Współczesne systemy wychowania na podstawie książki Stefana Kunowskiego

Współczesne systemy wychowania.
Opracowane na podstawie książki Stefana Kunowskiego
?Podstawy współczesnej pedagogiki ?


System chrześcijański wychowania
~ Założenia ~
Podstawa światopoglądowa : religia objawiona przez Chrystusa, wiara to ufność i wierność Bogu.
Celem wychowania chrześcijańskiego wg . Encykliki Piusa XI jest współdziałanie człowieka z łaską a przez to stworzenie doskonałego chrześcijanina, naśladującego Chrystusa .
Najważniejszymi założeniami tonizmu w wychowaniu chrześcijańskim są :
- możliwość obiektywnego i prawdziwego poznania przez człowieka świata przez wrażenia zmysłowe, czyli odkrywanie cech istotnych dla tworzenia pojęć .
- odróżnianie dwóch porządków : istoty rzeczy i ich istnienia
Św. Tomasz z Akwinu jako pierwszy określił proces wychowania jako dzieło natury , która dąży do wydania na świat potomstwa , jego rozwoju i postępu aż do stanu doskonałego człowieczeństwa .
Współdziała tu ze sobą 5 przyczyn:
- przyczyna materialna
- przyczyna formalna
- przyczyna celowa
- przyczyna sprawcza
- przyczyna wzorcza

~ ideologia współczesnego wychowania chrześcijańskiego ~
? Chrystocentryzm ? droga chrześcijańska przez Chrystusa za pośrednictwem Jego Matki i Świętych do Boga
? 4 cnoty kardynalne
- roztropność
- sprawiedliwość
- umiarkowanie
- męstwo
Zespół tych cnót to podstawa charakteru chrześcijańskiego ( cnoty teologiczne : wiara, nadzieja , miłość )
? Personalizm ? podstawa moralności i wychowania chrześcijańskiego. Podkreślenie godności i wielkości każdego człowieka, jako osoby, czyli z natury istoty rozumnej i wolnej. Człowiek to złożoność duszy i ciała.
? Podstawowe prawa człowieka ( wg . nauki kościoła )
1. Prawo do życia i środków na poziomie godnym człowieka
2. Prawo do korzystania z wartości moralnych i kulturalnych
3. Prawo oddawania czci Bogu prywatnie i publicznie
4. Prawo do wolnego wyboru stanu i swobody życia rodzinnego ( z wychowaniem dzieci)
5. Prawo do pracy zarobkowej , działalności gospodarczej, posiadania na własność dóbr i środków
6. Prawa obywatelskie do zrzeszania się , migracji , i udziału w życiu publicznym
? Humanizm chrześcijański jest humanizmem wcielania i krzyża , miłości i ofiary , obejmującej wszystkich, szczególnie potrzebujących. Współcześnie jest to społeczna realizacja dobra i zaspokajania potrzeb ludzkich z miłości do Boga i bliźniego.
Ideologia wychowania chrześcijańskiego ma kształtować w ludziach ducha Chrystusowego, miłowanie dobra i nienawiści do zła, szacunek do bliźniego i aktywność wiernych.



~ Doktryna wychowania kościoła ~
Wychowanie jest dziełem społecznym, a nie jednostki. W wychowaniu maja udział - kościół , rodzina i państwo .
? Państwo ? prawa wychowawcze o charakterze społecznym; pomoc rodzinom wielodzietnym ( zastąpienie rodziny w razie potrzeby ) ; wymaganie od obywateli pewnego stopnia kultury i poziomu wykształcenia ( obowiązkowe szkoła ogólnokształcąca i zawodowa ) ; wychowanie patriotyczne, obywatelskie, wojskowe, prawo do własnej polityki kulturalno ? oświatowej ( nie sprzecznej z prawem naturalnym, ani rodziny czy też kościoła )
? Kościół - prawa nadprzyrodzone ; wychowanie wiernych z dwóch tytułów : 1. Misji nauczycielskiej
2. misji zbawienia dusz
Święty Jan Bosko ? oryginalny system wychowania ( prewencyjny ) ? zapobieganie złu przez asystencję ( stałe przebywanie z wychowankami , organizowanie ich przacy, wypoczynku, kształcenie dostosowane do zainteresowań dzieci, rozwijanie aktywności, samodzielności )
? Szkoła ma pomagać rodzicom , zastąpić społeczność w wypełnianiu ich obowiązków przez podejmowanie zadań wychowawczych ; ma kształcić umysłowo młodzież , wychowywać moralnie , kulturalnie, zawodowo i społecznie.


