Geneza "Ślubów panieńskich" Aleksandra Fredry

Pracę nad ?Ślubami panieńskimi? rozpoczął Aleksander Fredro u schyłku 1826 roku. Historia powstania komedii ma ścisły związek z biografią pisarza. Pierwotnie utwór nosił tytuł ?Magnetyzm?. Na początku 1827 roku była już gotowa pierwsza redakcja dzieła. Był to czteroaktowa komedia pisana trzynastozgłoskowcem, nosząca tytuł ?Nienawiść mężczyzn?. Prototypem (pierwowzorem) późniejszej Klary była Laura, a Albina ? Erazm. Komediopisarz nosił się z zamiarem wystawienia jej w teatrze warszawskim. Odstąpił jednak od tego pomysłu z powodów osobistych. Pisarz od dawna kochał Zofię Skarbkową, żyjącą w separacji z mężem. Tej właśnie nieszczęśliwej miłości poświęcił swój utwór. W 1827 roku pomyślne początkowo zabiegi o unieważnienie małżeństwa Zofii zaczęły zawodzić. Poeta załamał się, zwątpił w sens życia, a także w sens twórczości i przerwał starania o wystawienie komedii.
W 1828 roku Fredro osiągnął cel i poślubił Zofię. Śmierć ojca, małżeństwo, a potem wybuch powstania listopadowego(29 listopada 1830r.) przeszkodziły mu w pracy nad utworem. Powrócił do niego dopiero w 1832 roku. Podjął wtedy pracę nad uformowaniem ostatecznej wersji komedii, którą zdecydował się wreszcie opatrzyć tytułem ?Śluby panieńskie, czyli Magnetyzm serca?. W stosunku do pierwotnej redakcji nie zmienił zasadniczej struktury komedii, przesuwając tylko niektóre sceny, uzupełniając lub usuwając różne mniej istotne szczegóły czy rozkładając nieco odmienne akcenty znaczeniowe i sytuacyjne. Jedna z ważniejszych zmian polegała na nader starannym zatarciu śladów dramatu miłosnego Radosta. Pozbawił go więc cech zgorzkniałego odludka, czyniąc zeń ,w zamian, zabawnego i zacnego stryjaszka, który kocha nade wszystko swego trzpiotowatego bratanka Gucia i darzy niesłabnącym uczuciem swą pierwszą młodzieńczą miłość, panią Dobrójską. Dzięki temu z komedii zniknął poprzedni ton melancholii, a pozostały nieomal wyłącznie pogoda, dobra, radosna miłość i poezja. Poza tym Fredro nadał komedii formę pięcioaktową i zastosował wiersz heterosylabiczny, rymowany, w zasadzie tylko 8-, 11- i 13-zgłoskowiec, chociaż występują także ? ale już raczej sporadycznie ? wersy 10- oraz 12-zgłoskowe.
Premiera dramatu odbyła się w teatrze lwowskim 15 lutego 1833 roku, komedia miała tytuł ?Magnetyzm serca?. Rok później wystawiono utwór w Krakowie ? 16 listopada 1834 roku ? tu pojawił się tytuł ?Śluby panieńskie?. Premiera krakowska rozpoczęła sezon 1834-1835. Na scenach Krakowa i Lwowa grano komedię do 1837 roku. Pełna, podwójna wersja tytułu, obowiązująca do dziś, pojawiła się w pierwszym wydaniu drukiem, w czwartym tomie ?Komedii? Fredry.
Warto wspomnieć o kwestii, która pośrednio wiąże się z genezą utworu. Otóż Fredro w związku ze swymi ?Ślubami panieńskimi? został oskarżony o plagiat. Zarzucano mu przejęcie omal w całości pomysłu i wielu scen z francuskiego wodewilu. Rzecz się miała jednak odwrotnie. To właśnie tekst Fredrowski został przez autorów francuskich adaptowany i był później wystawiany bez podania nazwiska autora oryginału. Autor ?Ślubów panieńskich?, obruszony bezpodstawnymi podejrzeniami wysuwanymi przez niektórych polskich krytyków literackich, opatrzył piąte wydanie komedii specjalną notą, która całą tę nieprzyjemną sprawę prostowała i właściwie objaśniała.
Rzecz bowiem miała się następująco. W roku 1835 w Paryżu ukazał się przekład ?Ślubów panieńskich?. Autorem przedmowy do tej edycji był Kalikst Morozewicz, który też najprawdopodobniej sztukę Fredry przetłumaczył na język francuski. I z tego właśnie przekładu skorzystali M. M. Laurencin, Marc-Mchel i E. Labiche, przerabiając sztukę na wodewil wystawiony 17 sierpnia 1840 roku w Paryżu w teatrze Gymnase Dramatiqu?e.