Krzysztof Kolumb i jego wyprawy.

Krzysztof Kolumb (wł. Cristoforo Colombo, hiszp. Cristóbal Colón). Żył w latach 1451-1506. Żeglarz włoski w służbie Hiszpanii, jedna z najwybitniejszych postaci w dziejach odkryć geograficznych i żeglugi, odkrywca Ameryki.

Urodził się w Genui w 1451 roku. Co do pochodzenia Kolumba są na ten temat liczne spory. Wystarczy wspomnieć, że 14 państw ubiegało się o niego w tym także Polska. On sam w 1498 roku w ustanowieniu majoratu dla syna napisał: ?Ja sam stamtąd pochodzę i tam się urodziłem? - w Genui. Jego Ojciec Domenico Colombo był tkaczem sukiennikiem. Pierwszy brat Kolumba Giovanni Pellegrino urodził się kilka lat po nim i umarł młodo. W historii zapisali się drugi i trzeci z jego braci (Giacomo i Bartolome), którzy podążyli za nim do Nowego Świata urodzili się oni odpowiednio w 1460 i 1468 roku. Najmłodsza siostra - Bianchinetta urodziła się w latach siedemdziesiątych. Jego rodzina była szanowana, ale dosyć uboga, co sprawiło, że edukacja Kolumba w młodości nie była wystarczająca.

Genua

Genua drzeworyt wyk: Hartman Schedel, ?Liber Chronicalum", Norymberga 1493, J. Swiet ?Krzysztof Kolumb", Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa, 1979.

Kolumb bardzo wcześniej zaczął żeglować. W liście do króla Ferdynanda Aragońskiego (króla Hiszpanii) napisał: ?Wyszedłem w morze w wieku 14 lat", podczas gdy w dziennikach podróży w 1492 roku zanotował ?Pływam po morzu 23 lata i nie opuściłem go nigdy na czas godny wzmianki" - znaczyłoby to, że został marynarzem w wieku lat 21.

Najwcześniejszy, anonimowy portret Kolumba, ilustracja pochodzi z kolekcji ?The portraits of Christopher Columbus", Visual Antropology

Swoją karierę żeglarza rozpoczął w Genui. Genua w tamtych czasach była ośrodkiem handlu morskiego i żeglugi. Genueńczycy nie byli uważani za dobrych chrześcijan. Zatapiali wrogie statki, pustoszyli obce ziemie, handlowali niewolnikami - byli ludźmi interesu. Wychowany w takiej tradycji Kolumb uważał handel niewolnikami za równie dobry interes jak handel korzeniami czy mahoniem. Jednak Genueńczykom ufano. Transakcje z nimi wróżyły pewne zyski. Genueńczycy podobnie jak Wenecjanie byli urodzonymi żeglarzami. Do końca XIII wieku opłynęli całe Morze Śródziemne a pod koniec tego stulecia dotarli do portów Morza Kaspijskiego i Zatoki Perskiej. Gdy w wieku XV Turcy odcięli Genueńczykom drogi wiodące na wschód skierowali swoją uwagę w stronę Atlantyku. Genueńczycy posiadali doskonałe opisy obszarów wodnych potrzebne do nawigacji i niezłe mapy. Lecz swymi informacjami nie dzielili się z nikim i potrafili w świetny sposób strzec swoich sekretów i wprowadzać konkurentów w błąd. Kolumb w taki właśnie sposób postępował ze swoimi odkryciami.

Notatki Kolumba na marginesie ?Opisania Świata" Pierre'a d'Ailly'ego, J.Swiet ?Krzysztof Kolumb", Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa, 1979

Kolumb w swoich wczesnych latach brał udział w wojnie przeciwko Maurom. Przypuszczalnie dotarł także do wybrzeży Gwinei przed ukończeniem 18 lat. Pewne jest natomiast, że w bardzo młodym wieku został wprawnym nawigatorem, później zdobył znaczną wiedzę astronomiczną. Zaznajomił się także z ?Cosmografią? Ptolemeusza i dziełem, które wywarło na niego znaczny wpływ ?Imago Mundi" (Obraz Świata) kardynała Pierra d'Ailly, z którym nie rozstawał się podczas swoich rejsów. Kolumb napisał także dwa listy do Paolo Toscanell'ego, uznanego i cenionego geografa i fizyka tamtych czasów, mieszkającego we Florencji. Autentyczność tych listów poddawana jest w wątpliwość.

