Partie polityczne

Partie polityczne

Pojęcie partii politycznych:
Słowo ?partia? wywodzi się od łacińskich ?pars-część i partie-dzielić. Partie polityczne stanowią ważny element współczesnych systemów politycznych i w różnych formach istnieją we wszystkich państwach. Ich rola i XX w. systematycznie wzrasta. Partia jest to dobrowolna organizacja, reprezentująca interesy określonej grupy społecznej, która zmierza do zdobycia lub utrzymania władzy państwowej w celu realizacji swojego programu politycznego.

Partie polityczne dzielimy:
ze względu na strukturę organizacyjną
- komitetowe - pełniące rolę komitetu wyborczego (klasyczne przykłady to amerykańskie partie: Demokratyczna i Republikańska: w Polsce zbliżoną strukturę ma Platforma Obywatelska)
- rozwinięte - z rozwiniętą strukturą organizacyjną (np. niemieckie CDU, polskie PZPR, SLD) ze względu na genezę organizacyjną
- parlamentarno- wyborcze - wyłonione z grupy deputowanych, wokół której tworzą się komitety wyborcze, stopniowo integrujące się w jedną organizację (np. niemiecka FDP. brytyjska Partia
Konserwatywna)
- pozaparlamentarne - powstałe z inicjatywy organizacji, której dotychczasowym celem nie był udział w wyborach (np. niemieckie SPD polskie PSL)
ze względu na stopień upartyjnienia kandydatów
- masowe - skupiające dużą liczbę osób, z której wyłaniają się elity partyjne (częściej spotykana
forma wśród partii lewicowych, np. francuska Partia Socjalistyczna)
- kadrowe - zrzesza niewielki procent swych wyborców (częściej partie centrowe, np. Partia Demokratyczna - dcmokraci.pl)
ze względu na typ członkostwa
- z członkostwem bezpośrednim (np. niemieckie FDP)
- z członkostwem pośrednim (np. brytyjska Partia Pracy, Austriacka Partia Ludowa) ze względu na rozdział kompetencji w strukturze partyjnej
- scentralizowane - skupiające władzę w strukturach centralnych partii (np. brytyjska Partia Konserwatywna)
- zdecentralizowane - z szeroką autonomią instancji niższych w podejmowaniu decyzji (np. francuska Partia Socjalistyczna)
ze względu na rodzaj komórki podstawowej
- zakładowe - z komórką podstawową partii w zakładzie pracy, przedsiębiorstwie (np. radziecka
KPZR)
- terytorialne - z komórką podstawową obejmującą daną jednostkę terytorialną (np. polskie ZChN. PPS)
ze względu na sposób powoływania władz
- demokratyczne - z władzą powoływaną i kontrolowaną przez członków (np. niemieckie CSU. FDP)
- niedemokratyczne - z władzą pochodzącą z mianowania, tzw. zasada wodzostwa - z kierownictwem jednoosobowym - z rozbudowaną władzą przywódcy (np. NSDAP)
- z kierownictwem wieloosobowym (kolegialnym) - najwyższa, władzę sprawuje kongres, czyli
zjazd partyjny (np. SLD. PO)
- parlamentarne - z dominacją frakcji parlamentarnej w kierownictwie partyjnym (np. brytyjska
Partia Konserwatywną)
- pozaparlamentarne - z kierownictwem organu partyjnego, znajdującego się poza parlamentem (np. radziecka KPZR)
ze względu na cele partii
- wyborcze (np. amerykańskie partie: Demokratyczna i Republikańska)
- społeczne (np. polskie SLD)
- totalitarne (np. włoska Narodowa Partia Faszystowska)

