lokalu.

Patrz pyt.32 powstanie własności lokali ex lege?

Odrębna własność lokali w budynkach spółdzielczych może także powstać na skutek zastąpienia spółdzielczych praw do lokalu (lokatorskiego i własnościowego) oraz prawa najmu (gdy najemca poniósł w pełnym zakresie koszty budowy lokalu) prawem własności lokalu. Na pisemne żądanie osoby będącej podmiotem jednego z tych praw powstaje po stronie spółdzielni obowiązek zawarcia umowy przeniesienia własności lokalu. Warunkiem koniecznym jest spełnienie przez tę osobę obowiązków majątkowych, tj. spłaty wszelkich długów związanych z lokalem oraz innych zobowiązań w szczególności związanych z budową, remontem, modernizacją budynku. Umowa przeniesienia własności lokalu powinna być zawarta w formie aktu notarialnego. Niezbędny jest wpis prawa własności lokalu do księgi w.

35. Ograniczone prawa rzeczowe ? pojęcie, typy, przedmiot; powstanie i wygaśnięcie; zbywalność; kolizje; ochrona.

Bo zapewniają jedynie ograniczony zakres uprawnień osobie, której przysługują. Pyzatym sfera możności postępowania osoby, której ograniczone prawo rzeczowe przysługuje, jest zawężona tylko do uprawnień wymienionych w ustawie.

Typy:
1.użytkowanie ? uregulowane w k.c.
2.służebność ? k.c.
3.zastaw ? k.c.
4. spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu ? ustawa z 2000 o spółdzielniach mieszkaniowych
5.hipoteka ? ustawa z 1982 o księgach wieczystych i hipotece

Przedmiot ? w zasadzie rzeczy, wyjątkowo prawa (przy użytkowanie, zastaw, hipoteka

Rodzaje:
a) takie, które polegają na korzystaniu z rzeczy cudzej ? użytkowanie, służebności, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu
b) takie, które zabezpieczają wierzytelność na rzeczy (możność zaspokojenia się z rzeczy) ? hipoteka, zastaw

Inny podział;
a) prawa samoistne ? niezależne od istnienia innego prawa ? użytkowanie, służebność, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu
b) prawa akcesoryjne ? ich byt zależy od istnienia prawa podstawowego, z którym są związane: hipoteka i zastaw

Powstanie:
a) w drodze umowy właściciela rzeczy z nabywcą ograniczonego prawa rzeczowego; ten sposób jest określany jako ustanowienie ograniczonego prawa rzeczowego i stosuje się do niego odpowiednio przepisy o przeniesieniu własności nieruchomości ale z pewnymi wyjątkami: ograniczone prawa rzeczowe mogą być ustanawiane z zastrzeżeniem warunku lub terminu; forma aktu notarialnego jest wymagana tylko dla oświadczenia właściciela nieruchomości, oświadczenie 2 strony może być w formie dowolnej!!!
b) na podstawie orzeczenia sądowego ? np. służebność drogi koniecznej, hipoteka przymusowa, lub administracyjnego ? np. powstanie służebności gruntowej w trybie wywłaszczenia
c) w wyniku zasiedzenia ? tylko służebność gruntowa!!!

Kolizje praw rzeczowych ograniczonych ? tzn. wykonywanie 1 z kilku ograniczonych praw rzeczowych na jednej rzeczy lub prawie całkowicie lub częściowo uniemożliwia albo co najmniej utrudnia korzystanie z innego prawa.

Rozstrzyganie kolizji:
1. Zasada pierwszeństwa praw rzeczowych ograniczonych:
Art. 249. 1. Jeżeli kilka ograniczonych praw rzeczowych obciąża tę samą rzecz, prawo powstałe później nie może być wykonywane z uszczerbkiem dla prawa powstałego wcześniej (pierwszeństwo).
2. Przepis powyższy nie uchybia przepisom, które określają pierwszeństwo w sposób odmienny.

Jeśli uszczerbek o którym mowa w art.249 nie grozi, obydwa prawa mogą być jednocześnie wykonywane!!! (np. służebność przechodu, przejazdu)

Zasada powyższa odnosi się w pełni do praw nie wpisanych do księgi wieczystej. Gdy chodzi o prawa na nieruchomości, które mają księgę w., to w wypadku zbiegu prawa wpisanego w k.w. z prawem nie wpisanym pierwszeństwo przysługuje prawu wpisanemu bez względu na czas jego powstania. W przypadku zbiegu praw wpisanych w k.w. o pierwszeństwie decyduje chwila złożenia wniosku o wpis, prawa wpisane na podstawie wniosków złożonych równocześnie mają równe pierwszeństwo.

Opisane pierwszeństwo może być zmienione przez przepisy ustawy (art. 310) lub czynność prawną. Do zmiany pierwszeństwa praw rzeczowych ograniczonych potrzebna jest umowa między tym, czyje prawo ma ustąpić pierwszeństwa, a tym, czyje prawo ma uzyskać pierwszeństwo ustępującego prawa. Jeżeli chociaż jedno z tych praw jest ujawnione w księdze wieczystej, potrzebny jest także wpis do księgi wieczystej.

Prawa rz. ograniczone mogą być przenoszone w drodze umowy na inną osobę (czyli są zbywalne zasadniczo)!!! Wyjątkiem są służebności osobiste i użytkowanie które są niezbywalne. Do przeniesienia prawa rzeczowego na nieruchomości, ujawnionego w księdze w. oprócz umowy między uprawnionym a nabywcą konieczny jest wpis do księgi w.!!!

Wygaśnięcie:
1. zniesienie prawa rz. ograniczonego ? w drodze jednostronnego oświadczenia uprawnionego o zrzeczenie się prawa złożonego właścicielowi rzeczy obciążonej. Ponadto jeśli prawo było ujawnione w księdze w., do jego wygaśnięcia konieczne jest jego wykreślenie z księgi.
2. konfuzja ? prawo rz. ograniczone przejdzie na właściciela rzeczy obciążonej lub ten komu prawo przysługuje nabędzie własność rzeczy obciążonej
3. niewykonywanie użytkowania lub służebności przez 10 lat
4. orzeczenie sądu np. znoszące służebność
5. decyzja administracyjna o wygaśnięciu prawa rz. ograniczonego (np. w trybie wywłaszczenia)

Art. 251. Do ochrony praw rzeczowych ograniczonych stosuje się odpowiednio przepisy o ochronie własności. ? ochrona ta odnosi się do praw rz. ograniczonych, które polegają na władaniu rzeczą. Uprawniony ma do dyspozycji roszczenie o wydanie rzeczy lub o przywrócenie stanu zgodnego z prawem i o zaniechanie naruszeń przeciwko osobie trzeciej, jak i właścicielowi rzeczy obciążonej. Ochrona hipoteki została unormowana w sposób szczególny w ustawie o księgach w. i hipotece.

36. Użytkowanie ? treść, przedmiot; użytkowanie nieprawidłowe; użytkowanie jako forma timesharingu.

Najszersze ograniczone prawo rzeczowe, daje w zasadzie pełne prawo do korzystania z cudzej rzeczy. Jest to prawo o podwójnym charakterze: alimentacyjnym (zaspokaja potrzeby osobiste) i produkcyjnym. Użytkowanie prawem niezbywalnym!!! (ale użytkownik może wykonywać swoje prawo przez osoby trzecie np. dzierżawcę, najemcę)

Art. 252. Rzecz można obciążyć prawem do jej używania i do pobierania jej pożytków.
Te 2 uprawnienia składają się na treść.

Art. 256. Użytkownik powinien wykonywać swoje prawo zgodnie z wymaganiami prawidłowej gospodarki.

Art. 253. 1. Zakres użytkowania można ograniczyć przez wyłączenie oznaczonych pożytków rzeczy.
2. Wykonywanie użytkowania nieruchomości można ograniczyć do jej oznaczonej części.

Przedmiot ? rzecz z jej częściami składowymi i przynależnościami (chyba że postanowiono inaczej). W zasadzie przedmiotem tego prawa powinny być rzeczy nieużywalne, ale jest wyjątek:
Art. 264. Jeżeli użytkowanie obejmuje pieniądze lub inne rzeczy oznaczone tylko co do gatunku, użytkownik staje się z chwilą wydania mu tych przedmiotów ich właścicielem. Po wygaśnięciu użytkowania obowiązany jest do zwrotu według przepisów o zwrocie pożyczki (użytkowanie nieprawidłowe!!!). ? ma on obowiązek zwrócić tę samą ilość pieniędzy/ rzeczy tego samego gatunku i jakości.

Art. 265. 1. Przedmiotem użytkowania mogą być także prawa. (TYLKO zbywalne!!!)
2. Do użytkowania praw stosuje się odpowiednio przepisy o użytkowaniu rzeczy.
3. Do ustanowienia użytkowania na prawie stosuje się odpowiednio przepisy o przeniesieniu tego prawa.
Przykładowo: użytkowanie wieczyste, udział we współwłasności, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu

Powstanie ? najczęściej umowa, NIE można nabyć w drodze zasiedzenia!!!
Wygaśniecie ? tak jak wszystkie prawa rz. ograniczone; szczególny przypadek ? niewykonywanie użytkowania przez 10 lat

Timesharing ? prawo korzystania z budynku lub pomieszczenia mieszkalnego w oznaczonym czasie w każdym roku (periodyczny charakter), może być ustanowione bądź jako ograniczone prawo rzeczowe, bądź jako prawo obligacyjne (zależy to od woli stron). Timesharing jako ograniczone prawo rz. to szczególna postać użytkowania. Powstaje w drodze umowy zawartej na co najmniej 3 lata między przedsiębiorcą turystycznym (właściciel nieruchomości np. w Ciechocinku) a osoba fizyczną (tylko!) o korzystanie z nieruchomości przez określony czas w każdym roku. Nabywca uiszcza jednorazowe wynagrodzenie. Oświadczenie właściciela nieruchomości powinno być złożone w formie aktu n. Takie użytkowanie obciąża całą nieruchomość, ale w umowie jego wykonywanie może być ograniczone do jej części (np. budynku/ pomieszczenia). Prawo zbywalne i dziedziczne!!! Podmiotom może być tylko osoba fizyczna. Wygasa najpóźniej z upływem 50 lat od jego ustanowienia na rzecz pierwszego użytkownika.

37. Służebności ? pojęcie i rodzaje.

Prawo rzeczowe ograniczone, zapewnia korzystanie z cudzej nieruchomości w ograniczonym zakresie. 2 rodzaje s.: gruntowa i osobista. Służebność może obciążać tylko nieruchomości!!!

Służebność gruntowa:
Art. 285. 1. Nieruchomość można obciążyć na rzecz właściciela innej nieruchomości (nieruchomości władnącej) prawem, którego treść polega bądź na tym, że właściciel nieruchomości władnącej może korzystać w oznaczonym zakresie z nieruchomości obciążonej, bądź na tym, że właściciel nieruchomości obciążonej zostaje ograniczony w możności dokonywania w stosunku do niej określonych działań, bądź też na tym, że właścicielowi nieruchomości obciążonej nie wolno wykonywać określonych uprawnień, które mu względem nieruchomości władnącej przysługują na podstawie przepisów o treści i wykonywaniu własności (służebność gruntowa).
2. Służebność gruntowa może mieć jedynie na celu zwiększenie użyteczności nieruchomości władnącej lub jej oznaczonej części.

