Prognozowanie i symulacje międzynarodowe - S. Drobczyński (notatki z wykładów)

PROGNOZOWANIE I SYMULLACJE MIĘDZYNARODOWE
mgr SEBASTIAN DROBCZYŃSKI

WYKŁAD 1:
Prognozowanie – to wspieranie się na wiedzy.
Przywidywanie – to wnioskowanie o zdarzeniach nie znanych na podstawie zdarzeń znanych. Zdarzeniami nie znanymi mogą być takie, które:
- Bądź zachodzą w czasie późniejszym w stosunku do czasu w jakim następuje przewidywanie
- Bądź zaszły wcześniej niż czynności przewidywania i nadal trwają w czasie
- Zaszły w czasie wcześniejszym w stosunku do czasu w jakim dokonuje się przewidywanie i które w czasie w jakim przeprowadza się przewidywania już nie zachodzą.
Zdarzenia nieznane to takie, które należą bądź do przeszłości lub przyszłości.
Przewidywanie przyszłość – będziemy nazywali w wnioskowanie o zdarzeniach, które zajdą w czasie późniejszym niż przewidywana, czyli należą do przeszłości. Również odbywają się na podstawie informacji o przeszłości.
Rodzaje przewidywania przeszłości:
- Racjonalne – mówimy o nich wówczas gdy wnioskowanie jest logicznym procesem przebiegających od przesłanek do konkluzji (przesłanka – zbiór faktów dotyczących przeszłości plus ich interpretacja).
- Naukowe – opieramy się o reguły nauki.
- Zdrowo rozsądkowe - Jeśli przesłanka i tok wnioskowania oparte są na doświadczeniu i bez posługiwania się regułami nauki to mówimy o przewidywaniu zdrowo rozsądkowym.
- Przewidywanie nie racjonalne - mamy z nim do czynienia wówczas gdy przesłanki nie zostały podane lub/i gdy nie zachowano związku między przesłanką a konkluzją.
Prognozami będziemy nazywali oparte o naukowe podstawy i z reguły mające kompleksowy charakter przewidywania najbardziej prawdopodobnego biegu lub obrazu zjawisk i procesów rozwojowych.
Prognozy mają na celu opis i ukazywanie kierunku i tępa przyszłego rozwoju jak też jego przemian strukturalnych.
Zbigniew Czerwiński - wg niego przez prognozę rozumiemy sąd o zajściu określonego zdarzenia w czasie określonym z dokładnością do momentu lub okresu czasu należącego do przyszłości.
Hellwit – uznał iż prognozą statystyczną nazywać będziemy każdy sąd, którego prawdziwość jest zdarzeniem losowym przy czym prawdopodobieństwo tego zdarzenia jest znane i miej więcej znane dla celów praktycznych.
Przez prognozowanie będziemy rozumieć sąd o następujących własnościach:
- Sformułowany z wykorzystaniem dorobku nauki
- Musi się odnosić do określonej przyszłości
- Musi być weryfikowany empirycznie
- Może być on niepewny ale akceptowany
Powody dla których nie sporządza się prognoz: brak danych, ośrodków, finansów, świadomości społecznej, brak odpowiedzialności za swoje słowa.
Klasyfikacja prognoz:
- Krótkookresowe (-terminowe) – to plany konstruowane na 1-2 lata, można spotkać że są konstruowane na 1 miesiąc, 3 miesięczne oraz 6 miesięcy (ekonomia, mikroekonomia)
- Średniookresowe – to plany wieloletnie i to najczęściej 5-6 lat (państwo, budownictwo, szkolnictwo)
- Długookresowe – dzielimy je na:
- perspektywiczne – są sporządzane na okres 10, 15, 20 lat (złoża, minerały, środki komunikacji, woda)
- ponad perspektywiczne – sporządzane na okres 30, 50 lat
a) inny podział Prognoz:
- operacyjne – wykorzystuje się do planowania krótkoterminowego i średnioterminowego
- strategiczne – prognozy rozpoznawcze, maja zastosowanie w prognozach długoterminowych (perspektywiczne i ponad perspektywiczne).
b) Wg charakteru lub strukturę:
- proste
- złożone
Za kryterium klasyfikacyjne przyjmuje się tutaj
- strukturę sporządzonej prognozy
- Charakter badanych zjawisk
O formie prognozy prostej mówimy wówczas gdy przedmiotem przewidywania są procesy rozwoju w dziedzinie prostych i nie skomplikowanych zjawisk o stosunkowo jednorodnym charakterze.
Prognozy proste dotyczą z reguły przewidywania rozwoju faktów czy zjawisk typu ilościowego (badań demograficznych).
Prognozy złożone obejmują badania zjawisk składające się przede wszystkim na procesy jakościowe bądź też pociągające za sobą wyraźne przemiany strukturalne.
Prognozy ilościowe i jakościowe odpowiadają prognozom prostym i złożonym.
c) Stopień szczegółowości:
- Prognozowanie ogólne (długoterminowe) – nie znajdziemy odpowiedzi na wiele pytań
- Prognozowanie szczegółowe (krótkotrwałe, średnioterminowe) -
d) Zakres ujęcia:
- Całościowe
- Częściowe
Przedmiotem prognozowania całościowego jest zazwyczaj ogólny obraz rozwoju społecznego lub gospodarczego bądź też ich określonych wielkości.
Celem prognozowania częściowego jest ukazanie prawdopodobnego biegu czy też obrazu zjawisk czy też faktów w odniesieniu do określonego fragmętu (prognozowanie globalne tzw. kompleksowe i odcinkowe tzw. fragmętaryczne)
e) Kryterium ze względu na zasięg terenu:
- Światowe
- Międzynarodowe
- Krajowe i regionalne
f) Metoda opracowania:
- Indukcyjna
- Dedukcyjna (dotyczy kraju; środowisko)
Przy prognozowaniu indukcyjnym dąży się do uchwycenia ogólnego obrazu przyszłości w oparciu o wnioskowanie i obserwacje dotyczące poszczególnych przypadków, zjawisk, faktów i procesów rozwojowych. O najbardziej szczegółowych obserwacji i poszczególnych hipotez przyszłościowych przechodzimy do ujęć generalnych, które pozwalają na wytworzenie ogólnego obrazu przyszłości.
Metoda dedukcyjna polega na poznawaniu prawdy w drodze wnioskowania wiodącego od ogółu do szczegółów
Prognozy czyste i weryfikowane (hasło pozostawione do poczytania) !!!!!
g) Ze względu na cel lub funkcje:
Cel: ostrzegawcze, badawcze, normatywne
Prognozowanie ostrzegawcze ma na celu ostrzeżenie zarówno przed nadejściem niepożądanych wydarzeń, przed konsekwencjami pewnych procesów rozwojowych lub też przed wytworzeniem się określonego stanu gospodarki czy też społecznego, jak też przed pojawieniem się niekorzystnych przemian strukturalnych. Taki opis przyszłości i jej analiza zawarta w tej prognozie staje się punktem wyjścia do podejmowania szeregu decyzji zmierzających (w ramach prowadzonej polityki społeczno-ekonomicznej) do zmiany przyszłego biegu zjawisk, a co do tego idzie do wyeliminowania lub złagodzenia w przyszłym procesie rozwoju tych elementów, które nadawały by mu niepożądany kształt, charakter czy też kierunek.
Prognozowanie badawcze akcentuje jako swój główny cel możliwie dokładne i obiektywne rozpoznanie przyszłości, a więc jej wierne odzwierciedlenie w treści prognozy i jej rozwiniętym w opisie. W oparciu o zastosowanie właściwych metod naukowych dążymy do dogłębnego z analizowania procesów rozwojowych ich kierunków i przebiegu oraz obecnych i przyszłych warunków.
Prognozowanie normatywne – punktem wyjścia jest określenie przyszłych celów i zadań rozwojowych, a więc docelowy stan który chcemy osiągnąć. Przy tej prognozie należy zwrócić uwagę iż wyznaczenie celu, wymaga realistycznej oceny wielkości i struktury przyszłych środków realizacyjnych co jednocześnie w sposób precyzyjny określa się przy powstawaniu planu. Prognozowanie normatywne oznacza już dokonanie pewnego wyboru potrzeb i w życiu w celu wraz z ogólnym określeniem zadań i środków.
Funkcje prognoz:
- Funkcja preparacyjna – w myśli tej funkcji prognozowania jest działaniem, które przygotowuje inne działania. ONZ sporządza prognozy m.in.: ludnościowe, bank światowy, sporządza prognozy wiarygodności kredytowej państw kredytobiorców, WHO prognozy zachowarlności i umieralności (w Polsce GUS).
- Funkcja aktywizująca – polega na pobudzaniu do podejmowania działań sprzyjających realizacji prognozy, która zapowiada wystąpienie zdarzeń korzystnych. Po drugie ta funkcja polega naprzeciw stawianiu się prognozy kiedy przewidywane zdarzenie jest oceniane jako niekorzystne. Klasyfikacja zdarzeń jako korzystnych lub niekorzystnych wymaga zastosowania systemu wartości, które są przyjęte w danym społeczeństwie, bądź które są przyjęte przez jednostki zainteresowane daną prognozą.
- Funkcja informacyjna – polega na oswajaniu ludzi z nadchodzącymi zmianami i zmniejszaniu lęku przed przyszłością. Ogłoszenie niektórych prognoz może wywołać spokojne opanowane reakcje na zmiany, a nawet akceptacje zapowiadanych zmian.
WYKŁAD 2:
METODY SPORZĄDZANIA PROGNOZ
1. Metoda ekstrapolacji (wnioskowania):
- Metoda ekstrapolacji prostej
- Metoda ekstrapolacji korygowanej
Metoda ekstrapolacji prostej – jest ona najprostsza i najczęściej wykorzystywana do opracowywania prognoz. Użyteczność tej metody polega na prostocie i łatwości uzyskiwania na podstawie analizowanych w przeszłości zjawisk nowych danych składających się na obraz przyszłości. Punktem wyjścia dla możliwości zastosowania tej metody jest zawsze staranna analiza przebiegu danej grupy zjawisk społeczno-ekonomicznej w ubiegłym okresie. Ta analiza umożliwia wykrycie szeregu prawidłowości i związków przyczynowych zachodzących pomiędzy poszczególnymi faktami albo ich grupami, a na tej podstawie określenie kierunku i natężenia ich występowania. Z reguły badania przeszłości przynosi w rezultacie dostateczną charakterystykę występowania danej kategorii zjawisk oraz wyznaczenie ich przyszłego trendu i ampipludy wahań.
