Schemat zagadnień prawa karnego

51. Charakterystyka prawa karnego
Kryteria:
1. Przedmiot
a) część ogólna kodeksu karnego, np. wiek, zasady odp. karnej, okoliczności wyłączające bezprawność czynu
b) katalog przestępstw ? zamknięty, nie całkowity, nie ma analogii. Inne katalogi tylko w aktach rangi ustawowej i wyższych (umowy międzynarodowe).
2. Metoda. Stosunek państwoczłowiek, oskarżony. Imperatywne normy prawne, uwypuklone sankcje. Domniemanie niewinności.
Zatarcie skazania ? usuwa się wzmiankę o osobie z rejestru skazanych
3. Sankcje - W kodeksie karnym
Kolizja norm prawnych:
1. W czasie
Lex retro non agit. Przy kolizji stosuje się tę zasadę, dla której wyrok jest łagodniejszy.
2. W przestrzeni
a) zasada terytorialności
Przed sądem polskim ? każdy, kto dokona przestępstwa na terenie Polski
Miejsce popełnienie przestępstwa ? miejsce dokonania czynu, skutku, planowanego skutku
b) zasada obywatelstwa
Obywatel polski odpowiada zawsze przed sądem polskim (mimo ew. sądu za granicą)
Cudzoziemcy, jeśli przeciw interesom polskim, też. Albo jeśli przestępstwo powyżej 2 lat.

52. Pojęcie i rodzaje przestępstwa.
Przestępstwo to świadomie[bez np. hipnozy, lunatyzmu, przymusu] zawiniony [wina ma 2 elementy: świadomość wola] czyn [zew. zachowanie człowieka lub jego brak], bezprawny [niedozwolony] społecznie [o tym decyduje ustawodawca], zagrożony pod groźbą kary.
Każde konkretne przestępstwo ma swoje znamiona.
1a) Zbrodnie ? od 3 lat 1b) Występki ? 1 mies. ? 3 lata 1c) Wykroczenia ? do 1 mies. (sądy grodzkie)
2a) formalne ? nieskutkowe 2b) materialne ? konieczny jest skutek
3a) umyślne 3b) nieumyślne
4a) przez działanie 4b) przez zaniechanie
5a) zasadnicze 5b) kwalifikowane 5c) uprzywilejowane
6a) ścigane z oskarżenia publicznego ? prokurator 6b) ścigane z oskarżenia prywatnego ? poszkodowany
7a) polityczne ? przeciw ustrojowi 7b) pospolite ? inne
8a) ciągłe ? szereg podobnych czynów 8b) powtórzone ? jak ciągłe, tylko na szkodę różnych osób
8c) trwałe ? czyn i skutek trwają przez długi czas

54. Pojęcie winy w prawie karnym
Wina to określony psychicznie stosunek sprawcy do popełnionego czynu. A więc jest to subiektywna cecha przestępstwa.
Wina zależy od stopnia zaangażowania i jego charakteru.
1. Wina umyślna (tylko taka przy zbrodni)
a) zamiar bezpośredni ? sprawca chce popełnić czyn zabroniony
b) zamiar ewentualny ? sprawca przewiduje możliwość popełnienia przestępstwa i godzi się na to
2. Wina nieumyślna (może być przy występku)
a) lekkomyślność ? sprawca przewiduje możliwość popełnienia przestępstwa, lecz bezpodstawnie przewiduje, że zdoła go uniknąć
b) niedbalstwo ? sprawca nie przewiduje możliwości popełnienia przestępstwa, a powinien
Czasem może być przypadek ? sprawca nie mógł i nie powinien przewidzieć możliwości popełnienia przestępstwa.

