Rola opiekunek w środowisku domowym

Zabezpieczenie potrzeb osób starszych

?Jeżeli dzieciństwo i młodość są czasem,
w którym człowiek stopniowo uczy się
człowieczeństwa i rozpoznaje swoje możliwości,
to starość jest szczególną wartością,
ponieważ łagodząc namiętności pomnaża mądrość
i służy dojrzalszymi radami.
Jest to czas szczególnie nacechowany mądrością.?

Papież Jan Paweł II ? ?List do Ludzi Starych?

Starość - zjawisko powszechne, dane nam przez Naturę, znane jest człowiekowi od niepamiętnych czasów, dotyczy ludzkiego losu, ludzkiej kondycji. Pojęcie starości zmieniało się w historii kultury, szczególnie kultury europejskiej - w ciągu wieków. W społeczeństwach, czasem starców stawiano na piedestale przydając im cechy niemal boskie - to znów spychano na dno pogardy, lub co najwyżej tolerowano ich istnienie! Było to zależne od struktury danej społeczności. Na przykład, w okresie koczowniczym, kiedy społeczność dopiero się tworzyła - starcy grali w niej główną rolę, uważano ich za przywódców grupy. Społeczeństwa rozwinięte usunęły w cień ludzi starych, i choć - jak wynika ze źródeł pisanych, szacunek dla starości jakby pozostał - zachowały się liczne napomnienia dla młodych jak mają się zachowywać wobec starszych - to jednak zostały zauważone i uwypuklone w postawach społeczności te niekorzystne cechy wieku starczego jak niedołęstwo, zdziecinnienie.

Starość jest naturalnym, kolejnym etapem życia człowieka. Jest naturalną koleją rzeczy, która dotyka każdego, bez względu na płeć, status społeczny, kraj w jakim żyje itd.
Dla każdego człowieka jest nieubłagalnym, następującym w pewnej ?chwili?, często trudnym do zaakceptowania ? przeznaczeniem.
Z pojęciem ?starość? łączy się także pojęcie ?starzenie się?. Jest to pewien proces, w ciągu którego zmniejsza się aktywność biologiczna organizmu wraz z wiekiem. Wraz z postępującym procesem starzenia, następują nieodwracalne zmiany w człowieku, w jego zdolnościach psychomotorycznych, możliwości zapamiętywania, rozwiązywania problemów, motywacji i emocji. Życie człowieka starego (starzejącego się) staje się trudniejsze, coraz więcej w nim jest problemów, kłopotów, które wcześniej nie występowały.

Potrzeby ludzi starszych
? Potrzeba użyteczności i uznania ? wyrażana jest przez udział w wykonywaniu czynności dotyczących rodziny lub instytucjonalnych formach społecznej aktywności.
? Potrzeba życiowej satysfakcji ? dotyczy zadowolenia z własnej sytuacji. To czynnik najbardziej określający zaadaptowanie się osoby starszej w nowym środowisku.
? Potrzeba bezpieczeństwa ? skupia się na bezpieczeństwie fizycznym i psychicznym. Składa się z możliwości korzystania z usług instytucji oraz urządzeń miejskich, samopoczucia w miejscu zamieszkania oraz oparcia w rodzinie i grupie przyjaciół.
? Potrzeba niezależności ? inaczej nazywana stopniem samodzielności.
? Potrzeba przynależności - nazywamy ją również potrzebą towarzystwa lub integracji. O zaspokojeniu tej potrzeby świadczy częstotliwość kontaktów, miejsce w rodzinie czy przywiązanie do środowiska.
Szczególną ważność mają potrzeby, w przypadku których występują problemy w ich spełnieniu. Okres starości to moment, w którym zdecydowanie zmienia się życiowa sytuacja człowieka. Ograniczenie kontaktów, praca zawodowa, to elementy, które mają decydujący wpływ na zmianę życia. Niezwykle ważną rolę w życiu ludzi starszych odgrywają powołane do tego celu instytucje. Jest również wiele rodzajów opieki nad osobami starszymi. Każda z instytucji kieruje się odmienną metodą
Rola opiekunek w środowisku domowym

- Opiekunka niesie pomoc, wspiera i zajmuje się chorymi w ich własnym domu. Pomaga im dbać o higienę osobistą, utrzymywać stosunki rodzinne, uczy rodzinę pogodzić się i radzić z chorobą bliskiej osoby.