Jeśli posiadamy konkretnie określone linie kierunkowe zaobserwowane w ubiegłych latach to wówczas można przyjąć iż przyszły bieg określonych zjawisk odbywać się będzie co najmniej podobnie zwłaszcza jeśli chodzi o tzw. bliższy horyzont czasowy. Proste przedłużenie trendu przeszłości na okres przyszły oraz przeniesienie dotychczasowej dynamiki zjawisk wraz z poprzednią skalą ich wahań umożliwia budowanie prognoz o charakterze ekstrapolacyjnym. Tę metodę stosujemy gdy odnosimy się do prognozowania metody zjawisk jednorodnych i w krótkim horyzoncie czasowym.
Metoda ekstrapolacji korygowanej – w celu zwiększenia stopnia trafności prognoz opracowanych przy użyciu metody ekstrapolacji prostej stosuje się weryfikacje uzyskanych wyników poprzez wprowadzenie szeregów kryteriów kontrolnych i uzupełniających.
Metoda interpolacji prostej i korygowanej (weryfikowanej) – metoda oszacowania wartości
2. Prognozy opracowane metodami ankietowymi również prognozy z grupy metod intuicyjnych
- Metoda ankietowa – najczęściej używane przy prognozowaniu naukowo-technicznym. Efektywność metody ankietowej jest uzależniona w dużym stopniu od gruntownego zbadania charakteru zjawisk, które są przedmiotem prognozowania. Właściwego zastosowania zagadnień i tematów stanowiących przedmiot ankiety. Uzależnione od odpowiedniego tzw. optymalnego doboru osób, które formułują odpowiedzi na nadesłaną ankietę.
- Metoda intuicyjna - stosowanie metody intuicyjne bardzo w dużym stopniu odzwierciedla subiektywne cechy rozumowania bądź też ocenę danego zjawiska przez poszczególnych specjalistów. Co może doprowadzić do tzw. zniekształcenia wyników ankiety bądź też do tzw. błędnego przedstawienia obrazu przyszłości, obrazu kategorii zjawisk itp.
- Metoda ekspertyz ( inaczej zwana metoda ocen rzeczoznawców)
W odniesieniu do określonej grupy zagadnień sięga się po opinię czy też powierza się opracowanie ekspertyzy, której zadaniem jest ukazanie przebiegu danego zjawiska w przyszłości na przestrzeni określonego czasu. Aby ta metoda była realizowana należy: dokładnie ustalić zakres pytań bądź też zagadnień, które mają być opisane przez rzeczoznawców. Odpowiedni dobór specjalistów i rzeczoznawców, którzy musza charakteryzować się dwoma kategoriami zjawisk: umiejętnością formułowania ocen przyszłości, wiedza.
- Metoda równoległych ekspertyz
- Metoda kolejnych ekspertyz
Metoda równoległych ekspertyz – badanie przyszłości i ocena układu zjawisk w danym okresie przeprowadzona jest równolegle przez kilka grup niezależnie od siebie działających.
Metoda kolejnych ekspertyz – pierwsza ze sporządzonych ekspertyz podawana jest kolejnym ocenom, albo przez tą samą grupę rzeczoznawców albo też przez następne powołane zespoły, które w sposób krytyczny ustosunkowują się do ekspertyzy pierwotnej. Nie jednokrotnie tworzy się również nowe grupy rzeczoznawców, których zadaniem jest ustosunkowanie się do stwierdzonych uprzednio sprzeczności poglądów czy też wobec założonych sprzeciwów wobec danej ekspertyzy albo też do kilku jej wariantów. Jeżeli się pojawia kilka wariantów danej ekspertyzy to dana grupa rzeczoznawców musi wybrać jeden wariant i nadać temu wariantowi charakter podstawowy.
- Metoda kolejnych przybliżeń – jako metoda odzwierciedlenia procesu szeregu przeprowadzonych ocen rzeczoznawców.
b) Metoda delficka – wiąże się z przepowiadaniem tzw. nie typowych zjawisk (opanowywanie kosmosu, czy też złóż oceanów). Istota tej metody polega najpierw na właściwym wyborze oraz konkretyzacji jasno sformułowanych pytań, które dotyczą takich zagadnień , które powinny w przyszłości odegrać kluczową rolę (np. w rozwoju nauki czy techniki). Jednocześnie z wyborem tematyki musi nastąpić dobór wybitnych ekspertów.
Wspomniani eksperci otrzymują daną, określoną grupę pytań (czyli możliwie konkretnie i jasno opracowaną ankietę) poczym przesyłają swoje odpowiedzi z uzasadnieniem do instytucji pełniącej organizatora tego badania. Analiza otrzymanych odpowiedzi doprowadza zazwyczaj do eliminowania w pierwszej kolejności odpowiedzi niejasnych, czy też mało wartościowych, a następnie eliminowania odpowiedzi sprzecznych, czy też które mają charakter skrajny, ekstremizmem. W ten sposób opracowane przygotowanie prognostyczne opiera się na wypowiedziach zgodnych w ocenach bądź też zbliżonych ocenach. Następuje ponowne przesłanie wspomnianego powyżej opracowania tej samej grupie ekspertów, którzy zapoznają się ze stanowiskiem większości i ze zgodnie zarysowanymi ocenami, a następnie wspomniani eksperci ponownie przesyłają swoje odpowiedzi, które świadczą o: przyłączeniu się do zdania większości lub przedstawiają ewentualną korektę do tego lub też utrzymanie swojego wcześniejszego stanowiska.
Ponowna analiza tak rozwiniętej ankiety umożliwia dodatkową eliminacje istotnych rozbieżności i stworzenia właściwej prognozy. Zasada korzystania z formy odpowiedzi pisemnych podyktowana jest ogólną przesłanką pozwalającą unikać bardzo często wyraźnego oddziaływania na kształtowanie opinii przez tzw. silne indywidualności.
Zalety:
- Nie zależność opinii ekspertów
- Anonimowość wypowiadanych poglądów
- Wieloetapowość postępowania
- Uzgadnianie i sumowanie opinii osób kompetentnych
Wady:
- Konieczność zaangażowania dużego grona osób, które opracowują ankiety i dają odpowiedzi
- Długi czas trwania tejże metody
- Brak możliwości bezpośredniej wymiany poglądów między uczestnikami
- Małe zaangażowanie ekspertów zwłaszcza wtedy gdy nie zostaną wprowadzeni w szczegóły tego badania
- Trudności w uwzględnieniu wzajemnych powiązań pomiędzy czynnikami, które determinują prognozowane zjawiska
- Trudności związane z odpowiednim doborem ekspertów
- Trudności z zbudowaniem poprawnej ankiety, która daje jednoznaczne odpowiedzi
- Wykorzystywanie tej metody do prognoz długoterminowych co odkłada się w ich weryfikalności w czasie.
c) Metody heurystyczne (heurystyko –znajduje, odkrywa)
Heurystyka – to umiejętność wykrywania nowych faktów i relacji między tymi faktami, czym jest dochodzenie do nowych prawd.
Metoda heurystyczna – cechuje się ona elastycznością i fantazją.
Prognozowanie heurystyczne – to przewidywanie nowych obrazów rzeczywistości nie koniecznie dających się opisać za pomocą analizy przeszłości. Te metody określa się również jako metodami intuicyjnymi, które opierają się na wyobraźni i zdrowym rozsądku.
Istotą tych metod jest dochodzenie do nowych rozwiązań poprzez formułowanie hipotez, co jest przeciw stawne czynnościom uzasadniającym. Przez heurystyczne metody prognozowania rozumie się metody wykorzystujące do sformułowania prognoz opinii ekspertów opartych na intuicji i doświadczeniu.
Kryterium wyborów ekspertów:
Metody heurystyczne są oparte na opiniach ekspertów, a co za tym idzie odpowiedni wybór osób na ekspertów. Za eksperta uważa się osobę, która została zaproszona do udziału w badaniu ze względu na swoją ciekawą osobowość, wiedze, szerokie horyzonty myślowe itp. Są to osoby zwrócone ku przyszłości, do których to kompetencji w określonej dziedzinie ma się zaufanie. Metoda heurystyczna opiera się na założeniu iż trafność sadów grupowych jest wyższa niż indywidualnych ekspertów. Informacje dotyczące przedmiotu badań otrzymane od grupy są co najmniej tzw. wartościowe jak od każdego uczestników z grupy z osobna. Wiadomo też , że to właśnie grupie łatwiej podjąć ryzyko niż uczestnikom jako jednostkom.
Przy wyborze ekspertów należy kierować się następującymi czynnikami:
Grupa ekspertów powinna być uniwersalna, tzn. różna zarówno wszechstronnie zainteresowanych przyszłością i jak z reprezentantów specjalistycznych dziedzin nauki i praktyki. Grupa ta powinna być liczna by reprezentować różne poglądy. Wybrane osoby powinny nie zależnie myśleć i powinny mieć nie zależne wizje przyszłości.
52:30 (14.10.2007)
Burza mózgów jako przykład metody heurystycznej. Jest ona jedna z najbardziej znanych odmian konferencji problemowych aby zwielokrotnić efekty poszukiwań twórczych.
Ozborn rozdzielił fazę tworzenia od fazy oceniania oraz wprowadził zbiorowe poszukiwania pomysłów odbywających się w trakcie tzw. sesji. Rutyna i nawyki mają negatywny wpływ na efekty twórcze w szczególności w czasie poszukiwania nowych idei i rozwiązań. Gdy znaleziony pomysł jest natychmiast oceniany powoduje to zaprzestanie poszukiwania innych pomysłów bądź też odrzucenia idei niemieszczących się w utartych tematach myślowych. Pomysł, który początkowo wydawał się nie realny po dopracowaniu i późniejszej ocenie okazuje się pomysłem korzystnym.
Burza mózgów jest oparta na dwóch merytorycznych wymogach:
- Nie krytykować
- Stymulowanie jak największej ilości, jakości pomysłów
Powstrzymywanie się przed krytyką w fazie generowania pomysłu i przesunięcia jej w czasie do fazy oceny ma najistotniejsze znaczenie z punktu widzenia pracy twórczej. Dlatego iż z jednej strony pobudza do tworzenia pomysłów, a z drugiej otwiera możliwości podawania idei oraz pomysłów niekonwencjonalnych, oryginalnych i nowatorskich. Od tej metody oczekuje się że w krótkim eksperci czasie wytworzą jak największą ilość pomysłów.
Na początku zgłaszane są zazwyczaj rozwiązania znane, ale zbiegiem czasu pojawiają się nowe oryginalne pomysły.
