Historia Mysli Socjologicznej

Marks :
Formacja społeczno- ekonomiczna:
Zakladał, że społ jest powiązane wewnetrznie całkością w której wszystkie stosunki istnieją równoczenie i wzajemnie się wspierają , chociaz zarazem stanowczo protestował przeciwko koncepcji jako organizm, składnikami owej całości są różne sfery działalności ludzkiej ( wytwórczość, wymiana i konsumpcja, ustrój społ, polityka, świadomośc społ,) proponuje badanie relacji między różnymi poziomami społecz na różnych etapach rozwoju dziejowego; wprowadza pojęcie formacji, badacze powinni unikać operowania wyobrażeniem społecz jako takiego, albowiem ma on w istocie do czynienia z wieloma różnymi społeczeństwami, tworzenie teorii ogólnej wymaga od niego wyróżniania typów czy rodzajów odpowiadajacych czy to kolejnym epokom historycznym czy to różnym częścią świata; zakładał następnie że spolecz jest całościa nie tylko dlatego, że między róznymi częściami występuje, lecz również dlatego że wszystkie dostosowują się do bazy którą jest określony sposób produkcji.
Ekonomizm marksa należałoby pojmować jako dyrektywę metodologiczną, ażeby analizę społ zaczynać od tego, co najbardziej uchwytne i wmierne.
M wyrózniał formacje: azjatycką, antyczną, feudalną i burzuazyjną, komunistyczną. Kapitalizm był dlaniego najciekawszy ponieważ jego poznanie daje najlepsze wprowadzenie do poznania innych formacji.
Klasy społ:
Sfrmułował defin klasy społ: sa to wielkie grupy ludzi, różniące się miejscem w historycznie okreslonym systemie produkcji społecznej i stosunkiem do środków produkcji. O tym czy mamy do niej dostęp decyduje podział historyczny, czyli z jakiej rodziny się wywodzimy. Marks wyróznil trzy klasy główne: właściciel samej tylko siły roboczej, wlaściciel kapitału, wł ziemi, których żródłami dochodu sa odpowiednio: płaca robocza, zysk i renta gruntowa,, a wiec robotnicy najemni, kapitaliści i właścicieli ziemscy stanowia te 3 wielkie klasy nowoczesn społ, opartego na kapitalit sposobie produkcji. Najważ instyt klasową jest państwo,jest wytworem klas panujących, aparatem przemocy,który klasa panująca robudowuje w celu podporządk sobie klasy wyzyskiwanej. Klasowy charakter maja także instytucje społeczne, kulturalne, religijne.teoria klas społ była zarazem teorią klasowej struktury, stanowiła bowiem fragment teorii społeczeństwa jako całości, której cześci składowe sa w określony sposób związane ze sobą. Można wyróznic dwie klasy podstawowe posiadajaca i nieposiadajaca, chociąż w rzeczywistości struktura klasowa każdego konkretnego społ jest duzo bardziej złożona, zakładał iż stosunek sił miedzy klasami podst decyduje ostatecznie o pozycji wszystkich innych klas jakie w społecz istnieją, w swoich badaniach społecz kapitalist przyjmował hipotezę ze struktura klasowa będzie się coraz barzdiej upraszczać przez nieunikniny w obecnym systemie proces zagłady srednich klas mieszczańskich i stanu chlopskiego.
Teoria klas społecznych ? społeczeństwo dzieli się na klasy. Kryterium ich wyodrębnienia są stosunki powstające w procesie produkcji dóbr materialnych. Położenie klasowe wyznacza posiadanie lub nieposiadanie środków produkcji. Każda formacja (z wyjątkiem pierwszej i ostatniej) posiadała wzór struktury klasowej. Klasy porządkują społeczeństwo. Są tworzone przez bazę (ekonomia), stąd nadbudowa jest podyktowana przez określony układ klasowy. Położenie klasowe wyznacza ramy funkcjonowania jednostek i grup. Klasy w stosunku do siebie są antagonistyczne ? konkurują o środki produkcji. Ta ich walka stanowi podstawowy element dynamiki społecznej. Marks opisywał społeczeństwo głównie pod kątem walki klas
nteresów klasy panującej.
? Świadomość społeczna:jest związana z walką klas. Stanowi ona zespół wspólnych sposobów zapatrywania się na świat (uzależniony oczywiście od położenia klasowego). Świadomość poszczególnych jednostek i grup, to tylko konsekwencja szerszej świadomości klasowej.
