Kontrola administracji RIO

I.KONTROLA ADMINISTRACJI- to porównywanie tego, co jest, z tym, co być powinno.
1.Cele i funkcja kontroli- celem jest ustalenie, czy przewidziany stan został urzeczywistniony. Konieczne jest zbadanie stanu istniejącego oraz poznanie stanu postulowanego. Kontrola polega na badaniu stanu organizacyjnego oraz zachowania ze względu na określone kryteria.
2.Kontrola wewnętrzna- jest wykonywana przez pracownika, wewnętrzną jednostkę organizacyjną lub inny podmiot należący do systemu jednostek organizacyjnych administracyjnych.
3.Kontrola zewnętrzna- wykonywana jest przez osoby fizyczne i prawne oraz inne jednostki organizacyjne, niepaństwowe i państwowe. Osoby fizyczne oraz organizacje społeczne wykonują kontrolę na podstawie uznanego zwyczaju lub przepisów prawnych. Pozostałe jednostki przeprowadzają kontrolę tylko na podstawie i w zakresie wyznaczonym przez aktualne przepisy prawne.
4.Najwyższa Izba Kontroli- jest naczelnym organem kontroli Państwowej, podlegającym bezpośrednio Sejmowi i działająca na zasadach kolegialności. Prezes NIK jest powoływany przez Sejm za zgodą senatu na 6 lat i może być powołany tylko raz.
5.Zakres kontroli NIK- Konstytucja przewiduje, że kontrola musi oparta o kryteria legalności, gospodarności, celowości i rzetelności działalności:
a) organów adm. rządowej,
b)NBP,
c)państwowych osób prawnych,
d) innych państwowych jednostek organizacyjnych.
NIK kontrolować może:
- z punktu widzenia legalności, gospodarności i rzetelności- działalność organów samorządu teryt., komunalnych osób prawnych i innych komunalnych jednostek organizacyjnych,
- organizacyjnych punktu widzenia legalności i gospodarności- działalność innych jednostek organizacyjnych i podmiotów gospodarczych w zakresie, w jakim wykorzystują one majątek lub środki państwowe i komunalne oraz wywiązują się z zobowiązań finansowych na rzecz państwa.
6.Zakres spraw będących przedmiotem szczególnego zainteresowania NIK:
-wykonania zadań zleconych lub powierzonych przez państwo lub samorząd teryt.,
-wykonania zamówień publicznych na rzecz państwa lub samorządu,
-organizowania lub wykonania prac interwencyjnych i robót publicznych,
-wykonywania zadań zakresu powszechnego ubezpieczenia zdrowotnego,
-działania z udziałem państwa i sam. teryt., korzystania z mienia państwowego lub samorządowego, z środków przyznanych na podstawie umów m/n,
7.Kontrola budżetu władz pań- NIK kontroluje wykonanie budżetu, gospodarkę finansową i majątkową Kancelarii Prezydenta RP, Kancelarii Sejmu i Senatu, Trybunału Konstytucyjnego, Rzecznika Praw Obywatelskich, Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych, Instytut Pamięci Narodowej, Sądu Najwyższego, Naczelnego Sądu Amin., Państwowej Inspekcji Pracy.
8.Rzecznik Praw Obywatelskich- wg art.208 ust.1 Konstytucji RPO stoi na straży wolności i praw człowieka i obywatela. Powołuje go Sejm za zgodą Senatu na wniosek Marszałka Sejmu albo grupy 35 posłów na okres 5 lat.
9. Zadania RPA- w sprawach dotyczących ochrony wolności i praw człowieka i obywatela bada, czy wskutek działania lub zaniechania organów, organizacji i instytucji nie nastąpiło naruszenia prawa, zasad współżycia i sprawiedliwości społecznej. Po zapoznaniu się ze skierowanym wnioskiem może:
-podjąć sprawę
-poprzestać na wskazaniu wnioskodawcy przysługujących mu środków działania
-przekazać sprawę według właściwości
-nie podjąć sprawy.
10.Podjęcie sprawy przez RPA- podejmując sprawę może:
-samodzielnie prowadzić postępowania wyjaśniające,
-zwrócić się o zbadania sprawy lub jej części do właściwych organów np.prokuratury,
-zwrócić się do Sejmu o zlecenie NIK przeprowadzenia kontroli.
