Strategie bezpieczeństwa oraz współpraca między Rzeczpospolitą Polską a Republiką Federalną Niemiec

STRATEGIE BEZPIECZEŃSTWA ORAZ WSPÓŁPRACA MIĘDZY RZECZPOSPOLITĄ POLSKĄ A REPUBLIKĄ FEDERALNĄ NIEMIEC

Zmiany wewnętrzne w Polsce oraz coraz bardziej odczuwalne osłabienie rywalizacji i konfrontacji między Wschodem i Zachodem przyczyniały się do umacniania przeświadczenia o konieczności zrównoważenia interesów polskiego bezpieczeństwa z interesami bezpieczeństwa państw europejskich z wyraźnym wykluczeniem określania potencjalnego przeciwnika. W rezultacie opracowano założenia doktryny obronnej. Na posiedzeniu 21lutego 1990 roku Komitet Obrony Kraju przyjął Doktrynę obronną Rzeczypospolitej Polskiej. W tym czasie Polskę obowiązywały jeszcze obustronne układy sojusznicze z państwami Europy Środkowo-Wschodniej oraz Układ Warszawski. Do zasadniczych zmian doktrynalnych doszło w 1992 roku. Podstawowe zasady polskiej polityki zagranicznej w dziedzinie bezpieczeństwa określiły dwa dokumenty ogłoszone przez Komitet Obrony Kraju. Były to Założenia polskiej polityki bezpieczeństwa podpisane przez prezydenta RP Lecha Wałęsę oraz Polityka bezpieczeństwa i strategia obronna RP z 2 listopada 1992 roku. Założono w nich samowystarczalność obronną, przewidując jednocześnie przystąpienie Polski do euroatlantyckiego systemu bezpieczeństwa. Zatem Polska doktryna obronna miała charakter przejściowy. Traktują jako priorytet wejście do NATO, Polska musiała dostosować tę doktrynę do przygotowywanej nowej doktryny wojskowej sygnatariuszy Traktatu Północnoatlantyckiego.
Realizując konsekwentnie cele polityki zagranicznej Polska nawiązała współpracę ze wszystkimi swymi sąsiadami. Kluczowe znaczenie mają tutaj kontakty z Republiką Federalną Niemiec. Zwrot we wzajemnych stosunkach przyniósł rok 1989, w którym wprowadzono wiele zmian społeczno-politycznych w obu krajach. W ślad za nimi nastąpiły przewartościowania w kontaktach bilateralnych. Ich owocem było nawiązanie współpracy niemal we wszystkich dziedzinach życia, począwszy od gospodarki poprzez kulturę naukę na bezpieczeństwie kończąc. Przełomowym dokumentem dla obu stron okazał się traktat z czerwca 1991 roku, który zbliżył RP i RFN w dziele budowy porozumienia i pojednania.
W traktacie o dobrym sąsiedztwie i przyjaznej współpracy wśród wielu celów przedstawiciele Polski i Niemiec postawili przed sobą ważne zadanie, jakim było działanie na rzecz umocnienia stabilności i zwiększenia bezpieczeństwa w Europie. Dążąc do jego realizacji strony postanowiły nawiązać między innymi współpracę w dziedzinie militarnej. Intensyfikacja tych kontaktów związana była z także z rozszerzeniem NATO oraz integracją Polski z Unią Europejską. Państwo polskie zainteresowane było jak najszybszym dostosowaniem swych struktur bezpieczeństwa do wymogów europejskich.
W argumentacji na rzecz przyjęcia do Sojuszu Północnoatlantyckiego, stosowanej przez polską dyplomację podkreślano, że Polska wniesie do NATO znajomość problemów regionu. Ponadto twierdzono, że członkowstwo w Sojuszu przyczyni się do dalszej poprawy stosunków z Rosją, która nie będzie już mogła traktować Polski przedmiotowo. Zwiększy także obronny potencjał Sojuszu oraz możliwość prowadzenia operacji wojskowych , ponieważ polskie siły zbrojne mają wieloletnie doświadczenia w tej dziedzinie.