Nie wszystkie jednostki w danej klasie posiadają świadomość klasową ? taką klasę nazywa Marks klasą w sobie (można ją wyodrębnić obserwując z zewnątrz).
Natomiast klasa dla siebie to taka klasa, której wszyscy członkowie posiadają świadomość klasową. Świadomość społeczna należy do nadbudowy. Nadbudowa jest konsekwencją bazy, ale posiada swoje indywidualne cechy, jako sfera życia społecznego. Świadomość jest określona przede wszystkim przez stosunki produkcji w społeczeństwie, ale nie zmienia się tak szybko jak one. Świadomość przejawia się w kulturze, sztuce, religii, które nie zmieniają się zbyt szybko. W świadomości odbijają się również warunki historyczne ? określają one i materialną sferę życia i samą świadomość. Świadomość jest wyrazem określonego momentu (świadomość określonej epoki) .Świadomość jest też uwarunkowana klasowo. Świadomość całego społeczeństwa jest odbiciem stosunków klasowych w społeczeństwie, a te z kolei są odbiciem sfery materialnej i warunków historycznych. Każda klasa posiada swoją specyficzną świadomość.
Szczególne miejsce zajmuje świadomość klasy panującej w społeczeństwie. Klasa panująca posiada stosunki produkcji i potrafi do pewnego stopnia panować nad świadomością innych klas, częściowo narzucając swoją.
Świadomość fałszywa (2 ujęcia):
a) Taka, która nie właściwie rozpoznaje miejsce określonej grupy w procesie historycznym. Najczęstszym jej przejawem są ideologie czyli niewłaściwe przekonania na temat rzeczywistości, przy czym to przekłamanie nie jest przypadkowe lecz służy interesom określonej grupy.
Każda klasa posiada swoją ideologię. Klasy tworzą uzasadnienia swoich interesów daleko wybiegające poza sferę ekonomiczną
b) Nieumiejętność rozpoznania swojego w strukturze klasowej społeczeństwa
(klasa w sobie czyli obiektywna ? obserwowalna z zewnątrz i klasa dla siebie czyli obiektywna i subiektywna ? obserwowalna z zewnątrz, a jej członkowie mają świadomość przynależności do niej)
Marks uważał, że nie istnieje wiedza obiektywna, a najcenniejszą wiedzą jest ta, która idzie do przodu razem z procesem historycznym. Badacz powinien utożsamiać się z klasą posuwającą naprzód proces historyczny.
Koncepcja państwa:
Rola państwa - wg Marksa państwo stanowi twór zdominowany przez jedną klasę panującą, jego genezą jest właśnie chęć zaspokajania i zabezpieczenia realizacji interesów klasy panującej.
Kwestia rozwoju społecznego
Wizja Marksa była dynamiczna ? dynamikę stwarzał konflikt klasowy. Oddziaływał on na 2 liniach:
- oddziaływanie między częścią i całością społeczeństwa
(całość zmierza w określonym kierunku, natomiast różne części społeczeństwa mogą mniej lub bardziej zgodnie podążać z kierunkiem zmian)
- oddziaływanie między bazą, a nadbudową
przeobrażenia bazy mogą stykać się ze starą jeszcze częścią nadbudowy, co może wywoływać różne zaburzenia Kierunek zmian wyznaczają formacje społeczno ? ekonomiczne. Pewne przeobrażenia społeczne są nieuchronne (wynika to z istnienia obiektywnych praw rozwoju społecznego). Tak jak w ewolucjonizmie ma u Marksa miejsce ciągły postęp, czyli zmiany w pożądanym kierunku (hasło ?postęp? często wykorzystywano w propagandzie, uzasadniając nim różne, często zbrodnicze działania). Ale wizja ewolucjonistów była jednoliniowa. Różnice między społeczeństwami polegała jedynie na ułożeniu w odpowiednim miejscu na linii postępu. Natomiast Marks uważał, że rozwój społeczny może podążać różnymi drogami, uwarunkowanymi historycznie.