11.Prowadząc sprawę RPO ma prawo:
-zbadać bez uprzedzenia, każdą sprawę na miejscu,
-żądać złożenia wyjaśnień, przedstawienia akt każdej sprawy,
-żądać przedłożenia informacji o stanie sprawy prowadzonej przez sądy i inne organizacje,
-zlecać sporządzenia ekspertyz i opinii.
12.Uprawnienia RPO- po zbadaniu sprawy może:
-wyjaśnić wnioskodawcy, że nie stwierdził żadnego naruszenia,
-skierować wystąpienie do organu, w którym stwierdził naruszenie,
-zwrócić się do organu nadrzędnego nad jednostką, o zastosowanie środków przewidzianych w przepisach prawa,
-żądać wszczęcia postępowania w sprawach cywilnych, administracyjnych,
-żądać wszczęcia przez oskarżyciela postępowania przygotowawczego w sprawach o przestępstwa ścigane z urzędu,
-wystąpić z wnioskiem o ukaranie
-wnieść kasację lub rewizję nadzwyczajną od prawomocnego orzeczenia.
13.Wystąpienie RPO- w wystąpieniu RPO formułuje opinie i wnioski, co do sposobu załatwienia sprawy, a także może żądać wszycia postępowania dyscyplinarnego lub zastosowania sankcji służbowych. Dana organizacja, do której zostało skierowane wystąpienie zobowiązane są w ciągu 30 dni poinformować RPO o podjętych działaniach lub stanowisku. W przypadku, gdy Rzecznik nie podziela stanowiska, może zwrócić się do właściwej jednostki nadrzędnej o podjęcie odpowiednich działań. RPO może również:
-występować do właściwych organów z wnioskami o podjęcie inicjatywy ustawodawczej bądź o wydanie lub zmianę innych aktów prawnych dotyczących wolności i praw człowieka,
-występować do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskami,
-zgłosić udział w postępowaniu przed Trybunałem w sprawach skarg konstytucyjnych i tac w nich udział,
-występować z wnioskami do Sądu Najwyższego o podjęcie uchwały mającej na celu wyjaśnienie przepisów prawnych budzących wątpliwości w praktyce lub w których stosowanie wywołało rozbieżności w orzecznictwie.
14.Obowiązek współdziałania z RPO- organ, organizacja lub instytucja, do których zwróci się RPO, zobowiązane są z nim współdziałać i udzielać pomocy, w szczególności:
-zapewniać dostęp do akt i dokumentów,
-udzielać żądanych przez niego informacji i wyjaśnień,
-udzielać wyjaśnień dotyczących podstawy faktycznej i prawnej swoich rozstrzygnięć,
-ustosunkować się do ogólnych ocen, uwag i opinii.
15.Niezawisłość RPO- RPO jest w swojej działalności niezawisły, niezależny od innych organów państwowych i odpowiada przed Sejmem na zasadach określonych w ustawie. Co roku zobowiązany jest do przedstawienia Sejmowi sprawozdania ze swojej działalności i uwagi o stanie praw i wolności człowieka.
II.REGIONALNE IZBY OBRACHUNKOWE- są to organy łączące funkcje kontrolne z nadzorczymi. Pozycję i podstawowe zadania RIO określa ustawa z 07.10.92 r o regionalnych izbach Obr.
1.RIO we Francji- podstawowe zasady określa ustawa z 02.03.82r. Model francuski zakłada istnienie specjalnego sądownictwa finansowego. Najwyżsi urzędnicy (magistrats) posiadają szczególny status prawny, są nieusuwalni, korzystają z licznych przywilejów np. immunitetu sądowego. RIO poddane są kontroli Trybunału Obrachunkowemu.
2.Kontrola i nadzór RIO- RIO są państwowymi organami nadzoru i kontroli gospodarki finansowej następujących podmiotów: jednostek sam. teryt., związków międzygmninnych, stowarzyszeń gmin i powiatów, związków powiatów, samorządowych jednostek organizacyjnych. Organizacyjnych odniesieniu do wszystkich tych podmiotów izby są organami kontroli, tj. dokonują kontroli gospodarki finansowej i zamówień publicznych, publicznych wobec jednostek sam. teryt. są organami nadzoru. Wydają także opinie w sprawach określonych ustawami, prowadzą działalność informacyjną i szkoleniową w zakresie objętym nadzorem i kontrolą.