Nieruchomość władnąca ? nieruchomość, na korzyść której ustanowiono służebność
Nieruchomość obciążona ? nieruchomość, której kosztem doszło ustanowiono służebność

Art. 288. Służebność gruntowa powinna być wykonywana w taki sposób, żeby jak najmniej utrudniała korzystanie z nieruchomości obciążonej.

Służebność gruntowa może być służebnością czynną lub bierną.!!!

Służebność gruntowa jest prawem związanym z własnością nieruchomości, przysługuje każdoczesnemu właścicielowi nieruchomości władnącej i obciąża każdoczesnego właściciela nieruchomości obciążonej. Samej służebności bez nieruchomości władnącej nie można zbyć.

Powstanie służebności gruntowych na podstawie:
1. czynności prawnej
2. orzeczenia sądowego (służebność drogi koniecznej, budynkowa, przy zniesieniu współwłasności)
3. orzeczenia administracyjnego (np. przy wywłaszczeniu)
4. zasiedzenie (przesłanki: faktyczne korzystanie z cudzego gruntu, tak jak czyni to osoba, której służebność przysługuje tzw. posiadanie służebności, istnienie trwałego i widocznego urządzenia, które wykonał właściciel nieruchomości korzystający w ten sposób z sąsiedniej nieruchomości (utwardzenie drogi, po której przejeżdża) i upływ czasu (20 lat gdy posiadacz był w dobrej wierze w chwili uzyskania posiadania; 30 lat gdy był w złej wierze w chwili uzyskania posiadania) początek biegu terminu zasiedzenia służebności gruntowej rozpoczyna się od chwili, gdy posiadacz służebności przystąpił do korzystania z trwałego i widocznego urządzenia

Wygaśnięcie służebności gruntowych ? patrz wygaśnięcie ograniczonych praw rz., a także niewykonywanie przez lat 10 (jeśli treść s. gruntowej polega na obowiązku nieczynienia, służebność gaśnie, gdy na nieruchomości obciążonej przez 10 lat istnieje stan rzeczy sprzeczny z treścią służebności). Właściciel n. obciążonej może żądać zniesienia służebności g. za wynagrodzeniem, jeżeli wskutek zmiany stosunków służebność stała się dla niego szczególnie uciążliwa i nie jest konieczna do prawidłowego korzystania z nieruchomości władnącej. Jeśli służebność g. utraciła dla nieruchomości władnącej wszelkie znaczenie, właściciel nieruchomości obciążonej może żądać zniesienia służebności bez wynagrodzenia.

Służebność osobista:
Art. 296. Nieruchomość można obciążyć na rzecz oznaczonej osoby fizycznej prawem, którego treść odpowiada treści służebności gruntowej.

Art. 297. Do służebności osobistych stosuje się odpowiednio przepisy o służebnościach gruntowych z zachowaniem przepisów regulujących służebności osobiste.

Obciąża nieruchomość i może być s. czynną lub bierną. Uprawnionym może być tylko określona osoba fizyczna!!!

Art. 298. Zakres służebności osobistej i sposób jej wykonywania oznacza się, w braku innych danych, według osobistych potrzeb uprawnionego z uwzględnieniem zasad współżycia społecznego i zwyczajów miejscowych.

Art. 299. Służebność osobista wygasa najpóźniej ze śmiercią uprawnionego.!!!

Art. 300. Służebności osobiste są niezbywalne. Nie można również przenieść uprawnienia do ich wykonywania. ? zaspokaja potrzeby konkretnej osoby

Art. 303. Jeżeli uprawniony z tytułu służebności osobistej dopuszcza się rażących uchybień przy wykonywaniu swego prawa, właściciel nieruchomości obciążonej może żądać zamiany służebności na rentę.

Art. 304. Służebności osobistej nie można nabyć przez zasiedzenie.

Służebność mieszkania szczególnym rodzajem s. osobistej. Uprawnionemu przysługuje prawo zamieszkania w cudzej nieruchomości ? może zajmować cały budynek, jego część lub zamieszkiwać wspólnie w mieszkaniu właściciela nieruchomości, może korzystać z pomieszczeń i urządzeń przeznaczonych do wspólnego użytku mieszkańców.
Art. 301. 1. Mający służebność mieszkania może przyjąć na mieszkanie małżonka i dzieci małoletnie. Inne osoby może przyjąć tylko wtedy, gdy są przez niego utrzymywane albo potrzebne przy prowadzeniu gospodarstwa domowego. Dzieci przyjęte jako małoletnie mogą pozostać w mieszkaniu także po uzyskaniu pełnoletności.
2. Można się umówić, że po śmierci uprawnionego służebność mieszkania przysługiwać będzie jego dzieciom, rodzicom i małżonkowi.!!!

38. Służebności czynne ? pojęcie, funkcja, rodzaje i typy.

W przypadku służebności gruntowej będącej służebnością czynną ? uprawniony właściciel może czynnie korzystać z nieruchomości innego właściciela (np. służebność drogowa - przejazdu, przechodu; służebność czerpania wody; służebność wypasu bydła; służebność oparcia budynku o mur sąsiada). W przypadku s. osobistej inna jest osoba uprawniona = określona osoba fizyczna.

39. Służebności bierne ? pojęcie, funkcja, rodzaje i typy.

W przypadku służebności gruntowej będącej służebnością bierną ? 1. uprawniony właściciel nie czyni niczego, jego korzyść polega na tym, że właściciel nieruchomości obciążonej nie wykonuje określonych uprawnień, które należą do zakresu jego prawa własności (nieruchomości obciążonej np. zakaz budowy ponad pewną wysokość; zakaz sadzenia drzew wysokopiennych) tzn. właściciel nieruchomości obciążonej ma obowiązek powstrzymywania się pewnych czynności faktycznych, które w braku obciążeń (służebności) może podejmować w ramach prawa własności lub 2. właściciel nieruchomości obciążonej musi powstrzymywać się od wykonywania uprawnień, które z mocy przepisów o treści i wykonywaniu prawa własności przysługują mu względem nieruchomości sąsiednich - względem nieruchomości władnącej uprawniających go do wejścia na grunt sąsiada w określonych okolicznościach w celu podjęcia różnego rodzaju działań (obcięcia korzeni, gałęzi, art.148-150) ? w przypadku tej służebności właściciel n. obciążonej zostaje pozbawiony prawa wchodzenia na grunt sąsiedni w celu usunięcia zwieszających z jego drzew gałęzi lub owoców.
W przypadku s. osobistej inna jest osoba uprawniona = określona osoba fizyczna.

40. Służebność drogi koniecznej.
patrz pyt. 14, art. 145

41. Spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu ? przedmiot, powstanie, wielopodmiotowość, zbywalność, dziedziczność, przekształcenie w prawo odrębnej własności lokalu.

Ograniczone p. rzeczowe, zbywalne, dziedziczne i podlega egzekucji!!! Prawo to wprowadziła nowela do ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych z 2002 w miejsce obowiązujących uprzednio: własnościowego spółdzielczego prawa do lokalu mieszkalnego i spółdzielczego prawa do lokalu użytkowego. Stosownie do tego ustawa nowelizująca k.p.c. z 2004 stanowi, że powstałe w przeszłości własnościowe spółdzielcze prawa do lokalu mieszkalnego, spółdzielcze prawa do lokalu użytkowego i prawa do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej stały się spółdzielczymi własnościowymi prawami do lokalu.

S.w.p. do l. to podstawowa forma korzystania z lokali spółdzielczych. Przedmiot ? lokal mieszkalny/o innym przeznaczeniu znajdujący się w budynku będącym własnością/ współwłasnością spółdzielni. Prawo to może przysługiwać osobie fizycznej, prawnej i tzw. ułomnej osobie prawnej. Jeśli chodzi o członkostwo w s.m. ? jedynie ustanowienie s.w.p. do l. jest uzależnione od członkostwa. Ani zbycie s.w.p. do l. ani jego nabycie w drodze spadkobrania nie zależy od członkostwa nabywcy. Utrata członkostwa w s.m. nie pociąga za soba wygaśnięcia tego prawa.

S.w.p. do l. może należeć do kilku osób ? ale członkiem s.m. może być tylko 1 z nich, chyba że przysługuje ono wspólnie małżonkom.

Powstanie ? umowa o ustanowienie s.w.p. do l. między członkiem a spóldzielnią w f. pisemnej pod rygorem nieważności (spółdzielnia zobowiązuje się oddać lokal członkowi do używania, członek zobowiązuje się wnieść wkład budowlany i uiszczać opłaty). Umowa taka może być poprzedzona zawarciem umowy o budowę lokalu, gdy członek ubiega się o spółdzielcze własnościowe prawo do nowo wybudowanego lokalu (zobowiązuje ona m.in. do zawarcia umowy o ustanowienie s.w.p. do l.). z chwilą zawarcia umowy o budowę lokalu, powstaje dla członka roszczenie o ustanowienie s.w.p. do l. (ekspektatywa własnościowego prawa do lokalu). Ekspektatywa jest zbywalna, dziedziczna i podlega egzekucji.

Treść s.w.p. do l. ? uprawnienie do korzystania z lokalu i uprawnienie do rozporządzania swoim prawem (w tym przeniesienia spółdzielczego w.p. do l., obciążenie hipoteką).
Wygaśnięcie:
1. umowa spółdzielni z osobą, której przysługuje s.w.p. do l. o przeniesienie własności lokalu
2. likwidacja spółdzielni ? jeżeli w razie likwidacji, postępowania upadłościowego spółdzielni/egzekucyjnego budynek nie zostanie przejęty przez inną spółdzielnię m. to s.w.p. do l. przekształca się w odrębną własność lokalu!!!

42. Nabycie służebności w trybie zasiedzenia ? przedmiot i przeslanki.

W takiej drodze można nabyć tylko s. gruntową, NIGDY osobistą!!! Przesłanki ? patrz pyt. 37 powstanie służebności gruntowej

43. Przewłaszczenie na zabezpieczenie.

Dłużnik przenosi na wierzyciela prawo własności określonej rzeczy z jednoczesnym zastrzeżeniem, że wierzyciel będzie korzystał z rzeczy w sposób oznaczony w umowie i po wygaśnięciu wierzytelności przeniesie własność z powrotem na dłużnika. Między wierzycielem a dłużnikiem ? stosunek powiernictwa. W razie niespełnienia świadczenia przez dłużnika wierzyciel zgodnie z umową może zaspokoić się z rzeczy, np. przez zachowanie własności rzeczy lub jej sprzedaż.