? baza (podstawa) - to całokształt stosunków produkcji, tworzący ekonomiczną strukturę społeczeństwa,
? nadbudowa ? to procesy prawne, polityczne i duchowe, którym odpowiadają pewne formy świadomości społecznej
Spencer
Idea ewolucji ponadograniczonej
Fascynował on swoich współczesnych, ponieważ ukazywał świat doskonale uporządkowany bez pomocy tradycyjnych autorytetów, świat zrozumiały dla ludzi wierzących tylko w naukę. Spencer zakładał zasadniczą jedność świata i praw nim rządzących jako jedną z przesłanek teorii rozwoju społecznego i przyjmował, że właściwym przedmiotem dociekań naukowych nie jest jakaś jedna wyizolowana dziedzina, lecz świat jako rozwijająca się całość. Spencer wyróżniał trzy fazy i trzy rodzaje ewolucji :
1. nieorganiczną,
2. organiczną,
3. ponadorganiczną.
Faz tych nie oddzielał od siebie ściśle, twierdząc, że wszelkie przejścia dokonywały się jak gdyby samoistnie . Prawa wszystkich trzech faz ewolucji są takie same, ale to nie znaczy, że zjawiska wyższej fazy mogą być zredukowane do zjawisk niższej fazy.
Kiedy mówimy o ewolucji ponadorganicznej, mamy do czynienia z pewną kategorią faktów, które nie występują w świecie organicznym lub tylko nieorganicznym. Są to te wszystkie procesy i wytwory, których powstanie wymaga skoordynowanego działania prowadzącego do rezultatów wykraczających pod względem swego zasięgu i złożoności poza to, co jest osiągalne przez działania jednostkowe. Zakładał niejaką zmienność natury ludzkiej, człowiek rozpatrywany jako członek społeczeństwa jest czymś innym niż człowiek jako przedstawiciel gatunku biologicznego . Społeczeństwo jest dla Spencera częścią natury, zwalcza on wszelkie koncepcje przypisujące stosunkom społecznym charakter konwencjonalny, zarazem jednak utrzymuje fikcję człowieka naturalnego i natury ludzkiej, która jest "antyspołeczna". Pewne zaczątki życia społecznego występują już wprawdzie w świecie zwierzęcym, ale według Spencera - pierwsze skupiska ludzkie ledwie można nazwać społeczeństwami.
Podejmując zasadnicze problemy myśli społecznej XIX wieku wydaje wielką wojnę wszelkim ideologiom i stwierdza, że nauka powinna zajmować się rzeczami, a nie wyobrażeniami na ich temat.
Społeczenstwo jako organizm:
Spencer nie był organicystą naiwnym, nie twierdził że społ są organizmami, lecz raczej utrzymywał, że zasady organizacji organizmów biolog i społ sa podobne.
a) organizacja społeczna i biologiczna są podobne w:
- wzrost masy
- wewnętrzne zróżnicowanie funkcji
- różne funkcje w obrębie jednego systemu
- funkcjonowanie jednych części ma konsekwencje dla całości
- istnieje sfera funkcji podstawowych
Usiłował połączyć posługiwanie się analogią międzu społecz i organizmem z indywidualizmem.
b) organizacja społeczna i biologiczna są różne:
- społeczeństwo nie ma formy w sensie fizycznym
- społeczeństwo jest rozproszone w przestrzeni; komunikacja funkcjonująca w przestrzeni warunkuje istnienie społeczeństwa (język jest taką właśnie formą komunikacji)
- świadomość w społeczeństwie jest rozproszona między poszczególne jednostki
Czynniki ewolucji społ:
Pierwotne: zewnetrzne-klimat, gleba, flora,i fauna, wewnetrzne- cechy fizyczne jednost, ich inteligencja, charakter.Czynn pierw to gatunek ludzi w swym naturalnym środowisku. W miare rozwoju cywiliz coraz większa role grają czynniki wtórne ograniczające wpływ zarówno natur warunków środw, jak igatunkowego wyposaż osobników ludzkich. Środ ulega zmodyfikowaniu przez człow, staje sięostatecznie ważniejsze od pierwotnego.
Wtórne: - czyleswoiste dla poszczególnych społezc- przykladał mniejszą wagę do badania tych zjawisk.