Portugalia

Kolumb przybył do Portugali około roku 1471 lub 1474. Razem z nim do Portugalii przeniósł się jego brat Bartolome. Trudnił się on handlem mapami morskimi w Lisbonie, gdzie Kolumbowie prowadzili także działalność handlową. Tam usilnie starał się zdobyć poparcie dla swojego projektu dotarcia do Indii kierując się drogą na zachód przez Atlantyk.

W roku 1475 poślubił portugalską damę o nazwisku Dona Felipa Perestrella. Dla Kolumba małżeństwo to stanowiło szczęśliwy traf. Bez przeszkód wszedł on do znakomitego portugalskiego domu, a co ważniejsze spokrewnił się z ludźmi, którzy brali bezpośredni udział w zamorskich przedsięwzięciach Henryka Żeglarza i jego następców.

Portret Henryka Żeglarza. Świat Wiedzy: Historia Świata.Wielkie Odkrycia Geograficzne: Kolekcja Marshalla Cavendisha, 1995

Henryk Żeglarz powoli wytyczał nowy szlak morski wzdłuż zachodnich brzegów Afryki. W ostatecznym rozrachunku droga ta powinna zaprowadzić Portugalczyków do Indii. Jednak w rezydencji na zamku w Sagres, skąd Henryk żeglarz planował i wysyłał nowe flotylle statków, nie myślano o tym na początku. Książe zamierzał osiągnać inny cel - dotrzeć jak najdalej wzdłuż brzegów Afryki, zagarniając przy tym nowo odkryte ziemie. W 1456 roku Portugalczycy odkryli Wyspy Zielonego Przylądka, a nieco później wpłynęli do zatoki Gwinejskiej. W 1460 umarł Henryk Żeglarz, lecz jego śmierć nie powstrzymała Portugalczyków przed posuwaniem się dalej na południe i opanowaniem Wybrzeża Kości Słoniowej, Wybrzeża Pieprzowego i Wybrzeża Niewolniczego. Skąd sprowadzano niewolników. W 1419 Portugalczycy osiedlili się na Maderze, trzydzieści lat później dotarli do Azorów. Statki portugalskie przecinał Atlantyk we wszystkich kierunkach, do Lizbony napływały informacje o nowo odkrytych ziemiach, linia horyzontu przesuwała się z każdym rokiem coraz dalej na południe i na zachód. W takiej atmosferze poszukiwań i odkryć znalazł się Kolumb. Przez okres pobytu w Portugalii, Kolumbowie pracowali dla rodziny Centurionich, zajmowali się handlem, ale także mapami morskimi, co zapewne przyczyniło się znacznie do podniesienia poziomu wiedzy Kolumba.

Kastylia

Kolumb przeniósł się do Hiszpanii w 1484 roku. I tam prowadził rozmowy z księciem Luisem de la Cerdą. Próbował go zainteresować swoim projektem, lecz bezskutecznie.

Pomiędzy rokiem 1485 a 1488 podczas pobytu w Kordowie poznał Donę Beatriz de Arana, z którą miał syna Hernanda. Jego projekty złożone u króla Portugalskiego zostały odrzucone przez komisję z Salamanki w 1486 roku. Wydawały się one zbyt śmiałe i niezgodne z Ptolemeuszowskim opisem świata. Jego brat Bartolome udał się zatem z zamiarem przedstawienia pomysłu królom Francji i Anglii, jednak ci także nie zgodzili się na jego plany.

Królowie Katoliccy Ferdynand i Izabela, fragment karty tytułowej dzieła ?Podbój nowego Świata", miedzioryt z XV w. ? Krzysztof Kolumb - Pisma", Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa, 1970r.

Kolumb z pomocą przyjaciół i licznych zwolenników przedstawił pomysł na dworze Hiszpańskim. W tym czasie w Hiszpanii toczyła się zacięta krucjata przeciwko Maurom, co spowodowało odkładanie rozpatrzenia projektu na później. Kolumb spędził 7 lat w Kastylii usiłując przekonać królów katolickich Ferdynanda i Izabelę o wielkich korzyściach płynących z tego przedsięwzięcia. Po usilnych staraniach i dzięki dużemu poparciu wśród przyjaciół na dworze w 1492 roku jego projekt zostaje zatwierdzony. Kolumbowi przyznano ogromne prawa. Nadano mu tytuł Wicekróla Indii i Admirała Oceanu.