44. Prawa zastawnicze ? pojęcie, typy, funkcja, odpowiedzialność osobista i rzeczowa dłużnika.

Prawa zastawnicze to zabezpieczenia rzeczowe: hipoteka i zastaw (ograniczone p. rzeczowe), bo ich cel to zabezpieczenie wierzytelności!!! Hipoteka odnosi się przede wszystkim do nieruchomości, zastaw zasadniczo do rzeczy ruchomych. Ich istota polega na tym, że wierzyciel może zaspokoić się z obciążonej nimi rzeczy bez względu na to czyją jest własnością oraz z pierwszeństwem przed wierzycielami osobistymi właściciela rzeczy.

45. Zastaw ? pojęcie, rodzaje, funkcja, zaspokojenie zastawnika.

Prawo rzeczowe ograniczone, zabezpiecza wierzytelność (tradycyjnie zabezpieczał kredyt konsumpcyjny)!!! Prawo akcesoryjne = nie ma samodzielnego bytu prawnego, bo jest związane z wierzytelnością, nie może bez niej powstać!!! Przeniesienie wierzytelności zabezpieczonej zastawem pociąga za sobą przeniesienie zastawu, zastaw nie może być przeniesiony bez wierzytelności, którą zabezpiecza. Wygaśnięcie wierzytelności powoduje wygaśnięcie zastawu. Wierzyciel, którego wierzytelność jest zabezpieczona zastawem = zastawnik; właściciel, który obciążył swoją rzecz = zastawca.

Z umową zastawu połączone jest wydanie rzeczy zastawionej (czyli ustanowienie zastawu jest czynnością prawną realną!)

!!!Zasada rozdzielności przedmiotu hipoteki i zastawu: przedmiotem zastawu nie mogą być prawa, na których dopuszczalne jest ustanowienie hipoteki (użytkowanie wieczyste, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu).

Art. 306. 1. W celu zabezpieczenia oznaczonej wierzytelności można rzecz ruchomą obciążyć prawem, na mocy którego wierzyciel będzie mógł dochodzić zaspokojenia z rzeczy bez względu na to, czyją stała się własnością, i z pierwszeństwem przed wierzycielami osobistymi właściciela rzeczy, wyjąwszy tych, którym z mocy ustawy przysługuje pierwszeństwo szczególne.
2. Zastaw można ustanowić także w celu zabezpieczenia wierzytelności przyszłej lub warunkowej.

2 uprawnienia:
a) możliwość zaspokojenia się z rzeczy obciążonej zastawem bez względu na to, kto jest jej własnością (czyli nawet jeśli dłużnik przeniesie własność rzeczy na osobę trzecią; w tej sytuacji zastawnik będzie mógł żądać ? tak samo jak przy hipotece ? zaspokojenia od nabywcy rzeczy jako dłużnika rzeczowego, bądź od dłużnika osobistego, który zaciągnął dług i odpowiada całym swoim majątkiem)
b) pierwszeństwo zaspokojenia przed wierzycielami osobistymi właściciela rzeczy, tj. tymi którzy dla zaspokojenia swoich wierzytelności nie ustanowili zastawu, chyba że przysługuje im z mocy ustawy pierwszeństwo szczególne (art.1025 k.p.c. przy hipotece wzmianka)

Przedmiot zastawu:
a) rzeczy ruchome ? mające wartość majątkową i nie wyjęte z obrotu (czyli znajdujące się w obrocie); zastaw rozciąga się na ich części składowe i przynależności
b) udział współwłaściciela rzeczy ruchomej
c) prawa zbywalne ? wierzytelności, obligacje, akcje

Wierzytelność zabezpieczona zastawem ? zarówna o charakterze pieniężnym jak i niepieniężnym!!!
Z tym, że w wypadku wierzytelności niepieniężnej ? aby doszło do realizacji takiego zastawu ? wierzytelność niepieniężna musi przekształcić się w pieniężną, np. w odszkodowanie za niewykonanie/ nienależyte wykonanie zobowiązania o charakterze niepieniężnym. Istnieje możliwość zabezpieczenia zastawem wierzytelności przyszłej lub warunkowej. Zastaw może również zabezpieczać roszczenia związane z wierzytelnością zabezpieczoną np. o odsetki nie przedawnione, o zwrot nakładów za rzecz, o koszty zaspokojenia wierzytelności.

Rodzaje:
1. zastaw umowny ? powstaje na podst. umowy zastawcy z zastawnikiem. Do jego ustanowienia niezbędne jest wydanie rzeczy wierzycielowi!!! albo osobie trzeciej, na którą strony się zgodziły. Czyli umowa ustanawiająca zastaw jest czynnością realną, chyba, że rzecz znajduje się w dzierżeniu wierzyciela ? wtedy wystarcza sama umowa.
2. zastaw ustawowy ? w określonych przypadkach powstaje na mocy szczególnych przepisów, np. zastaw z art. 670 przysługuje wynajmującemu na zabezpieczenie czynszu na rzeczach ruchomych najemcy, wniesionych do przedmiotu najmu (np. mieszkani), art.432, 588, 701, 802.
3. zastaw skarbowy ? uregulowany w Ordynacji podatkowej z 1997, powstaje na podst. decyzji administracyjnej z dniem wpisu do rejestru zastawów skarbowych w celu zabezpieczenia zobowiązań podatkowych

Sytuacja prawna zastawcy ? choć jest pozbawiony prawa korzystania z rzeczy, może rzeczą rozporządzać (np. zbyć = przenieść własność na rzecz osoby3) i tego uprawnienia nie może zostać pozbawiony na podst. umowy.
Art. 321. 1. Jeżeli rzecz obciążona zastawem zostaje narażona na utratę lub uszkodzenie, zastawca może żądać bądź złożenia rzeczy do depozytu sądowego, bądź zwrotu rzeczy za jednoczesnym ustanowieniem innego zabezpieczenia wierzytelności, bądź sprzedaży rzeczy.
2. W razie sprzedaży rzeczy zastaw przechodzi na uzyskaną cenę, która powinna być złożona do depozytu sądowego.

Sytuacja prawna zastawnika ? nie ma prawa korzystania z rzeczy!!! ale:
Art. 319. Jeżeli rzecz obciążona zastawem przynosi pożytki, zastawnik powinien, w braku odmiennej umowy, pobierać je i zaliczać na poczet wierzytelności i związanych z nią roszczeń. Po wygaśnięciu zastawu obowiązany jest złożyć zastawcy rachunek.

Art. 318. Zastawnik, któremu rzecz została wydana, powinien czuwać nad jej zachowaniem stosownie do przepisów o przechowaniu za wynagrodzeniem. Po wygaśnięciu zastawu powinien zwrócić rzecz zastawcy.

Zaspokojenie zastawnika ? według przepisów o sądowym postępowaniu egzekucyjnym - z sumy uzyskanej ze sprzedaży rzeczy zastawionej:
Art. 312. Zaspokojenie zastawnika z rzeczy obciążonej następuje według przepisów o sądowym postępowaniu egzekucyjnym.

Zastawnik musi uzyskać najpierw tytuł egzekucyjny (a więc wytoczyć odpowiednie powództwo), następnie tytuł wykonawczy i złożyć wniosek egzekucyjny do komornika aby komornik mógł przeprowadzić egzekucję.

Czyli strony NIE MOGĄ się umówić, że sprzedaży rzeczy oddanej w zastaw dokona sam zastawnik albo w razie niewykonania zobowiązania zastawnik stanie się właścicielem rzeczy.

Art. 317. Przedawnienie wierzytelności zabezpieczonej zastawem nie narusza uprawnienia zastawnika do uzyskania zaspokojenia z rzeczy obciążonej. Przepisu powyższego nie stosuje się do roszczenia o odsetki lub inne świadczenia uboczne.

Wygaśnięcie zastawu:
1. przyczyny przewidziane dla ograniczonych p. rzeczowych
2. wygaśnięcie wierzytelności (bo zastaw p. akcesoryjnym)
3. przeniesienie wierzytelności zabezpieczonej zastawem bez przeniesienia zastawu
4. zwrócenie przez zastawnika rzeczy zastawcy

Po wygaśnięciu zastawu zastawnik jest zobowiązany wydać rzecz zastawcy!!!

46. Przedmiot obciążenia, przedmiot zabezpieczenia, akcesoryjność zastawu.

Patrz pyt 45 ? przedmiot zastawu, wierzytelność zabezpieczona zastawem

47. Zastaw rejestrowy ? powstanie, strony stosunku zastawu rejestrowego, przedmiot, akcesoryjność.

Wprowadzony ustawą z 1996 o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów. Zabezpiecza kredyt na cele produkcyjne. ZAMIAST wydania rzeczy wymagany jest wpis do specjalnego rejestru (czyli nie ma elementu wydania rzeczy zastawnikowi)!!! Podobnie jak przy zastawie zwykłym na treść z. rejestrowego składają się 2 uprawnienia:
1. możliwość zaspokojenia się przez wierzyciela z przedmiotu zastawu bez względu na to czyją stał się własnością
2. pierwszeństwo zaspokojenia się przed wierzycielami osobistymi (wyjąwszy te prawa którym z mocy ustawy przysługuje pierwszeństwo szczególne)

Powstanie: umowa między osobą uprawnioną osobą do rozporządzania przedmiotem zastawu a wierzycielem zawarta na piśmie pod rygorem nieważności. Konieczny jest także wpis do rejestru zastawów (ch. konstytutywny), który zastępuje wydanie rzeczy!!! W umowie zastawniczej strony mogą wykreować zobowiązanie zastawcy do niezbywania/ nieobciążania przedmiotu zastawu rejestrowego czyli wyłączyć ze skutkiem wobec osoby trzeciej uprawnienie do rozporządzania zbywalnym przedmiotem zastawu (INACZEJ niż przy zastawie zwykłym, stronom tego zastrzec nie wolno!!!).

Wierzytelność zabezpieczona z. rejestrowym:
Art. 1. 1. Zastaw rejestrowy może być ustanowiony w celu zabezpieczenia wierzytelności:
1) Skarbu Państwa i innej państwowej osoby prawnej,
2) gminy, związku międzygminnego (związku komunalnego) i innej komunalnej osoby prawnej,
3) banku krajowego,
4) banku zagranicznego,
5) osoby prawnej, której celem określonym w ustawie jest udzielanie pożyczek i kredytów,
6) międzynarodowej organizacji finansowej, której członkiem jest Rzeczpospolita Polska,
7) innego podmiotu prowadzącego działalność gospodarczą na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.
2. W sprawach nie uregulowanych w niniejszej ustawie do zastawu rejestrowego stosuje się przepisy Kodeksu cywilnego.

Prawo ustanowienia zastawu rejestrowego przysługuje tylko podmiotom prowadzącym działalność gospodarczą (banki, osoby prawne udzielające kredytów, międzynarodowe organizacje finansowe) i podmiotom prawa publicznego (SP, jednostki samorządu t., państwowe i samorządowe osoby prawne)!!!
Zastaw rejestrowy może zabezpieczać wierzytelność pieniężną wyrażoną w pieniądzu polskim, jak i w walucie obcej. Dopuszczalne jest zabezpieczenie wierzytelności przyszłej lub warunkowej ale tylko do określonej w umowie zastawniczej najwyższej sumy zabezpieczenia.