Integracja polskich sił zbrojnych ze strukturami euroatlantyckimi postawiła przed polską armią nowe zadania i wyzwania. Prawdziwym sprawdzianem było przyjęcie przez Polskę dokumentu Partnerstwo dla Pokoju. W ramach tej inicjatywy na 1994 rok zaplanowano wiele wspólnych ćwiczeń, w których udział wzięły polskie jednostki. Program polityczno-wojskowej współpracy NATO z krajami dawnego obozu wschodniego korzystnie wpłynął na wzajemne kontakty oraz zbliżył Polskę I RFN.
Do czasu wejścia w życie postanowień porozumienia o współpracy z 25 stycznia 1993 roku kontakty między wojskiem polskim i niemieckim opierały się na opracowywanych co roku tzw. Programach rozwoju stosunków i kontaktów wojskowo-politycznych pomiędzy siłami zbrojnymi RP i RFN. Przewidywano w nich między innymi organizację spotkań i szkoleń dla sztabów generalskich, korpusu oficerskiego, poszczególnych oddziałów obejmując wszystkie rodzaje sił zbrojnych oraz wymianę informacji. Bardzo duży wpływ na rozwój omawianej współpracy miały ponadto dwa dokumenty. Jeden z nich został przyjęty w listopadzie 1992 roku przez polski Komitet Obrony Kraju, drugi zaś opracowany przez niemieckie ministerstwo obrony w 1994 roku. W polskim dokumencie noszącym nazwę Polityka bezpieczeństwa i strategia obrony Rzeczypospolitej Polski stwierdzono między innymi, iż należy zadbać o usunięcie wzajemnych uprzedzeń i rozbudować sieć wspólnych powiązań opartych na przyjaźni i dobrosąsiedzkiej pomocy. Drugi akt to Biała Księga. 1994. Biała Księga dotycząca bezpieczeństwa RFN oraz stanu obecnego i przyszłości Bundeswehry z 5. kwietnia 1994 roku, która była pierwszym po 10 latach zbiorem głównych zasad polityki obronnej i bezpieczeństwa RFN. W kontekście wzajemnych stosunków najistotniejszy był zapis mówiący o poszerzeniu procesu integracji europejskiej, a dokładniej mówiąc jedna z zasad rządząca niemiecką polityką zagraniczną i bezpieczeństwa dotycząca wprowadzenia wschodnich sąsiadów do struktur Zachodu na zasadach partnerstwa i wzajemności.
Wydarzeniem bez precedensu w kilkuletniej współpracy wojskowej była wspólna przysięga 88 polskich i 263 niemieckich żołnierzy. Uroczystość ta odbyła się 22 sierpnia 1998 roku w Guben na Placu Kościelnym. W całości brali udział także ministrowie obrony Janusz Onyszkiewicz i Volker Rhe. Wydarzenie te było wynikiem nowego spojrzenia na aktualną problematykę wzajemnych stosunków, szukania nowych form powiązań narodów, jak również dość aktywnej współpracy na pograniczu dwóch państw.
Zmiany ilościowe i jakościowe w dziedzinie kooperacji wojskowej są widoczne. Świadczy o tym nie tylko rosnąca liczba współpracujących ze sobą jednostek w ramach polskich i niemieckich sił zbrojnych, ale również powiększająca się z roku na rok ilość przeprowadzonych razem przedsięwzięć . Przeobrażeniu ulega wizerunek niemieckiego żołnierza, który przy bliższym poznaniu okazuje się być doskonałym partnerem we wspólnych ćwiczeniach, jak i kompanem w czasie wolnym. Burzy się mocno zakorzeniony w polskich umysłach negatywny stereotyp Niemca. Zmianom tym, poza wspólnymi inicjatywami, sprzyjają także pojedyncze akty pojednania. Do nich z pewnością można zaliczyć złożenie wieńców przez żołnierzy Bundeswehry pod ścianą śmierci w obozie koncentracyjnym w Oświęcimiu (18 września 1994 roku i 13 lutego 1999 roku) oraz oddanie hołdu pod pomnikiem Westerplatte przez Generalnego Inspektora Bundeswehry, gen. Hartmutowi Baggerowi prezydent RP przyznał Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Zasługi RP (19 marca 1999 rok).
