Postanowienia konferencji wersalskiej w sprawie granic Polskich.
Sprzymierzeni spierali się o przynależność Warmii i Mazur, które pozostały niemieckie, o Gdańsk, któremu nadano status wolnego miasta, oraz o Górny Śląsk. Aby zapewnić Polsce dostęp do morza przyznano jej Pomorze
Gdańskie, przycinając terytorium Niemiec i tworząc tak zwany korytarz. Na granicy południowej podzielono w 1920r. Śląsk Cieszyński bez uwzględnienia stosunków narodowościowych i duża grupa Polaków znalazła się w obrębie Czechosłowacji. Górny Śląsk podzielono między Polskę i Niemcy na podstawie plebiscytu w 1921r.; w rezultacie w Niemczech pozostała mniejszość polska, a w Polsce- niemiecka. Samą Polskę zamieszkiwali Ukraińcy, Niemcy, Białorusini oraz Żydzi.
Kształtowanie się granicy wschodniej.
W odrodzonej Polsce ścierały się ze sobą dwie wizje ukształtowania granicy wschodniej:
- Federacyjna- lansowana przez zwolenników Józefa Piłsudskiego ( „architektem” był Leon Wasilewski, pierwszy minister spraw zagranicznych Polski odrodzonej), zakładająca utworzenie na wschód od Polski państw oddzielających nas od Rosji, związanych w jakiś sposób z Polską.
- Inkorporacyjna- lansowana przez koła endeckie zakładała z kolei stworzenie państwa narodowego, włącznie obszarów zamieszkałych przez Polaków i asymilację mniejszości.
Południowy odcinek granicy wschodniej ukształtował się w bolesnym, tragicznym dla obu społeczeństw sporze polsko- ukraińskim. Realny konflikt interesów w Galicji Wschodniej, podsycany przez Austriaków i nacjonalistów obu stron, przekształcił się w otwartą wojnę w 1.11.1918r., gdy Ukraińcy sięgnęli po władzę we Lwowie. Wkrótce walki przeniosły się na cały wschodnio- galicyjski region. Powstało tutaj państwo Zachodnio- Ukraińska Republika Ludowa.
Kształtowanie się granicy zachodniej.
Fakty, które zadecydowały o przebiegu granicy wschodniej:
- Konferencja pokojowa w Paryżu i jej efekt w postaci pokoju wersalskiego (czerwiec 1919r.)
- Polskie racje reprezentowała tam delegacja na czele z Romanem Dmowskim (z Ignacym Paderewskim i Szymonem Askenazym w składzie), która przedłożyła swoje proporcje obejmujące historyczne obszary Rzeczypospolitej
- Ze strony uczestników- zwycięskich mocarstw problemy polskie rozpatrywała tzw. komisja Cambona (ministra spraw zagranicznych Francji), jej wstępne propozycje były nawet korzystne- przewidywały przekazanie Polsce Górnego Śląska i Gdańska. Jednak pod naciskiem protestów popartych przez Wielką Brytanię jej ustalenia ostatecznie odbiegały od polskich aspiracji- efekt końcowy to powrót Pomorza Wschodniego (bez Gdańska), zdecydowanej większości Wielkopolski, uznanie za terytoria plebiscytowe Górnego Śląska, Warmii, Mazur i utworzenie Wolnego Miasta Gdańska.
Kształtowanie się I rządów II Rzeczypospolitej.
W wyborach przeprowadzonych 26.01.1919r najwięcej głosów zdobyła endecja, następnie PSL- Piast oraz socjaliści. Był to sukces prawicy i centrum. Premierem został Ignacy Jan Paderewski znany jako artysta i patriota. Po nim (XII 1919) funkcję premiera piastowali kolejno Leopold Skulski oraz Władysław Grabski, a w momencie zagrożenia państwa Wincenty Witos. I prezydentem RP, dzięki wyborom Zgromadzenia Narodowego został Gabriel Narutowicz a przegrał z nim kandydat prawicy hrabia Maurycy Zamoyski.
Główne założenia Konstytucji Marcowej- 1921r.
- Polska według niej miała być republiką o charakterze demokratyczno- parlamentarnym.
- Władzę ustawodawczą sprawował Sejm i Senat wybierane co 5 lat w powszechnych, równych, bezpośrednich, tajnych i proporcjonalnych wyborach.
- Czynne prawo wyborcze do sejmu przysługiwało obywatelom, którzy ukończyli 21 lat, do Senatu 30 lat.
- Władzę wykonawczą powierzała prezydentowi i rządowi, który posiadał również inicjatywę ustawodawczą.
- Prezydenta na kadencję 7 letnią wybierało Zgromadzenie Narodowe, czyli wspólne posiedzenie dwóch izb parlamentu.
- Prezydent reprezentował państwo na zewnątrz, był głową państwa i mógł rozwiązać Sejm, ale tylko za zgodą 3/5 senatorów.
- Sejmowi podlegała Najwyższa Izba Kontroli.
- O zgodności aktów prawnych, ustaw, zarządzeń ministrów z konstytucją orzekać miał Najwyższy Trybunał Administracyjny.