Przygotowania do wyprawy przebiegły sprawnie i 3 sierpnia statki wypłynęły z Palos.

Pierwsza Wyprawa

1492 -1493

Opis podróży w dziennikach zachował się jedynie w kopii Las Casasa (Las Casas, pisząc biografię Kolumba opierał się na kopiach jego dzienników podróży). Najważniejszym wydarzeniem podczas podróży byłą obserwacja deklinacji magnetycznej, zupełnie do tej pory nie znanego zjawiska. A także odkrycie morza Sargassowego. 6 września 1492 roku statki Kolumba mogły opuścić w końcu Wyspy Kanaryjskie i płynąć wprost na zachód - ku nieznanym morzom i lądom. Podczas pierszej wyprawy odkryto wyspy takie jak Kuba, Hispaniola (Haiti), San Salvador ( miejsce pierszego lądowania), Crooked, Rum Cay, Long Island.

Druga wyprawa

1493 - 1496

Król Ferdynand i królowa Izabella obsypali Kolumba honorami i potwierdzili uroczyście wszystkie prawa i przywileje obiecane mu w 1492 roku. Ludzi nieufnych, wątpiących w prawdziwość jego odkrycia było bardzo mało. Rząd hiszpański wyposażył niezwłocznie drugą wyprawę, składającą się z 17 okrętów. Wydatki związane z wyprawą zostały w znacznej części pokryte z pieniędzy skonfiskowanych Żydom wygnanym z Hiszpanii. Kolumb nie znalazł u Indian ani bydła, ani europejskich roślin uprawnych. Ponieważ na Hispanioli zamierzano założyć kolonię hiszpańską, załadowano więc na statki konie, osły i bydło. Prócz tego admirał kazał załadować na okręty gatunki latorośli oraz nasiona najrozmaitszych zbóż europejskich. Wraz z Kolumbem wyruszyła też szukać szczęścia w nowych krajach uboga, lecz dumna szlachta oraz wielu mnichów i księży, którzy mieli nawracać tubylców na wiarę chrześcijańską. W sumie zebrało się prawie 1500 ludzi. Jesienią 1453 roku druga wyprawa Kolumba wypłynęła z Kadyksu. Podczas swej drugiej podróży Kolumb odkrył następujące wyspy: Dominikę, Marię - Galantę, Gwadelupę, Santa - Cruz. Odkrył też archipelag - Wyspy Dziewicze oraz Małe Antyle. W dalszej części podróży odkrył też i nazwał jedną z większych wysp - Porto Rico. Po kilku tygodniach statki dotarły na Hispaniolę. W osadzie Navidad nie znaleźli żywego ducha. Tylko cztery ludzkie ciała w całkowitym rozkładzie, z których jedno okazało się być ciałem Europejczyka. Po opuszczeniu tego strasznego miejsca, gdzie pozostało jednak 500 ludzi, Admirał odkrył ogromną nową wyspę - Jamajkę (Santiago). Po wielu miesiącach spędzonych na morzu Kolumb postanowił powrócić do Hiszpanii, ponieważ zapasy żywności zaczynały się psuć. Druga wyprawa trwała w sumie 2 lata i 9 miesięcy.

