Jan Brzechwa - biografia

Jan Brzechwa, właściwie Jan Wiktor Lesman (ur. 15 sierpnia 1898 w Żmerynce na Podolu, zm. 2 lipca 1966 w Warszawie) - polski poeta pochodzenia żydowskiego, autor wielu znanych bajek i wierszy dla dzieci, m.in. Pan Kleks, Pchła Szachrajka, a także satyrycznych tekstów dla dorosłych; także tłumacz z języka rosyjskiego - m.in. utworów A. Puszkina, S. Jesienina, W. Majakowskiego.

Był stryjecznym bratem poety Bolesława Leśmiana, który wymyślił literacki pseudonim "Brzechwa" (nawiązanie do elementu strzały - brzechwy).

Życiorys

Lata młodości

Młodość spędził na Kresach Wschodnich, podróżując ze swą rodziną. Jego ojciec, Aleksander, był inżynierem kolejowym. Brzechwa ukończył Zakład Naukowo-Wychowawczy Ojców Jezuitów w Chyrowie, a następnie po przyjeździe do Warszawy - Wydział Prawa Uniwersytetu Warszawskiego. Jednocześnie z zapisaniem się na studia wstąpił do 36 Pułku Piechoty Legii Akademickiej i jako ochotnik uczestniczył w latach 1920-1921 w wojnie polsko-bolszewickiej, za co go odznaczono.

Działalność zawodowa

Z zawodu był adwokatem (zawodowo posługiwał się nazwiskiem metrykalnym - Jan Lesman), w latach 1924-1939 radca prawny ZAiKS. Specjalista w dziedzinie prawa autorskiego, które wybrał jako specjalizację studiów.

Jako specjalista prawa autorskiego reprezentował w sądzie m.in. Zenona Przesmyckiego ("Miriama") w sprawie toczącej się między nim a poetą Tadeuszem Pinim. Sprawa toczyła się przeciwko Piniemu, który naruszył prawa autorskie do spuścizny po Cyprianie Kamilu Norwidzie, które należały do Przesmyckiego, poprzez wydanie edycji dzieł polskiego wieszcza bez zgody właściciela praw autorskich.

Po drugiej wojnie światowej Brzechwa powrócił do zawodu prawnika. Był m.in. radcą prawnym wydawnictwa Czytelnik. Jednocześnie również działał aktywnie w PEN Clubie.

Twórczość Jana Brzechwy

Brzechwa, jeszcze jako nastolatek zadebiutował w 1915 roku, kiedy to opublikował swoje pierwsze wiersze w piotrogrodzkim "Sztandarze" oraz w kijowskich "Kłosach Ukraińskich". Nie wiązał jednak wówczas swej przyszłości z karierą pisarską - postanowił, że zostanie prawnikiem.

Po demobilizacji w 1920 i rozpoczęciu studiów prawniczych zaczął dorabiać jako autor tekstów satyrycznych oraz piosenek i skeczy. Współpracował wówczas z takimi znanymi kabaretami jak m.in.: Qui Pro Quo, Czarny Kot, czy Morskie Oko. Posługiwał się najczęściej pseudonimem Szer-Szeń oraz Inspicjent Brzeszczot.

W 1926 ogłosił tom poezji Oblicza zmyślone. Pierwszy tomik wierszy dla dzieci - Tańcowała igła z nitką wydano w 1938 (w tym tomiku znalazły się takie popularne do dziś wiersze jak: Pomidor, Żuraw i czapla, czy też Na straganie). Rok po wydaniu pierwszego tomu z wierszami dla dzieci, w 1939 wydano tom Kaczka Dziwaczka (m.in. wiersze: Znaki przestankowe i Sójka).

Na lata II wojny światowej przypada jeden z najważniejszych okresów twórczości bajkopisarza - napisał on w tym czasie takie utwory jak m.in. Akademia Pana Kleksa, czy też Pan Drops i jego trupa. Dwie książki kontynuujące Akademię... (Podróże Pana Kleksa i Tryumf Pana Kleksa) napisał kolejno w 1961 i w 1965.

Brzechwa był zaprzyjaźniony z grafikiem Janem Marcinem Szancerem, autorem licznych ilustracji do jego tekstów. W latach 50. XX w. pisał socrealistyczne wiersze propagandowe, gloryfikujące partię (do której sam nie należał) i ustrój socjalistyczny (np. "Marsz", "Głos Ameryki"), w latach późniejszych nie angażował się w twórczość polityczną, uchodził za biernego kontestatora ustroju. Autor komentarza do ustawy o prawie autorskim z 1926 r. (książka przygotowywana do druku w 1939 r. ocalała w formie egzemplarzy korekty drukarskiej.