Przedmiot zastawu r.: (przedmiot zastawu NIE pokrywa się z przedmiotem hipoteki; przedmiot jest rozdzielny)
Art. 7. 1. Przedmiotem zastawu rejestrowego mogą być rzeczy ruchome, z wyjątkiem statków morskich wpisanych do rejestru okrętowego, a także prawa majątkowe, jeżeli są zbywalne.
2. Zastawem rejestrowym można w szczególności obciążyć:
1) rzeczy oznaczone co do tożsamości,
2) rzeczy oznaczone co do gatunku, jeżeli w umowie zastawniczej określona zostanie ich ilość oraz sposób wyodrębnienia od innych rzeczy tego samego gatunku,
3) zbiór rzeczy ruchomych lub praw, stanowiący całość gospodarczą, choćby jego skład był zmienny,
4) wierzytelności,
5) prawa na dobrach niematerialnych,
6) prawa z papierów wartościowych.
3. Zastaw rejestrowy może obejmować także rzeczy lub prawa, które zastawca nabędzie dopiero w przyszłości. W takim przypadku obciążenie tych rzeczy lub praw zastawem rejestrowym staje się skuteczne z chwilą ich nabycia przez zastawcę.

Czyli przedmiotem zastawu rejestrowego mogą być rzeczy ruchome i prawa majątkowe zbywalne, w tym rzeczy i prawa, które zastawca nabędzie w przyszłości.

Zaspokojenie zastawnika z przedmiotu obciążonego zastawem rejestrowym ? odbywa się w drodze sądowego postępowania egzekucyjnego, ale UMOWA zastawnicza może przewidywać zaspokojenie zastawnika w inny sposób przewidziany w ustawie: (inaczej niż przy zastawie zwykłym strony mogą kształtować w umowie swój stosunek prawny w zakresie na ile pozwala im ustawa!!!)
1. przejęcie przez zastawnika na własność przedmiotu zastawu
2. sprzedaż przedmiotu zastawu w drodze przetargu publicznego, który prowadzi notariusz lub komornik
3. pobieranie przez zastawnika dochodu (jakie przynosi przedsiębiorstwo, gdy przedmiot zastawu rejestrowego wchodzi w skład przedsiębiorstwa)
4. przedsiębiorstwo zastawcy zostanie wydzierżawione i zaspokojenie wierzytelności zastawnika z należnego czynszu dzierżawnego

Wygaśnięcie zastawu rejestrowego:
1. gdy wygasa wierzytelność zabezpieczona tym zastawem (ALE strony w umowie zastawniczej mogą zastrzec, że zastaw nie wygaśnie mimo wygaśnięcia wierzytelności ? np. w celu zabezpieczenia tym samym zastawem kolejnej wierzytelności!!! ? WYŁOM W ZASADZIE AKCESORYJNOŚCI ZASTAWU!!!)
2. wykreślenie zastawu r. z rejestru zastawów na wniosek zastawnika
3. w razie przeniesienia wierzytelności na podmiot nieuprawniony do zabezpieczenia swoich roszczeń zastawem rejestrowym
4. na skutek zrzeczenia się tego prawa przez zastawnika lub na skutek rozwiązania umowy zastawniczej przez strony
5. gdy obciążona rzecz ruchoma stała się częścią składową nieruchomości

Po wygaśnięciu zastawu r. podlega on wykreśleniu z rejestru zastawów. Zagadnienie akcesoryjności jest takie samo jak przy z. zwykłym.

Rejestr zastawów ? służy do dokonywania wpisów przewidzianych w ustawie o zastawie r. i rejestrze zastawów (czyli np. wpis o zawarciu umowy zastawniczej czyli ustanowieniu zastawu r.). Wpis = wprowadzenie nowych danych/zmiana/ wykreślenie wpisu. Wpisy dokonywane są na wniosek uprawnionego (zazwyczaj zastawca i zastawnik), mają charakter konstytutywny (wpis jest niezbędną przesłanką aby ustanowić zastaw r.). Rejestry zastawów prowadzą sądy rejonowe ? sądy gospodarcze, mające siedzibę w miastach wojewódzkich (sądem właściwym ? sąd miejsca zamieszkania (siedziby) zastawcy). Zasada formalnej jawności rejestru zastawów ? sąd rejestrowy powinien umożliwić zapoznanie się z wpisami i dokumentami, każdemu kto tego żąda (nikt nie może się powoływać na nieznajomość danych ujawnionych w rejestrze ? domniemanie znajomości danych rejestrowych).

48. Sposoby zaspokojenia zastawnika rejestrowego.
Patrz pyt. 47

49. Powstanie i wygaśnięcie zwykłego zastawu umownego.
Patrz pyt. 45

50. Zastaw jednostronnie ustanawiany.

1. zastaw skarbowy ? rejestrowy, ustanawiany dla zabezpieczenia wierzytelności podatkowych państwa oraz samorządu terytorialnego podst. decyzji administracyjnej. Uregulowany w Ordynacji podatkowej. Powstaje w następstwie konstytutywnego wpisu do rejestru zastawów skarbowych (prowadzonego przez urzędy skarbowe)
2. zastaw zabezpieczający wierzytelności z obligacji ? rejestrowy, do ustanowienia wymagane oświadczenie woli zastawcy i wpis do rejestru zastawów (nie oznacza się zastawników)

51. Hipoteka ? pojęcie, rodzaje, treść, funkcja.

Podobnie jak zastaw chroni przed niebezpieczeństwem niewypłacalności dłużnika. Obok zastawu forma rzeczowego zabezpieczenia wierzytelności. Patrz pyt.44. Hipoteka, jak zastaw, jest prawem rzeczowym akcesoryjnym ? nie może powstać bez wierzytelności, nie może być bez niej przeniesiona, wygaśnięcie wierzytelności zabezpieczonej hipoteką pociąga za sobą wygaśnięcie hipoteki. Uregulowana w ustawie z 1982 o księgach wieczystych i hipotece.

Art. 65. 1. W celu zabezpieczenia oznaczonej wierzytelności można nieruchomość obciążyć prawem, na mocy którego wierzyciel może dochodzić zaspokojenia z nieruchomości bez względu na to, czyją stała się własnością, i z pierwszeństwem przed wierzycielami osobistymi właściciela nieruchomości!!!

Czyli prawo wierzyciela hipotecznego to możność zaspokojenia się z nieruchomości obciążonej. H. nie uprawnia wierzyciela hipotecznego do korzystania z rzeczy, nie daje mu względem niej żadnej władzy faktycznej. Nie ogranicza też właściciela w prawie zbycia lub obciążenia nieruchomości już obciążonej hipotecznie (czyli przed wygaśnięciem hipoteki) = właściciel pomimo ustanowienia hipoteki może swoją nieruchomość (ogólnie przedmiot obciążenia) zbyć lub obciążyć (pomimo istnienia już obciążenia hipotecznego). Czyli właściciel korzysta nadal z nieruchomości obciążonej hipoteką, ALE nie może dokonywać takich czynności faktycznych, które mogłyby doprowadzić do znacznego zmniejszenia wartości nieruchomości obciążonej, że wartość jej spadłaby poniżej wartości zabezpieczonej wierzytelności. W takim wypadku wierzyciel hipoteczny odpowiednie środki prawne = możność przeciwdziałania dewastacji nieruchomości przez właściciela.

Treść hipoteki:
1. pierwszeństwo zaspokojenia z nieruchomości przed wierzycielami osobistymi właściciela nieruchomości, tj. takimi, którzy nie korzystają z zabezpieczenia hipotecznego. Jeśli nieruchomość jest obciążona kilkoma hipotekami, o pierwszeństwie wierzycieli hipotecznych decyduje kolejność złożenia wniosku o wpis do księgi w.
2. skuteczność obciążenia względem każdoczesnego właściciela nieruchomości ? wierzyciel h. może się zaspokoić z nieruchomości obciążonej, choćby jej własność przeszła na inną osobę. Każdoczesny właściciel nieruchomości staję się bowiem dłużnikiem rzeczowym wierzyciela!!!

Przykładowa sytuacja: wierzyciel hipoteczny może mieć 2 dłużników: osobistego (który dług zaciągnął i odpowiada całym swoim majątkiem!!!) i rzeczowego (np. nabywca nieruchomości obciążonej hipotecznie od dłużnika osobistego i on gwarantuje zaspokojenie wierzyciela ale tylko z tej nieruchomości obciążonej = odpowiedzialność jego jest ograniczona do tej nieruchomości). Wierzyciel w takiej sytuacji może żądać zapłaty całego długu od któregokolwiek z dłużników, a zapłata dokonana przez jednego z nich powoduje wygaśnięcie wierzytelności (wierzyciel może uzyskać tylko 1 spłatę od obojętnie którego dłużnika!!!) Stosunek między dłużnikiem osobistym a rzeczowym - solidarność niewłaściwa ? inna jest podstawa solidarności (dłużnik osobisty ? stosunek obligacyjny; natomiast dłużnik rzeczowy ? stosunek hipoteki)

Przedmiot hipoteki:
1. nieruchomość (konkretnie oznaczona)
2. udział współwłaściciela we własności nieruchomości (konkretnie oznaczonej)
3. użytkowanie wieczyste
4. spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu
5. wierzytelność zabezpieczona hipoteką (subintabulat, podzastaw)

Ad.1. hipoteka obciąża ściśle oznaczoną nieruchomość i jej części składowe, przynależności, pożytki cywilne np. czynsz najmu, dzierżawy. Nieruchomości gruntowe i lokalowe mogą być zawsze przedmiotem hipoteki. Co do nieruchomości budynkowych mogą zachodzić wyjątki, np. 1. własność budynków rolniczej spółdzielni produkcyjnej wzniesionej na użytkowanym przez nią gruncie NIE jest przedmiotem hipoteki!!! Prawo własności budynków jest bowiem prawem związanym z użytkowaniem, nie może być zatem przedmiotem samodzielnego obrotu. NIE może być również obciążone hipoteką razem z prawem użytkowania, ponieważ użytkowanie nie jest wymienione jako przedmiot hipoteki.
2. nieruchomości stanowiące własność użytkownika wieczystego = nie mogą być przedmiotem samodzielnego obrotu. Własność tych nieruchomości może być obciążona hipoteką ale TYLKO z prawem głównym (z prawem użytkowania wieczystego)!!!

Ad.2 część ułamkowa nieruchomości może być przedmiotem hipoteki, jeżeli stanowi udział współwłaściciela!!! Nie można obciążyć ułamkowej części nieruchomości jeśli należy do 1 właściciela, ani tez gdy współwłasność ma charakter łączny (bo tam nie ma udziałów). Współwłaściciel może obciążyć swój udział tylko w całości (zgoda pozostałych współwłaścicieli nie jest wymagana).