Jako inne warunki i wymagania metodyczne dzięki którym uczestnicy „burzy mózgów” będę bardziej efektywni:
- Zgłaszanie wszystkich pomysłów
- Swoboda twórcza pozwala przedstawiać problem z różnych punktów widzenia co sprawia, że każdy pogląd nawet najbardziej fantastyczny i nie realny może przyczynić się do powstania pomysłu realnego, który rozwiązuje cały problem.
- Łączenie i doskonalenie pomysłów. Duża liczba idei sprzyja tworzeniu z nich tzw. kombinacji. Pozytywne modyfikacje zwiększają prawdopodobieństwo pojawienia się optymalnego rozwiązania.
- Należy zgłaszać nasuwające się sugestie beż śledzenia cudzych pomysłów i bez wyczekiwania na swoja kolejkę.
- Prezentować jasno i zwięźle. Precyzja i przejrzystość w sformułowaniu idei sprzyja poszukiwaniu idei przez pozostałych uczestników.
- Wykorzystywanie i rozwijanie pomysłów idei innych uczestników. Niema autorstwa pomysłów, pomysły są tzw. własnością grupy.
Trzy fazy tworzenia prognozy:
a) Faza przygotowania –
- obejmuje sprecyzowania problemu, zebranie informacji o danym problemie, dobór grupy ekspertów.
- Wg Ozborna umiejętne sprecyzowanie problemu badawczego kierunkuje proces twórczy ułatwiając szukanie potrzebnych rozwiązań. Co jednocześnie przyczynia się do zwiększania ilości i jakości zgłaszanych pomysłów. Wg Ozborna zebranie informacji an tym etapie potrzebne jest organizatorom badania do bliższego sprecyzowania i ewentualnego skorygowania zgłaszanych pomysłów.
- Zebranych informacji w tym etapie nie udziela się uczestnikom. Ozborn w tej fazie zaznaczył, że ze względu na podział na trzy etapy rozróżnia się dwa typy ekspertów:
Zespół twórczy – celem tego zespołu jest tylko i wyłącznie tworzenie pomysłów
Zespół oceniający – który ma ocenić zgłaszane pomysły, dokonać wyboru wariantów i zgłosić wariant podstawowy, który ma rozwiązać dany problem.
Pomiędzy jednym a drugim zespołem istnieje jeszcze jedna różnica: o ile w skład pierwszego zespołu wchodzą specjaliści różnych nauk i dziedzin, o tyle w skład zespołu oceniającego wchodzą w skład związani z danej dziedziny nauki lub marketingu.
b) Faza tworzenia – rozpoczyna się od przedstawienia problemu oraz co ważne od przypomnienia przez organizatorów badania zasad tej metody: zgłaszane pomysły są notowane; na zakończenie sesji każdy pomysł otrzymuje nr indyfikacyjny co umacnia tworzenie wariantów rozwiązań w etapie oceniania; na tym etapie prac zaleca się wprowadzenie tzw. sesji uzupełniającej, której zadaniem jest zbogacenie się o nowe pomysły.
c) Faza oceniania – obejmuje ustalenie kryterium ceny; analizy i ocenę pomysłów; przedstawienie pomysłu, który ma rozwiązać dany problem. Największe zastosowanie przy problemach: jednorodnych i nie skomplikowanych. Koszty tej metody są niskie.
3. Kategorie metod analogowych
a) Metoda komparatywna (porównawcza) – w tej metodzie przyjmuje się jako pierwszą czynność przygotowanie tzw. prognozy pierwotnej. Następnie wykorzystanie przesłanki metody komparatywnej zestawia się ustalenia danej prognozy pierwotnej z już uzyskanym stanem rozwoju badanej dziedziny czy grupy zjawisk w innym odpowiednio zawansowanym rozwoju kraju. Prognoza pierwotna zakłada osiągnięcie poziomu rozwoju już zrealizowanego w innym kraju, tego rodzaju krytyczne porównanie pozwala ustosunkować się do przewidywanej dynamiki wzrostu na przestrzeni czasu objętego prognozą. Co więcej takie zachowanie pozwala na dokonanie pogłębionej analizy ukazującej czy przewidywane tępo wzrostu w danym kraju zostało założone właściwie, a w szczególności czy i jakie potwierdzenie znajduje w doświadczeniu i osiągnięciach innego kraju.
4. Prognozy modelowe
5. Prognozy refleksji – najczęściej stosowane są w prognozowaniu społecznym, socjologicznym, kulturowym. Stosując te metody w pierwszym rzędzie chodzi o badanie prognostyczne niepodobieństwa czy też identyczności przyszłych procesów rozwojowych w stosunku do zjawisk i ich trendów zaobserwowanych w przeszłości, a wręcz ukazanie zasadniczych zmienności. Analizujemy istotę tego czy różnić się będzie przyszłość od teraźniejszości i przeszłości, a dalej zastanawiamy się jakie będą przyczyny tych że różnic. Nie jest łatwa ocena tego co z pośród zjawisk czy procesów dnia wczorajszego i dzisiejszego przestanie istnieć lub odgrywać widoczniejszą rolę w przyszłości.
Metoda refleksji to różne formy krytycznego zastanawiania się nad wieloma nowymi czynnikami, które istotnie wpływają na bieg i dynamikę przyszłych zjawisk.
Podstawowe grupy prognozowania:
- Prognozowanie demograficzne
- Prognozowanie naukowo-techniczne
- Prognozowanie społeczne
- Prognozowanie ekonomiczne
- Prognozowanie techniczno-gospodarcze
- Prognozowanie przestrzenne
Prognozowanie demograficzne – to prognozowanie koncentruje się na badaniach związanych z rozwojem liczby ludności i jej struktury, a jednocześnie uwzględnia szereg innych przesłanek, kryteriów badawczych o charakterze ściśle demograficznym czy społeczno-ekonomicznym.
Prognozowanie naukowo-techniczne – to prognozowanie stoi wobec konieczności określenia charakteru i dróg rozwoju nauki i techniki. Jednocześnie chodzi tu o zarys przyszłych odkryć naukowych, ich istotnego znaczenia dla wzrostu społeczno-gospodarczego oraz ich adaptacji i wykorzystania dla zwiększenia dynamiki i rozwoju.
Prognozowanie społeczne – koncentruje się wokół tworzenia wizji przyszłego społeczeństwa. Ta prognoza wymaga wszechstronnych wpływów prognostycznych, które obejmują zasadnicze problemy społeczne, kulturowe i socjologiczne. W pierwszym rzędzie wskazuje się na zjawiska obecnej i przyszłej stratyfikacji społecznej, na wzorce przyszłych warunków bytowych i kulturowych oraz zachodzące tu różnice, wskazuje się na przyszłe modele konkluzji, przyszłe stosunki pracy i wypoczynku, system i poziom wykształcenia, na kierunki zainteresowań kulturowych, wskazuje się na ewolucję zdrowia, ochrona zdrowia ludzkiego.
Prognozowanie ekonomiczne – obejmuje ona kształtowanie się dynamiki i przyszłych kierunków rozwoju gospodarki. Dotyczy zarówno podstawowych dziedzin gospodarki oraz podstawowych czynników wzrostu gospodarczego. Przy prognozowaniu jest rzeczą charakterystyczną i w tej grupie prognoz akcentuje się wpływ analizy przyszłych potrzeb społecznych oraz ich powiązania z założeniami wzrostu gospodarczego. Prognozy ekonomiczne warto sporządzać na tle przyszłych układów polityczno-gospodarczych.
Prognozowanie techniczno-gospodarcze – to prognozowanie odnosi się zarówno do kształtowania przyszłego rozwoju poszczególnych działów gałęzi i branż gospodarki, jak do poszczególnych grup wyrobów. W tym prognozowaniu ocenia się również przyszły rozwój w wybranych dziedzinach gospodarki na tle określonych, kompleksowych problemów ekonomicznych. Na pierwszy plan w tych prognozach wysuwa się prognozy podaży i popytu, konsumpcji, potem problematyka handlu zagranicznego, rozwoju tego handlu w nawiązaniu do prognoz na rynkach zagranicznych. W tej grupie znajdują się tzw. perspektywy stosowania nowych technologii.
Prognozowanie przestrzenne – wiąże się z całością przewidywań w dziedzinie przestrzennego zagospodarowania kraju. W pierwszym rzędzie zajmują się oceną przyszłego rozmieszczenia podstawowych elementów gospodarki w tym środków trwałych i zasobów pracy (zarówno w całym kraju i jak regionów, miast). W tych prognozach jest również ocena specjalizacji gospodarczych i wynikającej z stąd kooperacji poszczególnych regionów i części terenów kraju. Przy prognozowaniu przestrzennym została zaakcentowana konieczność wskazywania na najbardziej pożądane kierunki i rodzaje przedsięwzięć społeczno-gospodarczych, które są rozpatrywane pod kątem właściwego kształtowania tzw. układów przestrzennych.
WYKŁAD 3:
Scenariusz – jako inna metoda przedstawiania przyszłości
Wprowadzony przez Cana 1967 r. Polega na opisie zdarzeń i wskazaniu ich logicznego i spójnego następstwa w celu ustalenia, krok po kroku. W jaki sposób rozwijać się będzie dany obiekt zwany systemem.
W scenariuszu przyjmuje się pewien punkt wyjścia, w którym jest nic innego jak obecny bądź też przyszły stan sytemu. W tej metodzie nakłada się nacisk na tzw. zdarzenia, które mogą stanowić punkt wyjścia do przyszłego alternatywnego ciągu zdarzeń. Stosując scenariusz w efekcie otrzymujemy przyszły możliwy obraz świata.
Zacher: „najważniejszym celem myślenia o przyszłości jest nie tyle jej odkrycie ile przygotowanie się do rozmaitych opcji, wobec których może nam się przydarzyć stanąć w zmaganiu z nieznanym losem”.
Od scenariusza prognostycznego oczekujemy stosunkowo kompletnego opisu badanego systemu z wyszczególnieniem maksymalnej liczby ważnych czynników nań oddziaływujących, naszkicowania możliwości rozwojowych oraz podkreślenia realności danych sytuacji decyzyjnych.
Scenariusz jako metoda przedstawiania przyszłości nadaje się do rozważania związków pomiędzy zdarzeniami, oddziaływania między obiektem a otoczeniem oraz do równoczesnego ujmowania różnych punktów widzenia danej sytuacji.