Trzecia wyprawa

1498 - 1500

Z największym trudem udało się Kolumbowi uzyskać środki na trzecią wyprawę, o wiele skromniejszą niż druga. Flotylla admirała składała się z sześciu małych okrętów i trzystu ludzi załogi (samych skazańców i przestępców). W połowie lipca 1498 roku Hiszpanie osiągnęli 5 stopień szerokości geograficznej północnej. Straszliwy upał męczył marynarzy. Smoła topiła się. Okręty zaczęły przeciekać, żywność psuła się. Admirał postanowił zmienić kurs na północny - zachód. Po nużącej podroży okręty weszły w nieco chłodniejszą strefę i ruszyły wprost na zachód.
Po trzech tygodniach dotarli do trzech pokaźnych wysp, którym Kolumb nadał nazwę Trinidad (Trójca). W sierpniu 1498 roku Kolumb po raz pierwszy ujrzał ogromną rzekę (Orinoko) i wywnioskował, że musi mieć ona źródło daleko w głębi lądu, który nazwano później Ameryką Południową. Ujrzał część Nowego Kontynentu, lecz uznał go za wyspę, podczas gdy przedtem Kubę uważał za część lądu należącego do Starego Świata. Podczas nieobecności Kolumba na Hispanioli, wyspa ta coraz bardziej uniezależniała się od admirała. Malał jego autorytet. Co chwilę władzę na niej przejmował inny gubernator

Czwarta wyprawa

1502 -1504

Kolumb opłynął wschodnie wybrzeże Ameryki Środkowej od obecnego Hondurasu, aż do Przesmyku Panamskiego. W wyprawie tej brały udział tylko 4 okręty i około 150 ludzi. Skarbiec królewski w dalszym ciągu otrzymywał znikome dochody z nowych kolonii. W tym czasie Portugalczyk Vasco da Gama okrążył od południa Afrykę i dotarł do Indii. Ujrzał gęsto zaludniony kraj, wielkie miasta z gmachami o cudownej architekturze, wspaniałe pola obsiane ryżem i przepyszne sady owocowe. Ziemie odkryte przez Kolumba nie miały nic wspólnego z bogatymi Indiami. Tymczasem z Hispanioli dochodziły wieści o buntach i egzekucjach dokonywanych na szlachcie. Kopalnie złota w środkowej części wyspy okazały się być bardzo bogate, lecz Kolumb zezwolił na przepłukiwanie tylko niewielkiej ilości i to przez zaufanych mu ludzi. Poza tym odliczał dużą część zdobyczy na rzecz skarbca królewskiego oraz na własną korzyść. Ponieważ zaś sam nie spieszył się z przywiezieniem dóbr do Kastylii i wstrzymywał wypłatę pensji kolonistom, zaczęły się sypać na niego nowe oskarżenia. Szlachta hiszpańska, która powróciła z niczym z odkrytych przez Kolumba Indii, publicznie obrażała admirała, który odkrył kraj oszukaństwa i nieszczęść, cmentarz Kastyliskiej szlachty. Tłumy szlachty gwizdem i oskarżeniami prześladowały syna admirała - pazia królowej.
Tymczasem na Hispanioli uknuto spisek przeciwko Kolumbowi. Najbardziej zawzięty ze spiskowców Bombadilla, nakazał wtrącić Kolumba i jego braci do więzienia. Rozpoczęto śledztwo. Zarzuty przeciwko Kolumbowi gromadziły się latami. Najpoważniejszym jednak oskarżeniem było dla niego prawdopodobnie zeznanie złożone pod przysięgą, jakoby nie pozwolił ochrzcić kilku Indian, ponieważ nie miał prawa sprzedawać chrześcijan do niewoli. Po trwającym dwa miesiące śledztwie, Bombadilla doszedł do wniosku, że Kolumb ?był człowiekiem okrutnego serca, niezdolnym do rządzenia krajem?, postanowił więc odesłać jego jak i braci do Hiszpanii. Admirał spodziewał się, że będą go sądzić i prawdopodobnie skażą na śmierć na Hispanioli, dlatego bardzo się ucieszył, gdy wsadzono go na okręt. Zobacz także kalendarium.

Po dotarciu Kolumba do Kastylii para królewska uroczyście uwolniła admirała. Obiecano mu też przywrócenie wszystkich praw, jakie utracił. Obietnic nigdy nie dotrzymano. Kolumb zmarł w Valladolid 20 maja, 1506 roku w zupełnym zapomnieniu w dwa lata po powrocie z ostatniej podróży na zachód. Nikogo nie obchodził już starzec, który uparcie wierzył w swe dotarcie do Indii. A przecież to on odkrył Nowy Świat, który przyniósł ludziom tyle korzyści, co strat. Krzysztof Kolumb był na pewno genialnym żeglarzem. Niestety, nie sprawdził się jako kapitan na stałym lądzie i może mieć za to pretensje tylko do własnej chciwości.