56. Formy udziału w przestępstwie
1. Sprawstwo - Kto wykonuje czyn zabroniony sam albo z kimś (np. współsprawcą, pomocnikiem).
2. Przygotowanie ? sprawca wykonuje czynności mające stworzyć odp. warunki do wykonania czynu zabronionego. Z reguły nie jest karalne, chyba że szczególny przepis prawa karnego to przewiduje. (np. fałszowanie pieniędzy, przestępstwa wojenne). Nie ma kary, jeśli przestępca odstąpił lub zapobiegł wykonaniu przestępstwa.
3. Podżeganie ? nakłanianie osoby do popełnienia przestępstwa. Istotą jest budzenie i umacnianie woli popełnienia czynu zabronionego. Może być przez namowę lub inaczej.
Podżegacz odpowiada jak za sprawstwo. Nie dopowiada, jeśli zapobiegł, może nie odpowiadać, jeśli usiłował zapobiec. Jeśli sprawca nie usiłował w ogóle dokonać czynu, to złagodzenie nadzwyczajne lub odstąpienie.
4. Pomocnictwo ? ułatwienie sprawcy popełnienia przestępstwa. Np. dostarczenie narzędzi, udzielenie rad. Kara jak za sprawstwo. Nie podlega karze pomocnik, który zapobiegł dokonania przestępstwa.
5. Usiłowanie ? sprawca bezpośrednio zmierza do dokonania przestępstwa, które jednak nie następuje (nie ważne czemu).
a) udolne ? gdy osiągnięcie celu jest obiektywnie możliwe, ale coś stanie na przeszkodzie
b) nieudolne ? sprawca nie uświadamia sobie, że osiągnięcie celu jest w danych warunkach niemożliwe.
Kara jak za sprawstwo. Nie ma kary, jeśli sprawca nie dokonał przestępstwa lub zapobiegł skutkom. Jeśli usiłowanie nieudolne, to można zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary lub jej nie wymierzyć.

57. Okoliczności wyłączające winę
1. Niepoczytalność ? nie rozpoznaje czynów lub nie może nimi kierować. Może być tylko ograniczona ? wtedy można nadzwyczajnie złagodzić karę.
Gdy pod wpływem np. alkoholu ? pełna odp. karna. (ogólnie jeśli niepoczytalność zawiniona przez sprawcę).
2. Błąd ? jeśli dopuszcza się czynu pod wpływem błędu stanowiącego znamię czynu zabronionego.
Błąd prawny ? gdy sprawca nie wie, że czyn jest zabroniony. Ale ignorantia iuris nocet

58. Okoliczności wyłączające bezprawność czynu
3. Obrona konieczna ? przy odparciu bezpośredniego, bezprawnego, rzeczywistego zamachu na dobro. Przy przekroczeniu granic obrony sąd może i tak nadzwyczajnie złagodzić karę.
Nie może być kary, jeśli przekroczenie granic ze strachu lub wzburzenia.
4. Stan wyższej konieczności ? ktoś poświęca cudze dobro [o niższej wartości niż ratowane] by zapobiec [jeśli nie da się w inny sposób] bezpośredniemu niebezpieczeństwu [klęski żywiołowe, napaść, wypadek], grożącemu dobru.
Przy przekroczeniu granic można nadzwyczajnie złagodzić. Ale nie policjantowi na służbie (ochroniarzowi).
5. Rozkaz przełożonego ? w wojsku i org. paramilitarnych. Jeśli nie wiedział, że czyn zabroniony.
6. Zgoda pokrzywdzonego. Jeśli przestępstwo tylko przeciw interesom jednostki. Jeśli ktoś się zgadza, to można bezkarnie zrobić wszystko oprócz zabójstwa, uszkodzenia ciała, itp.
7. Działanie w granicach uprawnień lub pełnionego obowiązku, np. chirurg, komornik, policjant, rodzice bijący dziecko.
8. Ryzyko nowatorstwa ? jeśli ktoś robił coś po raz pierwszy, a korzyści są uzasadnione uaktualnianiem stanu wiedzy. Kiedy nie da się przewidzieć efektów.

