Biografia Katarzyny II cesarzowej Rosji

Katarzyna II (wł. Sophie Friederike Auguste zu Anhalt-Zerbst). Znana jako Katarzyna Wielka - cesarzowa Rosji (ur. 2 maja 1729 w Szczecinie, zm. 17 listopada 1796 w Sankt Petersburgu) - żona cara Piotra III (zm. 1762).

Podziwiana przez zachodnich filozofów za mądrość, umiłowanie wiedzy i sprzyjanie oświeceniu, w rzeczywistości rządziła niezwykle twardą ręką. Zezwoliła szlachcie na handel chłopami i zsyłanie buntowników na Syberię, krwawo stłumiła bunty kozackie i chłopskie. Uczestniczyła w rozbiorach Polski. Oto krotka historia Katarzyny II-cesarzowej Rosji.Chrystian August, dowódca pruskiego 8 pułku piechoty w Szczecinie, ożenił się z Joanną Elżbietą z rodu Holstein-Gottorp. Z tego związku 2 maja 1729 roku narodziła się córka której nadano imię Zofia, Augusta, Fryderyka, która zasłynie w późniejszym życiu jako Katarzyna II. Początkowym wychowanie zajęła się jej matka. Następnie wychowanie przejęli guwernerzy. Wśród których najsłynniejszą była panna Cardel, która zaszczepiła w młodej Katarzynie miłość do literatury. Już od najmłodszych lat nauczyła się skrywać swe uczucia tak, by nie dać innym o nich znać. Podczas podróży do Eutin Zofia poznała swojego przyszłego męża, ks. holsztyńskiego Piotra Ulryka. Kandydata wyznaczyła sama Elżbieta, carowa a jego dziadkiem był sam Piotr I. Ks. Anhalt-Zerbst matka Zofii była spokrewniona z Elżbietą. To dzięki wstawiennictwu Fryderyka II i Elżbiety, księżniczka miała się ożenić z Piotrem. Podczas podróży do Berlina Zofia dostała wskazówki aby umocniła stronnictwo pruskie w Rosji. Następnie podczas podróży do Rosji, Brummer wysłał instrukcję na temat nowej etykiety, jaka zapanowała tam. W Moskwie oczekiwanych gości (matke i córkę) przyjęto z entuzjazmem. Wśród dworu Elżbiety powstały dwa stronnictwa na czele pierwszego stał stronnik dworu angielskiego, saskiego i wiedeńskiego wicekanclerz hrabia Bestużew-Riumin, druga partia była reprezentowana przez markiza de la Chetardie. Zofia została wysłana na naukę jej osobistym nauczycielem był Symeon Todorowski. Oczywiście przyszła carowa musiała się nauczyć języka rosyjskiego w czym pomagał jej Bazylii Adadurow. Po za tym musiał ona uczyć się baletu w czym miał jej pomóc baletmistrz Lomde. W między czasie Joanna próbował realizować cele polityki Fryderyka II i przyczynić do usunięcia Bestużewa. Sam wicekanclerz kontrolował sytuację i pewnego razu w jego ręce dostał się list Chetardie, który krytykował działania Elżbiety. Carowa, gdy dowiedziała się o tym kazała Chetardie opuścić Rosję w przeciągu doby. 27 czerwca księżniczka Zofia przyjmuje protestantyzm i przybiera imię Katarzyny Aleksiejewej. Zostaje przydzielony jej mały dwór, na którym decydującą rolę miał odgrywać Bestużew. Katarzyna udaję się w podróż do Ławry, następnie Piotr zapada na ospę, w wyniku czego odseparowano go od przyszłej małżonki. Książę wraca do Petersburga w 1745 roku, ale jest straszliwie wymęczony przez chorobę. 16 Marca 1745 roku wydała dekret "O przygotowaniu przez dworzan i inne osoby pierwszej rangi sukien i pojazdów na małżeństwo wielkiego księcia Piotra". Do ślubu doszło 21 Sierpnia 1745 roku. Za ciągłe spiskowanie Anhlat-Zerbst została odesłana z Rosji a z Prus miano przysłać innego ministra niż Fockerodta. Związek ten nie był wielką miłością, co już wkrótce Piotr zaczynał ukazywać. Podobno nawet mówił swej żonie o swych kochankach. W otoczeniu księżnej pojawiła się nowa dama dworu Maria Czogłokowa, która była uszami zarówno Elżbiety jak i Bestużewa. Przyszła carowa także nie poprzestawała dłużna swemu mężowi znajdując sobie kochanka w osobie Andrzeja Czernyszewa.