System wychowania liberalnego

~ Geneza i rozwój systemu ~
System ten narodził się na przełomie XIX i XX wieku
? John Dewey, w 1895 r. udowodnił, że ani rygoryzm w szkole ani hedonizm pedagogiczny w domu nie są w stanie pobudzić woli dziecka właściwie . Nauka musi opierać się na zainteresowaniach uczniów. Wynikało to z teorii filozoficznej pragmatyzmu ( Pragma- działanie ) Jamesa.
? Pragmatyzm , prawdziwe jest to, co jest użyteczne i skuteczne. Człowiek wg . pragmatyzmu nie poznaje umysłem prawdy obiektywnie lecz subiektywnie.
? Instrumentalizm, pogląd rozwinięty przez Deweya , myślenie jest narzędziem pomocniczym , gdy działanie natrafia na trudność, pojawja się problem. Rozwiązanie umysłowe jest możliwe przez postawienie hipotezy roboczej. Dewey uważał, że w centrum stoi swobodny rozwój zainteresowań dzieci, do czego wychowawca w swej pomocy ma się przystosować
? Koniec XIX wieku , Hamburg, nauczyciele zwracają uwagę na twórczość dzieci w rysowaniu , modelowaniu i lepieniu. Powstaje kierunek ?wychowanie przez sztukę? , chodzi tutaj o swobodny rozwój dzieci oraz ich osobowości. Kierunek ten rozwinął w ?Szkołę pracy? pedagog niemiecki G. Kerschensteiner. Podstawą nauczania i wychowania były prace rzemieślnicze obróbki drewna, metalu, szkła w warsztatach szkolnych. Podczas pracy ręcznej uczeń rozwijał ? charakter moralny ( szacunek do pracy fizycznej ) sumienność, dokładność, wytrwałość .
? Maria Montessori ; urządziła w 1907 r. po raz pierwszy ?dom dziecka? . zamiast tradycyjnych zabawek był tam stosowany materiał dydaktyczny ( kolorowe wlóczki, cymbałki , dzwoneczki, ciężarki ) Dzieci uczyły się jak odróżniać barwy, tony, ciężar. Dzieci uczyły się w ten sposób do dalsze nauki i życia . Zakazała ona czytania bajek , zabawy lalkami ( żeby nie rozwijać fantazji ) Program okazał się jednak zbyt sztuczny i pozytywistyczny.
? O. Decroly, stworzył w Belgii inny program . Wprowadził do zajęć różne gry ( kolorowe pocięte obrazki do układania w całości ) rozwijały one inteligencję oraz uwagę.
? Helen Parkhurst , plan daltoński.

~ Podstawy organizacyjne i zasady systemu liberalnego ~
W 1921 r. w Calais utworzono Międzynarodową Ligę Nowego Wychowania .
Program :
1. Cel wychowania to zachowanie i potęgowanie sił duchowych dziecka
2. Poszanowanie indywidualności
3. Nauczanie oparte na wrodzonych spontanicznych zainteresowaniach
4. Samoopanowanie i samorząd jako postawa karności
5. Zastąpienie współzawodnictwa współpracą
6. Koedukacyjność
Odrzucano tu wszelkie kary fizyczne i psychiczne . Istotą tego systemu wychowania jest swoboda dziecka

~ Ideologia systemu ~
? Moralizm idealistyczny , pojawienie moralności wg . założenia Rousseau`a , że człowiek jest dobry z natury, postępuje moralnie gdy żyje zgodnie ze swoimi popędami .
? Z. Freud , obserwacja osób nerwowych , przekonanie, że popęd seksualny (libido ) to jedynie żródło życia psychicznego kieruje postępowaniem ludzi
? Alfred Adler , uczeń Freuda , twórca psychologii indywidualnej odrzuca libido, jako jedynie źródło psychiki , przyjmuje działanie instynktu , mocy lub postawienia się .
? Piotr Bovet ,psychoanalityk szwajcarski opracował program sublimacji instynktu walki u chłopców , którzy zamiast się bić znajdują upust energii w sportach.
? Personalizm , w systemie liberalnym wychowania , zwany krytycznym, stworzony przez niemieckiego psychologa W. Sterna
Przeciwstawił on dwa pojęcia : rzeczy i osoby . Każda część to suma części składowych, osoba też składa się z części, ale jest ich jednością i całością. Człowiek zmierza wg . Sterna do celów wyższych i może stać się osobowością. Osobowość to taka osoba, która dąży do maksymalnego rozwoju.
Są trzy drogi rozwoju Sterna :
a) Autotelia - realizacja celów własnych w stosunku do osób równorzędnych
b) Heterotelia - przyjęcie celów obcych od osób nadrzędnych za własne
c) Ideotelia - rozwój osobowości przez realizację najwyższych idei ludzkości ( Prawda , Dobro , Piękno , Świętość )