. Instytucje społeczne wg Spencera:
a) w naturze człowieka 2 cechy, które są sprzeczne:
- człowiek jest egoistą
- człowiek jest istotą, która działa w grupie, by zapewnić sobie rozwój
b) rozwiązanie tej sytuacji stanowią instytucje społeczne
c) typy instytucji (które ewoluują, rozwijają się):
- instytucje domowe (rodzina)
- instytucje obrzędowe (obyczaje)
- instytucje polityczne (państwo, wojsko)
- instytucje kościelne, instytucje zawodowe, instytucje przemysłowe
d) cechy instytucji społecznych:
- tworzą się spontanicznie, nie są tworem świadomym
- są odpowiedzią na potrzeby społeczne
- ewoluują pociągając za sobą zmiany rzeczywistości społecznej
- są ściśle ze sobą związane ? istnieje system instytucji
- posiadają stan równowagi, naruszeniem tego stanu było wykonywanie funkcji przezz instytucję, która nie była do tego powołana
Durkheim
Żeby traktować fakty społeczne jako rzeczy był kamieniem węgielnym jego socjologii. Był to postulat metodologiczny. Chodziło mu o to aby socjolog wprawił się w taki stan ducha w jakim znajdują się fizycy, chemicy czy filozofowie, wtedy gdy zapuszczają się w niezbadane regiony swej działalności naukowej. Inaczej mówiąc chodziło mu o to aby socjolog podchodząc do przedmiotu swoich badań wyzbył się jakichkolwiek emocji i wrażeń jakie przejął z potocznego myślenia, panujących ideologii i systemów filozoficznych. Socjolog powinien wchodząc w świat społeczny mieć świadomość tego, że wkracza w świat nieznany. Podstawowy postulat Durkheima był postulatem metodycznej niewiedzy. Były to próby znalezienia socjologicznego punktu od którego mogłaby się rozpocząć budowa wiedzy rzeczywiście pewnej. Durkheim każe przyjąć, że znajdujemy się w obliczu faktów, o których nic nie wiemy. Nie znamy i nie możemy znać moralności, lecz tylko normy moralne obserwowane w różnych zbiorowościach. Nie wiemy nic o zbrodni jako takiej, ale w każdym społeczeństwie są czyny pociągające za sobą potępienie i karę. W każdym przypadku chodzi o to, aby tych badań nie ograniczać z góry przez naszą pozorną wiedzę, aby nauka była obiektywna powinna wychodzić nie od pojęć ukształtowanych bez jej udziału, ale od wrażeń. Dane zmysłowe winne stworzyć elementy wstępnych definicji. Stąd charakterystyczna dla Durkheima praktyka tworzenia definicji i wyodrębniania przedmiotu badań przez odwoływanie się do najbardziej zewnętrznych cech rozpatrywanych zjawisk. W rezultacie jego definicje zasadniczo różnią się od określeń potocznych. Ich zadaniem jest otwieranie drogi do ich obiektywnego badania.
Solidarnośc społ:
Aby zbadać społeczną solidarność i poddać ją ścisłej obserwacji jako fakt społeczny, a nie psychologiczny konieczne jest znalezienie obiektywnego wskaźnika. Za wskaźnik posłużyło Durkheimowi prawo. Gdziekolwiek istnieje trwałe życie społeczne, zmierza ono nieuchronnie do organizacji i przybrania określonej formy. Prawo jest właśnie tym co w tej organizacji najbardziej stałe i sprecyzowane. Istnieją dwa zasadniczo różne przepisy prawne, których waga nie jest taka sama w różnych społeczeństwach. Jeden to prawo karne, które odnosi się do czynów będącym pogwałceniem powszechnych w danym społeczeństwie przyjętych sposobów myślenia, czucia i działania, drugi to prawo kooperacyjne w którym istnieją wyłącznie sankcje represyjne, mające na celu nie tyle ukaranie winnego co przywrócenie stanu rzeczy, w jakim znajdowały się przed aktem naruszenia. Różnicę pomiędzy dwoma rodzajami prawa odzwierciedla różnica pomiędzy dwoma rodzajami organizacji społecznej, dwoma rodzajami społecznej solidarności. Stwierdzić można, że im bardziej typ społeczeństwa jest zbliżony do naszego, tym bardziej dominujące staje się prawo kooperacyjne, i na odwrót, prawo karne zajmuje tym więcej miejsca, im bardziej oddalamy się od naszej obecnej organizacji. W ten sposób możemy wykazać społeczeństwa o przewadze prawa karnego, a więc takie w których pod kontrolą społeczną znajduje się niemal całe życie jednostki. Wszystkie indywidualne odstępstwa od przyjętych wzorów są surowo karane, ale nie mogą być zbyt częste ponieważ jednostka nie ma jeszcze osobowości, a zakres świadomości jednostki jest tożsamy z zakresem świadomości zbiorowej. Związek społeczeństwa z jednostką jest bezpośredni, a solidarność występującą w takich społeczeństwach można nazwać solidarnością mechaniczną.