3.Uprawnienia Prezesa RM wobec RIO- Prezes RM na wniosek właściwego ministra do spraw adm. publ. może rozwiązać kolegium izby, określając termin nie dłuższy niż 3 miesiące dla powołania kolegium w nowym składzie. Prezes RM wyznacza tymczasowego ministra, który do czasu utworzenia kolegium w nowym składzie pełni funkcje tego organu.
4.Zadania izby- do zadań należy kontrola gospodarki finansowej, w tym realizacji zobowiązań podatkowych oraz zamówień publicznych objętych kontrolą. Kontrola prowadzona jest na podstawie kryterium zgodności z prawem i zgodności z dokumentacji ze stanem faktycznym.
Pozostałe zadania to:
-wydawanie na wniosek pożyczkodawcy lub kredytodawcy opinii o możliwości spłaty,
-opiniowanie możliwości sfinansowania deficytu budżetowego oraz prognoz kształtowania się długu publicznego,
-wydawanie opinii o projektach budżetowych,
-wydawanie opinii o wnioskach komisji rewizyjnych,
-rozpatrywanie spraw dot. powiadomień przez skarbnika,
-rozpatrywanie innych spraw określonych w odrębnych ustawach.
5.Inspektorzy ds. kontroli- mają prawo żądania niezbędnych informacji dotyczących działalności kontrolowanych jednostek, wstępu na teren i do pomieszczeń jednostek kontrolowanych, wglądu w dokumentację, zabezpieczenia dokumentów i innych dowodów.
6.Wyniki kontroli- na podstawie wyników izba kieruje do kontrolowanej jednostki wystąpienie kontrolne, wskazując źródła i przyczyny nieprawidłowości, ich rozmiary, osoby odpowiedzialne. Kontrolowana jednostka zobowiązana jest w terminie 30 dni od doręczenia wystąpienia zawiadomić izbę o wykonaniu wniosków lub o przyczynach ich niewykonania. Do wniosków zawartych w wystąpieniu przysługuje prawo zgłoszenia zastrzeżenia do kolegium izby, które złożyć w ciągu 14 dni. Kolegium może zastrzeżenia oddalić lub uwzględnić. Uchwały kolegium zapadają większością głosów na posiedzeniu niejawnym. Rozpatrzenie powinno nastąpić w ciągu 30 dni.
7.Kontrola budżetu-izby kontrolują pod względem rachunkowym i formalnym kwartalne sprawozdania z wykonania budżetu jednostek sam. teryt., oraz wnioski o przyznanie części rekompensującej subwencji ogólnej. Informacje o nieprawidłowościach prezes izby przekazuje organom dokonującym podziału tych środków oraz ministrowi właściwemu do spraw adm. publ.
8.Postępowanie nadzorcze- izba prowadząc postępowanie wskazuje nieprawidłowości oraz sposób i termin ich usunięcia. Jeżeli organ właściwy w wyznaczonym terminie nie usunie nieprawidłowości, kolegium izby orzeka o nieważności uchwał w całości lub w jej części.
9.Organy izby- to:
-kolegium izby-składa się z przewodniczącego, którym jest prezes izby oraz członków powoływanych przez Prezesa RM.
-komisja orzekająca o naruszenie dyscypliny budżetowej.
10.Prezes RIO- powołuje i odwołuje Prezesa RM, reprezentuje izbę na zewnątrz, kieruje sprawami niezastrzeżonymi dla organów izby, jest przełożonym pracowników izby.
Prezes kieruje obradami kolegium oraz wyznacza składy orzekające, występuje do Prezesa RM z wnioskiem o odwołanie członka lub o zwiększenie liczby członków.
11. Kolegium-do właściwości kolegium należy:
-ustalanie budżetów jednostek sam. teryt. w przypadku nieuchwalenia uchwały budżetowej w terminie do 31 marca roku budżetowego,
-orzekanie o nieważności uchwał organów stanowiących jednostek sam. teryt.,
-przyjmowanie sprawozdań z działalności kontrolnej i informacyjno- szkoleniowej izby,
-uchwalanie i przyjmowanie wniosków do projektu budżetu izby oraz ramowego planu pracy,
-rozpatrywanie zastrzeżeń do wniosków zawartych w wystąpieniach pokontrolnych.