Sytuacja prawna
Sytuację prawną partii politycznych w Polsce reguluje Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej i Ustawa z dnia 27 czerwca 1997 r. o partiach politycznych. Ustawa definiuje partię polityczną jako dobrowolną organizację, występującą pod określoną nazwą, stawiającą sobie za cel udział w życiu publicznym poprzez wywieranie metodami demokratycznymi wpływu na kształtowanie polityki państwa lub sprawowanie władzy publicznej.
Artykuł 13. Konstytucji RP zakazuje istnienia partii odwołujących się w swoich programach do totalitarnych metod i praktyk działania nazizmu, faszyzmu i komunizmu, a także tych, których program lub działalność zakłada lub dopuszcza nienawiść rasową i narodowościową, stosowanie przemocy w celu zdobycia władzy lub wpływu na politykę państwa albo przewiduje utajnienie struktur lub członkostwa.
Rozpoznawanie spraw o stwierdzeniu sprzeczności z Konstytucją celów lub działalności partii politycznych należy do właściwości Trybunału Konstytucyjnego.
Jeżeli Trybunał Konstytucyjny wyda orzeczenie o sprzeczności z Konstytucją celów lub działalności partii politycznej, Sąd wydaje niezwłocznie postanowienie o wykreśleniu wpisu partii z ewidencji.

Tworzenie Partii politycznych
Partie w RP założyć może 1000 obywateli, którzy ukończyli 18 lat. Trzy osoby pośród nich mogą dokonać zgłoszenia faktu powstania partii politycznej do Sądu Okręgowego w Warszawie. Jest on właściwy w zakresie prowadzenia ewidencji partii politycznych. Prawo polskie przyjęło tu tryb rejestracyjny, co oznacza, że Sąd bada jedynie, czy warunki zawarte w ustawie zostały spełnione.
Zgłoszenie partii do ewidencji powinno zawierać:
? nazwę, skrót nazwy i określenie siedziby partii oraz dane personalne osób wchodzących w skład organów uprawnionych do reprezentowania partii,
? statut partii politycznej, który określa cele, strukturę i zasady działania partii,
? dane personalne i numery ewidencyjne osób zakładających partię.
Jeżeli warunki te są spełnione. Sąd Okręgowy dokonuje wpisu do ewidencji, co skutkuje nabyciem przez partię osobowości prawnej. Z zasady uprawę rozpoznaje na posiedzeniu niejawnym, wydając orzeczenie w formie postanowienia. W przypadku odmowy wpisu do ewidencji stronie przysługuje w terminie 14 dni apelacja.
Wpis do ewidencji ogłasza się w ?Monitorze Sądowym i Gospodarczym", a postanowienie Sądu przekazywane jest także Państwowej Komisji Wyborczej. Ewidencja jest jawna i każdy może uzyskiwać odpisy i wyciągi z ewidencji i statutów partii.
Podkreślić jednakże trzeba, że na gruncie obowiązującego prawa także partie polityczne, które nie poddały się wpisowi do ewidencji, działają legalnie, gdyż wpis nie jest obowiązkiem. Partie nie zaewidencjonowane nie mają osobowości prawnej.
Sama ustawa o partiach politycznych nie nakłada ograniczeń co do przynależności bądź działalności na rzecz partii. Czynią to natomiast inne ustawy.

Likwidacja partii politycznych:
Partia polityczna podlega likwidacji w skutek:
1. rozwiązania mocą uchwały uprawnionego statutowego organu partii,
2. postanowienia Sądu o wykreśleniu wpisu partii z ewidencji.
-W razie rozwiązania się partii politycznej na podstawie własnej uchwały właściwy organ partii niezwłocznie przesyła Sądowi uchwałę o samorozwiązaniu partii oraz o wyznaczeniu jej likwidatora.
-Sąd, po zakończeniu likwidacji, wydaje postanowienie o wykreśleniu wpisu partii politycznej z ewidencji. Postanowienie Sądu nie podlega zaskarżeniu.
-Koszt likwidacji pokrywa się z majątku likwidowanej partii politycznej. Jeżeli majątek partii wystarcza jedynie na pokrycie części kosztów jej likwidacji, pozostałą część tych kosztów pokrywa Skarb Państwa.