Społeczeństwa o przewadze prawa kooperacyjnego tym się odznaczają, że podstawą solidarności nie jest podobieństwo między jednostkami, a podział pracy społecznej. Podzielona praca, wymyka się spod kontroli zbiorowej, która w coraz mniejszym stopniu pokrywa się za świadomością indywidualną. Dzięki specjalizacji wykształca się osobowość, a jednostki są solidarne ponieważ są różne i wzajemnie się potrzebują. Taką solidarność Durkheim nazywa solidarnością organiczną. Jest ona wprost proporcjonalna do stopnia zróżnicowania i ujednostkowienia społeczeństwa. Durkheim formułował swoje rozróżnienie dwóch rodzajów solidarności jako prawo historyczne przedstawiające ogólny kierunek ewolucji społeczeństw ludzkich. Mówił o społeczeństwach wyższych i niższych, o przechodzeniu od form prostych do złożonych, oddając w ten sposób hołd ewolucjonizmowi. We wszystkich konkretnych społeczeństwach występują oba rodzaje solidarności. Dlatego ta typologia może mieć zastosowanie do analizy społeczeństw jako przeciwstawnych sobie całości, lecz także do analizy różnych aspektów poszczególnych społeczeństw, w której służyła jako narzędzie ujawniania podwójnego źródła solidarności społecznej.
Teza socjologicznego realizmu może i powinna być ugruntowana empirycznie, od tego zresztą zależy byt socjologii, która ma tylko sens wówczas gdy, istnieją zjawiska, których swoistą przyczyną jest społeczeństwo, zjawiska których by nie było gdyby ono nie istniało i które są takimi, jakimi są, wyłącznie dlatego, że takie a nie inne jest dane społeczeństwo.
Zdaniem Durkheima za takim pojmowaniem społeczeństwa przemawiają cztery argumenty :
? Jeżeli zjawisk życia nie można wytłumaczyć właściwościami komórek z jakich składa się organizm, to nie ma powodu przypuszczać, że społeczeństwo posiada wyłącznie te same cechy, jakimi odznaczają się wchodzące w jego skład jednostki.
? Powołując się na to, że jednostki zgromadzone razem zachowują się inaczej, niż zwykły to robić w odosobnieniu i zakładając, że ludzie nigdy nie żyją w pełnym odosobnieniu, powstają nieustannie różne zjawiska o mniejszym lub większym nasileniu i co ważniejsze wykazują tendencje do utrwalenia się w formie społecznych ideałów.
? Rzeczywistość społeczna jest zawsze dla jednostki rzeczywistością zastaną. Człowiek nie tworzy języka, którym mówi, lecz uczy się go od swojej grupy, nie wymyśla stosowanych przez siebie metod pracy, lecz przejmuje je od otoczenia, nie wynajduje własnej religii, lecz wyznaje którąś z istniejących religii. Człowiek sposoby myślenia, uczucia i działania musi dostosowywać do sposobów uznanych w społeczeństwie. Tym właśnie zewnętrznym i przymusowym charakterem fakty społeczne różnią się od indywidualnych.
? Świadomość jednostek jest niemal zawsze świadomością fałszywą. Działalność ludzka jest świadoma, ale owa świadomość nie jest adekwatna do rzeczywistości. Nie są nam znane nawet stosunkowo proste pobudki naszych czynów.
Instytucjonalizacja;
Religia to wzór wszystkich instytucji społecznych:
Religia Inicjuje jednostkę do życia w społeczeństwie; wyznacza kręgi społeczne, w których uczestniczy człowiek. W miarę dorastania jednostka przechodzi przez kolejne etapy wchodzenia we wspólnotę religijną. Religia wciąga jednostkę do życia zbiorowego (np.: przyjęcie sakramentów w chrześcijaństwie)
Religia daje podstawowe umiejętności niezbędne do życia w społeczeństwie
Sprzyja zespalaniu zbiorowości, integruje, tworzy codzienne czynności, obrzędy, rytuały (każda religia wymaga brania udziału w obrzędach)
Kultywowanie tradycji - religia zachowuje pewne elementy kultury dla następnych pokoleń
Religia daje jednostce rady, jak powinno się postępować
Wspólna religia wzmacnia więzi jednostki z grupą
Religia wspiera psychicznie w trudnych chwilach, ma odpowiedź na to skąd bierze się cierpienie itd.
Inne instytucje możemy oceniać pod kątem tego czy spełniają wyżej wymienione funkcje.