Hans-Dietrich Genscher był pomysłodawcą stworzenia forum trzech państw ? Francji, RFN i RP, zwanego Trójkątem Weimarskim. Pierwsze spotkanie na szczeblu ministrów spraw zagranicznych odbyło się w dniach 28-29 sierpień 1991 roku w Weimarze. Uczestniczyli w nim Krzysztof Skubiszewski, Roland Dumas i H.-D. Genscher. Przyjęto wówczas wspólny dokument o odpowiedzialności trzech państw za przyszłość Europy. Współpracą objęto między innymi kulturę, gospodarkę, ochronę środowiska i zagadnienia społeczne. W 1994 roku konsultacje w ramach Trójkąta Weimarskiego poszerzono o dziedzinę bezpieczeństwa i obrony. Spotkanie ministrów obrony Francji, RFN i RP zainaugurowano 3 marca 1994 roku w Paryżu. Przedmiotem rozmów były wspólne ćwiczenia, spotkania ekspertów oraz planowanie i prowadzenie manewrów. Pojawiła się również możliwość uczestnictwa polskich jednostek w ćwiczeniach Francusko-Niemieckiej Brygady . Uzgodniono ponadto coroczne spotkania ministrów obrony oraz powołanie grupy roboczej ds. techniki i logistyki wojskowej.
Owocem wzajemnej współpracy był dokument - Inicjatywa Ministrów Obrony Republiki Federalnej Niemiec, Republiki Francuskiej i Rzeczypospolitej Polskiej dotycząca intensyfikacji trójstronnej współpracy polityczno-wojskowej i wojskowej, przyjęty w Warszawie 3 lutego 1997 roku.
W ramach współpracy Polska-Niemcy-Francja zrealizowano szereg przedsięwzięć. Przeprowadzono wspólne manewry pod kryptonimem CONCORDIA , ćwiczenia marynarki wojennej i sił trałowo-minowych BALTICA'98 oraz ćwiczenia lotnicze na teranie RFN w 1998 roku.
Siły zbrojne w Polsce od 1990 roku są w trakcie przeobrażeń. Udział w ramach PdP oraz członkostwo w NATO wymaga od nich restrukturyzacji i dostosowania się do nowej sytuacji (czyli zapoznania się z nowoczesnymi metodami pracy w NATO, wyposażenia w nowy sprzęt, podnoszenia swych kwalifikacji i znajomości języka angielskiego oraz wspólnego działania z armiami innych państw). Sprawdzianem dla Wojska Polskiego jest więc współpraca z Bundeswehrą oraz kontakty w ramach trójstronnej kooperacji z RFN, Danią i Francją. Ważne są także porozumienia wojskowe, które Polska zawarła z państwami ościennymi ? Ukrainą (3 lutego 1993 roku), Słowacją (9 czerwca 1993 roku), Czechami (27 lutego 1993 roku), Litwą (15 czerwca 1993 roku), Rosją (7 lipca 1993 roku) oraz Białorusią (21 kwietnia 1993 roku).
To, że współpraca wojskowa rozwija się dość intensywnie nie oznacza jednak braku jakichkolwiek przeszkód na drodze jej realizacji. Wiele wspólnych programów nie wcielono w życie, gdyż barierą często nie do pokonania była nieznajomość języka partnera, brak środków finansowych na organizację ćwiczeń czy też zbyt wolno zmieniające się przepisy. Do niedawna ogrom problemów sprawiało planowanie wzajemnych wizyt. Wielkim wyzwaniem dla polskich żołnierzy jest także pokonanie spuścizny historycznej.