Zawód opiekunki nie może być zawodem typowo wyuczonym, opartym wyłącznie na regułkach. Opiekunka musi swojej pracy oddać całą dusze, poświęcić się całą sobą. Jej praca musi być wykonywana z czystego powołania. Musi sprawiać jej radość, satysfakcja z możności pomocy innym sprawia, że czuje się szczęśliwa. Kiedy spełnia te warunki łatwiej jest jej się zbratać z cierpiącym, którym ma się zajmować.
Musi umieć nawiązać kontakt z podopiecznymi, czyli ludźmi starszymi. Przede wszystkim musi mieć w sobie dużo cierpliwości. Gdy opiekunka należnie wypełnia stawiane jej wymagania samopoczucie chorego wzrasta, co jest głównym celem. Powinna być bystra, spostrzegawcza i zaradna, by na pierwszy rzut oka zdołała ocenić samopoczucie pacjenta i szybko umiała podnieść go z tzw. dołka.

- Opiekunka musi umieć szybko zdobyć sobie zaufanie podopiecznego. Ludzie młodzi i zdrowi często nie wpuszczają do swego domu osób obcych, człowiek stary, schorowany nie ma wyboru, choć ma obawy musi zawierzyć osobie zupełnie obcej. Aby zdobyć zaufanie trzeba być życzliwym, dobrym. Potrafić rozmawiać a przede wszystkim wysłuchać chorego, jego żali i uwag. Gdy to potrafi chory czuje się potrzebny, jest przekonany, że swoimi niekończącymi się opowieściami sprawia komuś radość- ta myśl czyni staruszka bardzo szczęśliwym.
Zaufanie jest najważniejszym czynnikiem w opiece nad chorym, bowiem gdy nie zdobędzie się jego zaufanie trudno będzie współpracować, pomagać a nawet porozumiewać się z niedysponowanym.

Spore znaczenie ma mimika twarzy, którą opiekunka ma w trakcie rozmowy bądź zajmowania się podopiecznym. Wymagana jest pogodna twarz o zatroskanym, wyrażająca współczucie problemami, z których zwierza się chory. W ten sposób nabiera on chęci do kolejnych zwierzeń. W jego oczach staje się ona kimś wartościowym i godnym powierzenia siebie i swoich spraw.
Chory musi czuć, że opiekunka go szanuje, jego własność materialną jak i moralną, czyli jego nawyki, przyzwyczajenie i upodobania. Pierwszy ?rzut oka? pielęgnowanego jest dla niego najważniejszy, decyduje o przyszłości siostry środowiskowej podczas wizyt u podopiecznego. W oczach chorych tracą walory opiekunki o złośliwym, spiętym lub zmartwianym wyrazie twarzy.
Pierwsze wrażenie dotyczy także ubioru. Nikt nie zaufa człowiekowi zaniedbanemu w tzw. łachmanach. Jego strój powinien być schludny, pozbawiony krzykliwych kolorów.

- Opiekunka musi posiadać dar przekonywania. Zdarza się że nawyki chorego utrudniają opiekunce prawidłową pielęgnację. W takiej sytuacji jej rolą jest cierpliwe i stopniowe przekonanie go do zmiany postawy w tej sprawie.

- Praca opiekunki polega także na pracach fizycznych, zatem musi być ona w pełni sprawna. Musi wiedzieć, że jej rola nie polega tylko na wspieraniu psychicznym ale i pracach fizycznych. W pomaganiu, kiedy cierpiący jest częściowo niesprawny ruchowo, opiekunka musi być przygotowana, że będzie musiała pomóc przedostać się podopiecznemu np. do łazienki. Chory w takiej sytuacji ciężar swojego ciała opiera na opiekunce, musi ona wtedy sprawnie pomóc mu dbając jednocześnie, żeby nikomu nie stała się krzywda. W przypadku, gdy podopieczny nie może podnosić się z łóżka musi ona uważać by nie zalać posłania. Powinna sprawnie wykonać kąpiel, nie oziębiając pacjenta musi mieć pod ręką zgromadzone przybory potrzebne do toalety. Ruchy podczas mycia winny być sprawne, szybkie i zarazem delikatne.