Romans ten kończy skandal którego zakończeniem jest odesłanie rodziny Czernyszewów do garnizonu w Orenburgu. W roku 1747 Katarzyna zostaje poinformowana o śmierci swego ojca. W roku 1749 u carowej Elżbiety stwierdzono raka. Wobec tego porucznik Baturin złożył wierność Piotrowi - ten tak się wystraszył, że uciekł. Za ten akt nieposłuszeństwa skazano Baturina. W tym czasie księżna spędzała czas na jeździe konnej i przy okazji dużo czytała. Elżbieta rozpoczeła szybsze działania dyplomatyczne z powodu choroby czego rezultatem będzie w 1746 układ z Austrią o wspólnej pomocy, w 1745 traktat pokojowy ze Szwecją. Z kolei Dania zaczęła ubiegać się o posiadłości holsztyńskie księcia próbując wymienić je na Oldenburg. Rok 1751 rozpoczął się licznymi wystawnymi balami. Podczas jednego z nich Katarzyna za zgodą Piotra wdała się w rozmowę z ambasadorem austriackim Bernisem na temat Holsztynu. Zdaniem Katarzyny była by to dobra baza dla rosyjskiej marynarki i nie jest godny wymiany. Dzięki jej postawie zawieszono rozmowy na ten temat i nie doszło do wymiany. Wkrótce otrzymała specjalny dekret z rąk Piotra, który uprawniał ją do podejmowania decyzji w sprawie Holsztynu. Życie Katarzyny to ciągłe romanse i nowi kochankowie z których warto wymienić: Aleksy Razumowski, Szuwałow, Bekietow, Zachar Czernyszew, Lew Naryszkin. Jedyną prawdziwą jej miłością był Sałykow, z którym nawet była w ciąży, lecz poroniła podczas podróży do Rosji. Czogłokowa - ta która miała stać na straży prawości związku Katarzyny i Piotra -wkrótce zbliżyła się do Piotra Repina. Elżbieta nie czekała długo - z chwilą śmierci ojca oddaliła ją, a na miejsce prezydenta Tajnej Kancelarii zasiadł Aleksander Iwanowicz Szuwałow. Katarzyna urodziła syna a dwór starał się odsuwać od niej Sałtykowa wysyłając go wciąż w nowe misje dyplomatyczne. Nowym kochankiem w 1755 roku został Lew Naryszkin, którego często odwiedzała podczas wypadów nocnych. Wkrótce na jej dworze pojawił się młody Polak stolnik litewski i sekretarz posła angielskiego Williamsa, Stanisław Poniatowski - reprezentował rodzinę Czartoryskich. Przełom lat 1755 i 1756 to okres zbliżenia Prus do Anglii. Katarzyna w tym czasie odbywała częste spotkania z Poniatowskim. W polityce Katarzyny pojawił się plan, który szykowała wraz z Williamsem. Planowała ona zdobycie władzy i zbliżenie Rosji do Anglii. Williams zapewnił przyszłej carowej odpowiednią sumę pieniędzy. Ta często informowała go o stanie zdrowia Elżbiety. Bestużew, który wiedział o spisku brał ogromne łapówki. Posłowi angielskiemu nie udało się doczekać swego sukcesu w roku 1761 został zabity. W tym okresie Rosja wznowiła układ przeciw Prusom ale z wyłączeniem ataku na Anglię. Kanclerz Bestużew odszedł w cień, a jego następcą na tym stanowisku został Woroncow. Piotr w swej polityce dążył do zbliżenia z Prusami. Odmienna była za to polityka Elżbiety która wraz z Marią Teresą wystawiły 80 tys. armię przeciw . Prusom Na froncie Feldmarszałek Apraskin odniósł zwycięstwo pod Gross Jagersdorfen. Lecz gdy ten usłyszał informacje z dworu, jakoby stan zdrowia carowej się pogorszył wycofał się, czym zasłużył sobie na degradację. Jego następcą na tym stanowisku został gen. Fermora. W tym samym czasie Bestużewa aresztowano. Lecz udało się mu pozbyć wszystkich akt które mogły by skompromitować Katarzynę. W procesie Bestużewa zażądano dla niego kary śmierci w tłumaczeniu mówiono że ten krył przed carową plany Apraskina. Carowa osądziła jednak inaczej i ten został zesłany do swojego majątku na Możajszczyźnie. W tym czasie na froncie doszło do bitwy pod Zorndorfem podczas której udało się rozbić siły pruskie na Czele z Fryderykiem II. Następnie Katarzyna zostaje poinformowana o śmierci swej matki. Podczas zdobywania Kołobrzegu 25 grudnia 1761 zmarła Elżbieta. Głównodowodzącym tą operacją był Piotr Rumiancew. W miesiąc po zgonie Elżbiety miał miejsce jej pogrzeb. Ogłoszono wielką amnestię, a jedynym którego nie uwolniono, był Bestużew zaś szlachcie umożliwiono odbycie służby wojskowej. Kolejnym działaniem Piotra było rozwiązanie Tajnej Kancelarii.