59. Pojęcie i cele kary oraz zasady jej wymiaru
Kara to środek przymusu państwowego, stosowany przez sądy wobec sprawców przestępstwa i polegający na sprowadzeniu pewnej dolegliwości.
Cele: 1) W starożytności odwet 2) Prewencja (zapobieganie i odstraszanie) 3) Reedukacja (poprawa skazanego) prewencja

Sąd dysponuje dużą swobodą wymierzania kar. Ma pewne granice w sankcji. Wymierza karę wg uznania. Pod uwagę bierze:

? stopień winy i szkodliwości
? względny prewencyjne i wychowawcze
? motyw i zachowanie się sprawcy
? popełnienie przestępstwa wspólnie z nieletnim
? ujemne skutki przestępstwa
? sposób życia sprawcy przed i po
? zachowanie się pokrzywdzonego
? ew. pogodzenie się między pokrzywdzonym a sprawcą

Przy nieletnich przede wszystkim względy wychowawcze.
Jeśli do 5 lat zamiast kary grzywna i ograniczenie wolności.
Jeśli do 3 lat, lub nie więzienie można odstąpić od wyroku środek karny

60. Kary i środki karne
Kary:
1. Pozbawienie wolności 1) Dożywocie 2) 25 lat 3) 1 mies. ? 15 lat
W zakładach karnych (4 rodzaje)
2. Kara ograniczenia wolności ? 1-12 mies.
? nie można zmieniać pobytu stałego
? nieodpłatna praca (20-40 h / week) na cele społeczne (lub potracenie 10-25 % pensji)
? wyjaśnienia dot. przebiegu kary
Może być pod nadzorem kuratora, sędziego penitencjarnego lub innej osoby godnej zaufania.
3. Grzywna 10-360 stawek po 10-2000 zł (100-720000zł), w zależności od możliwości skazanego.
Także obok kary pozbawienia wolności, jeśli przestępstwo w celu osiągnięcia korzyści majątkowych
Środki karne:
1. Pozbawienie praw publicznych ? wyborcze, funkcje, ordery, oznaczenia, st. wojskowe
2. Zakaz zajmowania określonych stanowisk ? jeśli zagraża to bezpieczeństwu czy dobru innych
3. Zakaz prowadzenia pojazdów
ad 1-3. Jeśli wraz z karą pozbawienia wolności, to czas liczymy od końca kary.
4. Przepadek przedmiotów ? jeśli pochodzą z kradzieży (na rzecz Skarbu Państwa)
5. Obowiązek naprawienia szkody ? m.in. w razie spowodowania śmierci, uszkodzenia ciała, rozstroju zdrowia
6. Nawiązka ? jeśli przeciwko życiu, zdrowiu lub środowisku. Do 10 razy najniższe wynagrodzenie (ew. 20)
7. Świadczenie pieniężne, na określony cel społeczny ? jeśli sąd odstępuje od wykonania kary (3 razy śr.)
8. Podanie wyroku do publ. wiadomości ? sposób określa sąd (TV, gazeta, plakat)

61. Warunkowe zawieszenie wykonania kary
Kiedy cel (resocjalizacja) może być osiągnięty przez samo tylko wymierzenie kary, bez jej wykonania. Pomimo nie wykonania kary sprawca ma nie popełnić przestępstwa.
Warunkowo można zawiesić karę:
a) pozbawienia wolności do 2 lat (tu okres próby 2-5 lat)
b) ograniczenia wolności (tu okres próby 1-3 lat)
c) grzywny orzeczonej jako kara samoistna (tu okres próby 1-3 lat)
Decydując się na war. zawieszenie sąd bierze pod uwagę:

? postawę sprawcy
? jego właściwości i warunki osobiste
? dotychczasowy sposób życia
? zachowanie się po popełnieniu przestępstwa

Sąd może dodatkowo:
? orzec grzywnę 180 lub 90 stawek dziennych
? ustanowić dozór (obowiązkowo wobec młodocianego, który popełnił przestępstwo umyślnie)
? inne obowiązki (np. naprawienia szkody, przeproszenia, poddania się leczeniu, podjęcia pracy)
W okresie próby sąd może obowiązki zmieniać, rozszerzać, ustanawiać, zwalniać od ich wykonania.
Jeśli w okresie próby sprawca nie popełni nowego przestępstwa, po dod. 6 miesiącach przestępstwo jest już uważane za niebyłe.
Jeśli sprawca popełni przestępstwo umyślne i zostanie za nie skazany na pozbawienie wolności, lub jeśli rażąco narusza porządek prawny, to zawieszoną karę się wykonuje.