Finansowanie partii politycznych
Źródła finansowania partii politycznych w Polsce są jawne. Majątek partii powstaje ze
składek członkowskich, darowizn, spadków, zapisów, z dochodów z majątku oraz z dotacji i
subwencji państwowych. Partia nie może prowadzić działalności gospodarczej, jednak za
takową nie uważa się sprzedaży przez partię publikacji z nią związanych i przedmiotów ją
symbolizujących.

Od 2001 r. głównym źródłem finansowania partii są subwencje oraz dotacje z budżetu państwa. Subwencje mogą otrzymywać partie, które w ostatnich wyborach do Sejmu przekroczyły próg 3% (jeśli samodzielnie tworzyły komitet wyborczy) lub 6% głosów (jeśli wchodził} w skład koalicyjnego komitetu wyborczego). Dotacje otrzymują partie za każdy głos zdobyty w Sejmie lub Senacie. Zasada finansowania partii politycznych znajdują się w:
1. Ustawa z dnia 27 czerwca 1997 r. o partiach politycznych Dz.U. 1997. NT 604, poz. 98.
2. Ustawa z dnia 12 kwietnia 2001 r. Ordynacja wyborcza do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej i do Senatu Rzeczypospolitej Polskiej, Dz.JJ.2001, Nr 46, poz. 499.

Funkcje partii politycznych:
Partie polityczne, realizując swoje podstawowe zadanie, pośredniczą miedzy społeczeństwem a państwem. W warunkach systemów niedemokratycznych partie polityczne zmierzają do podporządkowania społeczeństwa rządzącej elicie. W państwach demokratycznych partie zapewniają obywatelom udział we władzy państwowej. Współcześnie w poczynaniach partii dominują przedsięwzięcia zmierzające do uzyskania poparcia elektoratu.

Cele partii politycznych:
Pełne upodmiotowienie obywateli w życiu politycznym, społecznym i gospodarczym- troska o zasady i instytucje demokratycznego państwa, decentralizacja zadań i finansów publicznych, rozwój wszelkich form samorządności, wspieranie inicjatyw i działań obywatelskich. Zapewnienie szybkiego wzrostu gospodarczego i umocnienie międzynarodowej konkurencyjności polskiej gospodarki, przy jednoczesnym dążeniu do pełnego, produktywnego zatrudnienia. Zagwarantowanie ludziom równych szans rozwoju, w szczególności poprzez powszechny i bezpłatny dostęp do edukacji na wszystkich szczeblach kształcenia. Tworzenie optymalnych warunków startu życiowego młodzieży.

System partyjny jest to:
1. konfiguracja partii politycznych rywalizujących bądź kooperujących ze sobą na podstawie ustabilizowanych wzorów zachowań, które podlegają procesowi instytucjonalizacji, określają wzajemne powiązania między nimi zarówno na arenie wyborczej, jak i parlamentarno- gabinetowej.
2. układ wzajemnych powiązań miedzy partiami, który decyduje przede wszystkim o trwałości samego systemu.
3. układ kooperacyjno- rywalizacyjnych powiązanych między partiami, którego zasadniczym celem jest przenoszenie i realizacja interesów społecznych w ramach państwowego procesu decyzyjnego.
4. układ powiązań ukształtowany na różnych poziomach systemu politycznego: wyborczym, parlamentarno- gabinetowym oraz organizacyjnym.
Poza partiami w skład systemu partyjnego wchodzą także:
? normy - regulujące stosunki pomiędzy poszczególnymi partiami, relacje wewnątrzpartyjne oraz stosunki pomiędzy partiami a strukturami państwowymi. Normy te mogą mieć charakter uregulowań
prawnych lub zwyczajów.
? relacje - pomiędzy partiami, jak i wewnątrz nich. Opisują one stosunki pomiędzy ugrupowaniami rywalizującymi ze sobą w celu przejęcia władzy, lub też współpracują w celu jej sprawowania.
? funkcje - zadania, jakie system partyjny musi wypełnić w danym systemie politycznym. Funkcje systemu partyjnego można podzielić na dwie grupy: polityczne i kulturalne. Funkcje polityczne to m.in. spełnianie roli jedynego forum legalnej walki o władzę, mobilizowanie społeczeństwa do działalności politycznej, selekcja liderów politycznych, przeprowadzanie wyborów. Funkcje kulturowe to przede wszystkim kształtowanie kultury politycznej polityków i ich wyborców.