Scenariusz wykorzystujemy do konstrukcji budowy metod długookresowych ale tylko wtedy gdy:
- Nie dysponuje się pełną wiedzą o prawidłowościach rozwojowych analizowanych zjawisk
- Kiedy te zjawiska nie podają się sformalizowanemu opisowi
- Kiedy te zjawiska mają charakter jakościowy
Z powyższego wynika iż scenariusz jest układem zdarzeń powiązanych logiczną na ogół chronologiczną sekwencją. W scenariuszu rozpatruje się te zdarzenia, które mogą wystąpić i które:
- Są istotne dla wybranego systemu, dla którego piszemy scenariusz
- Odnoszą się do określonego czasu
- Zdarzenia które są ze sobą powiązane za pomocą różnego rodzaju relacji i to w taki sposób iż przybliżenie całego układu zdarzeń może nastąpić na podstawie hipotez wyciągniętych z tych relacji.
Scenariusz zawiera informacje dwojakiego rodzaju:
- Określa jakie hipotetycznie sytuacje mogą wystąpić krok po kroku
- Pokazuje jaki istnieją warianty dla każdego zdarzenia, na każdym kroku, które mogą zapobiec, odwrócić bądź też ułatwić jego występowanie
Scenariusz może być pisany na wiele sposobów przy wykorzystaniu wielu metod w zależności od:
- Wykorzystanie zamierzonego scenariusza
- Istoty systemu będącego jego przedmiotem oraz uzależnione jest to od osobistych preferencji osób, które są zaangażowane w jego konstrukcję, czyli powstawanie.
Każdy scenariusz powinien:
- Zawierać wszystkie kluczowe, istotne elementy mające znaczenie dla danego obiektu
- Być wiarygodny, czyli akceptowalny
- Być wewnętrznie zgodny
Scenariusz może mieć charakter:
- Badawczy (odkrywczy)
- Antycypacyjny (wyprzedzający)
W obu tych scenariuszach opisuje się układ potencjalnych zdarzeń traktowanych jako podstawowe hipotezy. Jeżeli powiązania (związki) mają charakter wyjaśniający to wówczas scenariusz ma charakter badawczy i określa jaki będą efekty dla danego zestawu przyczyn. Natomiast związki mają charakter skutków to wtedy scenariusz ma charakter antycypacyjny i w swojej istocie określa jakie mogły być przyczyny danych skutków. Scenariusz badawczy tworzy się metodą pisania „do przodu”, w której przeważają zdania prospektywne, czyli zadania przewidywalne. Scenariusz antycypacyjny tworzy się metodą pisania „od tyłu”, w której przeważają zdania retrospektywne (przypominające wydarzenia, a jednocześnie punktem wyjścia tego scenariusza jest określenie porządnych stanów przyszłości).
W konstrukcji scenariusza ważne jest rozróżnienie pomiędzy zdarzeniami możliwymi i pożądanymi. Ocena czy dane zdarzenie jest pożądane czy też nie wymaga pewnego systemy norm. Nie wszystkie zdarzenia uznane za możliwe będą pożądane, a także nie wszystkie zdarzenia uznane za pożądane będą miały szanse realizacji.
Rodzaje scenariuszy:
- Scenariusz opisowy – określa tylko uporządkowany układ możliwych zdarzeń pomijając fakt czy te zdarzenia są pożądane u odbiorcy czy też nie. Osoba pisząca ten scenariusz przyjmuje wobec przyszłości z jaką mamy do czynienia etycznie neutralną, jest obiektywna, bezstronna, fachowa. Wyniku takiego postępowania powstaje scenariusz realistyczny. Oprócz scenariusza realistycznego może powstać scenariusz hipotetyczny, który jest użyteczny tylko dla osób podejmujących decyzje, a to dlatego pomaga im uniknąć nie świadomych zaniedbań w mało prawdopodobnej sytuacji.
W wielu przypadkach scenariusz opisowy zawiera stwierdzenia odnoszące się do oceny prawdopodobnych jego podstawowych hipotez.
- Scenariusz normatywny – jest wówczas jeżeli cele i interesy zleceniodawcy są jasno sformułowane i wzięte pod uwagę. Ten typ scenariusza włącza pozytywne bądź negatywne skutki zdarzeń, których to wystąpienie opisuje. Ten typ scenariusza może być scenariuszem „pożądanym i osiągalnym” albo „strasznym ale prawdopodobnym”.
Konstruowanie scenariusza:
Metoda pisania scenariusza daje opis obiektu w żądanym horyzoncie czasowym.
Etapy pisania scenariusza:
- Zdefiniowanie obiektu, określenie jego elementów oraz powiązań między nimi, określenie zakresu scenariusza (wybór zjawisk zachodzących w obiekcie i uwzględniany w scenariuszu). W tym etapie zbieramy jak największą ilość informacji dotyczących obiektów, określania zjawisk, które będą uwzględniane w scenariuszu; określamy zmienne charakteru wybranego zjawiska; określamy relacje pomiędzy poszczególnymi zjawiskami
- Indywikacja zjawisk należących do otoczenia danych obiektów (tzw. obszarów oddziaływania) i wpływających na jego rozwój oraz określenie powiązań między zmiennymi należącymi do różnych obszarów oddziaływania i zmiennymi wnętrza obiektu.
W tym drugim etapie określa się najważniejsze zjawiska z otoczenia obiektu wpływające na ten obiekt. W tym etapie wybiera się zmienne, które charakteryzują te zjawiska. Między dwoma zdarzeniami rozpatrywanymi w scenariuszu mogą występować następujące zależności:
- Występowanie jednego zdarzenia sprzyja w występowaniu drugiego zdarzenia
- Występowanie jednego zdarzenia wyklucza możliwość wystąpienia drugiego zdarzenia
- Występowanie jednego zdarzenia nie ma żadnego wpływu na występowanie drugiego zdarzenia.
- Ilościowy opis powiązań pomiędzy elementami obiektu oraz między obiektem a jego otoczeniem w teraźniejszości, czyli w chwili w której przygotowuje się scenariusz i tak na podstawie rezultatów uzyskanych w etapie pierwszym (model wnętrza obiektu) oraz w etapie drugim (model wpływów otoczenia na obiekt) sporządza się ilościowy opis obiektu i jego powiązań z otoczeniem w teraźniejszości. Porównanie wartości teoretycznych otrzymanych z oszacowanych modeli z wartościami rzeczywistymi pozwala na ocenę modelu w stosunku do opisu przeszłości i umożliwia wprowadzenie ewentualnych korekt. Jeżeli w etapie pierwszym i drugim korzystano z opinii ekspertów to w tym etapie sporządza się słowny opis stanu obiektu i jego powiązań z otoczeniem
- Następuje sporządzenie prognoz zmiennych należących do otoczenia obiektów i nań wpływających. Konstruuje się prognozy tych zmiennych z otoczenia, które będą oddziaływać w przyszłości na dany obiekt. Prognozę można uzyskać za pomocą różnych metod w tym np. korzystając z opinii ekspertów.
- Opracowanie tzw. prescenariuszy (scenariusz wstępnych, przygotowawczych) – w tym etapie konstruuje się prognozy zmiennych należących do obiektu. Na ich podstawie tworzy się wielowariantowy opis obiektu i analizuje się różne warianty przyszłości i to ze względu na swoistość, zgodność czy też logikę.
- Indyfikacja czynników zakłócających proces rozwoju obiektu. Zdarzeniem zakłócającym jest zdarzenie, które występuje nagle, niema charakteru zdarzenia katastroficznego i jest to zdarzenie, które wpływa na nasz obiekt (zarówno pozytywne i jak negatywnie). Ocenia się ty wpływ takich zdarzeń na rozwój obiektu i określa się czy też definiuje tzw. działania przeciwdziałające wtedy gdy zdarzenie ma charakter negatywny. Określa się działania przystosowawcze gdy zdarzenia mają charakter pozytywny.
- Sporządzenie scenariusza – z uwzględnieniem czynników zakłócających oraz ich skutków prowadzi do otrzymania scenariusza; otrzymujemy syntetyczny opis rozwoju i stanu badanego obiektu w przyszłości, który uwzględnia zmiany ilościowe i jakościowe występujące zarówno w obiekcie i jak w jego otoczeniu.
Scenariusz obejmuje nie tylko obiekt będący przedmiotem zainteresowania ale również jego otoczenie i to w takim zakresie w jakim on może oddziaływać bezpośrednio bądź pośrednio na jego elementy.
PROGNOZY WYBRANYCH ORGANIZACJI
OECD – Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju
Ta organizacja powstała na mocy Konwencji Paryskiej z 14 grudnia 1960r. Działalność rozpoczęła 30 września 1961r.
OECD jest bezpośrednią sukcesorką Organizacji Europejskiej Współpracy Gospodarczej, która została utworzona w Paryżu w 1948r. Utworzyły je 16 państw europy zachodniej: dwie strefy Niemiec i strefy Triestu. Członkami stałymi były: Austria, Belgia, Dania, Francja, Grecja, Holandia, Irlandia, Islandia, Luksemburg, Norwegia, Portugalia, RFN, Szwajcaria, Szwecja, Turcja, Wielka Brytania, Włochy, Hiszpania. Członkami stowarzyszonymi były: Kanada, Stany Zjednoczone, Jugosławia.
Głównym celem organizacji z 1948r. było: opracowanie programu odbudowy europy ze zniszczeń wojennych; rozdzielenie pomocy amerykańskiej w ramach programu Marszala; rozwój współpracy gospodarczej pomiędzy krajami członkowskimi.
Po zakończeniu odbudowy gospodarczej przez Organizacje Europejskiej Współpracy Gospodarczej stanęły nowe zadania. Wśród nich wymieniano najczęściej :
- Liberalizacja obrotów handlowych pomiędzy państwami, członkami organizacji
- Ponowne wprowadzenie wymienialności walut
- Prowadzenie badań nad rozwojem gospodarczym państw członkowski
Przyczyny gospodarcze i polityczne wywarły na Organizacji EWG zmianę nazwy na OECD. Państwa założycielskie zostały te samo lecz do nich dołączyły Stany Zjednoczone i Kanada.
1964r. do OECD przystępuje Japonia, 1969r. Finlandia, 1971r. Australia, 1973r. przystępuje Nowa Zelandia. Przez kolejne 21 lat OECD nazywane jest „zamkniętym klubem bogatych”, do swojego grona nie dopuszcza do swojego grona żadnych państw. W 1994r. zostaje przyjęty Meksyk i co jednocześnie otwiera nową kartę tejże organizacji w historii. W 1995r. Czechy, 1996r. Węgry i Polska, 1997r. Korea, a 2000r. Słowacja.