Ad.3 w tym wypadku hipoteka obejmuje też budynki i urządzenia na użytkowanym gruncie, stanowiące własność użytkownika wieczystego. Dopuszczalne jest ustanowienie hipoteki na udziale w użytkowaniu wieczystym przysługującym kilku osobom. Hipoteka na użytkowaniu wieczystym GAŚNIE wraz z wygaśnięciem u.w. W takim wypadku wierzycielom hipotecznym przysługuje ustawowe prawo zastawu na roszczeniach użytkownika wieczystego o wynagrodzenie za wzniesione lub nabyte przez niego budynki, których własność utracił wskutek wygaśnięcia użytkowania wieczystego gruntu. W przypadku zaś wygaśnięcia u.w. wskutek nabycia przez użytkownika wieczystego własności nieruchomości ? hipoteka na u.w. nie wygasa, a STAJE się hipoteką na nieruchomości.

Ad.4 ustawa wymienia za przedmiot hipoteki własnościowe spółdzielcze prawo do lokalu mieszkalnego, spółdzielcze prawo do lokalu użytkowego, prawo do domu jednorodzinnego. Z uwagi jednak na zmiany w przepisach, ilekroć w dotychczasowych przepisach jest mowa o własnościowym spółdzielczym prawie do lokalu mieszkalnego, spółdzielczym prawie do lokalu użytkowego, prawie do domu jednorodzinnego, należy przez to rozumieć spółdzielcze własnościowe prawdo lokalu. Można obciążyć hipoteką udział w spółdzielczym własnościowym prawie do lokalu, gdy prawo to należy do kilku osób. Aby ustanowić hipotekę konieczne jest założenie księgi w. dla spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu i dokonanie w niej wpisu hipoteki.

Ad.5 dłużnik gwarantuje swoją wierzytelnością zabezpieczoną hipotecznie realizację zobowiązania, jakie zaciąga = wierzyciel wstępuje w sytuację swojego dłużnika (będącego jednocześnie wierzycielem hipotecznym).

Wierzytelność zabezpieczona hipoteką ? musi być pieniężna (o ściśle oznaczonej wysokości) ? ale wyjątek: hipoteka kaucyjna (zabezpiecza wierzytelność o wysokości nieustalonej do oznaczonej sumy pieniężnej najwyższej). Zobowiązania pieniężne na obszarze RP powinny być wyrażone w walucie polskiej. Jeżeli jednak wierzytelność została wyrażona w innym pieniądzu niż polska waluta, to hipoteka powinna być wpisana w tej samej walucie obcej.

Hipoteka zabezpiecza również roszczenia o odsetki nie przedawnione oraz przyznane koszty postępowania.

Z tego wynika przedmiot zabezpieczenia:
1. wierzytelność pieniężna (również może to być wierzytelność przyszła lub warunkowa)
2. roszczenia o odsetku nie przedawnione
3. przyznane koszty postępowania

!!! przedawnienie wierzytelności zabezpieczonej hipoteką nie pozbawia wierzyciela hipotecznego prawa do zaspokojenia się z nieruchomości obciążonej!!! HIPOTEKA CHRONI PRZED SKUTKAMI PRZEDAWNIENIA.

Zaspokojenie wierzyciela h. z nieruchomości następuje według przepisów o sądowym postępowaniu egzekucyjnym, chyba że z nieruchomości dłużnika jest prowadzona egzekucja przez administracyjny organ egzekucyjny (bowiem istnieje możliwość prowadzenia egzekucji administracyjnej)= zaspokojenie wierzyciela z sumy uzyskanej z dokonanej przez organ egzekucyjny sprzedaży nieruchomości. Ogólnie egzekucja jest jedynym sposobem zaspokojenia wierzyciela:
1. wierzyciel hipoteczny najpierw musi wytoczyć powództwo o zasądzenie swojej należności
2. uzyskanie tytułu wykonawczego (wyrok zostaje zaopatrzony klauzulą wykonalności)
3. taki wyrok kieruje się do komornika sądowego w celu wszczęcia egzekucji

Art. 1025 k.p.c. wprowadza kolejność zaspokojenia z egzekucji ? 1. koszty egzekucyjne 2. należności alimentacyjne 3. należności za pracę 4. należności wynikające z hipoteki morskiej 5. należności wynikające z hipoteki i zastawu rejestrowego itd.?Hipoteka jest zaszeregowana jako uprzywilejowana w stosunku do innych kategorii praw rzeczowych.

Rodzaje hipoteki:
1. umowna
2. przymusowa
3. ustawowa
Niezależnie od sposobu powstania można wskazać na szczególne rodzaje hipoteki:
4. kaucyjna
5. łączna

Ochrona hipoteki:
1. obowiązki właściciela nieruchomości ? nie może dokonywać takich czynności, które mogłyby pociągnąć za sobą zmniejszenie jej wartości poniżej zabezpieczonej wierzytelności
2. uprawnienia wierzyciela hipotecznego ? możność przeciwdziałania dewastacji nieruchomości przez właściciela (gdy właściciel nie dostosuje się do żądać wierzyciela, ten może wystąpić o niezwłoczne zaspokojenie z nieruchomości, choćby wierzytelność nie była jeszcze wymagalna).

52. Przedmiot obciążenia, przedmiot zabezpieczenia, akcesoryjność hipoteki, zaspokojenie wierzyciela hipotecznego.
Patrz pyt. 51 przedmiot hipoteki, wierzytelność zabezpieczona hipotecznie, zaspokojenie wierzyciela h.

53. Powstanie i wygaśnięcie hipoteki.

Rodzaje hipoteki:
1.umowna
2.przymusowa
3.ustawowa

Niezależnie od sposobu powstania można wskazać na szczególne rodzaje hipoteki:
4.kaucyjna
5.łączna

Ad.1. służy uzyskaniu i zabezpieczeniu kredytu. Powstaje na podst. umowy wierzyciela z właścicielem nieruchomości lub z innym uprawnionym (jeśli hipoteka ma obciążyć nie nieruchomość, a inne prawo). Oświadczenie właściciela/innej osoby uprawnionej ma być złożone w formie aktu notarialnego pod rygorem nieważności. Oświadczenia wierzyciela może być złożone w dowolnej formie, nawet w sposób dorozumiany, np. przez złożenie wniosku o wpis hipoteki do księgi wieczystej. Do ustanowienia hipoteki umownej niezbędny jest wpis do księgi wieczystej o charakterze konstytutywnym!!!

Ad.2. zabezpiecza egzekucję wierzytelności już istniejącej. Ustanawia się ją najczęściej wbrew woli dłużnika = na jednostronny wniosek wierzyciela, którego podstawą jest tytuł wykonawczy (wydany w sądowym/administracyjnym postępowaniu egzekucyjnym). Na podst. tego tytułu można uzyskać hipotekę na wszystkich nieruchomościach dłużnika (wierzyciel może żądać obciążenia hipoteką przymusową każdej nieruchomości z majątku dłużnika, ale musi wskazać, w jakiej części jego wierzytelność będzie zabezpieczona na każdej z nieruchomości). H. przymusową można też uzyskać na podstawie tymczasowego zarządzenia sądu, postanowienia prokuratora, na mocy przepisów szczególnych na podst. decyzji (choćby nie ostatecznej) albo zarządzenia zabezpieczenia dokonanego na podst. przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji!!! Przy hipotece przymusowej ? jak w przypadku h. umownej - konieczny jest wpis do księgi wieczystej o ch. konstytutywnym. * hipoteka przymusowa na nieruchomości SP może być ustanowiona tylko w wypadkach przewidzianych w przepisach ustawowych*

Hipoteka przymusowa może mieć dwojaki charakter: hipoteki zwykłej lub kaucyjnej.
H. przymusowa zwykła wpisana jest w księdze wieczystej na podst. dokumentu stwierdzającego ostatecznie istnienie i wysokość wierzytelności, np. prawomocne orzeczenie sądu, ugoda zawarta przed sądem, akt notarialny, w którym dłużnik poddał się egzekucji, ostateczne decyzje administracyjne.
H. przymusowa kaucyjna jest wpisana w księdze w. na podst. nieprawomocnego orzeczenia sądu, tymczasowego zarządzenia sądu zabezpieczającego powództwo na czas trwania toczącego się procesu, postanowienia prokuratora, gdyż w momencie jej ustanowienia nie wiadomo na pewno, czy wierzytelność istnieje i w jakiej wysokości.

Ad.3. w praktyce nie występuje. Obecnie h. ustawową przewidują tylko 2 przepisy (jeden w k.p.c., drugi w ustawie o postępowaniu egzekucyjnym w administracji).

Ad.4. wyjątek od zasady, że hipoteka zabezpiecza wierzytelność ściśle oznaczoną, już istniejącą. H. kaucyjna zabezpiecza wierzytelność o wysokości jeszcze nie ustalonej do wysokości ustalonej sumy najwyższej. Może powstać na postawie umowy lub jako hipoteka przymusowa, w wypadkach w ustawie określonych. W szczególności może zabezpieczać:
a) wierzytelności istniejące lub mogące powstać z określonego stosunku prawnego (np. z tytułu należnych w przyszłości alimentów, spłat spadkowych, odszkodowań o nieustalonej jeszcze wysokości) i roszczenia związane z wierzytelnością hipoteczną (np. odsetki)
b) wierzytelności z dokumentów zbywalnych przez indos (wierzytelności z czeku lub weksla), nawet gdy wysokość wierzytelności jest z góry ustalona

Hipoteka kaucyjna może się przekształcić w h. zwykła, gdy istnienie wierzytelności i jej wysokość zostaną ustalone. Utrata przez wierzytelność zabezpieczoną hipoteką zwykła charakteru wierzytelności o ustalonej wysokości może spowodować zmianę hipoteki zwykłej na kaucyjną.

Ad.5. Zabezpieczenie 1 wierzytelności na kilku nieruchomościach. Może powstać z mocy samego prawa w razie podziału nieruchomości obciążonej hipoteką na kilka mniejszych nieruchomości!!! Hipoteka łączna ciąży w całości na wszystkich nieruchomościach utworzonych przez podział. Skutki jej powstania polegają na tym, że wierzyciel może żądać zaspokojenia całej wierzytelności z 1 z obciążonych nieruchomości, z każdej lub z niektórych z nich w dowolnych częściach albo też może dokonać podziału hipoteki między poszczególne nieruchomości.
Można ustanowić hipotekę umowną łączną ? umowa wierzyciela z właścicielem (właścicielami) kilku nieruchomości. Zastosowanie mają ogólne zasady powstania hipoteki umownej ? np. wpis do księgi w. o ch. konstytutywnym!
W zasadzie NIE możliwe jest ustanowienie hipoteki przymusowej łącznej ? 2 wyjątki:
- gdy nieruchomości te są już obciążone inną hipoteką łączną
- gdy nieruchomości te stanowią własność dłużników solidarnych

Wygaśnięcie hipoteki:
1. wygaśnięcie wierzytelności (bo hipoteka jest p. akcesoryjnym) z różnych przyczyn: zapłata, zwolnienie z długu, ważne złożenie przedmiotu do depozytu sądowego. W takim wypadku wierzyciel obowiązany jest dokonać czynności umożliwiających wykreślenia hipoteki z księgi w., np. pokwitować spłatę długu.
2. bezpodstawne wykreślenie hipoteki z księgi w. ? hipoteka wygasa po upływie 10 lat od wykreślenia jej z księgi w. bez podstawy prawnej, jeśli w tym czasie nie nastąpi przywrócenie wpisu.
3. zniesienie hipoteki ? przez czynność prawną, choć wierzytelność nadal istnieje = jednostronne oświadczenie wierzyciela hipotecznego właścicielowi nieruchomości, że zrzeka się hipoteki (niezbędne jest wykreślenie jej z księgi w.)
4. konfuzja ? zlanie się praw, jeżeli hipoteka przejdzie na właściciela nieruchomości obciążonej lub jeśli wierzyciel hipoteczny nabędzie własność nieruchomości obciążonej
5. wskutek złożenia zabezpieczonej kwoty do depozytu sądowego
6. w innych szczególnych wypadkach (np. wywłaszczenia nieruchomości obciążonej h.)