Rodzaje systemów partyjnych:
system jednopartyjny - istnieje tylko jedna legalna partia, zaś działanie ewentualnych
organizacji opozycyjnych jest przez nią skutecznie hamowane - np. w ZSRR Komunistyczna
Partia Związku Radzieckiego;
system partii hegemonicznej - wśród kilku istniejących partii jedna z nich pełni funkcję
hegemona zmuszając pozostałe partie (tzw. partie satelickie) do całkowitego
podporządkowania - np. w Polsce 1948-1989 układ PZPR-ZSL-SD;
system partii dominującej - wśród wielu istniejących partii jedna z nich, zwykle
wykorzystując uwarunkowania historyczne, ma zdecydowaną przewagę pozostając niemal bez
przerwy u władzy - np. w Indiach Indyjski Kongres Narodowy, w Meksyku Partia
Rewolucyjno-Instytucjonalna;
system dwupartyjny - istnieją dwie partie zdecydowanie dominujące nad pozostałymi,
zmieniające się co jakiś czas u władzy - np. w Stanach Zjednoczonych Partia Demokratyczna i Partia Republikańska;
system dwuipółpartyjny - istnieją dwie partie zdecydowanie dominujące nad pozostałymi,
zmieniające się co jakiś czas u władzy, jednak potrzebujące zwykle współpracy z inną
mniejszą partią, ewentualnie utworzenia "wielkiej koalicji" - np. w Niemczech SPD i
CDU/CSU Zieloni lub FDP;
system wielopartyjny - istnieje wiele partii, które rywalizują ze sobą o zdobycie i utrzymanie
władzy. Żadna z nich nie ma szans zdobyć przewagi w parlamencie (większość mandatów), aby samodzielnie utworzyć rząd. Tworzą się więc rządy koalicyjne. System ten świadczy o zróżnicowaniu ludności, daje im możliwość lepszej, pełniejszej reprezentacji ich poglądów w parlamencie. Jednak czasem może też utrudniać rozwiązywanie pewnych problemów społecznych, doprowadzając do konfliktów.
system dwublokowy - istnieje wiele partii, które rywalizują ze sobą podczas kampanii wyborczej, jednak po wyborach formują się w dwa bloki np. prawica i lewica i współdziałają w ramach tych bloków.
system kooperacji partii - istnieje wiele partii, które rywalizują ze sobą w okresie przedwyborczym. Po wyborach wszystkie lub większość partii współpracuje ze sobą ponad podziałami i tworzą koalicyjny rząd, który działa zgodnie z ustaleniami międzypartyjnymi. System możliwy w tzw. starych demokracjach, np. obecnie Szwajcarii lub sytuacjach przełomowych Austria w latach 1955-1966.

Grupa interesu
Grupa nie będąca aktorem politycznym, lecz chcąca wywierać wpływ na zarys polityki prowadzonej przez rząd, często pojęcie grupy interesu związane jest z lobbingiem.

Grupy interesu:
1. reprezentują interesy określonych grup społecznych wobec innych osób.
2. przekazują postulaty swoich członków ośrodkom decyzyjnym.
3. oddziałują na rząd, parlament, partie polityczne, opinie publiczną i tym samym wpływają na polityczne rozstrzygnięcia.