Dzięki systemowi instytucji społecznych każda jednostka ma swoje miejsce w społeczeństwie
Funkcja regulacyjna związana z systemem instytucji oraz norm społecznych nie zawsze działa tak samo skutecznie ? zależy to od społeczeństwa (np.: Niemcy hitlerowskie ? silna regulacja)
Zjawiska somobójstwa sa one rezultatem zakłócen w nowoczesnym społecz. Mówił o samobój: altruistycznych, egoistycznych, anomicznych i fatalistycznych. O skupił się na anomicznych- jest to taki rodzaj somobój który bierze się stąd, że działalności jednostek zaczyna brakować regulacji, co jest dla nich źródłem cierpienia. Dzieje się tak w warunkach przyspieszonych przemian gospod, za którymi nie nadąza przebudowa organizacji społ i świadomości moralnej. Pozostawieno samym sobie ludzie przestają wiedziec co jest możliwe a co niemożliwe, co sprawiedliwe a co niespraw, , nie znaja granic przed którymi powinni się zatrzymać.
Weber:
Chaos swiata i porządek społ:
Punktem wyjściasocjologii M webera, podobnie jak w przypadku Simmla, była wizja świata społecz jako chaosu. W. Zalicza wszelkie ? sensy? odnajdowane w dziejach do sfery nienaukowych sądów wartoścuijących. U w. Jajbardziej orginalna była nie ta wizja świata i ludzkiej natury, lecz to, że nie doprowadziła go ona do kapitulacji przed żywiołem i uznania racji skrajnego relatywizmu. Nauka musi się wystrzegac sadu wartościującego, ale jest niemozliwa bez odniesienia do wartości, gdyz tylko wartości konstytuują badaną przez nas kulturę, kóra jest niczym innym jak obdarzonym sensem i znaczeniem skońxzonym wycinkiem bezsensownej nieskończoności wydarzeń w świecie. Rzeczywistosc empiryczna jest dla nas kulturą dlatego i tylko o tyle o ile ujmujemy ja w odniesieniu do idei wartości, obejmuje ona te cześci składowe rzeczywistości, które staja się dla nas znaczące dzieki temu odniesieniu.Nauki społ zajmuja się ludzkimi sadami wartościujacymi, ale same ich nie wydają, pozostając wolne od wszelkiej stronniczości poza tą, która polega na zorientowanym na okreslone wartości wyborze przedmiotu badań. Po dokonaniu tego wyboru uczony jest zobowiązany liczyć się wyłącznie z faktami oaz regółami określającymi poprawnośc rozumowania i postepowania badawczego. Pod tym względem nie powinno być róznicy miedzy badaczem kultury a badaczem przyrody.
Typy idealne:
Jego jęcietypu idealnego nia ma charakteru ocennego i nie ma nic wspólnego z jakakolwiek inna doskonałością oprocz czysto logicznej. Idealny to w tym wypadku pprostu tyle co nierealny czy też jedynie pomyslany.Przestrzegał też przed utożsamianiem typu idealnego z domniemana istotą badanego zjawiska, zbiorem cech zaobserwowanych we wszystkich zjawiskach jakiegos rodzaju czy tez statystyczna średnią. T. I. Się nie odkrywa wempirycznej rzeczywistosci, typ idealny się tworzy, ażeby tą rzeczywistośc badać i rozumieć, nie oczekujac wszakże, ia będzie z nim kiedykolwiek całkowicie zgodna. Możliwośc takiej zgodności została z góry wykluczona przez podstaw założenia W. Teorii poznania, wywodzącej się wprost z neokantyzmu. T. I. Pokazuje jaka rzeczywistosc mogłaby być ,ale nie jaka jest. Typ idealny?Wg. Webera socjologia miała być nauką społeczną, która opisze sens działań społecznych, w którym mieści się też opis sensu wszystkich najważniejszych instytucji społecznych, chociaż są one efektem ciągle powtarzanych działań społecznych. Problem to jak dojść do opisu działań społecznych, jak poznać i zrozumieć ich sens. Punktem wyjścia ma być tutaj metoda ?typów idealnych?. Weber rozumie przez to pewien idealny, racjonalny przebieg pewnych działań społecznych, motywacji, instytucji społecznych czy zjawisk społecznych. Typ ten powstaje w umyśle badacza. Jest on pewną fikcją. Socjolog obserwuje badane przez siebie działania społeczne czy instytucje społeczne i stara się zrozumieć motywacje konkretnych badanych przez siebie działań. Weber zastosował typ idealny przy wyjaśnianiu, jak ludzie dokonują wyboru czynności społecznych. Przyjął mianowicie, że ludzie zawsze działają w sposób racjonalny. Wyróżnił 4 kategorie działań ludzkich: działania tradycjonalne, emocjonalne, celowo-racjonalne i zasadniczo-racjonalne. Najważniejszym był typ idealny dzialania racjonalnego, można nawet utrzymać, iż bez wprowadzenia tego pojęcia cała idelno-typologiczna procedura byłaby nie do zastosowania.