Prawo posuwania się hipoteki naprzód ? gdy nieruchomość jest obciążona kilkoma hipotekami, w przypadku wygaśnięcia jednej z nich obowiązuje prawo posuwania się hipoteki naprzód, np. wygasa hipoteka znajdująca się na 1 miejscu, to na jej miejsce przesuwa się hipoteka znajdująca się dotychczas na 2 miejscu itd.

54. Hipoteka łączna.
55. Hipoteka przymusowa.
56. Hipoteka kaucyjna.
Patrz pyt. 53

57. Hipoteka jednostronnie ustanawiana.

1. hipoteka na zabezpieczenie obligacji ? uregulowana w ustawie o obligacjach; do ustanowienia h. zabezpieczającej wierzytelności obligatariuszy wystarcza oświadczenie woli właściciela nieruchomości w formie aktu notarialnego; w oświadczeniu imiennie obligatariuszy się nie oznacza. Również niezbędny jest wpis do księgi w. (jak ogólnie do ustanowienia hipoteki)),
2. hipoteka przymusowa ? z inicjatywy wierzyciela bez zgody dłużnika (w pyt. 53)

58. Hipoteka bankowa.

Jest do również hipoteka umowna, służąca zabezpieczeniu wierzytelności banku z tytułu udzielonych kredytów i pożyczek. Do ustanowienia hipoteki na rzecz banku wystarczy złożenie przez właściciela nieruchomości oświadczenia w formie pisemnej pod rygorem nieważności!!! (A NIE formy aktu n.) Podstawą wpisu do księgi w. hipoteki bankowej jest dokument wystawiony przez bank, stwierdzający istnienie takiej wierzytelności.

59. Księgi wieczyste ? pojęcie, funkcja, treść (działy).

Urzędowe rejestry mające za zadanie ujawnienie stanu prawnego dotyczącego nieruchomości, a także spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu. Z wpisami do księgi w. czasem wiążą się skutki prawnomaterialne!!!, np. wpis do księgi w. może być w pewnych przypadkach konieczną przesłanką powstania prawa rzeczowego (charakter konstytutywny wpisu). Księgi wieczyste NIE podlegają zniszczeniu po upływie określonego terminu. Ich funkcja obecnie jest bardzo znacząca bowiem ustalenie stanu prawnego w powszechnie dostępnych księgach w. jest podstawą bezpieczeństwa obrotu gospodarczego i zabezpieczenia kredytu hipotecznego (znaczenie społeczno ? gospodarcze).

Prawna regulacja ksiąg wieczystych ? ustawa z 1982 o księgach wieczystych i hipotece, k.p.c. w rozdziale ?Postępowanie wieczystoksięgowe?, ustawa z 2003 o przeniesieniu treści księgi wieczystej do struktury księgi wieczystej prowadzonej w systemie informatycznym a także w rozporządzeniach Ministra Sprawiedliwości.

Treść księgi w. ? wpisy (adnotacje ujawniające stan prawny) = jednocześnie wpisy to orzeczenia merytoryczne w postępowaniu wieczystoksięgowym; ujawniają powstanie/przeniesienie/zmianę/ustanie praw rzeczowych, prawa obligacyjne tylko gdy przepis szczególny tak stanowi. Wpisem jest również wykreślenie. W księdze w. wpisuje się też dane faktyczne (charakter informacyjny) ? położenie i obszar nieruchomości, jej przeznaczenie.

Wpisu dokonuje na wniosek sędzia/referendarz sądowy na podst. dokumentu z podpisem notarialnie poświadczonym (jeżeli przepisy nie przewidują innej formy dokumentu), z urzędu jedynie gdy przepis szczególny tak przewiduje np. wzmianka o apelacji i kasacji.

Rozróżniamy:
a) wpisy ostateczne i tymczasowe ? ostateczne kończą postępowanie wieczystoksięgowe (np. wpis p.własności, wykreślenie hipoteki); tymczasowe zabezpieczają wynik postępowania (np. wpis hipoteki przymusowej na podst. tymczasowego zarządzenia sądu)
b) wpisy deklaratoryjne i konstytutywne ? deklaratoryjne są reguła, ujawniają stan prawny i nie mają ch. prawotwórczego; konstytutywne mają ch. prawotwórczy ? ich dokonanie jest warunkiem powstania/zmiany/wygaśnięcia/przeniesienia prawa (np. hipoteki, użytkowania wieczystego, odrębnej własności lokalu)

Kognicja sądu wieczystoksięgowego ? sąd bada zasadność wniosku przede wszystkim od strony formalnej (treść wniosku, treść i forma dołączonych do wniosku dokumentów, treść księgi w.), NIE kontroluje merytorycznej zasadności orzeczenia sądu będącego podstawą wpisu, czy też prawidłowości dołączonej decyzji administracyjnej.

Budowa księgi wieczystej ? 4 działy:
I dział ? oznaczenie nieruchomości (położenie, obszar, przeznaczenie) i prawa związane z nieruchomością (np. służebności gruntowe)
II dział ? osoba właściciela i ewentualnie użytkownik wieczysty
III dział ? ograniczone prawa rzeczowe obciążające nieruchomość, wyjątkiem hipotek; wpisy ograniczeń w rozporządzaniu nieruchomością/użytkowaniem wieczystym; wpisy innych praw i roszczeń
IV dział ? hipoteki (nie mogą powstać bez wpisu w księdze w.)

Podział księgi na działy (te z kolei dzielą się na łamy) ma tylko charakter porządkowy = dokonanie wpisu w niewłaściwym dziale nie powoduje jego nieważności.

60. Sposoby prowadzenia ksiąg wieczystych; system tradycyjny i informatyczny.

Prowadzenie ksiąg w. należy do właściwości sądów rejonowych. Sądem właściwym jest sąd miejsca położenia nieruchomości. Przy każdej księdze w. prowadzi się akta księgi wieczystej = zbiór dokumentów (dokumenty i pisma dotyczące nieruchomości). Oprócz tego istnieje jeszcze innym zbiór dokumentów ? zwany dla odróżnienia samodzielnym zbiorem dokumentów (rejestr zastępujący księgę w., prowadzony jest on dla nieruchomości nie mających urządzonych ksiąg w.). Obecnie znaczenie samodzielnego zbioru dokumentów maleje, gdyż ustawodawca nakazuje traktować wnioski o złożenie dokumentu do zbioru jak o zgłoszenie wniosku o założenie księgi w.

Księgi w. prowadzi się według ustalonych wzorów (podział księgi na działy). Ale dotychczasowe wpisy dokonywane pismem ręcznym zastępowane są wydrukiem komputerowym o treści odpowiadającej poszczególnym działom księgi. Dodany nowelą z 2001 artykuł ustawy o księgach hipotecznych i hipotece, przewiduje że księgi w. mogą być zakładane i prowadzone także w systemie informatycznym (ma to usprawnić zakładanie i prowadzenie ksiąg w. w dzisiejszych czasach, ale przy zachowaniu wszystkich cech ksiąg w. prowadzonych w systemie tradycyjnym). Minister sprawiedliwości wyznacza sądy, które zakładają i prowadzą księgi w. w systemie informatycznym (aktualnie jest ich kilkadziesiąt, reszta dalej prowadzi w systemie tradycyjnym).
Równoległe zaistniała potrzeba zastąpienia tradycyjnych ksiąg w. nowoczesnym systemem komputerowym. Ustawa z 2003 o przenoszeniu treści księgi w. do struktury księgi w. prowadzonej w systemie informatycznym reguluje zasady i tryb dokonywania czynności służących temu przenoszeniu. Te czynności zostały określone w ustawie jako migracja ksiąg wieczystych. Przenoszenia treści tradycyjnej księgi wieczystej dokonuje Ośrodek Migracji Ksiąg Wieczystych (jednostka s. okręgowego). Po dokonaniu migracji, prowadzenie ksiąg w. z zastosowaniem zasad systemu informatycznego należy nadal do właściwości s. rejonowego.
Prowadzenie ksiąg w. systemie informatycznym wiąże się z utworzeniem przez Ministra Sprawiedliwości centralnej bazy danych ksiąg wieczystych (ogólnokrajowy zbiór ksiąg wieczystych). Natomiast Centralna Informacja Ksiąg Wieczystych ma udostępnić k.w. i umożliwić ich jawność = bezpośredni wgląd do księgi w. prowadzonej w systemie informatycznym oraz ma wniosek osób zainteresowanych wydaje dokumenty (odpisy i zaświadczenia).

Obecnie system informatyczny nie został jeszcze wprowadzony we wszystkich sądach, ale podejmowane są działania aby swym zasięgiem obejmował coraz większą liczbę sądów.

61. Formalnoprawne zasady ksiąg wieczystych.

1.zasada powszechności ksiąg wieczystych ? w naszym ustawodawstwie nie została w pełni zrealizowana, tzn. NIE MA obowiązku zakładania i prowadzenia k.w. dla KAŻDEJ nieruchomości! Aczkolwiek istnieje szereg unormowań, które służą coraz szerzej realizacji tej zasady ? przepisy, które uzależniają postanie/zmianę/przeniesienie prawa rzeczowego od wpisu do k.w. (np. ustanowienie odrębnej własności lokalu, hipoteki, zmiana pierwszeństwa ograniczonego prawa rzeczowego, ustanowienie/przeniesienie użytkowania wieczystego). Ustawa o księgach w. i hipotece nakłada na właściciela nieruchomości obowiązek niezwłocznego złożenia wniosku o ujawnienie swojego prawa w księdze w. ? prowadzi on do założenia k.w. z chwilą dokonania 1 wpisu. Obecnie księgi w. są coraz bardziej rozpowszechnione.

2.realny system ksiąg wieczystych ? dla każdej nieruchomości prowadzi się ODRĘBNĄ k.w. (także dotyczy n. lokalowych, nie ma ksiąg zbiorowych) = księgi związane są z nieruchomością, a NIE osobą właściciela.

Przy odrębnej własności lokali istnieją obok siebie księgi w.: dla macierzystej nieruchomości gruntowej (wpisy dotyczące nieruchomości wspólnej) i dla poszczególnych nieruchomości lokalowych.