Wkrótce potem realizując swa politykę. 28 kwietnia podpisał traktat pokojowy Rosji z Prusami. Jego planem miała być także wyprawa przeciw Danii i zdobycie Szlezwiku. Wprowadził on na dwór rosyjski wiele nawyków niemieckich. Czasem jego decyzje były na tyle nieporządne, że stworzyła się wokół niego opozycja, która czekała odpowiedniej chwili by móc dokonać przewrotu. Kandydatów do tronu widziano w osobie Katarzyny II i 22 letniego Iwana syna Ulryka, który prawdopodobnie był chory umysłowo. Katarzyna II mogła liczyć na poparcie swych stronników Nikity Iwanowicza Panina, wychowawcy Pawła, Villebois'a, prokuratora generalnego Glebowa, ks. Michała Wołkońskiego, Cyryla Razumskiego i Grzegorza Tiepłowa. W wojsku mogła liczyć na Orłowskich, Passeków, Bredichina i wielu innych oficerów. W 1762 roku przeniesiono dwór z Petersburga do rezydencji w Oranienbaumie. Kolejną decyzją Piotra było wydanie 25 czerwca decyzji o równouprawnieniu wszystkich religii. Taka decyzja nie mógła się podobać w kraju prawosławnym. Później następuje schwytanie Passka a później Razumowski nakazał natychmiast drukarzowi Tanbertowi opublikować manifest o przewrocie. Postanowiono szybko pospieszyć po księżną do Peterhofu. Katarzyna wkrótce dotarła pod pałac zimowy, gdzie część z obecnego wojska skandowało jej imię. Część z nich złożyła jej od razu przysięgę na ręce arcybiskupa Beniamina. Piotr nie za dobrze poinformowany o całej sytuacji wysłał swych zauszników Szuwałowa, Trubeckiego i Woroncowa by dowiedzieli się co się dzieje, ale ci nie dotarli już z powrotem do Piotra gdyż również oni złożyli przysięgę Katarzynie. Sytuacja z dnia na dzień władcy ulegała pogorszeniu. Zdecydował się on popłynąć do Kronsztadu, ale tam już słyszano o nowej władczyni więc udał się do Oranienbaum. Katarzyna niczym wytrawny strateg nie czekała długo i wyruszyła z wojskiem po opanowaniu Peterhofu. Car wystraszony zrzekł się tronu i poprosił o wyjazd do Holsztynu z Grzegorzem Orłowem i ks. Golicynem. Udało się go jednak schwytać i osadzić. W chwili gdy Katarzyna wstępuje do stolicy witają nową caryce wiwaty, a ludzie zaczynają wielkie święto. Jednym z pierwszych jej posunięć było nagrodzenie swych sojuszników za pomoc w spisku. Z czasem dochodzi do wniosku ze Piotr jest jej nie na rękę. Wkrótce potem car ginie przez uduszenie. Jego ciało umieszczono na widoku publicznym, ale szyję zawinięto szalikiem dla niepoznaki.Katarzyna II zerwała świeży sojusz z Prusami i potwierdziła dekret Piotra III o uprawnieniach dla szlachty, czym zyskała sobie jej uznanie. W ciągu swego długiego panowania uczyniła bardzo wiele, zarówno w dziedzinie stosunków zagranicznych, jak i wewnętrznych, dla wzmocnienia potęgi państwa, władzy centralnej i absolutyzmu panującego. W polityce zagranicznej Katarzyna postępowała całkiem mądrze- zachowywała dystans do wszelkich konfliktów, rozgrywających się w środkowej czy zachodniej Europie. Np. nie przyłączyła się do blokady handlowej Ameryki Północnej w trakcie trwającej tam wojny niepodległościowej przeciwko Anglii. Koronacja władczyni ma miejsce 22 września 1762 roku. Wkrótce też do łask zostaje przywrócony Bestużew. Niebawem przeciwko carowej zawiązał się spisek na czele którego stali Chruszczew i Guriew szybko zostali oni jednak schwytani i zesłani na Kamczatkę. W latach 1762-1766 przeprowadzono w Rosji sekularyzację dóbr duchownych. Cerkwie i klasztory przeszły na utrzymanie skarbu państwowego, który przejął posiadane przez nie majątki ziemskie, obejmujące około 900 tysięcy poddanych Czas ten to również okres buntów chłopskich, z którymi Katarzyna musiała sobie poradzić. Sprawa Polski spowodowała jej zbliżenie do Fryderyka II. Jej głównym celem było odebranie tronu synowi Augusta i chęć zdobycia Kurlandii Wkrótce na tron wysunięto jako kandydata dobrze znanego carowej Stanisława Poniatowskiego. Był on byłym faworytem Katarzyny II, a koronacja odbyła się 25 listopada 1764 r., w dniu imienin protektorki. Ze swojego otoczenie postanowił usunąć takich ludzi jak Woroncowa, Trubeckiego. Znów do łaski dostali się tacy ludzie jak Grzegorz Orłow, Bestużew i Panin.