Rozumienie dzialań ludzkich:
Głownym przedmiotem zainteresowania W. Były działania jednostek. Podkreślenia wymaga zarówno słowo działania jak i słowo jednostek. Bez tych dwóch słów socjologia W.byłaby niemożliwa.Pierwsze trzeba podkreslić po to aby było jasne, że W. Nie chodzi bynajmniej o wszystko, cokolwiek jedn robią, lecz tylko o szczególna kategorię ich zachowań która w socjologii zwykło nazywać się działaniami. W. Wskazał na te różnicę bardzo wyraxnie, postulując przeprowadzenie lini granicznej miedzy działaniem znaczącym i zachowaniem się jedynie odruchowym, a następnie definiując socjologie jako naukę, która dzięki interpretacji daży do zrozumienia działania społecznego.Słowo jedn nalęży podkreslic dlatego, że W. Był wrogiem socjologii w której w celu wyjasninia faktów społ przywołuje się nieustannie jakies byty zbiorowe w rodzaju społeczeństwa, klasy czy, dajmy na to charakteru narodowego. Działanie społeczne jednostki jest zorientowane na innych ludzi i w swoim przebiegu zdeterminowanenie tylko lub nawet nie głownie przez jej cechy indywidualne- jakas jej wrodzona naturę- lecz także lub nawet przede wszystkim przez obecność tych innych, których reakcję ma wywołać lub na których działania jest odpowiedzią. Jednostka jest wedłog W. Pozbawiona wszelkich cech dla socjologii istotnych tak długo, jak długo traktuje się ją poza kulturowo-historycznym kontekstem wzajemnego oddziaływania.
Sa dwa rodzaje rozumienia: 1 to rozumienie bezpośrednie- chodzi bowiem o sytuacje, w których jestesmy w stanie pojac znaczenie działań innych ludzi obserwujac ich działanie, wiemy co ono znaczy bez podejmowania jakichkolwiek skomplikowanych operacji intelektualnych. W taki sposób rozumiemy mimike ludzką, konwencjonalne gesty, operacje matematyczne . 2 to wyjaśniajace.- miało być wyzszym szczeblem poznania działań ludzkich. Umożliwiajacym odpowiedź nie tylko na pytanie co? ,lecz również na pytanie dlaczego? . Miało pozwolic na poznanie nie tylko znaczenia ludzkich działań, lecz również jego przyczyn, czyli motywów. W. był przekonany, iż nauki o kulturze, jakkolwiek odmienne od nauk o przyrodzie, nie muszą i nie powinny rezygnować z wyjasniania przyczynowego.Istotna rolę grają badania historyczno-porównawcze, dzieki którym możemy upewniac się co dodziałania okreslonych przyczyn. .W ostrzegał przed niebezpieczeństwem nadmiernego racjonalizowania ludzkich działań. Chodziło o wybór takiej strategii badania świata społecz, której punktem wyjścia byłby typ idealny postepowania doskonale racjonalnego, w stosunku do którego empiryczne dane działania ludzkie są wiekszymi lub mniejszymi odchyleniami.
Socjologia formalna:
U W. Tendencji formalistycznej sprzyjał wyznawany przez niego ideał naukowej ścislosci, nakazujacy dazyć do wyzwolenia nauk spol spod presji języka potocznego i tworzyc pojęcia teoretyczne o najszerszym zastosowaniu.
Działania społeczne- zachowani się jednostek, które w swojej genezie i w swoim przebiegu jest zorientowane na przeszłe, obecne lub spodziewane zachowanie się innych jednostek. Dziala społ są nie wszystkie zachowania się jedn w społecz, a nawet niewszystkie zachowania dochodzące do skutku pod wpływem innych ludzi np. odruchowa zachowania powodowane psychologia tłumu. Wyróżnia: zachowania tradycjonalne: sa podejmow pod wpływem utrwalonych nawyków, działania emocjonalne: podstawa są uczucia nakazujące postepować w dany sposób bez względu na skutki. Oba te rodzaje dzialań spol, graniczą, z jednej strony z zachowaniem się czysto odruchowym z drugiej z działaniami racjonalnymi.