Państwa wchodzące w skład OECD to grupa 18% ludności świata, zajmują 26% powierzchni ziemi, skupiają od 2/3 do ¾ gospodarki. Około 80% Produktu światowego brutto, a ich udział w obrocie handlu zagranicznego to przeszło 70%.
Kraje członkowskie posiadają jednocześnie czołowe pozycje na rynkach finansowych, w dziedzinie przepływu kapitału, inwestycji zagranicznych, w dziedzinie usług, w nowoczesnych technik i technologii oraz w sferze innowacji i badań naukowych.
Pomiędzy tymi państwami występują poważne różnice (np. w potencjale ekonomicznym, w strukturze gospodarczej, w roli międzynarodowych stosunkach politycznych i ekonomicznych, jednakże wszystkie te kraje łączy to że za wartości najistotniejsze postrzegają: demokrację (pluralizm polityczny); przestrzeganie praw człowieka i podstawowych praw; postrzegają stabilny wzrost w ramach otwartej gospodarki rynkowej. Te trzy wartości tworzą taki obraz funkcjonowania życia społeczno-ekonomicznego czy też politycznego danego państwa, do którego odnosi się „model OECD”. (czym charakteryzuje się model OECD? : demokracja, prawo obywatelskie przestrzeganie, stabilny wzrost)
„Model OECD” są to jednocześnie kryteria podstawowe choć niepisane jakie muszą spełniać państwa starające się o przyjęcie do organizacji. Jak napisano w art. 1 Konwencji Paryskiej z 1960r. podstawowym celem OECD jest promowanie polityki na stawionej na osiągnięcie możliwie najwyższego poziomu wzrostu gospodarczego, zatrudnienia i standardu życia w krajach członkowskich, przy równoczesnym utrzymaniu stabilizacji finansowej i przez to wniesienie wkładów do gospodarki światowej; przyczynienie się „zdrowej ekspensy ekonomicznej” w państwach członkowskich organizacji, i jak w krajach rozwijających się, przez co rozumie się wspólne działanie w celu równomiernego rozwoju gospodarczego wszystkich krajów świata; promowanie rozwoju handlu światowego opartego na wielostronnej nie dyskryminacyjnej podstawie zgodnie z międzynarodowymi zobowiązaniami.
OECD powstała dla:
- Wspierania polityki, która ma pobudzić rozwój gospodarczy
- Przyczynić się do wzrostu zatrudnienia
- Wpływać na poprawę życia ludności
- Propagować rozwój społeczno-gospodarczy, utrzymując jednocześnie stabilizacje finansową
Wspomniane cele miały być realizowane w krajach członkowskich organizacji ale jednocześnie miały być one realizowane w państwach nie członkowskich. Po to aby w przyszłości umożliwić poszczególnym państwom mogły wejść w orbitę tych państw że państw.
Aby wypełnić podstawowe cele ustalone w Konwencji Paryskiej państwa członkowskie OCED zobowiązane są do wspólnych i indywidualnych działań, które polegają na:
- Promowanie efektywnego wykorzystania zasobów gospodarczych zarówno ludzkich jak i naturalnych
- Pobudzanie rozwoju zasobów i badań w sferze naukowo-badawczej oraz rozwijaniu szkolenia zawodowego
- Prowadzenie polityki, której celem jest osiąganie wzrostu gospodarczego, wewnętrznego i zewnętrznego, stabilizacji i stabilności finansowej, a jednocześnie zapobieganiu rozwojowi mogącego stanowić zagrożenie dla gospodarek krajów członkowskich i państw trzecich
- Podejmowanie wysiłków prowadzących do zmniejszenia bądź likwidacji barier banków, towarów, usług i realizacji płatności bieżących do utrzymania i rozszerzenia liberalizacji przepływu kapitału
- Sprzyjaniu rozwojowi gospodarczemu w państwach członkowskich OCED oraz w nie należących do organizacji państwa rozwijających się za pomocą stosowania odpowiednich środków w tym szczególności przez napływ kapitału i pomocy technicznej do tych krajów i zapewnienia im rozwoju rynków eksportowych.
Zobowiązania państw członkowskich:
- Do prowadzenia między sobą stałych konsultacji w sprawach ekonomiczno-społecznych
- Do zapewnienia regularnej koordynacji prowadzonej przez siebie polityki gospodarczej i społecznej
- Do podejmowania wspólnych działań na arenie międzynarodowej i to w zakresie problematyki ekonomiczno-społecznej bądź też koordynacji tych działań
- Do dostarczania sekretariatowi OECD informacji potrzebnych do prowadzenia badań dotyczących zmian gospodarczych i społecznych w państwach członkowskich oraz ich skutków dla polityki prowadzonej przez rządy tych krajów.
„Zasada nacisku równych sobie” jako metoda charakterystyczna dla państw wchodzących w OECD. Mechanizm tej zasady polega na tym, że rządy państw członkowskich organizacji wywierają na siebie wzajemne presje aby podejmując decyzje w sprawach gospodarki i życia społecznego brać pod uwagę interesy i stanowiska partnerów i rozliczać się w zaakceptowanych na zasadzie konsensusu zobowiązań w zakresie pożądanych kierunków i metod realizacji własnej polityki społeczni-ekonomicznej. Rola OECD to wspólny nadzór krajów członkowskich nad całością wewnętrznej i zewnętrznej polityki gospodarczej ich rządów. Iż metoda nacisku równych sobie ma zapewnić sytuację której to każdy kraj traktowany jest w sposób równo prawny i to bez względu na potencjał ekonomiczny oraz wkład do budżetu organizacji. Ta zasada jest istotna dla mniej znaczących państw, a to dla tego, że zapewnia się w ten właśnie sposób im realną możliwość wywierania wpływów w grupie państw należących do tej organizacji.
Agencje i organizacje afiliowane przy OECD:
- Europejska konferencja ministrów transportu
- Międzynarodowa agencja energetyczna
- Agencja energii jądrowej
- Centrum do spraw rozwoju (centrum rozwoju)
- Komitet doradczy: biznesu i przemysłu
- Komitet doradczy: związków zawodowych
Zadania krótko i długo terminowe tejże organizacje możemy podzielić na kilka okresów:
1 okres – lata 60-te dominują zagadnienia wzrostu gospodarczego. Na pierwszej sesji ministerialnej Rada przyjęła ogólny program gospodarczy na 10 lat, który ten program przewidywał m.in.: wzrost PKB brutto państw członkowskich o 50% do 1970r. (zostało to zrealizowane), zajmuje się walką z inflacją, równoważenie bilansu płatniczego, zajmuje się pobudzaniem inwestycji krajowych i zagranicznych.
2 okres – lata 70-te, 1979r. wytyczono ogólny program rozwoju na lata 1971-1980. Ten program przewidywał już wzrost PKB o 65%. W wyniku pierwszego „szoku naftowego” który miał miejsce w 1973r. ten plan się zachwiał. Po pierwszym „szoku naftowym” na czelnym zadaniem tejże organizacji staje się na pierwszym miejscu zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego państw członkowskich. Podjęto decyzje o powołaniu w 1974 Międzynarodowej Agencję Energetyczną, miała stanowić przeciw wagę dla OPEK.
Ten okres charakteryzuje się długoterminowymi problemami strukturalnymi: walka z nędzą, ubóstwem, głodem, poszukiwanie wyjścia kryzysu żywnościowego, surowcowego, ekologicznego. Wyzwaniem było przeciw zwyciężenie kryzysu północ-południe, ale to przeciw zwyciężenie miało nastąpić na podstawie budowy nowego ładu ekonomicznego.
3 okres – lata 80-te; aktywność tej organizacji do ograniczania negatywnych skutków drugiego „szoku naftowego”. Zajęto się poszukiwaniem metod przeciw zwyciężania kryzysu zadłużenia międzynarodowego. Dużo uwagi poświęcono stymulowaniu reform strukturalnych oraz przewartościowaniu podejścia do ekonomicznej roli państwa.
4 okres – załamanie się na początku lat 90-tych systemu komunistycznego otwiera nową kartę historii OCED. Nowa era i nowe wyzwania. Od tej pory organizacja zaczyna pełnić rolę koordynatora oraz ośrodka wspierającego reformy rynkowe. Reformy które są przeprowadzane przez państwa będące w trakcie przemian gospodarczych. W tym samym okresie w innej części świata w Azji i Ameryce łacińskiej niektóre państwa zaczynają odgrywać coraz większą rolę. Lata 90 to okres kiedy OCED nawiązuje dialog z niektórymi państwami z terenów Alp i Ameryki Łacińskiej. Po 21 lat otwieranie się na nowe państwa członkowskie.
5 okres – charakteryzuje się szeroko rozumianą współpracą międzynarodową w aspekcie społeczno-ekonomicznym. Ta współpraca polega na koordynułowaniu polityki gospodarczej państw zarówno w wymiarze wewnętrznym i międzynarodowym, formułowanie opinii, formułowaniu zaleceń, prognoz gospodarczych, polega również na realizacji różnych projektów oraz na stymulowaniu i harmonizowaniu wysiłków państw członkowskich na rzecz krajów rozwijających się.
Priorytety działań na najbliższą przyszłość:
- Dalsze rozwijanie współpracy z krajami członkowskimi: Azja i Ameryka Łacińska oraz z państwami postsocjalistycznymi. W 1998r. otwarto Centrum Współpracy z państwami nie członkowskimi. Prowadzi ono dwa programy działań:
a) Usystematyzowany jest według dziedzin działalności (ochrona środowiska, inwestycje, handel)
b) Jest usystematyzowany według państw bądź też regionów.
 Doskonalenie metod badania mechanizmu, funkcjonowania gospodarki rynkowej i procesów rozwoju społecznego w celu rozwoju poprawy efektywności polityki prowadzone przez państwa członkowskie
- Poszukiwanie skutecznych sposobów walki z bezrobociem
- Działanie na rzecz umocnienia otwartego multilaternarnego systemu handlu światowego, integracji polityki handlowej i ekologicznych oraz przygotowanie swoich członków do nowy rund w globalnych negocjacji
- promowanie tzw. zrównoważonego rozwoju. Koncepcja łączący ekonomiczny wzrost i rozwój z zachowaniem akceptowalnego stanu środowiska naturalnego i poziomu życia
- Harmonizacja i koordynacja polityki podatkowej państw członkowskich (przeciw działanie podwójnego opodatkowania)
- Stopniowe ograniczenie subsydiów państwowych dla przemysłu, energetyki, rolnictwa i również innych sektorów
- przeciw działanie korupcji w międzynarodowych transakcjach gospodarczych
- Określenie zasad wspierania przez państwo badań naukowych i prac wdrożeniowych oraz upowszechniania nowych technologii
- Promowanie zintegrowanego zarządzania przedsiębiorstwami. Obejmuje to zarówno sektor prywatny i państwowy. I to w obliczu globalnej konkurencji i szybkiego postępu technicznego
- Problem starzenia się społeczeństw i konsekwencji z tego wynikających
Prognozy na przyszłość odnośnie działalności OCDE
WYKŁAD 4 (24.11.2007):
Prognozy na przyszłość odnośnie działalności OCDE
- Dalsze doskonalenie metod badania mechanizmów funkcjonowania gospodarki rynkowej i procesów rozwoju społecznego. A to w celu poprawy efektywności polityki ekonomiczno-społecznej, która jest prowadzona przez rządy krajów członkowskich.
