Powstanie państwa polskiego II wersje

? Powstanie państwa polskiego ?
Wersja I

Wydarzeniem, które stanowiło pierwszy krok na drodze ku powstaniu państwa polskiego, było objęcie władzy nad plemieniem Polan przez ród Piastów. Nastąpiło to w nieznanych nam okolicznościach i czasie, najprawdopodobniej jednak w drugiej połowie IX wieku. Główny ośrodek państwa Polan stanowiło Gniezno. Pierwszym historycznym władcą piastowskim był natomiast książę Mieszko I, chociaż późniejszy (XII w.) kronikarz Gall Anonim podaje także imiona jego przodków.
Mieszko I objął rządy w państwie Polan przed 963 r. i panował do roku 992. W 965 zawarł on sojusz z księciem chrześcijańskich już wówczas Czech, Bolesławem I i poślubił jego córkę Dubrawkę. Najważniejszym efektem tego aliansu było przyjęcie przez Mieszka w 966 r chrztu (za pośrednictwem Czech) i związana z tym chrystianizacja jego państwa (nazywanego Polską), która umieściła je w kręgu cywilizacji łacińskiej. Doraźnymi konsekwencjami decyzji Mieszka było przybycie do Polski duchowieństwa, wraz z którym upowszechniła się nowa koncepcja władzy książęcej (później królewskiej), doświadczenie administracyjne oraz słowo pisane.
W 968 r. biskup Jordan zorganizował w Polsce pierwsze biskupstwo misyjne, zależne bezpośrednio od papieża (a nie od arcybiskupstwa w Magdeburgu, któremu zwyczajowo podlegała działalność ewangelizacyjna na Wschodzie), co było poważnym sukcesem nowego państwa. W 972 r, Mieszko I zwyciężył wojska margrabiego Marchii Wschodniej Hodona w bitwie pod Cedynią. Pozwoliło mu to podporządkować sobie Pomorze Zachodnie.
W 991 r. , na krótko przed śmiercią, Mieszko wraz ze swą drugą żoną, Odą i synami wystawił dokument zwany Dagome iudex, w którym oddawał swoje państwo pod opiekę papieża.
W latach 992-1025 panował w Polsce Bolesław Chrobry, najstarszy syna Mieszka I. Z jego inicjatywy biskup praski Wojciech podjął misję chrystianizacyjną w Prusach, w trakcie której poniósł męczeńską śmierć (997). Chrobry wykupił jego ciało i złożył je w Gnieźnie, po czym doprowadził w 999 r. do kanonizacji Wojciecha, który stał się pierwszym patronem państwa polskiego.
W 1000 r. Z pielgrzymką do grobu św. Wojciecha udał się cesarz Otton III. Przy tej okazji nastąpiło w Gnieźnie jego spotkanie z Bolesławem Chrobrym. Cesarz wręczył księciu insygnia władzy i zgodził się na utworzenie arcybiskupstwa w Gnieźnie oraz biskupstw w Krakowie, Wrocławiu i Kołobrzegu. Stosunki z cesarstwem pogorszyły się jednak po śmierci Ottona III. W latach 1002-05 miała miejsce wojna polsko-niemiecka, w czasie której Bolesław przejściowo opanował Łużyce, Milsko i Czechy. (Zakończył ją pokój w Poznaniu.) Dwa lata później wybuchła jednak kolejna wojna (1007-13). Chrobry ponownie zajął Milsko i Łużyce, a kończący ją pokój w Merseburgu okazał się równie nietrwały jak poprzedni. Trzecia wojna polsko-niemiecka toczyła się w latach.
1015-18. Na mocy kładącego jej kres pokoju w Budziszynie Polska utrzymała Milsko wraz z Łużycami. Ekspansja Bolesława Chrobrego kierowała się również na wschód, w stronę Rusi. Odzyskał on utracone w 981 r Grody Czerwieńskie. Zwieńczeniem militarnych i dyplomatycznych zabiegów Chrobrego była jego koronacja na króla Polski w 1025 r.