Rodzaje grup interesu:
1. ekonomiczne
a) podstawowe
- kapitalistyczne
- robotnicze
b) nie podstawowe
- rolnicze
- drobnokapitalistyczne
- wolne zawody
- spółdzielnie
- konsumenci
2. nieekonomiczne (socjalne)
a) organizacje o celach politycznych niepowiązane z partiami
b) kościoły i zrzeszenia religijne
c) zrzeszenia kulturowe, filantropijne i humanistyczne.


Podstawowe instytucje demokracji bezpośredniej.
Plebiscyt (łac. plebis scitum = 'uchwała zgromadzenia ludowego, plebejuszy') - termin używany w podobnym znaczeniu jak referendum. Nie jest on jednak do końca określone i zależy od tradycji danego państwa. I tak na przykład:
? W warunkach polskich plebiscyt oznacza powszechne głosowanie na jakimś obszarze w sprawie jego przynależności terytorialnej do jakiegoś państwa. Używano niekiedy tej nazwy dla referendów o innej tematyce, np. referendum "3 x tak" z 1946 nazywano wówczas plebiscytem ludowym.
? We Francji oznacza głosowanie na jednostkę, podczas gdy referendum używane jest na określenie głosowania w kwestii rozwiązania jakiegoś problemu.
? W Szwajcarii obu tych pojęć używa się zamiennie.
Ważniejsze plebiscyty w historii
? 14 marca 1920 - plebiscyt w południowym Szlezwiku w sprawie przyłączenia do Niemiec lub Danii
? 13 stycznia 1935 - plebiscyt w Zagłębiu Saary w sprawie przyłączenia do Niemiec lub Francji
Plebiscyty w sprawie Polski
? 11 lipca 1920 - plebiscyt na Warmii, Mazurach i Powiślu w sprawie przyłączenia do Niemiec lub Polski
? 20 marca 1921 - plebiscyt na Górnym Śląsku w sprawie przyłączenia do Niemiec lub Polski
Veto ludowe - jest to uprawnienie ogółu członków zbiorowości (obywateli państwa bądź mieszkańców określonego terytorium) do zakwestionowania decyzji podjętych przez organy przedstawicielskie.
Inicjatywa ludowa - jeden z elementów demokracji bezpośredniej (poza tym: veto ludowe, skarga ludowa czy referendum) umożliwiający ściśle określonej przez prawo grupie obywateli, posiadających pełnię praw wyborczych (w Polsce co najmniej 100 tys.), wnieść projekt ustawy do laski marszałkowskiej, skąd będzie przechodził kolejne etapy trybu ustawodawczego. Jednak po pierwszym czytaniu, które następuje po 3 miesiącach, od wniesienia projektu do Marszałka Sejmu, nie jest określony żaden termin w którym Sejm powinien poddać projekt pod głosowanie, stąd w Polsce żaden projekt inicjatywy ustawodawczej nie został wprowadzony w życie.
Występuje w: Polsce, Włoszech, Szwajcarii, Irlandii, Islandii, Norwegii, Estonii, Gruzji, Macedonii, Tadźykistanie.
Eklezja? Zgromadzenie Ludowe, zgromadzenie obywateli w demokracji ateńskiej w V i IV w. p.n.e. najwyższa władza w państwie, decydująca o polityce zagranicznej, sprawach wojskowych i niektórych sądowych; mogli w nim uczestniczyć wszyscy pełnoprawni obywatele, którzy ukończyli 20 lat; podczas obrad obowiązywała wolność wypowiedzi (isogoria) i składania wniosków. Obrady zaczynały się od modlitwy oraz zarżnięcia świni i skropienia jej krwią mównicy, aby przepędzić złe duchy. Następnie przedstawiano porządek obrad. W pierwszej kolejności głos zabierali uczestnicy, którzy ukończyli 50 lat. Głosowano poprzez podniesienie rąk (decyzje podejmowano na podstawie większości optycznej), w szczególnych przypadkach w sposób tajny, za pomocą skorupek. Od 403 r. p.n.e. za udział w obradach płacono diety. Zgromadzenie Ludowe zbierało się początkowo raz w miesiącu, później cztery razy. Każde obrady dotyczyły innego zakresu tematycznego:
I. Wybierano nowych urzędników, oceniano ustępujących, rozpatrywano sprawy dotyczące rozdawnictwa zboża oraz sądów skorupkowych. II. Rozpatrywano sprawy dotyczące obywateli. III. i IV. Omawiano sprawy religijne oraz sprawy zastrzeżone dla posłów i heroldów
Miejscem spotkań była początkowo Agora, następnie specjalnie usypane wzgórze Pnyks. W ostatniej fazie istnienia demokracji Teatr Dionizosa.