Wszystko zaczyna się od działań jednostek i wszystko daje się donich sprowadzać, na wszystkich poziomach kluczowe znaczenie zachowuje kategoria racjonalności.
Simmel
Idea Socjologii:
Był radykalny w sprawie ograniczenia przedmiotu socjologii, kwestionował możliwosć jej uprawiania jako nauki o społeczeństwie, a nawet dokonał dekonstrukcji samego pojecia społeczeństwa, pojęcie spolecz ma dwa znaczenia, które w ujęciu naukowym musza być ściślerozróznione. W 1 przypadku społecz to zespół uspołecznionych jednostek, material ludzki uksztaltowany jako spoleczeństwo przez całość rzeczywistości historycznej. W 2 wypadku chodzi o społecz jako sumę tych form stosunków pomiedzy jednostkami, dzięki którum sa one przekształcone w społeczw pierwszym znaczeniu słowa.
Między ludzkie więzi społ zaciskaja się i rozwiązują, fakt , że ludzie wajemnie na siebie patrza, żesa o siebie zazdrosni, że pisuja do siebie listy, że razem jedza obiad , niezależnie od konkretnych interesów odnosza się do siebie z sympatia lub antypatią, wszystkie te powiazania miedzy jedna jednostka a drugą, chwilowe badx trwałe, świadome lub nieswiadome wiażą nas nieustannie ze soba nawzajem. Odnajdujemy tu wzajemne oddziaływanie elementów, które sa przyczyną trwałości i elastyczności. Kolorytu i wartości wyrazistego, a zarazem zagadkowego życia społeczeństwa.
Było to nie tylko skierowanie socjologów w nieznana im stronę, która później zostanie nazwana mikrosocjologią. Była to zasadnicza rewizja obowiązującego do tej pory rozumienia podmiotu socjologii. Odwraca się od studiowania całości zjawisk społ i od problematyki makrosocjologicznej.
Pojęcie formy społecznej:
Rzeczywistosc dzieli się na forme i tresc. W każdym zjawisku społecz tresc i forma społ stanowią jednolita rzeczywistość.
Socjologia formalna a psychologizm:
Skoro głównym przedmiotem zainteres stawała się interakcja jednostek ludzkich, należy zadac sobie pytanie co kieruje zachowaniami tych jednostek. Uważał zjawiska psychiczne za konieczny, ale niewystarczający warunek zachodzenia zjawisk społecznych. Psychologia jakkolwiek dla socjologa niezbedna, nie może stanowic podstawy żadnych prawmocnych wniosków socjologicznych. Pojęcia psychologiczne są dka socjologów ważne, alenie moąe ona na nich się zatrzymać.
Socjologizm Simmla
Najbardziej istotne zagadnienia współczesnego zycia wynikają z pragnienia jednostki, aby zachowac niezalezność i odrębnośc własnej egzystencji w obliczu przemożnego naporu społeczeństwa, dziedzictwa historycznego, zewnętrznej kultury i techniki życia. Człowiek wyzwolony z tradycyjnych wiezów, popadł bowiem w nowe zalezności, których źródłem jest np. podział pracy. S. W stopniu nie mniejszym niż inni socjologowie był więc badaczem treści swojego społeczeństwa Najważniejszym jego osiagnięciem była błyskotliwa analiza nowoczesnej kultury pkazujaca nowy rodzaj zależnień wyzwolonej jednostki.
Psychologizm-lebon i ortega-jak pozna się prawad dot funkcjonowania jednostek to pozna się prawa spoleczne,spojrzenie na rzeczywistosc spooleczna przez pryzmat psychiki jednostki;lebon-psychologia tlumu:tlum to pewna zbiorowosc,wytwarza cos takiego jak dusza tlumu,jednostka traci swoja indywidualnosc,dominujaca rola tlumu,namietnosci i instynkty,podatnosc na sugestie,zarazliwosc ideii;tlum:zmiennosc,dogmatyzm,z jednej skrajnosci w druga,stereotypowe myslenie,ten kto chce zawladnoc dusza tlumu nie może myslec racjonalnie tylko emocjonalnie;tlum heterogeniczny-bezimienne i nieanonimowe,homogeniczne-sekty,kosty,warstwy,
Główne założenia