62. Warunkowe umorzenie postępowania
Przesłanki: (muszą być wszystkie spełnione)

a) wina sprawcy i społeczna szkodliwość czynu niskie
b) okoliczności popełnienia przestępstwa nie budzą wątpliwości
c) sprawca nie był dotąd karany za przestępstwo umyślne
d) można przypuszczać, że już więcej nie popełni przestępstwa
e) za przestępstwo grozi kara nie wyższa niż do 3 lat (gdy naprawił szkodę i pojednał się ? 5 lat)

Okres próby wynosi 1-2 lata.
Sąd może dodatkowo:

? ustanowić dozór
? nałożyć obowiązek naprawienia szkody
? kazać przeprosić pokrzywdzonego
? kazać przestać nadużywać środków odurzających

W okresie próby sąd może obowiązki zmieniać, rozszerzać, ustanawiać, zwalniać od ich wykonania.
Jeśli sprawca popełnił przestępstwo i został za nie prawomocnie skazany, lub jeśli narusza porządek prawny, to podejmuje się postępowanie karne. Jeśli od zakończenia okresu próby minęło 6 miesięcy, to już nie można podjąć postępowania.
53. Zasady odpowiedzialności karnej
Odp. karną ponosi ten, kto popełnia przestępstwo (czyn bezprawny o określonych w ustawie znamionach, społecznie niebezpieczny, karalny i zawiniony).
1. Obowiązywanie prawa karnego w czasie
2. Obowiązywanie prawa karnego w przestrzeni
3. Wiek ? wg polskiego prawa karnego odp. karną ponoszą sprawcy, którzy popełnili czyny zabronione po ukończeniu 17 lat. W przypadku niektórych najgroźniejszych przestępstw, odpowiadać mogą sprawcy, którzy dopuścili się czynu po ukończeniu 15 lat (m.in. zabójstwo, rozbój, bardzo ciężkie uszkodzenie ciała, porwanie samolotu lub statku, udział w zbiorowym gwałcie).
4. Okoliczności powodujące nie pociągnięcie do odp. karnej patrz p. 57 i 58
55. Stadia dokonywania przestępstwa.
1. Zamiar ? w sferze psychiki człowieka, nie jest karalny
2. Przygotowanie ? wszelkie czynności dążące pośrednio do dokonywania przestępstwa
? Nabywanie lub przysposabianie środków, zbieranie informacji, sporządzanie planu działania
? Wchodzenie w porozumienie z inną osobą w celu popełnienia przestępstwa
Z reguły nie karalne, ale są wyjątki, gdy ustawa wyraźnie to przewiduje (ale i wtedy nie wszystkie formy przygotowawcze, tylko te, które wymienia ustawa)
3. Usiłowanie ? dokonywanie czynności zmierzających bezpośrednio do dokonania przestępstwa (tylko przy winie umyślnej). Ostateczny cel nie osiągnięty (jeśli tak to dokonanie)
Karalne, jak za dokonanie.
a) udolne
b) nieudolne ? sprawca nie uświadamia sobie, że dokonanie czynu jest niemożliwie (można potem nadzwyczajnie złagodzić karę).
Przy żalu czynnym ? nie podlega karze, przy czynnym bezskutecznym ? ew. nadzwyczajne złagodzenie kary.
4. Dokonanie - sprawca swym działaniem lub zaniechaniem spełnia wszystkie znamiona przestępstwa określone w ustawie karnej.