- Wskazywanie na zagrożenia i możliwości przeciw działania zjawiskom kryzysowym w gospodarce światowej. Co nabiera szczególnego znaczenia wobec narastającej współzależności wszystkich elementów gospodarki międzynarodowej
- Poszukiwanie efektywnych sposobów walki z bezrobociem i reforma systemu świadczeń społecznych.
- Zapewnienie współdziałania w zakresie ochronny środowiska naturalnego i przeciw działania zmianom klimatycznym.
- Podejmowanie przedsięwzięć na rzecz liberalizacji handlu światowego w ramach tzw. rund negocjacyjnych.
- Opracowywanie prawnie obowiązujących kodeksów i wytycznych postępowania w takich kwestii jak: subsydia dla rolnictwa i przemysłu; wypracowanie globalnych reguł inwestycji międzynarodowych; wspieranie przez administracje publiczne badań naukowych, prac wdrożeniowych oraz upowszechnianie nowych technologii; koordynacja polityki handlowej oraz polityki wobec inwestorów zagranicznych.
- Współdziałanie regionalnych ugrupowań integracyjnych.
BANK ŚWIATOWY
Międzynarodowy Bank Budowy i Rozwoju
1944r. powstaje w USA w Bredwudz Bank Światowy. Podstawowym celem banku (kiedy powstawał) było wspieranie rozwoju gospodarczego a jednocześnie ograniczenie ubóstwa w krajach rozwijających się. Bank udzielał kredytów w celu zmniejszenia z jednej strony ubóstwa, a z drugiej finansowania inwestycji, które mają przyczyniać się do rozwoju gospodarki danych państw. Te inwestycje obejmują pomoc doraźną. Realizowaną przez budowę dróg, elektrowni czy też szkół. Te inwestycje obejmują dostarczanie pomocy merytorycznej i doradztwa fachowego po przez organizowanie różnego rodzaju, typów szkoleń ( np. dla nauczycieli, rolników). Te szkolenia służą poprawy sytuacji dzieci i kobiet w krajach trzeciego świata.
W 1944r. powstała Karta w której zapisano podstawowe cele Banku:
- Pomoc w odbudowie i rozwoju państw członkowskich poprzez ułatwianie inwestycji
- Popieranie prywatnych inwestycji zagranicznych za pomocą tzw. gwarancji albo w postaci udziałów w pożyczkach bądź też innych lokatach dokonywanych przez prywatnych inwestorów. Jeśli inwestor nie dysponuje kapitałem prywatnym na odpowiednich warunkach wówczas bank ma prawo uzupełnić prywatne środki przez dofinansowanie inwestycji i to na dogodnych warunkach własnego kapitału bądź też ze środków zgromadzonych na funduszach.
- Popieranie długo falowego zrównoważonego wzrostu międzynarodowej wymiany i utrzymywanie równowagi bilansów płatniczych poprzez zachęcanie do międzynarodowych inwestycji.
- Koordynowanie własnych pożyczek ze środkami uzyskanymi od innych organizacji międzynarodowych oraz dbanie o rozwój i finansowanie przedsiębiorstw lokalnych ze źródeł zagranicznych.
Cele statutowe, które dołączyły z reformami poszczególnych gospodarek:
- Wspieranie reform gospodarczych.
- Inwestycje w rozwój człowieka.
- Ochrona środowiska.
- Popieranie sektora prywatnego.
Bank pełni piędź funkcji:
- Funkcja kredytowa – polega na dostarczaniu państwom środków potrzebnych początkowo na odbudowanie gospodarki (realizacja reform), a następnie dalszy ich rozwój.
- Funkcja koordynacyjna – wiąże się z harmonizacją pomocy kredytowej płynących z różnych źródeł lokalnych z samego banku orz innych organizacji międzynarodowych.
- Funkcja gwarancyjna – zabezpieczyć inwestycje.
- Funkcja pomocy technicznej, czy też doradcza – która jest dokonywana przez poszczególnych ekspertów.
Średnio i długookresowe priorytety zadań:
- Stymulowanie rozwoju sektora prywatnego w krajach rozwijających się
- Rozwój sektora finansowego
- Oficjalne popieranie reform ekonomicznych, które przyczyniają się do wzrostu ekonomicznego i walki z ubóstwem
- Rozwój zasobów ludzkich przez finansowanie szkolnictwa, ochrona zdrowia, promocja braku równouprawnienia kobiet, ochrona środowiska, walka z korupcją. Należy zaliczyć wyzwania, które związane są z finansowaniem wielu projektów w byłych państwach ZSRR. W banku światowym wyzwań są zadaniami, które mają zwiększyć precyzje i efektywność procesów działań, selektywności nie inaczej jak identyfikowanie najczęściej na poziomie kraju strategicznych celów i zmierzających do ich realizacji działań.
- Partnerstwo – zawężenie współpracy z innymi podmiotami m.in. Międzynarodowym Funduszem Walutowym, WHO czy też poszczególnymi agentami ONZ.
- Orientacja dla klienta – to odpowiadanie na rzeczywiste potrzeby klientów i zapewnienie im udziału w projektowaniu i wdrażaniu programu, który są wdrażane przez Bank.
- Koncentrowanie się na efektach – maksymalizacja efektu rozwojowego, skupienie się na usługach najwyższej jakości oraz rosnącej skuteczności.
- Efektywność kosztowa – optymalne dysponowanie ograniczonymi zasobami finansowymi, czyli redukcja administracji Banku Światowego.
- Integralność finansowa – zapewnienie klientom zarówno zasobów finansowych i jak najwyższej jakości usług.
WSPÓLNY RYNEK POŁUDNIA (Ameryka Południowa)
Mercesur – mercado Comun del Sur
Jest to organizacja podobna do Unii Europejskiej. W wyniku transformacji ekonomiczno-społecznej w latach ’90 w tym regionie świata dochodzi do utworzenia gospodarczego, regionalnego ugrupowania integracyjnego MERCOSUR. Cztery państwa, które podjęły decyzje do powstania tej organizacji: Brazylia, Argentyna, Paragwaj, Urugwaj. Te państwa łącznie mają 250 mln ludności, zamieszkują więcej terenów niż Europa, Brazylia ponad 70% Ameryki Południowej, a mają one (4 państwa) 80% wspólnego rynku.
Celem podstawowym było stworzenie stabilności demokratycznej w regionie,
a jednocześnie wypracowanie planów gospodarczych, które pozwoliły by na uzdrowienie,
a następnie rozbudzenie gospodarek tych państw przy współudziale sektora prywatnego. Celem podstawowym było zniesienie barier w handlu i zaciśnięcie więzi ekonomicznych.
1960-1986r. w tych latach rozwijają się takie organizacje jak: Stowarzyszenie Wolnego Handlu w Ameryce Łacińskiej (LAFTA), Latynoamerykańskie Stowarzyszenie Integracji (ALIADY), a sukcesorem Mercosur było Brazylijsko-Argentyńskie porozumienie o Integracji Współpracy i Rozwoju. W latach ’60 LAFTA zmierzała w swej działalności do stworzenia strefy wolnego handlu, które miały być i były poprzedzane selektywnymi i okresowymi negocjacjami pomiędzy państwami członkowskimi. Korzyść jaka z tego wyniknęła to pierwsze narodziny współpracy pomiędzy państwami latynoamerykańskimi. Na jej gruncie w latach ‘70 powstaje ALIADY. W miejsce tworzenia strefy wolnego handlu postuluje się zacieśnianie współpracy ekonomicznej przez tzw. promocje dwustronnych porozumień. Przez tworzenie porozumień dwustronnych będziemy mogli w przyszłości tworzyć porozumienia wielostronne porozumienia. ALIAD-y przyczyniło się do zbliżenia gospodarczego a jednocześnie do powstania współpracy dwustronnej. A czym przykładem jest współpraca między Brazylią a Argentyną.
Do połowy lat ’80 wszelkiego rodzaju prace dotyczące integralności wszystkich państw z tego regionu spełzły na niczym. Przyczyna leżała w antagonizmie pomiędzy Argentyną i Brazylią. W współpracy między tymi państwami nie sprzyja tzw. kryzys zadłużeniowy. Zmiany ekip rządzących umożliwiły rolę integracji.
We wrzesień 1985r. prezydenci Brazylii i Argentyny podpisali deklaracje, która oficjalnie rozpoczyna proces integracji pomiędzy państwami. Powołują tzw. komisje mieszaną wyższego szczebla pod przewodnictwem zarówno przedstawicieli rządów jak i firm prywatnych obu państw. Celem tej komisji było badanie i proponowanie programów dotyczących integracji gospodarczej obu państw i to w zakresie dotyczących dziedzin:
- Energetyki
- Transportu i komunikacji
- Rozwoju naukowo-technicznego
- Handlu dwustronnego
- Wymiany towaru z państwami trzecimi
Wyniku tej komisji w lipcu 1986r. zostaje podpisany akt integracyjny ustanawiający program integracji i współpracy gospodarczej pomiędzy Brazylią a Argentyną. Współpraca miała opierać się o następujące zasady:
- Stopniowe, etapowe współdziałanie w podejmowaniu decyzji, prowadzenie negocjacji i wdrażaniu programu oraz dokonywanie oceny rezultatów współpracy tak aby otwieranie odbywało się przy minimalnych kosztach zarówno ekonomicznych i społecznych obu państw.
- Elastyczność w ustalaniu zasięgu, tępa i celów współpracy w taki sposób aby zmodyfikować i stworzyć mechanizm współpracy.
- Stopniowe włączanie do programu kolejnych dróg produkcji.
- Utrzymywanie równowagi w rozwoju poszczególnych sektorów gospodarki obu krajów.