12.Składy orzekające- złożone są 3 członków kolegium. Do właściwości tych składów należy wydawanie opinii w sprawach określonych w ustawach. Od uchwał składów służy odwołanie do kolegium izby w terminie 14 dni od doręczenia uchwały.
13.Komisje orzekające: w skład wchodzą: przewodniczący, jego zastępca i od 3-9 członków. Kadencja komisja trwa 4 lata. Zastępców przewodniczącego i członków powołuje prezes izby.
14.Krajowa Rada Regionalnych Izb Obrachunkowych- tworzą ja prezesi oraz po 1 reprezentancie wybranym przez kolegia izb, do zadań ich należy: reprezentowanie izb wobec naczelnych i centralnych organów państwa, przedstawianie ministrowi właściwemu do spraw adm. publ. wniosków dot. zmian w przepisach prawnych regulujących komunalną gospodarkę finansową, uzgadnianie i koordynowanie planów i programów szkoleń izb, przedkładanie corocznie Sejmowi i Senatowi do 30 czerwca sprawozdań z działalności izb i wykonania budżetu prez jednostki sam. teryt.
III. SĄDOWA KONTROLA ADMINISTRACJI
1.Opowiedzialność konstytucyjna- art.198 Konstytucji przewiduje odpowiedzialność konstytucyjna przed Trybunałem Stanu. Za naruszenie Konstytucji lub ustawy odpowiedzialność ponoszą: Prezydent RP, Prezes RM, członkowie RM, Prezes NBP, Prezes NIK, członkowie KRRiT, Naczelny Dowódca Sił Zbrojnych, posłowie i senatorowie.
TS wymierza łącznie lub osobno następujące kary:
-utratę czynnego i biernego prawa wyborczego na urząd Prezydenta oraz do Sejmu i
Senatu i rad gminny,
-zakaz zajmowania kierowniczych stanowisk
- utratę wszystkich lub niektórych orderów, odznaczeń, tytułów honorowanych
2.Skład TS: wg art. 199 Konstytucji
-przewodniczący,
-2 zastępców przewodniczącego,
-16 członków wybranych przez Sejm spoza grona posłów i senatorów.
Zastępcy oraz co najmniej połowa członków TS powinna mieć kwalifikacje wymagane do zajmowania stanowiska sędziego. Członkowie TS w sprawowaniu funkcji sędziego są niezawiśli i podlegają tylko Konstytucji i ustawom.
3.Trybunał Konstytucyjny- jest organem władzy sądowniczej, powołanym do badania zgodności z Konstytucją aktów normatywnych i umów m/n oraz wykonywania innych zadań określonych w Konstytucji.
4.Zakres kognicji TK- orzeka w sprawach:
-zgodności ustaw i umów m/n z Konstytucją,
-zgodności ustaw z ratyfikowanymi umowami m/m, których ratyfikacja wymagała uprzedniej zgody wyrażonej w ustawie,
-zgodności przepisów prawa, wydawanych przez centralne organy państwowe, z Konstytucją, ratyfikowanymi umowami m/n i ustawami,
-skargi konstytucyjne,
-sporów kompetencyjnych pomiędzy centralnymi konstytucyjnymi organami państwa,
-zgodności z Konstytucją celów lub działalności partii politycznych.
5.Pytania prawne- każdy sąd może przedstawić Trybunałowi pytanie prawne co do zgodności aktu normatywnego z Konstytucją, ratyfikowanymi umowami m/n lub ustawą, jeżeli od odpowiedzi na pytanie prawne zależy rozstrzygnięcie sprawy toczącej się przed sądem.
6.Skład Trybunału Konstytucyjnego- w skład wchodzi 15 sędziów, których wybiera Sejm na 9 lat. Sędzią może być osoba, która posiada kwalifikacje wymagane do zajmowania stanowiska sędziego Sądu Najwyższego lub Naczelnego Sądu Admini.
7.Organy Trybunału- to:
- Zgromadzenie Ogólne- tworzą sędziowie, do kompetencji należy: wybór kandydatów na prezesa i wiceprezesa, uchwalenie regulaminu i statutu Biura Trybunału, uchwalenie projektu dochodów i wydatków.