Eklezja liczyła sobie 30-40 tys. obywateli; kworum wynosiło 6 tys. Na zebraniach obywatele głosowali nad uchwałami, zajmowali się polityką zagraniczną, decydowali o wojnie i pokoju, prowadzili tzw. sąd skorupkowy (ostracyzm), kontrolowali urzędników. Na jednym posiedzeniu podejmowano około 10 uchwał, a każda opatrzona była podpisem: "edoxse to demo" ("uchwalone przez lud"). Najważniejsze decyzje wykuwane były na płycie i ustawiane w centrum miasta, tak aby każdy mógł się z nimi zapoznać.
W starożytnej Sparcie miejsce zgromadzenia obywatelskiego zajmowała apella. Do jej zadań należało przyjmowanie lub odrzucanie ustaw oraz wybór gerontów i eforów. Wyboru dokonywano przez aklamację - strona która głośniej krzyczała zwyciężała.
Konsultacja społeczna (ludowa) ? instytucja demokracji bezpośredniej (inne instytucje: referendum, inicjatywa ludowa, zgromadzenie ludowe)
Polega na wyrażeniu przez członków zbiorowości, w drodze głosowania, opinii w przedstawionej sprawie. W odróżnieniu od referendum wyniki konsultacji nie sa wiążące dla organów władzy publicznej.
Podział władz, jest jedną z podstawowych zasad ustrojowych państwa demokratycznego, polegającą na podziale władzy. Ową zasadę sformułował Monteskiusz. W myśl jego koncepcji w każdym państwie powinny występować rozdzielone od siebie i wzajemnie się hamujące trzy władze: ustawodawcza, wykonawcza i sądownicza. Władze te miały być sprawowane przez organy odrębne, niezależne od siebie, w zakresie powierzonych im zadań. Przewidywał też Monteskiusz mechanizmy wzajemnego hamowania się władz, tak aby żadna z nich nie mogła zdominować innej.
Podział władzy zarysowany został w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej w: Rozdziale 1, Art. 10, który mówi:
1. Ustrój Rzeczypospolitej Polskiej opiera się na podziale i równowadze władzy: ustawodawczej, wykonawczej, sądowniczej
2. Władzę ustawodawczą sprawują: Sejm i Senat, władzę wykonawczą: Prezydent RP i Radę Ministrów, a władzę sądowniczą: sądy i trybunały
Współcześnie zasada trójpodziału władz ma przede wszystkim znaczenie funkcjonalne i organizacyjne, dlatego też bardziej dostrzega się elementy współdziałania parlamentu i rządu, wzajemnego ich na siebie oddziaływania.
Prezydent sprawuje władzę wykonawczą przez odpowiedzialnych ministrów. Do jego kompetencji należy: reprezentowanie państwa w stosunkach międzynarodowych(Art. 133, ustęp 1), zwoływanie, odraczanie, zamykanie sesji Sejmu(Art.144), mianowanie i odwoływanie członków rządu, stosowanie prawa łaski(Art.139), zwierzchnictwo nad siłami zbrojnymi(Art. 134, ustęp 1). Tylko za zgodą Sejmu Prezydent może wypowiedzieć wojnę (Art.136), zawrzeć pokój oraz umowy handlowe i celne, a także inne, które trwale obciążałyby państwo pod względem finansowym lub zawierałyby przepisy obowiązujące obywateli lub też wprowadzające zmianę granic, a także przymierza. W stosunku do innych umów nie było tego rodzaju ograniczenia.
Prezydent może wydawać rozporządzenia wykonawcze, zarządzenia, rozkazy i zakazy z możliwością zagwarantowania ich skuteczności środkami przymusu.
Prezydent jest najwyższym zwierzchnikiem Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej(art. 134, ustęp 1)
Władzę wykonawczą sprawuje również Rada Ministrów, która prowadzi politykę wewnętrzną i zagraniczną Rzeczypospolitej Polskiej. Podstawowe zadania Rady można sprowadzić do trzech funkcji:
Pierwszą stanowią kompetencje Rady Ministrów związane z działalnością Sejmu. Należy tu prawo inicjatywy ustawodawczej. Obowiązkiem rządu było też składanie sprawozdania z wykonania budżetu i planu gospodarczego. Druga grupa obejmująca kompetencje o charakterze kierowniczo ? koordynacyjnym w stosunku do całej administracji państwowej. Ważnym środkiem koordynacji i kierowniczego oddziaływania jest prawo stanowienia prawa. Rada Ministrów mogła to czynić w dwu formach ? albo wydając rozporządzenia, albo w postaci uchwał. Rada Ministrów ma także prawo uchylania rozporządzeń i zarządzeń wydawanych przez ministrów. Trzecia funkcja obejmowała zadania o charakterze wykonawczym, do których należało wykonywanie ustaw, wydawanie na ich podstawie rozporządzeń wykonawczych, czuwanie nad zabezpieczeniem ochrony porządku publicznego, interesów państwa i praw obywateli.