Katarzyna II postanowiła zreformować senat w myśl planów Panina, który to zakładał podział senatu na 6 departamentów. Wraz z sukcesami militarnymi szły też administracyjne- wielka, planowana kolonizacja nowych terenów, obejmująca dziesiątki tysięcy chłopów, głównie z Powołża, oraz zakładanie szeregu nowych miast i portów, jak Symferopol, Sewastopol, Chersoń, Odessa i inne. W Kurlandii dochodzi do starcia pomiędzy Bironem a Karolem syna Augusta w wyniku którego ten drugi musi ustąpić. Powstaje Kolegium Mołorosyjskie na Ukrainie na którego czele stanął hr. Piotr Rumiancew którego planem była pełna rusyfikacja tych ziem. Przekształcono Nową Serbię w gubernię Osłobodzko-Ukraińską. Katarzyna wydała również decyzję, która zakazywała tortur ludzi poniżej 17 roku życia. Carowa, jak przystało na dobrą władczynię, nie stroniła od przepychu. W swych korespondencjach dyskutowała między innymi z Diderotem i Wolterem, ten nawet nazwał ją w liście Semiramidą Północy. Stworzyła pierwsze Wolne Towarzystwo Ekonomiczne, na którego czele stanął Grzegorz Orłow. Pragnęła stworzyć podobne społeczeństwa w Rosji, liczące tak niewiele miast, że senatorowie powinni znać ich liczbę na pamięć. Caryca położyła ogromny nacisk na edukację dzieci obojga płci. W państwie niezwłocznie potrzebna była pomoc chorym. Zachorowalność na ospę, szkorbut i choroby weneryczny ciągle rosła. Caryca sprowadziła doktora, który opracował szczepionkę przeciwko ospie.Bezwzględna polityka w stosunku do ludności wiejskiej doprowadziła do wybuchu buntu chłopskiego pod przywództwem J. Pugaczowa (1773-1775). Poprzez politykę ciągłego mieszania się w sprawy Polski nie dopuściła do przeprowadzenia reform ustrojowych, osadziła na tronie królewskim swego faworyta Stanisława Augusta Poniatowskiego, doprowadziła do rozbiorów Rzeczpospolitej. Interesy rosyjskiej ambasady reprezentował w Warszawie ks. Repnin, który to przyczynił się do powstania konfederacji protestanckiej w Toruniu oraz prawosławnej w Słucku i katolickiej w Radomiu. Katarzyna dążąc do pozyskania szlachty, wydała ukazy umacniające jej prawa nad chłopami; przeprowadziła wiele reform w duchu ówczesnych idei oświeceniowych (m.in. jednolity system zarządzania, samorząd stanowy - zgromadzenia gubernialne i powiatowe, prawa dla bogatych mieszczan). Katarzyna prowadziła politykę ekspansji zewnętrznej, wzmagana przez jej kolejnych faworytów, pragnących zdobyć wielkie majątki; głównym jej celem było opanowanie Stambułu z cieśninami Bosforem i Dardanelami, jednak w wojnach z Turcją 1768-1774 i 1787-1791 przyłączyła tylko Krym i stepy nad Morzem Czarnym.W 1772 w wyniku porozumień z Austrią i Prusami doszło do rozbioru Polski. Kozaków dońskich włączono do guberni azowskiej, generałem-gubernatorem jej został Potiomkin. Zlikwidowała ona także Sicz Zaporoską, którą przyłączono do guberni noworosyjskiej. Nowym kochankiem został Zawadowski, który czerpał z tego duże profity. Kolejnym jej planem było przyłączenie Chanatu Krymskiego do Rosji. W 1768 roku do Rosji powraca Daszkowa, której caryca proponuje stanowisko prezydenta Akademii Nauk. Przyjmuje tą posadę a za jej namową Katarzyna utworzyła Akademię Rosyjskiej Literatury i Języka. Carowa jest także inicjatorką wydania pierwszego satyrycznego pisma w Rosji którym było "Wsiakaja Wsiaczina" ("Różne Różności"). Później