- Opiekunka będąc w stałym kontakcie z lekarzem dbającym o zdrowie swego podopiecznego pełni rolę pielęgniarki. Jest w stanie prawidłowo obsłużyć chorego. Wie o jakiej porze podać leki. Zmienia opatrunki, okłady, kompresy. Robi inhalacje, stawia bańki. Pobiera materiały do badań (mocz, kał). Natomiast w wymaganej konieczności robi zastrzyki lub zmienia kroplówki.

- Rolą opiekunki jest dbanie o prawidłową dietę chorego dostosowaną do zaleceń lekarza. Musi brać pod uwagę stan uzębienia pacjenta. Ludzie starsi maja mniej kwasu żołądkowego, wolniejszą przemianę materii, zaparcia a także wiele schorzeń wieku starczego lub związanych z przeżywaną chorobą.

- Ważne jest żeby osoba opiekująca się ciężko chorym w domu wiedziała o jego wszystkich potrzebach i była w stanie zaplanować sobie wykonywane czynności z uwzględnieniem prac powszednich myśląc o przyszłości np. zimą projektowanie ogrodu wypoczynkowego dla chorego, w którym odzyskiwać mógłby radość z życia.


- Praca opiekunki wymaga nienormowanego czasu. Trzeba być przygotowanym na dotarcie do potrzebującego w różnych godzinach dnia, jak i w nocy. Podczas wizyty u chorego powinno się, mimo ewentualnych złości być ciepłym i troskliwym, bo gniew może być źle odebrany przez chorego. W takiej sytuacji jego stan zdrowia może ulec radykalnej zmianie, w zdecydowanie negatywnym kierunku.

- Nie zawsze chory podopieczny to człowiek samotny. Bywa, że opiekunka niezbędna jest choremu tylko w czasie, gdy członkowie jego rodziny są w pracy.
Zdarza się również, że pacjenci mają krewnych w niedalekiej okolicy, ale z różnych względów nie są w stanie zabrać ich do siebie. Są także sytuacje, że rodzina chorego mieszka w innym mieście, wtedy rolą opiekunki jest komunikowanie się z nimi i udzielanie informacji o stanie zdrowia krewnego.


- Rolą opiekunki jest dbanie, akceptowanie i poszanowanie godności osobistej chorego, jego zamiłowań i nawyków. Jej obowiązkiem jest zachowanie tajemnicy zawodowej. W przypadku kiedy podopieczny jej się zwierzy pod żadnym pozorem nie może ona opowiedzieć o tym osobie postronnej. Sprawą między nią a chorym pozostaje również jego higiena osobista, oraz choroby jakie mu dolegają. Dotyczą tego także sprawy materialne i sytuacje życiowe w jakich się znalazł.

- Rolą opiekunki jest pielęgnowanie chorego leżącego. Gdy niesprawny chory, unieruchomiony jest w łóżku opiekunka powinna zapewnić mu komfort leżenia. Zmieniać mu pozycje, by nie dostał odleżyn. Aby nie znieruchomiał potrzebne są ćwiczenia fizyczne polegające na zginaniu kończyn. Gimnastyka oddechowa. Gdy chory czuje się na siłach może uczyć się ponownego chodzenia.

Opiekunka w środowisku jest bardzo istotną jego częścią. Bardzo ułatwia funkcjonowanie innym ludziom, domownikom. Musi ona być opiekuńcza, zaradna i zawsze wesoła. W ten sposób wiele pomoże, a nieraz osłodzi ostatnie chwile swojego podopiecznego.

Opiekun ,opiekun prawny
to osoba powołana do ochrony interesów osobistych i majątkowych innej osoby, gdy ta takiej opieki potrzebuje (osoby małoletnie, osoby całkowicie ubezwłasnowolnione). Opiekun powinien zadbać o potrzeby życiowe osoby oddanej mu pod opiekę, powinien dbać także o jej majątek. Opiekun jest również przedstawicielem ustawowym swojego podopiecznego, czyli może dokonywać czynności prawnych w jego imieniu.
Stosunek prawny łączący opiekuna z podopiecznym nazywamy opieką lub opieką prawną. Opieka została uregulowana w tytule III Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (art. 145-177).