W 1986r. strony ustaliły iż będą popierać modernizacje technologiczną oraz wykażą większą skuteczność w przyznawaniu ulg. Co miało jednocześnie zapewnić preferencyjne traktowanie partnerów z grona wspólnego rynku w stosunku do kontrahentów z państw trzecich, czyli z poza wspólnego rynku. Cel harmonizacja polityki gospodarczej przy uwzględnieniu sektora prywatnego. W efekcie rozwija się wzajemna współpraca dwustronna pomiędzy Brazylią a Argentyną.
Sierpień 1987r. Brazylia i Argentyna podpisują porozumienie o integracji, współpracy i rozwoju. Wyniku tego porozumienia oba kraje zobowiązały się na przestrzeni 10 lat stworzyć wspólny obszar gospodarczy. Poprzez znoszenie barier taryfowych. Przygotowania do wprowadzenia w życie tego porozumienia trwało 2 lata i końcową wersje podpisano w 1990r. Spowodowane było to inflacja oraz efekty nie stabilności ekonomicznej.
W lipcu 1990r. prezydenci Brazylii i Argentyny podpisali porozumienie o powstaniu wspólnego rynku. Do 31 grudnia 1994r. wspólny rynek miał być przygotowany. Miał oznaczać zniesieniem ceł taryfowych. Reszta państw przyglądając się współpracy pomiędzy Brazylią a Argentyny starają się przyłączyć. Pierwsze sygnały ze Urugwaj i Paragwaj dawały sygnały rządowe, że chcą się przyłączyć do porozumienia, nastąpiło to w 1990r.
W marcu 1991r. prezydenci czterech państw: Brazylii, Argentyny, Urugwaju i Paragwaju podpisali porozumienie w Paragwaju, które ostatecznie ustala zasady powołania z dniem 1 stycznia 1995r. subregionalnego ugrupowania Wspólny Rynek Południa.
Porozumienie odwoływało się do następujących działań:
- Szeroka redukcja ceł i eliminacja barier pozataryfowych. Co miało w rzeczywistości zapewnić tzw. swobodny przepływ towarów, usług oraz czynników produkcji (kapitał i siła robocza).
- Ustanowienie wspólnych ceł zewnętrznych i przyjęcie wspólnej polityki handlowej wobec partnerów z poza rynku.
- Ustanowienie koordynacji działań w zakresie ekonomicznym, handlowym, regionalnym, międzynarodowym.
- Koordynacja polityki makroekonomicznej – aktu koordynacja i harmonizacja polityki makroekonomicznej i sektorowej w handlu zagranicznym, rolnictwie, przemyśle, w polityce fiskalnej i monetarnej, kursu walutowego i kapitału, w usługach, cłach, w transporcie morskim i lądowym, w telekomunikacji i innych na które zgodzą się kraje w celu zapewnienia właściwych warunków konkurencji między krajami członkowskimi.
- Zobowiązanie się krajów członkowskich do harmonizacji swoich przepisów prawnych w celu wzmocnienia procesów integracji.
- Powołanie wspólnych organów decyzyjnych ugrupowania, w których mieli by zasiadać przedstawiciele wszystkich rządów z uwzględnieniem sektora prywatnego.
Cele i wyzwania:
- Organizacja ta planuje zwiększyć koordynację oraz zgodność polityk makroekonomicznych. W celu uniknięcia zaburzeń w przepływach handlowych oraz konkurencyjności. Problemy dotyczyły i dotyczą różnic w polityce podatkowej, kredytowej, mechanizmów zamówień publicznych oraz w polityce subsydiowania. Mają związek z efektami nie stabilności warunków wymiany handlowej.
 Rozwiązanie problemu braku wspólnej polityki handlowej w stosunku do państw trzecich.
 Zwrócenie uwagi na sektor usług. Ze względu na specyfikę obecnych regulacji państw członkowskich dotyczących sektora finansowego, ubezpieczeniowego, transportu lotniczego i komunikacji.
 Zakupy publiczne – identyczne traktowanie dostawców krajowych i jak regionalnych.
 Instytucjonalizacja ugrupowania – słabe państwa dożą do stworzenia silnej administracji.
 Legislacja prawa pracy, warunków pracy, a to w celu ułatwienia przepływu siły roboczej w ramach zintegrowanego rynku, a efektem końcowym tego prawa maja być gwarancje praw rodzinnych, socjalnych oraz praw indywidualnych.
WYKŁAD 5 (25.11.2007):
Zagadnienia związane z problemami globalnymi występowały już w XIX w. wiązało się to z rewolucją przemysłową. Rozwój nauki wyniku rewolucji również przemysłowej miał wpływ na pojawienie się coraz częstszych problemów globalnych. Ówcześnie występujący system kapitalistyczny zbliżał do realizacji czy też występowania tych problemów. Kapitalizm jednocześnie upowszechnienie danych zjawisk. Jeżeli upowszechnienie to w sferze że handluje się z całym światem. Handel otwiera granice państw, ale nie wszystko co za granicą zawsze jest dobre.
W okresie XIX wieku ustala się suwerenność poszczególnych państw. Dochodzi jednocześnie do podziału świata na strefy wpływu. Dalszym krokiem jest tworzenie mechanizmu bezpieczeństwa, które mają stabilizacje życie międzynarodowe. Wyniku tych przemian zwiększa się świadomość, wiedza społeczeństw, wpływy opinii publicznej na rządy państw, początek funkcjonowania rynku światowego. Powstają pierwsze organizacje międzynarodowe.
Co raz silniej zaczynają występować się tendencje do współpracy, efekt: powiązania administracyjne między państwami, czy konferencje pokojowe (Haga 1899, 1907). Wzrasta liczba międzynarodowych porozumień, w latach 1871-1880, tych że porozumień było 20,
w latach 1881-1890 było ich już 30, w latach 1891-1900r. już 60, a w latach 1901-1904 tylko ponad 100.
W wiek XIX i początku XX dochodzą do głosu ugrupowania nacjonalistyczne. Osoby które najwcześniej dostrzegały problem bezpieczeństwa dla świata to: Owen, Marques, Malls. W późniejszym okresie kontynuują te negatywne wizje: Franz, Russel, Orwell, Darwin, Huxley, Funwoyman, Gawor, Clark. Wspomniani autorzy tworzyli mniej bądź bardziej utopijne wizje przyszłości, które były odbiciem sprzeczności pomiędzy rzeczywistością
a stanem oczekiwanym. „Były one typowym wytworem myślących perspektywicznie jednostek żyjących w czasach zamętu, kryzysów i nie pewności”. Łączyła ich teza iż w obecnym ich świecie spółczesnym brak jest właściwego ładu. Efektem ich prac były bardziej lub mniej pesymistyczne wizje przyszłości, ale jednocześnie istniała skrajność w postaci optymistycznej wizji przyszłości.
Pesymistyczne wizje świata formułowali: Maldus, Frans, Huxley, Orwell, Fonwoyman, Darwin, Russel. Prekursorem był Maldus, stworzył on własną teorie ludności: biorąc pod uwagę iż ilość środków żywności wzrasta w postępie arytmetycznym, ludność zaś przybywa w postępie geometrycznym. To świat czeka klęska głodu. „By zapobiec owej klęsce konieczne jest ograniczenie przyrostu naturalnego”. Do podobnych wniosków dochodzi Darwin, lecz wskazuje na niekorzystny wpływ czynnika demograficznego w powiązaniu z innymi czynnikami – wpływających na życie społeczeństwa.
Anatol Frans „Wyspa pingwinów” w tej książce doszedł do następujących pomysłów: „Ponieważ dobrobyt i cywilizacja były równie często pożywką dla wojen, jak i ubóstwo i barbarzyństwo, ponieważ głupota i niegodziwość człowieka są nie uleczalne zatem tylko jedno zostaje do zrobienia. Mędrzec zgromadzi dość dynamitu do wysadzenia całej planety, a kiedy jej cząstki rozsypią się w kosmosie sumienie ludzkości, co mówiąc nawiasem po prostu nie istnieje, dozna nie uchwytnej ulgi.”
Russel, Huxley, Orwell widzieli niebezpieczeństwo dla świata w systemach militarnych oraz centralistycznych systemach politycznych. Tę wizję po II wojnie światowej kontynuował Fon woiman (swoich trzech poprzedników). Zapowiadał on kryzys technologiczny.
Optymistyczne wizje: Owen, Clark, Gabor. Skupiają się wokół jednego elementu: nieograniczonymi możliwości ludzkiego umysłu, postęp ludzkości („Europejczyk 2000”). Obok intelektualistów dokonywały próby wizji przyszłości świata również ugrupowania, organizacje, ruchy społeczne. Organizacje, ugrupowania ograniczały się już do sugerowania wprowadzania rozwiązań normatywnych, a jednocześnie ograniczały się do apeli określonych kół politycznych, gospodarczych czy opiniotwórczych.
Ruch odbudowy zasobów – powstał w XIX w. w USA, swój rozkwit miał w latach ’30 XX w. Po II wojnie światowej w USA powstaje Ruch Wspólnoty Świata i Wspólnoty Ludzkości, ma on charakter ruchu anty-militarnego. W 1968r. powstaje Klub Rzymski, który skupia się na procesie badań społeczno-ekonomicznych ludzkości.
Jakie problemy dostrzeżono najwcześniej:
- Gwałtowny przyrost ludzkości i zawiązane z tym problemy z przeludnieniem
- Problem wyżywienia
- Przyśpieszenie tępa zużycia surowców
- Powstawanie systemów totalitarnych
- Rosnące zagrożenia militarne
Z tymi wymienionymi powyżej zagadnieniami wiązano najczęściej problemy rozwoju sytuacji na świecie.
Nauki i praktyki politycznej do problemów globalnych było ujawnienie się skutków rewolucji naukowo-technicznej. Z początku tej rewolucji należy szukać w zaangażowaniu się państw w badania naukowe i tworzeniu ścisłych powiązań pomiędzy nauką a polityką. W Rosji następuje to po 1916r., w USA to lata 20 i 30 wyniku wielkiego kryzysu ekonomicznego, w Niemczech następuje rewolucja wyniku dojścia do władzy faszystów. II wojna światowa wpływa na zespolenie tych że procesów, powiązania ich ze sceną militarną.