? E . Spranger , pogłębił teorię osobowości na podstawie filozofii wartości ( aksjologii ). Twórca pedagogiki kultury
? Humanizm , w systemie liberalnym występuje jako humanizm naukowy ; Rząd dla uzyskania pokoju na drodze ewolucji biologicznej , technicznej naukowej , nastawioną na walkę z głodem, chorobami, nędzą, anafabeltyzmem, nadmierną płodnością .

System wychowania socjalistycznego

~ Geneza i rozwój systemu ~
? Karol Marks przedstawia wychowanie jako trzy rzeczy :
1) Wychowanie umysłowe
2) Wychowanie fizyczne
3) Nauczanie politechniczne i technologiczne
Wniosło to dwa zupełnie nowe punkty do wychowania, wychowanie fizyczne i nauczanie praktyczne
? W . J . Lenin posunął naprzód rozwój systemu wychowania socjalistycznego. Opracował program oświatowy, nakreślając podstawy tego systemu. Aby zbudować nowe społeczeństwo komunistyczne młodzież musiała :
1) Uczyć się komunizmu w praktyce
2) Odrzucić ze szkoły to co było klasowe i służyło interesom burżuazji
3) Uczyć się
4) Tworzyć kulturę proletariacką
5) Opanować wiedzę, by wzbogacić umysł, a nie pamięć
6) Stosować zdobytą wiedzę w pracy
7) Wychowywać się na komunistów
8) Wiązać swoje wykształcenie i wychowanie ze wspólną pracą proletariatu .
W szkole radzieckiej działo się nieco inaczej :
Po zwycięstwie caratu i kapitalizmu ( 1918 ? 1920 ) zniesiono w szkole oceny, egzaminy , maturę, podręczniki , systematyczną naukę . Wprowadzone rady uczniowskie , rozwijano inicjatywę w samodzielności, wycieczki i prace pozaszkolne.
Teoria obumierania szkoły wg. W. N. Szulgina :
Szkoła będzie zanikała , a wychowanie dzieci będzie opierało się na ich uczestnictwie w życiu społecznym.
Teoria ? szkoły pracy produkcyjnej ? wg. P. Błońskiego :
Nauczanie i wychowanie najlepsze jest w praktyce, na roli czy przy pracy produkcyjnej.
W 1930 roku zwrot w polityce szkolnej ;
powszechny obowiązek nauczania w zakresie 7 ? letniej szkoły początkowej
10 ? klasowej szkoły średniej jednolite podręczniki i program nauczania .
Podstawowe zasady systemu wychowawczego :
? Komunistyczna partyjność w nauce , kulturze , wychowaniu i moralności
? Powiązanie szkoły i wychowania z ideologią naukowego poglądu na świat ( marksizmu ? leninizmu )
? Powiązanie teorii z praktyką ( wychowanie przez prace społecznie użyteczną )
? Wychowanie w kolektywie i przez kolektyw ( Makarenko )
? Wszechstronny rozwój ucznia zgodnie z jego indywidualnymi cechami i właściwościami wieku rozwojowego
Mają one zastosowanie w treści i programach wszystkich instytucji szkolnych i przedszkolnych systemu oświatowego, którego organizacja rządzi się własnymi zasadami :
? Zasada jednolitości ( jednakowe kształcenie dziewcząt i chłopców, koedukacja, zrównanie szkoły wiejskiej i miejskiej
? Zasada powszechności ( obowiązkowość, bezpłatność i dostępność szkoły średniej i wyższej )
? Zasada autonomii kulturalnej i regionalizmu ( nauczanie podstawowe w języku ojczystym, rozwijanie rodzinnej kultury )
? Zasada związku szkoły z życiem kraju ( wychowanie obywatelskie, prace społeczne użyteczne )
? Zasada nauczania świeckiego ( oddzielenie szkoły od kościoła , pozbawienie pozbawienie religii wpływu na wychowanie i kształcenie młodych ludzi )