-prezes Trybunału- reprezentuje Trybunał na zewnątrz, wykonuje czynności określone w ustawie i regulaminie.
8.Skarga konstytucyjna- może być wniesiona po wyczerpaniu toku instancyjnego, w ciągu 2 miesięcy od doręczenia skarżącemu prawomocnego wyroku, ostatecznej decyzji lub innego ostatecznego rozstrzygnięcia. Skarga powinna zawierać:
-wskazanie, jakie konstytucyjne wolności lub prawa i w jaki sposób zostały naruszone,
-dokładne określenie ustawy lub innego aktu normatywnego, na podstawie sąd lub organ adm. pub. orzekł ostatecznie o wolnościach lub prawach określonych w Konstytucji w stosunku do którego skarżący domaga się stwierdzenia niezgodności z Konstytucją,
-uzasadnienie skargi, z podaniem dokładnego opisu stanu faktycznego,
9.Sądownictwo administracyjne- celem jego jest: służenie ochronie praw podmiotowych jednostki w sferze prawa publicznego poprzez poddanie sporu między jednostką a organem, które występuje w toku postępowania sądowo- administracyjnego jako równorzędne podmioty jurysdykcji sądu adm.
10.Powstanie NSA- po II w.ś. do 1980r nie istniało sądownictwo administracyjne, przywrócono je na podstawie ustawy z 31.01.1980r. o Naczelnym Sądzie Administracyjnym. Z dniem 01.08.1981 utworzono 5 ośrodków zamiejscowego sądu ( Gdańsk, Katowice, Kraków, Poznań, Wrocław), 01.04.83r w Lublinie, 01.11.93 w Łodzi, 01.11.94 w Białymstoku i Rzeszowie, 01.01.95 w Szczecinie, jako ostatni w Bydgoszczy 01.01.2003.
11.Klauzula generalna- początkowo właściwości NSA była ograniczona klauzulą enumeratywną spraw oddanych do jego kontroli, dopiero 1990 została zmieniona na klauzulę generalną obejmującą kontrolę niemal wszystkich decyzji administracyjnych. Wprowadzenie klauzuli generalnej oznaczało, że do NSA można zaskarżyć wszystkie decyzje wydawane w trybie określonym w k.p.a. i w ustawach szczególnych.
12.Sądy administracyjne w Konstytucji- wg art.184 Konstytucji NSA oraz inne sądy adm. sprawują, w zakresie określonym w ustawie, kontrolę działalności adm. publ. Kontrola ta obejmuje orzekanie o zgodności z ustawami uchwał organów sam. teryt. i aktów normatywnych terenowych organów adm. rządowej.
13.Organizacja NSA- sąd ten sprawuje wymiar sprawiedliwości przez sądową kontrolę wykonania adm. publ. na zasadach określonych w ustawie. NSA działa w Warszawie i w ośrodkach zamiejscowych tworzonych dla 1 lub wielu województw. Dzieli się na izby, wydziały orzecznicze.
14.Skład NSA- prezes, wiceprezesi, prezes izb, prezesi ośrodków zamiejscowych, sędziowie. Prezesa powołuje Prezydent na 6 letnią kadencje spośród kandydatów przedstawionych przez Zgromadzenie Ogólne Naczelnego Sądu Adm, sędziów na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa. W NSA działają również: Zgromadzenie Ogólne Sędziów, Zgromadzenie Ogólne.
15.Granice właściwości sądów adm- zostały określone w ustawie. Sprawy, w których sprawowanie wymiaru sprawiedliwości ma polegać na kontroli działalności adm. publ. są zastrzeżone do właściwości sądów adm.
16.Właściwości sądów adm- sądy adm. sprawują kontrolę działalności adm. publ., kontrola ta obejmuje:
-decyzje administracyjne,
-postanowienia wydane w postępowaniu adm., na które służy zażalenie albo kończące się postępowanie,
-postanowienia wydane w postępowaniu egzekucyjnym i zabezpieczającym, na które służy zażalenie,
-inne akty i czynności z zakresu adm. publ. dotyczące uprawnień lub obowiązków wynikających z przepisów prawa,
-akty prawa miejscowego organów jednostek sam. teryt. i terenowych adm. rządowej,
-akty nadzoru nad działalnością organów jednostek sam. tery.,
- na bezczynności organów.