Władzę ustawodawczą w Rzeczypospolitej Polskiej sprawują Sejm i Senat.
Sejm sprawuje kontrolę nad działalnością Rady Ministrów w zakresie określonym przepisami Konstytucji i ustaw.
Sejm składa się z 460 posłów. Senat składa się ze 100 senatorów. Wybory do Sejm u i Senatu są: powszechne, równe, bezpośrednie, tajne, proporcjonalne.
Sejm i Senat są wybierane na czteroletnią kadencję.
Wybrany do Sejmu może być obywatel polski mający prawo wybierania, który najpóźniej w dniu wyborów kończy 21 lat. Natomiast do Senatu wybrany może być obywatel polski mający prawo wybierania, który najpóźniej w dniu wyborów kończy 30 lat.
Nie można kandydować jednocześnie do Sejmu i Senatu.
Sejm i Senat obradują na posiedzeniach.
Sejm ma przyznane następujące funkcje: ustrojodawczą, kontrolną i kreacyjną. Cechą polskiego parlamentu jest występowanie dość rozbudowanego systemu wewnętrznych organów izb. Stanowią go: marszałkowie, Prezydium, konwent Seniorów i komisje.
Funkcję ustrojodawczą spełnia wyłącznie Sejm i nie może jej przekazać w zastępstwie żadnemu organowi państwa. Do zmiany Konstytucji wymagane jest przy tym szczególne quorum(1/2 ogólnej liczby posłów) i większość kwalifikowana(2/3 głosujących).
Funkcja kontrolna Sejmu polega na przeprowadzenia dyskusji nad expose premiera, głosowanie w sprawie wniosków powołania i odwołania rządu lub poszczególnych jego członków, udzielanie rządowi absolutorium po rozpatrzeniu sprawozdania z wykonania budżetu i planu gospodarczego, działalność komisji sejmowych, a także interpelacje i zapytania poselskie. W ramach funkcji kreacyjnej, do Sejmu należy powoływanie i odwoływanie różnych organów państwowych: Rady Państwa, Rady Ministrów poszczególnych ministrów, Prezesa NIK, a także członków Trybunały Stanu, Trybunały Konstytucyjnego oraz Rzecznika Praw Obywatelskich. Do uchwalonej przez Sejm ustawy Senat ma prawo wnosić poprawki, które jednak Sejm może odrzucić większością głosów.
Rola Senatu była i jest niewielka.
Władzę sądowniczą sprawują: sądy i trybunały, które są władzą odrębną i niezależną od innych władz.