~ założenia systemu wychowania socjalistycznego ~
- materializm dialektyczny i historyczny
- ekonomia polityczna
- strategia i taktyka rewolucji
Materializm filozoficzny zakłada , że istnieje tylko odwieczna materia, będąca w nieustannym ruchu, stale się rozwijającą, aż do świadomości i duchowości człowieka .
Dialektyka tworzy w materializmie marksistowskim metodę obiektywnego poznania przyrody bez dodatków interpretacyjnych .
Materializm historyczny stanowi teorię rozwoju społeczeństwa ludzkiego , zbudowaną na podstawie materializmu filozoficznego i dialektyki
Materializm historyczny dzieli historię społeczeństwa ludzkiego na pięć okresów :
? Wspólnota pierwotna ( wspólne narzędzia , praca w myślistwie i pasterstwie )
? Niewolnictwo ( podział na ludzi wolnych i pracujących fizycznie niewolników )
? Feudalizm ( użytkowanie ziemi przez chłopów poddańczo zależnych od panów )
? Kapitalizm ( prywatne środki produkcji i wyzyskiwanie wolnej siły najemnej )
? Ustrój bezklasowy ( na niższym etapie socjalizmu, podział dochodu narodowego wedle pracy ; na wyższym etapie komunizmu , obfitość produkcji, podział dochodu wedle potrzeb )

~ Ideologia systemu wychowania socjalistycznego ~
Moralizm socjalistyczny kształtował się od ? manifestu komunistycznego ? Marksa i Engeha . Atakują oni moralność mieszczańską i bronią i bronią się przed zarzutem amoralności.
Zaczynają tworzyć się nowe normy moralne postępowania, takie jak solidarność , wzajemna pomoc , współpraca , wierność towarzyszą .
Wyjaśniano , że moralność nie jest ani wrodzona ,ani objawiona przez Boga , ale stworzona przez ludzi dla ich interesów , ma charakter zjawiska społecznego , zrodziła się w procesie współracy produkcyjnej , rozwijała się historycznie i ulegała rozbicu klasowemu .
Moralność komunistyczna to zatem świadomość społeczna służąca do przyspieszenia walki o przebudowę ustroju w kierunku bezklasowości i produkcyjne opanowanie przyrody.
? Personalizm socjalistyczny traktuje człowieka nie jako osobę , lecz jako istotę świadomą przekształcającą świat i siebie, wyzwalającą się w z alienacji w procesie humanizacji
Zniesienie własności , prywatnej wg . Marksa
Przezwycięży alienację człowieka , umożliwi mu powrót do samego siebie , jako człowieka społecznego . wymaga to też zmiany warunków życia i ludzi, przemiany ich świadomości.
Alienacja w ujęciu socjalistycznym to zjawisko historyczne i społeczne , które powstało w warunkach ustroju kapitalistycznego ( w socjalizmie ma być wyeliminowane )
B . Suchodolski ; historycznie wytworzyły się trzy nurty w pedagogice :
1) Pedagogika kształcenia osobowości
2) Pedagogika przygotowania do życia społecznego
3) Pedagogika kształtowania systemu powszechnego
Pedagogika socjalistyczna rozbudowuje własny system oświatowy powszechnego kształcenia integruje w sobie wszechstronny rozwój osobowości i przygotowanie do życia w społeczeństwie.
Humanizm socjalistyczny , idea naczelna systemu wychowania , tworzy najwyższą normę moralności , reguluje stosunek do najbliższego otoczenia , stanowi drogę wychowania osobowości i charakteru człowieka socjalizmu , reguluje stosunki międzyludzkie. Zwraca się on do ludu , zapewnia wszechstronny rozwój dzieci i młodzieży w 5 dziedzinach jako :
1) Kształcenie politechniczne
2) Wychowanie moralne
3) Wychowanie fizyczne
4) Wychowanie umysłowe
5) Wychowanie estetyczne
Zjazd KPZR w 1961 roku ? ważne wydarzenie dla rozwoju wychowania socjalistycznego, uchwalił przejście do wyższego etapu budowy podstaw komunizmu w Związku Radzieckim . Odbył się on pod hasłem humanizmu ? wszystko w imię człowieka, dla dobra człowieka ?
Zadania szkoły ujęto w 3 grupy
1) Nauczanie ogólne
2) Wychowanie ideowe
3) Kształcenie wszechstronnego rozwoju .