Przy n. budynkowej ? dla nieruchomości gruntowej oddanej w użytkowanie wieczyste i dla znajdującego się na takich gruncie budynku, który stanowi odrębną nieruchomość (własność wieczystego użytkownika gruntu) prowadzi się wspólną księgę wieczystą.

K.s. prowadzi się też dla spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu!!!

3.zasada formalnej jawności ksiąg wieczystych ? każdy ma możliwość zapoznania się z treścią k.w., ale musi mieć to miejsce w sądzie, można robić wypisy i notatki. Natomiast akta księgi wieczystej (zbiór dokumentów) może przeglądać JEDYNIE osoba, która wykaże interes prawny, np. osoba, której prawo jest wpisane albo wykreślone z k.w.; osoba, która zamierza dokonać cz.p. dotyczącej praw i obowiązków ujawnionych w księdze w.; notariusz?Z tego wynika, że nikt NIE może podnieść zarzutu powołując się na nieznajomość wpisów w k.w. ani wniosków, o których uczyniono w k.w. wzmiankę.

4.w księgach wieczystych ujawnia się prawa rzeczowe ? p. własności, użytkowania wieczyste, ograniczone p. rzeczowe: użytkowanie, służebności, hipoteka, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu; a także w wypadkach w przepisach ustawowych przewidzianych w k.w. mogą być ujawnione prawa osobiste i roszczenia (prawa obligacyjne, które mają charakter praw podmiotowych względnych np. najem, dzierżawa, dożywocie, prawo odkupu, pierwokupu, roszczenie o ustanowienie odrębnej własności lokalu).

62. Zasady materialnoprawne ksiąg wieczystych.

1. zasada wpisu
2. zasada rękojmi wiary publicznej ksiąg wieczystych
3. zasada domniemań związanych z wpisem
4. zasada pierwszeństwa praw rzeczowych ograniczonych, wpisanych do księgi wieczystej
5. zasada skuteczności względem osób trzecich praw i roszczeń osobistych, wpisanych do ksiegi

Ad.1.w naszym ustawodawstwie zasada ta została przyjęta w ograniczonym zakresie, tzn. z reguły zmiany stanu prawnego nieruchomości następują niezależnie od wpisu w księdze w. ? wpis ma zatem charakter deklaratoryjny. Tylko WYJĄTKOWO, gdy przepis szczególny tak stanowi, wpis jest konieczną przesłanką nabycia/zmiany/wygaśnięcia prawa rzeczowego ? ma ch. prawotwórczy (konstytutywny):
1. powstanie/ przeniesienie użytkowania wieczystego
2. ustanowienie odrębnej własności lokali
3. ustanowienie hipoteki
4. przeniesienie ograniczonego prawa rzeczowego, jeżeli jest ono wpisane do księgi w.

ad.2. celem tej zasady jest ochrona nabywcy w dobrej wierze: w razie niezgodności między stanem prawnym nieruchomości ujawnionym w księdze w. a rzeczywistym stanem prawnym treść księgi rozstrzyga na korzyść tego, kto przez czynność prawną z osobą uprawnioną według księgi nabył własność/inne prawo rzeczowe!!!

Zastosowanie rękojmi wiary publicznej k.w. zależy od spełnienia kilku przesłanek:
- ochrona ta dotyczy nabycia własności/innych praw rzeczowych. Przepisy te stosuje się również do innych rozporządzeń prawami jawnymi z księgi wieczystej. Rękojmię stosuje się do sytuacji, gdy na podstawie wpisanego prawa zostaje spełnione świadczenie na rzecz osoby uprawnionej według treści księgi wieczystej = np. spłata wierzytelności hipotecznej do rąk wierzyciela hipotecznego jest prawnie skuteczne, choćby stan prawny ujawniony w księdze wieczystej był sprzeczny z rzeczywistym stanem prawnym
- ochronie podlega tylko nabycie w drodze czynności prawnej!!! A NIE np. nabycie w trybie egzekucji, dziedziczenia ustawowego
- chroni nabycie pod tytułem szczególnym (przedmiotem nabycia jest określone prawo) a NIE pod tytułem ogólnym
- nabycie musi być odpłatne
- nabywca musi być w dobrej wierze

Rękojmię wiary publicznej ksiąg wieczystych wyłączają: wzmianka o wniosku, o skardze na orzeczenie referendarza, o apelacji i kasacji, ostrzeżenie dotyczące niezgodności stanu prawnego ujawnionego w księdze w. z rzeczywistym stanem prawnym

Ustawa o księgach w. i hipotece wymienia prawa, przeciwko którym rękojmia wiary publicznej ksiąg wieczystych nie działa (prawa te są skuteczne względem nabywcy nieruchomości, choćby nie były ujawnione w księdze w.):
a) prawa obciążające nieruchomość z mocy ustawy niezależnie od wpisu (np. hipoteka ustawowa)
b) prawo dożywocia (art. 908)
c) służebności ustanowione na podst. decyzji administracyjnej (np. przy wywłaszczeniu), służebności drogi koniecznej lub ustanowionej w związku z przekroczeniem granicy przy wznoszeniu budynku/innego urządzenia

Ad.4. domniemania, że:
- prawo jawne z księgi w. jest wpisane zgodnie z rzeczywistym stanem prawnym
- prawo wykreślone z księgi w. nie istnieje

Domniemania odnoszą się tylko do praw wpisanych do księgi, a nie danych faktycznych. Może się na nie (domniemania) powoływać każda osoba, która ma interes prawny w tym. Domniemania te są obalalne!!!

Ad.5. gdy nieruchomość jest obciążona więcej niż 1 ograniczonym prawem rzeczowym może dojść do kolizji tych praw = istnieje niemożność całkowitej realizacji zbiegających się praw. Natomiast zasada pierwszeństwa praw rz. ograniczonych wpisanych do księgi w. decyduje, które prawo najpierw podlega realizacji. O pierwszeństwie rozstrzyga wpis do księgi w. Ograniczone prawo rzeczowe ujawnione w księdze w. ma pierwszeństwo przed prawem nie ujawnionym, bez względu na czas jego powstania. W przypadku gdy oba prawa są ujawnione w księdze w. decyduje chwila złożenia wniosku o wpis do właściwego sądu (godzina i minuta złożenia wniosku). Prawa wpisane na podst. wniosków złożonych jednocześnie mają równe pierwszeństwo.

Ad.6. w księdze wieczystej mogą być ujawnione prawa osobiste i roszczenia, a w szczególności:
1. prawo najmu, dzierżawy, pierwokupu, odkupu, prawo dożywocia
2. roszczenie o przeniesienie własności nieruchomości/użytkowania wieczystego lub o ustanowienie ograniczonych praw rzeczowych
3. roszczenie wynikające z określenia zarządu lub sposobu korzystania z nieruchomości przez współwłaścicieli/wieczystych użytkowników
4. roszczenie współwłaścicieli wyłączające uprawnienie do żądania zniesienia współwłasności
5. wierzytelności banku hipotecznego zabezpieczone hipoteką i informacje, że zostały one wpisane do rejestru zabezpieczenia hipotecznych listów zastawnych
6. timesharing

Konsekwencją ujawnienia tych praw i roszczeń w k.w. jest to, że uzyskują one skuteczność względem praw nabytych po ich ujawnieniu, z wyjątkiem służebności drogi koniecznej i służebności ustanowionej w związku z przekroczeniem granicy przy wznoszeniu budynku/innego urządzenia. Do pierwszeństwa praw osobistych i roszczeń ujawnionych w księdze w. stosuje się odpowiednio przepisy o pierwszeństwie ograniczonych p. rzeczowych. Przykładowo: ujawnienie prawa dzierżawy ma ten skutek, że nowy właściciel nieruchomości wstępuje w stosunek obligacyjny z umowy dzierżawy poprzedniego właściciela.

63. Ewidencja gruntów i budynków, kataster.
Ewidencja gruntów i budynków, jest obok ksiąg w., rejestrem nieruchomości. Reguluje go ustawa z 1989 ? Prawo geodezyjne i kartograficzne i rozporządzenie wykonawcze z 2001 w sprawie ewidencji gruntów i budynków. Ewidencja g. i b. prowadzona jest przez starostów. Informacje w niej zawarte są jawne. Dokumentami urzędowymi w tym wypadku są wyrysy i wypisy (wydruki) i kopie map ewidencyjnych. Ewidencję prowadzi się dla poszczególnych jednostek ewidencyjnych, którymi w zasadzie są gminy ? jednostka taka dzieli się na obręby. Ewidencja jest zbiorem danych mających postać mapy ewidencyjnej i rejestrów oraz dokumentów uzasadniających wpisy do tych rejestrów. Cel (inny niż przy księgach w.) ? ustalenie danych umożliwiających państwu wykonywanie zadań związanych z gospodarką zasobami ziemi, ujawnianie danych faktycznych! (położenie gruntów, granice, obszar, rodzaj użytków (np. grunty orne, sady, wody, lasy, nieużytki) i klasa gruntów; co do budynków (i wyodrębnionych lokali) ? położenie, przeznaczenie, rok ukończenia budowy, szczegółowy opis a także osoba właściciela i osoba, która faktycznie włada nieruchomością). Przede wszystkim znaczenie informacyjne ? podstawa planowania gospodarczego i przestrzennego, wymiaru podatków i innych działań administracji rządowej i samorządowej. Dane te także podstawa wpisu do działu I księgi wieczystej.

Zasady:
1. wiarygodności ewidencji gruntów ? dane są w jakimś sensie pewne, wiążące dla admin. rządowej i samorządowej
2. powszechności ? ewidencja obejmuje wszystkie grunty
3. jednolitości ? 1 system prowadzenia ewidencji dla całego państwa
4. zupełności ? w ewidencji ujawnia się wszystkie działki jednostki ewidencyjnej, wpisy są w stanie stałej aktualności
5. jawności ? dane ogólnie dostępne, choć odpisy/wypisy/wyrysy tylko dla określonego grona

Przewiduje się, że w przyszłości ewidencja g. i b. zostanie przekształcona w kataster nieruchomości, w którym oprócz danych zawartych w dzisiejszej ewidencji określona będzie tzw. katastralna wartość nieruchomości dla celów podatku od nieruchomości naliczanego od wartości nieruchomości. Aczkolwiek ustawodawca zastrzega, że do czasu przekształcenia w kataster istniejącej ewidencji g. i b. przez ?kataster? w przepisach wieczystoksięgowych (w ustawie o księgach w. i hipotece) rozumie się tę ewidencję.

64. Postaci faktycznego władztwa nad rzeczą.

1. posiadanie:
a) związane z wykonywanie prawa (np. własność)
b) nie związane z wykonywaniem prawa
2. dzierżenie
3. władztwo prekaryjne

ad.2. władanie rzeczą nie dla siebie, ale w imieniu innej osoby (inne animus), w cudzym interesie (np. przedstawiciel ustawowy)

ad.3. forma grzecznościowa! Nie ma węzła prawnego!!! np. ktoś komuś pożycza auta, bo ten musi się szybko udać do szpitala, ktoś pozwala znajomemu zamieszkać u niego na kilka dni?NIE MA STOSUNKU PRAWNEGO WOGULE!!!