System polskiego sądownictwa tworzą :
1. Sąd Najwyższy
2. Sądy powszechne
3. Sądy szczególne

Zarówno Konstytucja jak i ustawa określają Sąd Najwyższy jako naczelny organ sądowy RP. Sąd Najwyższy jest organem złożonym i dzieli się na cztery izby: Administracyjną, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, Cywilną, Karną, Wojskową .
Sądami powszechnymi są: sądy rejonowe, sądy wojewódzkie, i sądy apelacyjne. Do właściwości sądów powszechnych należy: rozstrzyganie wszelkich spraw z zakresu prawa karnego, cywilnego, rodzinnego i opiekuńczego oraz prawa pracy i ubezpieczeń społecznych.
Do sądów szczególnych, wyodrębnionych ze struktury sądów powszechnych w Polsce należą: Naczelny Sąd Administracyjny oraz Sądy Wojskowe.
Naczelny Sąd Administracyjny ? sąd orzekający w sprawach skarg na decyzje administracyjne.
Sądy Wojskowe sprawują wymiar sprawiedliwości w Siłach Zbrojnych w sprawach karnych.
Wyróżniamy konstytucyjne zasady organizacji i funkcjonowania sądów.
Trybunał Konstytucyjny na podstawie obowiązujących przepisów konstytucyjnych i ustawowych realizuje trzy zasadnicze funkcje. Po pierwsze orzeka o zgodności z konstytucją aktów ustawodawczych oraz z konstytucją. Po drugie ustala powszechnie obowiązującą wykładnię ustaw. Po trzecie orzeka o sprzeczności z konstytucją celów lub działalności partii politycznych. Pierwsza i najważniejsza z wymienionych funkcji stanowi istotę kontroli konstytucyjności prawa( zgodność prawa z konstytucją). Pozostałe dwie funkcje należą do grupy uprawnień szeroko pojętej ochrony konstytucyjności i praworządności.Za naruszenie konstytucji lub ustawy, w związku z zajmowanym stanowiskiem lub w zakresie swojego urzędowania, odpowiedzialność konstytucyjną przed Trybunałem Stanu ponoszą: Prezydent RP, Prezes Rady Ministrów oraz członkowie Rady Ministrów, Prezes Narodowego Banku Polskiego, Prezes Najwyższej Izby Kontroli, członkowie Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, osoby, którym Prezes Rady Ministrów powierzył kierowanie ministerstwem orz Naczelny Dowódca Sił Zbrojnych.
Odpowiedzialność konstytucyjną przed Trybunałem Stanu ponoszą również posłowie i senatorowie.
Wyróżniamy również : ORGANY KONTROLI PAŃSTWOWEJ I OCHRONY PRAWA
Najwyższa Izba Kontroli jest naczelnym organem kontroli państwowej. NIK podlega Sejmowi.
NIK przedkłada Sejmowi:
1. analizę wykonania budżetu państwa i założeń polityki pieniężnej
2. opinię w przedmiocie absolutorium dla Rady Ministrów
3. informacje o wynikach kontroli, wnioski i wystąpienia określone w ustawie
4. NIK przedstawia Sejmowi coroczne sprawozdanie ze swojej działalności

Rzecznik Praw Obywatelskich stoi na straży wolności i praw człowieka i obywatela określonych w Konstytucji oraz w innych aktach normatywnych.
Rzecznik Praw Obywatelskich jest w swojej działalności niezawisły, niezależny od innych organów państwowych i odpowiada jedynie przed Sejmem, na zasadach określonych w ustawie.

Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji stoi na straży wolności słowa, prawa do informacji oraz interesu publicznego w radiofonii i telewizji. Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji wydaje rozporządzenia, a sprawach indywidualnych podejmuje uchwały.