Kwalifikacje opiekuna
Ustanowienie opiekuna może zostać dokonane wyłącznie przez sąd opiekuńczy, którym jest wydział rodzinny i opiekuńczy sądu rejonowego. Opiekunem może być osoba mająca pełną zdolność do czynności prawnych, a jednocześnie osobą posiadająca pełnię praw publicznych (pozbawienie praw publicznych jest jednym ze środków karnych, jaki sąd może nałożyć na sprawcę przestępstwa lub wykroczenia). Opiekunem nie może być również osoba uprzednio pozbawiona przez sąd praw rodzicielskich lub zwolniona z opieki. Opiekunem może być zarówno osoba posiadająca polskie obywatelstwo jak i cudzoziemiec, prawo nie przewiduje bowiem kryterium obywatelstwa dla opiekuna, choć ze względów praktycznych posiadanie takiego obywatelstwo może być korzystne.

Zadania opiekuna
Opiekun sprawuje pieczę nad osobą mu powierzoną, zarządza jej majątkiem, a także reprezentuje w wystąpić o świadczenia z ubezpieczeń społecznych (np. rentę) lub pomoc społeczną, zapewnić opiekę medyczną, realizację obowiązku szkolnego, itd.
Opiekun nie może reprezentować swojego podopiecznego w czynnościach prawnych dokonywanych z samym opiekunem (czynność prawna z samym sobą), z małżonkiem opiekuna lub jego krewnymi w linii prostej (rodzice, dziadkowie, dzieci, wnuki, itd. - bez ograniczeń co do stopnia pokrewieństwa) oraz krewnymi w linii bocznej - do II stopnia pokrewieństwa, chyba że czynność prawna polega na bezpłatnym przysporzeniu na rzecz osoby pozostającej pod opieką (np. darowizna). Gdyby jeden opiekun był wyznaczony do opieki na dwoma lub więcej podopiecznymi, nie może również reprezentować ich w czynności prawnych pomiędzy nimi (np. sprzedaż komputera przez jednego z podopiecznych drugiemu, itp.).
Prawo wymaga, aby opiekun wykonywał swoje zadania z należytą starannością Przed powzięciem decyzji w ważniejszych sprawach opiekun powinien wysłuchać swojego podopiecznego, jeżeli pozwala na to jego rozwój umysłowy i stan zdrowia. Powinien przy tym uwzględniać w miarę możliwości rozsądne życzenia osoby oddanej mu pod opiekę. Ponadto opiekun musi uzyskiwać zgodę sądu opiekuńczego we "wszelkich dokonywaniu czynności prawnych i składaniu oświadczeń woli. Oznacza to, że powinien zapewnić jej środki do życia, mieszkanie i wyżywienie, w razie potrzeby ważniejszych sprawach"

Nadzór sądu nad opiekunem
Sąd opiekuńczy powinien interesować się losem osoby pozostającej pod opieką, a w szczególności kontrolować, czy opiekun odpowiednio wywiązuje się ze swych zobowiązań. W tym celu sąd może na bieżąco zaznajamiać się z działalnością opiekuna, udzielać mu wskazówek, żądać wyjaśnień, a także zwrócić się o przedstawienie dokumentów związanych ze sprawowaniem opieki. Opiekun obowiązany jest co najmniej raz do roku składać sądowi opiekuńczemu sprawozdanie dotyczące osoby pozostającej pod jego opieką, a także rachunki z zarządu jej majątkiem. Sąd opiekuńczy może wyznaczyć częstsze terminy dla sprawozdań Sąd bada sprawozdania i rachunki dostarczone przez opiekuna pod względem rzeczowym i rachunkowym, zarządza w razie potrzeby ich sprostowanie i uzupełnienie, oraz orzeka, czy i w jakim zakresie rachunki zatwierdza


Bibliografia
1. ?Opieka nad chorym w domu? Irena Szymanowska,
Warszawa 1988r.
2. ?Praca socjalna- zawód, który dodaje sił? Brenda DuBois, Karla Krogsrud Miley, BPS Katowice 1999r.
3. ?Psychospołeczne podstawy rehabilitacji osób niepełnosprawnych? Stanisław Kowalik, BPS Katowice 1999r.
4. ?Opieka nad przewlekle chorymi? J. Blicharski, PZWL 1989r.
5. Osoby, dla których ustanawia się opiekuna Wikipedia