Przyczyny przewrotu majowego
- Rozczarowanie społeczeństwa rządami parlamentarnymi, niemocą, słabością systemu władzy, nie zapewniającego poczucia stabilizacji(częste zmiany gabinetów w zależności od konfiguracji sejmowych i walk partyjnych)
- Egoizm partyjny ze szkodą dla interesów kraju, zauważalny wśród aktorów sceny politycznej.
- Ciężary reform ekonomicznych W. Grabskiego, które nie zdążyły jeszcze dać wyników odczuwalnych w znaczącej skali dla mas; częściowo problemy gospodarcze wynikały z wojny celnej z Niemcami, co hamowało polski eksport.
- Wzrastające poczucie zagrożenia bezpieczeństwa państwa od czasu konferencji w Locarno.
- Coraz wyraźniej artykułowane tęsknoty i pragnienia w pewnych kręgach społecznych silnej władzy, autorytetu.
- Ogólnoeuropejski kryzys demokracji parlamentarnej, wzrost tendencji autorytatywnych na kontynencie.
- Plany wzmocnienia władzy wykonawczej wśród kilku ośrodków politycznych: endecji, Witosa, piłsudczyków
- Ambicje marszałka Piłsudskiego.
- Niepopularność Witosa formującego w maju 1926 swój trzeci rząd.
Rządy sanacji
Sanacja, to potoczna nazwa obozu politycznego, który doszedł do władzy po przewrocie majowym 1926r, pod hasłem uzdrowienia stosunków w kraju, czyli „sanacji moralnej”, i rządził Polską do wybuchu II wojny światowej. Sanacja opierała się głównie na ludziach oddanych J. Piłsudskiemu, jak W. Sławek, A. Prystor, J. Jędrzejewicz, K. Świtalski, A. Skwarczyński. w celu zapewnienia szerszego zaplecza politycznego sanacja powołała Bezpartyjny Blok Współpracy z Rządem, szukała też oparcia w organizacjach kombatanckich, młodzieżowych i gospodarczych. Sanacja nie miała określonego programu działania. Głosiła ona tezy o kryzysie demokracji, zwalczała zwłaszcza system parlamentarny.
Konstytucja kwietniowa 1935r.
Zgodnie z jej postanowieniami:
- Zasadę suwerenności narodu zastąpiono zasadą nadrzędności państwa(w myśl założeń sanacji)
- W ręku prezydenta wybierano na kadencję 7 letnią przez tzw. Zgromadzenie Elektorów(urzędnicy państwowi i przedstawiciele obu izb), skupiała się najwyższa władza.
- Prezydent desygnował premiera, członków rządu i innych wysokich urzędników
- Prezydent mógł odwoływać i rozwiązywać parlament, był zwierzchnikiem sił zbrojnych, decydował o wojnie i pokoju, ratyfikował umowy międzynarodowe i jako głowa państwa reprezentował je na zewnątrz.
- Prezydent wydawał dekrety mocą ustawy, proponował swego następcę i obsadzał 1/3 senatu.
- Kwintesencją zakresu władzy prezydenta było słynne zdanie o odpowiedzialnością: „przed Bogiem i historią”
- Konstytucja potwierdzała autorytarny system rządów.
Pojęcie: anschluss
Anschluss Austrii- przyłączenie Austrii do III Rzeszy w 1938r. Dążenie do wcielenia Austrii do Niemiec pojawiło się w kołach nacjonalistów oraz socjaldemokratów niem. i aust. po upadku monarchii austro- węgierskiej (1918). Niemcy w traktacie wersalskim (1919) wyrzekły się dążeń do zagarnięcia Austrii. W wyniku zbliżenia Hitlera z Mussolinim Austria została zmuszona do zawarcia z Niemcami układu 11. VII 1936r. Podporządkowującego ekonomicznie Austrię interesom III Rzeszy.
Czego dotyczyła konferencja w Monachium i jakie były żądania Niemiec wobec Polski.
Polska była zagrożona niemieckim atakiem od północy, zachodu i południa. Niemieckie żądanie rewizji traktatu wersalskiego zagrażały Polsce od chwili jego podpisania. Dotyczyły przede wszystkim polskiego „korytarza”, który oddzielał Prusy Wschodnie od reszty Niemiec, Śląska oraz Wolnego Miasta Gdańska. W mieście tym rozwinęła działalność partia nazistowska, głośno domagająca się przyłączenia do Niemiec. W październiku 1938r. Hitler wysunął pod adresem Polski żądania aneksji Gdańska oraz zezwolenia na wytyczenie „korytarza przez korytarz”, który łączyłby Rzeszę z Prusami Wschodnimi. Polska zdecydowanie je odrzuciła, jako pogwałcenie swej suwerenności. Hitler w odpowiedzi rozpoczął ten sam scenariusz zastraszania rządu polskiego i wojny nerwów, który zastosował w odniesieniu do Czechosłowacji: agresywne ataki na Polskę w niemieckiej prasie, ruchy wojsk w pobliżu granicy polsko- niemieckiej, prowokowane incydenty między ludnością polską i niemiecką w Gdańsku, na Śląsku i w zachodniej Polsce. Coraz silniejszy opór Polski budził tylko wściekłość wodza Rzeszy. Coraz bardziej oczywiste było, że następnym obiektem agresji niemieckiej stanie się Polska.