wydala również zgodę na wydawanie jeszcze jednego czasopisma "Truteń". Katarzyna także nie stroniła od pisania była autorką m.in. m.in. "O czasy", "Przedpokój znakomitego szlachcica", "Imieniny Pani Worczałkinej", "Pani Wiestnikowa z rodziną". Z jej inspiracji historią zrodziły się dwa dramaty "Z życia Ruryka", "Początki panowania Olega".Po zawarciu pokoju z Turcją, Katarzyna II mogła spokojnie zwrócić wzrok na zachód od imperium. We Francji od 1789 r. rozwijała się rewolucja społeczna i zaczynała się formować przeciwko niej koalicja absolutystycznych monarchii Anglii, Holandii, Austrii i Prus. Do najbardziej znanych jej wypowiedzi należy stwierdzenie: "Zwycięzców się nie sądzi" odnoszące się do A. Suworowa. Cesarzowa była osobą, której jedynym pragnieniem było zapewnienie szczęścia obywateli.

Przynajmniej tak ona twierdziła. W rzeczywistości była wytrawnym politykiem i dobrym władcą. 21 Kwietnia 1785 Katarzyna wydała generalny przywilej dla szlachty i miast. 5 sierpnia 1786 dekret o szkołach ludowych. Natomiast w sąsiedniej Rzeczypospolitej Sejm Wielki w Warszawie uchwalił w 1791 r. nową konstytucję ustrojową. W Polsce od 1790 r. nie było wojsk rosyjskich, znajdowała się ona wprawdzie pod politycznym protektoratem Rosji, lecz w zasadzie rządziła się sama, choć raczej nie najlepiej. Lecz zmiana ustroju w Polsce, na wzór haseł rewolucji francuskiej, oraz zapowiedź przekazania tronu po śmierci St. Poniatowskiego elektorowi saskiemu Fryderykowi, wnukowi Augusta III, były dla Katarzyny II nie do przyjęcia. W celu nie dopuszczenie do reform w Polsce zawiązała konfederację targowicka, która obaliła dzieło myśli polskiego oświecenia. W kwietniu 1793 r. przeprowadzony został II rozbiór Rzeczypospolitej pomiędzy Rosję i Prusy. Rosji przypadły rozległe tereny na wschód od Pińska, Niemna i Zbrucza.Przeciwko tym decyzjom rozbiorowym wybuchło w Polsce w marcu 1794 r. powstanie, kierowane przez gen. Tadeusza Kościuszkę. Powstanie to, znów przy pomocy sił rosyjskich, zostaje stłumione. W 1795 roku dokonany został trzeci, całkowity III rozbiór Polski.W okresie jej rządów terytorium Rosji znacznie się powiększyło, a ludność z 20 wzrosła do ok. 35 mln. Władczyni bardzo troszczyła się o sieroty, podrzutki i niechciane noworodki. Zbudowała czteropiętrowy sierociniec w Moskwie, nie mający sobie równych w całej Europie. Na jej terenie znajdował się także szpital oraz cerkiew. 17 listopada 1796 r., cesarzowa Rosji Katarzyna II zmarła w Carskim Siole w pobliżu Petersburga, przeżywszy 67 lat. Następcą Katarzyny został jej syn Paweł I (1796-1801).Katarzyną II nazwana została przez potomnych Wielką i z całą pewnością zasługuje na ten tytuł. Była jednym z najlepszych władców w historii Rosji. Wprowadziła kraj na drogę reform stwarzając z niego wielkie europejskie mocarstwo z którym wszyscy musieli się liczyć.Biografia Katarzyny pokazuje jej postać jako jedną z najciekawszych i najbardziej kontrowersyjnych postaci w historii Rosji, carycy Katarzyny II, która dla Polaków stała się sprawczynią upadku państwowości.

[...] Kim była naprawdę urodzona w Szczecinie Zofia Anhalt-Zerbst, z woli losu Katarzyna II Aleksiejewna, imperatorowa Wszechrosji - Demonem zła, natchnieniem filozofów czy też władczynią, na którą czekała Rosja przez lat kilkadziesiąt
W.A.Serczyk "Katarzyna II carowa Rosji"