65. Posiadanie ? pojęcie,rodzaje.

Forma faktycznego władztwa nad rzeczą.
Art. 336. Posiadaczem rzeczy jest zarówno ten, kto nią faktycznie włada jak właściciel (posiadacz samoistny), jak i ten, kto nią faktycznie włada jak użytkownik, zastawnik, najemca, dzierżawca lub mający inne prawo, z którym łączy się określone władztwo nad cudzą rzeczą (posiadacz zależny).

2 elementy składają się na posiadanie:
1. corpus ? fizyczny element posiadania, stan faktyczny polegający na tym, że rzecz faktycznie jest we władaniu tej osoby i ma ona możliwość korzystania z rzeczy
2. animus ? psychiczny element posiadania, wola wykonywania względem rzecz określonego prawa dla siebie

Rodzaje posiadania:
- samoistne i zależne ? posiadacz samoistny włada rzeczą jak właściciel; posiadacz zależny włada rzeczą w granicach innego prawa (NIE prawa własności), z którym łączy określone władztwo nad rzeczą (np. jak najemca, dzierżawca, użytkownik wieczysty). Gdy posiadacz faktycznie korzysta z cudzej nieruchomości w zakresie odpowiadającym treści służebności (np. przejazdu, czerpania wody ze studni sąsiada) jest posiadaczem służebności
- prawne i bezprawne ? pierwsze odpowiada prawu (np. posiadacz samoistny jesd jednocześnie właścicielem rzeczy; posiadacz zależny jest najemcą); drugie jest niezgodne z prawem (np. nieformalny nabywca nieruchomości, złodziej, paser)
- niewadliwe i wadliwe ? pierwsze posiadacz nabywa od dotychczasowego posiadacza albo w sposób pierwotny (np. objęcie w posiadanie rzeczy niczyjej); drugie zostało uzyskane samowolnie, wbrew woli dotychczasowego posiadacza (np. kradzież rzeczy)
- w dobrej i złej wierze ? w pierwszym posiadacz jest przekonany, że przysługuje mu do tego prawo, a to przekonanie jest usprawiedliwione okolicznościami (np. posiadaczem w dobrej wierze jest nabywcą nieruchomości, który nie wie że umowa zawarta w formie aktu notarialnego jest nieważna z powodu wady oś. woli); posiadacz w złej wierze wie, że uprawnienie do władania rzeczą mu nie przysługuje albo brak takiej świadomości jest spowodowany niedbalstwem (np. posiadaczem w złej wierze jest złodziej, osoba która nabyła rzecz za niską cenę od przygodnego sprzedawcy, osoba, która uzyskała posiadanie w następstwie umowy przeniesienia własności nieruchomości BEZ zachowania formy aktu notarialnego)

Współposiadanie ? posiadanie jest wykonywane przez kilka osób; również może być samoistne lub zależne

Postaci współposiadania:
- takie, które wymaga zgodnego współdziałania wszystkich współposiadaczy (np. współposiadanie gospodarstwa rolnego)
- takie, które takiego współdziałania współposiadaczy nie wymaga (np. współposiadanie drogi, studni)

Domniemania związane z posiadaniem:
1.domniemanie posiadanie samoistnego:
Art. 339. Domniemywa się, że ten, kto rzeczą faktycznie włada, jest posiadaczem samoistnym. ? tzn. ten, kto wykonuje faktyczne władztwo nad rzeczą jest posiadaczem (a nie np. dzierżycielem) i że to posiadanie ma ch. posiadania samoistnego

2.domniemanie zgodności posiadania z prawem:
Art. 341. Domniemywa się, że posiadanie jest zgodne ze stanem prawnym. Domniemanie to dotyczy również posiadania przez poprzedniego posiadacza.

3.domniemanie ciągłości posiadania:
Art. 340. Domniemywa się ciągłość posiadania. Niemożność posiadania wywołana przez przeszkodę przemijającą nie przerywa posiadania!!!
Art. 345. Posiadanie przywrócone poczytuje się za nie przerwane.

Tym samym wystarczy wykazać wykonywanie posiadania w różnych momentach, by przyjąć ciągłość posiadania między tymi momentami. Ma to duże znaczenie przy zasiedzeniu.
4.domniemanie dobrej wiary posiadacza

Nabycie posiadania:
- sposób pierwotny ? jednostronne objęcie rzeczy w posiadanie z wolą wykonywania określonego prawa względem rzeczy; następuje w wyniku objęcia rzeczy nie będącej w posiadaniu innej osoby albo pozbawienia innej osoby posiadania i zawładnięcie cudzą rzeczą przy użyciu siły, groźby, podstępu?
- sposób pochodny ? rezultat przeniesienia posiadania przez dotychczasowego posiadacza na inną osobę:
Art. 348. Przeniesienie posiadania następuje przez wydanie rzeczy. Wydanie dokumentów, które umożliwiają rozporządzanie rzeczą (np. list przewozowy), jak również wydanie środków, które dają faktyczną władzę nad rzeczą (np. klucze do mieszkania), jest jednoznaczne z wydaniem samej rzeczy.
W sytuacji, gdy rzecz znajduje się we władaniu nabywcy posiadania/osoby trzeciej, przeniesienie posiadania może nastąpić na podst. samej umowy stron.

Dziedziczenie posiadania ? pochodny sposób nabycia posiadania, bowiem przyjmuje się, że posiadanie jest składnikiem majątkowym spadku!!! przechodzi więc z chwilą śmierci spadkodawcy na spadkobierców. Do tego czas posiadania spadkodawcy dolicza się dla celów zasiedzenia!!!

Utrata posiadania: na skutek przeniesienia posiadania na inną osobę lub gdy posiadacz został trwale pozbawiony władztwa nad rzeczą lub utrata posiadania nastąpiła w wyniku zużycia lub zniszczenia rzeczy.

66. Ochrona posiadania ? przesłanki i sposoby; model czystego procesu posesoryjnego.

Art. 342. Nie wolno naruszać samowolnie posiadania, chociażby posiadacz był w złej wierze. ? nawet właścicielowi nie wolno!!!

Kodeks przewiduje:
1.ochronę własną posiadacza
2. ochronę sądową

Ad.1.może występować jako:
a)obrona konieczna ? ma na celu zapobieżenie naruszeniu posiadania:
Art. 343. 1. Posiadacz może zastosować obronę konieczną, ażeby odeprzeć samowolne naruszenie posiadania. np. łapiąc złodzieja na gorącym uczynku uniemożliwić mu zabranie rzeczy.
Należy podkreślić, że zastosowane środki muszą pozostawać we właściwej proporcji do tego, co za ich pomogą zamierza osiągnąć posiadacz!!!

b)dozwolona samopomoc ? ma na celu przywrócenie już naruszonego posiadania:
Art. 343. 2. Posiadacz nieruchomości może niezwłocznie po samowolnym naruszeniu posiadania przywrócić własnym działaniem stan poprzedni; nie wolno mu jednak stosować przy tym przemocy względem osób. Posiadacz rzeczy ruchomej, jeżeli grozi mu niebezpieczeństwo niepowetowanej szkody, może natychmiast po samowolnym pozbawieniu go posiadania zastosować niezbędną samopomoc w celu przywrócenia stanu poprzedniego.

Czyli przesłanki przywrócenia już naruszonego posiadania w przypadku naruszenia posiadania nieruchomości:
1. przywrócenie posiadania nieruchomości tylko niezwłocznie, tj. w krótkim czasie po samowolnym naruszeniu posiadania
2. nie wolno stosować przemocy względem osób

Przesłanki przywrócenia już naruszonego posiadania w przypadku naruszenia posiadania ruchomości:
1. gdy posiadaczowi grozi niebezpieczeństwo niepowetowanej straty
2. samopomoc następuje bezpośrednio po samowolnym pozbawieniu posiadania
3. można zastosować środki przymusu osobistego

Powyższe środki ochrony własnej stosuje się odpowiednio do dzierżyciela.

Ad.2. jest to ochrona posesoryjna:
Art. 344. 1. Przeciwko temu, kto samowolnie naruszył posiadanie, jak również przeciwko temu, na czyją korzyść naruszenie nastąpiło, przysługuje posiadaczowi roszczenie o przywrócenie stanu poprzedniego i o zaniechanie naruszeń. Roszczenie to nie jest zależne od dobrej wiary posiadacza ani od zgodności posiadania ze stanem prawnym, chyba że prawomocne orzeczenie sądu lub innego powołanego do rozpoznawania spraw tego rodzaju organu państwowego stwierdziło, że stan posiadania powstały na skutek naruszenia jest zgodny z prawem.
2. Roszczenie wygasa, jeżeli nie będzie dochodzone w ciągu roku od chwili naruszenia!!! - prekluzja

Uprawnionym do wytoczenia powództw posesoryjnych z art.344 jest posiadacz samoistny jak i zależny. Posiadacz może pozwać osobę, która naruszyła posiadanie lub osobę, na której korzyść naruszenie zostało dokonane, bądź obydwie te osoby łącznie!!!

W sprawach o naruszenie posiadania sąd bada tylko ostatni stan posiadania i fakt jego naruszenia!!! SĄD W PROCESIE POSESORYJNYM NIE BADA PRAWA (czyli osoba, która naruszyła posiadanie nie może się powoływać, że przysługuje jej do rzeczy prawo własności lub inne prawo). Od tej zasady istnieje jednak wyjątek w art.344 1 ? pozwany może podnieść zarzut, że stan posiadania powstały na skutek naruszenia jest zgodny z prawem, CO ZOSTAŁO STWIERDZONE prawomocnym orzeczeniem sądu/innego powołanego do rozpoznawania spraw tego rodzaju organu państwowego po naruszeniu posiadania. (w praktyce jednak rzadko się zdarza aby proces petytoryjny skończył się przed procesem posesoryjnym).

Ochrona posesoryjna przysługuje w sytuacji naruszenia przez osobę trzecią współposiadania kilku osób. W przypadku naruszenia posiadania w stosunkach między współposiadaczami ochrona posesoryjna przysługuje jednemu współposiadaczowi w stosunku do drugiego tylko gdy współposiadanie może być wykonywane niezależnie od współdziałania pozostałych. Z tego wynika, że ochrona posesoryjna nie przysługuje współposiadaczowi w przypadku naruszenia współposiadania przez drugiego współposiadacza, jeżeli współposiadanie wymaga zgodnego współdziałania wszystkich. Może on natomiast żądać, aby sąd inaczej określił sposób wykonywania współposiadania (np. podział rzeczy do odrębnego korzystania = podział quoad usum).

Szczególnym roszczeniem posesoryjnym jest roszczenie o wstrzymanie budowy;
Art. 347. 1. Posiadaczowi nieruchomości przysługuje roszczenie o wstrzymanie budowy, jeżeli budowa mogłaby naruszyć jego posiadanie albo grozić wyrządzeniem mu szkody.
2. Roszczenie może być dochodzone przed rozpoczęciem budowy; wygasa ono, jeżeli nie będzie dochodzone w ciągu miesiąca od rozpoczęcia budowy. (termin prekluzyjny)