Program manchatan (jest najlepszym przykładem tych działań) wyniku tego programu dochodzi do utworzenia bomby atomowej. W tym programie uczestniczy 15 tys. uczonych i inżynierów, i 300 tys. techników i robotników. Wydatkuje się na to 2 mld $. W efekcie tego programu świat zostaje wprowadzony w nową erę atomowa ze wszystkimi konsekwencjami dla ludzkości. Po II wojnie światowej te tendencje są podtrzymywane i co więcej te tendencje zaczynają obejmować wszystkie dziedziny życia społecznego. Rezultatem było niezwykłe przyśpieszenie rozwojowe. Wyniku którego zmiany o charakterze epokowym w technice zachodzą ciągłe zmiany. Wyniku tego pogłębia się rozpiętość w poziomie rozwoju między krajami. Ekonomią światową wstrząsają kryzysy energetyczne. Mają miejsce lokalne katastrofy ekologiczne, a groźba atomowego kataklizmu staje się całkowicie realne. Idąc dalszy tropem z tego myślenie powstają okoliczności, z których „zagrożenia” niemiały już charakteru prognostycznego a stały się rzeczywistością. Wymierne stają się liczby ofiar i strat materialnych. Świadomość wyzwań które stanęły przed ludzkością i poszczególnymi społecznościami nie ograniczają się już tylko i wyłącznie do elit intelektualnych. Ta świadomość dociera do państwowych i międzynarodowych ośrodków decyzyjnych, a tym samym do znaczącej części ludności liczących się z całym światem. W takiej atmosferze następuje wydarzenie, które utożsamiane jest i nazywane jako punkt zwrotny do podejścia do problemów ogólnoświatowych. Tym wydarzeniem jest nic innego jak wystąpienie sekretarza generalnego ONZ LAMBDA na sesji zgromadzenia ogólnego w 1968r. Sekretarz ustalił raport, który zatytułował: „Człowiek i jego środowisko”. Ten raport w swojej istocie zawiera wykaz istotnych zagrożeń dla ludzkości. A jednocześnie wzywał do współpracy w celu stworzenia skutecznych przedsięwzięć zmierzających do rozwiązania tych problemów.
„ Członkom ONZ pozostało może jeszcze 10 lat na uregulowanie zastarzałych baśni i podjęcie wspólnej ogólno światowej inicjatywy w celu zahamowania – uzdrowień, poprawy warunków środowiskowych człowieka, zlikwidowanie groźby eksplozji demograficznej oraz nadania należytego rozmachu wysiłkom w dziedzinie rozwoju. Jeśli w ciągu dziesięciolecia nie zorganizuje się takiego współdziałania w skali światowej to obawiam się że wspomniane przeze mnie problemy osiągną tak zatrważające rozmiary że ich opanowanie nie będzie już w naszej mocy”. Tę inicjatywę podejmuje w swojej działalności Klub Rzymski, który powstał 1968r. i jest odpowiedzialny zaistniała sytuacje na świecie, a prekursorem tego jest właśnie ten sekretarz.
Efektem prac Klubu Rzymskiego są tzw. następujące raporty:
- Granice wzrostu
- Ludzkość w punkcie zwrotnym
- O nowy ład międzynarodowym
- Uczyć się bez granic
- Szlaki do przyszłości
Te raporty mają wpływ na prace ONZ np. 1974r. zwołuje się 6 sesje specjalną Zgromadzenia Ogólnego, która z kolei uchwala tzw. program działania na rzecz nowego międzynarodowego ładu gospodarczego. Miał on wpływ na wiele gospodarek państw nie tylko europejskich. Ponoć stanowił podstawy strategii ekonomicznej dla państw rozwijających się.
Pojęcia i cechy problemów globalnych:
Bardzo trudno jest znaleźć definicję problemu globalnego. Jedni uznają iż najważniejszą ich cechą jest wszechświatowy charakter. Idąc tą definicją dany problem jest problemem globalnym kiedy dotyczy wszystkich lub prawie wszystkich państw. Inni jeszcze naukowcy wymieniają jako jedną cechę, którą można zakwalifikować do problemów globalnych tzw. złożoność tych że problemów. Według tych autorów problem globalny ma różnic się od innych kwestii międzynarodowych właśnie tym faktem że jest on złożony. (27:00) Cecha związana jest z zagrożeniem dla całej ludzkości lub groźbą regresu w warunkach życia i rozwoju sił wytwórczych jakie mogą wystąpić jeżeli nie zostaną podjęte odpowiednie kroki w celu ich minimalizacji. Inną cechą to jest długo falowość: według grup tych badaczy problemy globalne są tzw. problemami długiego trwania. A specyfika tych że problemów polega na tym iż ich najgroźniejsze następstwa które dzisiaj wciąż mają jeszcze charakter zagrożeń potencjalnych będą się stale nasilać obejmując coraz większe obszary i zwiększając swój katastroficzny ładunek. To nie są problemy do rozwiązania w krótkim czasie.
Polskie ujęcie autora Anioła(??) w artykule „Zależności globalne a stosunki międzynarodowe” wymienia trzy podstawowe cechy jakimi wyróżniają się wszystkie problemy globalne są to:
- Ogólno światowa skala – autor uważa iż dotyczą całej ludzkości, co więcej mają charakter ponadpaństwowy i ponadregionalny oraz w mniejszym bądź też większym stopniu oddziaływają obiektywnie na rozwój wszystkich społeczeństw
- Olbrzymia waga – problemy te maja charakter krytycznych zagrożeń. Mają wpływ na punkt widzenia perspektywy gatunkowej człowieka. Wywołują tak wiele niebezpiecznych zakłóceń, że ich nie przeciw zwyciężenie stawia pod znakiem zapytania przyszłe losy
i przetrwanie ludzkości
- Sposoby rozwiązania – aby te problemy przeciw zwyciężyć możliwie szybko potrzebna jest ścisła współpraca wszystkich zainteresowanych stron. A to z reguły jest równo znaczne z koniecznością zjednoczenia w tym celu wysiłków i działań całej społeczności międzynarodowej.
Autor wymieniając te trzy cechy zaznaczył jeszcze jedną uwagę: aby dany problem był problemem globalnym muszą wystąpić te trzy cechy łącznie.
Budnikowski – on problemy globalne ujmuje jako te które mogą pojawić się we wszystkich dziedzinach życia społecznego i jednocześnie: są obiektywnym następstwem rozwoju gospodarczego lub też wynikiem istniejących w nim dysproporcji; mogą doprowadzić do zahamowania rozwoju gospodarczego, zmiany warunków życia wzrostu śmiertelności czy nawet upadku cywilizacji; dotyczą całego świata; występują jednocześnie są ze sobą powiązane oraz uzależnione od działania dużej liczby czynników; ich rozwiązanie wymaga objęcia odpowiednimi posunięciami życia społecznego; podjęcia przedsięwzięć o zasięgu ogólno światowym a nie jest to możliwe bez współpracy międzynarodowej wszystkich krajów.
Wymienia cztery problemy globalne: (1972r.)
- Wyścig zbrojeń
- Eksplozja demograficzna
- Różnice w poziomie rozwoju
Drugi raport 1984r. tu taj wymieniono:
- Wzrost liczby ludzkości
- dysproporcje w rozwoju gospodarczym państw
- kryzys żywnościowy
- kryzys energetyczny
Trzeci raport:
- konieczność reformy międzynarodowego systemu walutowego
- problemy związane z handlem zagranicznym i międzynarodowym podziałem pracy
- problemy związane z surowcami mineralnymi
- zbrojenia
Raport z 1980 wymienia takie problemy jak:
- nędza, głód niedożywienie
- uprzemysłowienie, postęp techniczny
- problemy ludnościowe
Polscy autorzy wymieniają takie problemy globalne. Jan Pajeska
- problemy związane z pokojem światowym
- dysproporcje ekonomiczno- społeczne świata
- brak równowagi ekonomicznej
- problemy surowców naturalnych
- brak sprawiedliwości w stosunkach ekonomicznych
Bil Klienton jako prezydent USA powiedział: „aby odnowić Amerykę trzeba stawić czoło również wyzwaniom z zagranicy. Gospodarka światowa środowisko naturalne, świadomy kryzys, AIDS i światowy wyścig zbrojeń to sprawy które dotyczą nas wszystkich. Dziś kiedy odchodzi stary porządek świat jest bardziej wolny, lecz mniej stabilny”.
Michał Gorbaczow artykuł zatytułowany „Przebudowa i nowe myślenie. Dla naszego kraju i całego świata”. Stwierdza w tym artykule że „wszelako nasze nowe myślenie sięga dalej. Świat żyje nie tylko w atmosferze zagrożenia jądrowego ale i nierozwiązanych poważnych problemów społecznych, nowych stresów spowodowanych rewolucją naukowo-techniczną i za oszczeniu się problemów globalnych. Ludzkość stanęła w obliczu bezprecedensowych zadań i jeśli nie zostaną one wspólnie rozwiązane i jej przyszłość znajdzie się pod znakiem zapytania. Wszystkie kraje są dziś jakby dotąd wzajemnie ze sobą powiązane tak więc dzisiejszy świat nie jest tak jak wczorajszy a jego nowych problemów nie da się rozwiązać za pomocą sposobu myślenia odziedziczonego po poprzednich stuleciach”.
Jog Bush senior opracowanie „Kto jest wrogiem”. Wymienia zagrożenia współczesnego świata w następującej dla niego kolejności:
- rozwój nacjonalizmu
- rozprze ciężenie broni masowego rażenia
- terroryzm i narkotyki
- wyzwania związanie z upadkiem ZSRR jako realne zagrożenie dla współczesnego świata, „bomba z opóźnionym zapłonem”.
Problemy globalne mają tendencje do ciągłego stałego rozbudowania. Wynika to ze wszechogarniającego ich charakteru.
Współczesne problemy globalne:
- niekontrolowany przyrost ludności
- różnice i podziały społeczne
- niesprawiedliwość społeczna
- głód i niedożywienie
- nędza, bezrobocie
- Maria wzrostu
- Inflacje
- Kryzys energetyczny
- Obecny bądź potencjalny deficyt zasobów
- Zakłócenia w handlu i w płatnościach międzynarodowych
- Protekcjonizm
- Analfabetyzm i przestarzała oświata: 70% w Polsce występuje wtórnych analfabetów
- Rewolta młodzieży
- Alienacja
- Niekontrolowana urbanizacja i upadek miast
- Przestępstw i narkotyki
- Eksplozja gwałtu z nowymi formami
- Tortury i terroryzm
- Brutalność policji
- Pogarda wobec prawa i porządku
- Szaleństwo nuklearne
- Skleroza bądź też niekompetencja instytucji
- Korupcja polityczna
- Biurokracja
- Degradacja środowiska
- Upadek wartości moralnych
- Utrata wiary
- Poczucie niestabilności
- Brak zrozumienia powyższych problemów i związku zachodzących pomiędzy nimi