W latach 1025-34 panował w Polsce Mieszko II (koronowany w 1025), syn Bolesława Chrobrego. w latach 1029-31 prowadził on wojny z Niemcami, w których utracił Milsko i Łużyce. Równocześnie poniósł porażkę na wschodzie, ponieważ w 1031 r. Ruś zajęła Grody Czerwieńskie (1031). Opozycja wewnętrzna zmusiła Mieszka II do opuszczenia kraju. Około 1032-34 powrócił on jednak do Polski i ponownie zjednoczył państwo.
Po śmierci Mieszka II rządy objął jego syn, panujący w latach 1034-58 Kazimierz I Odnowiciel. W 1037 r. został on wygnany z kraju przez zbuntowanych możnych, zaś powstanie ludowe skierowane przeciw organizacji państwowej i kościelnej doprowadziło do upadku pierwszej monarchii polskiej. Wykorzystując tę sytuację, książę czeski Brzetysław I najechał Polskę, łupiąc ją i pustosząc (wywiózł m.in. Z Gniezna relikwie św. Wojciecha). Czesi zagarnęli wówczas Śląsk, zaś Pomorze uniezależniło się od Polski.
W 1039 r. Kazimierzowi udało się powrócić do kraju i ponownie objąć rządy. Wydatnie pomogło mu w tym wsparcie ze strony cesarza Henryka III oraz księcia kijowskiego Jarosława Mądrego. Kazimierz szybko opanował Wielkopolskę i Małopolski, dłużej trwała walka o odzyskanie Mazowsza (1040-47), gdzie samodzielne rządy przejął jeden z dawnych urzędników dworskich - Miecław, a także przywrócenie zwierzchnictwa nad Pomorzem Gdańskim i odzyskanie Śląska z rąk Czechów (1050).
Najstarszy syn i następca Kazimierza Odnowiciela, Bolesław Śmiały (zwany też Szczodrym) panował w latach 1058-79. W 1058 r. podjął on nieudaną wyprawę do Czech. Stracił także Pomorze Gdańskie. Nowy władca starał się o polityczne wzmocnienie swego państwa. W sporze cesarza z papieżem Grzegorzem VII o inwestyturę stanął po stronie tego ostatniego. W latach 1060-63 interweniował też na Węgrzech na rzecz Beli I i jego syna Gejzy, reprezentujących orientację antycesarską. w 1069 r. Bolesław Śmiały podjął wyprawę na Kijów, który zdobył osadzając na tamtejszym tronie swego wuja Izjasława, a w latach 1070-72 i 1075-76 prowadził wyprawy dywersyjne do Czech, by wesprzeć tamtejsze stronnictwo antyniemieckie. W uznaniu zasług Bolesława dla Kościoła, papież Grzegorz VII w 1076 r. wyraził zgodę na jego koronację na króla Polski. Nieustanne i dalekie wyprawy wojenne doprowadziły do zawiązania przeciw Bolesławowi w 1079 r. spisku możnych na czele z bratem króla, księciem Władysławem, i biskupem krakowskim Stanisławem. W niejasnych dziś okolicznościach, biskup został skazany przez króla na śmierć i zgładzony, zaś Bolesław, by się ratować przed buntem poddanych, musiał uchodzić z kraju. (Zmarł on wkrótce na Węgrzech, prawdopodobnie zamordowany.)
Następcą Bolesława Śmiałego został jego brat Władysław I Herman (1079-1102). W pierwszych latach jego panowania do ogromnych wpływów doszedł wojewoda Sieciech, który skupił s swych rękach faktyczną władzę w państwie. Pod naciskiem możnych, którzy wystąpili przeciw jego surowym rządom, Władysław w 1093 r. uznał prawa do tronu swojego pierworodnego syna Zbigniewa, odsuniętego wcześniej od sukcesji przez potężnego wojewodę pod zarzutem nieprawego pochodzenia. W konsekwencji, w 1097 r. doszło do podziału kraju: Władysław Herman władać miał Mazowszem; Zbigniew - Wielkopolską i Kujawami (od śmierci ojca w 1102 r. także Mazowszem), zaś jego brat Bolesław (zwany później Krzywoustym) - Małopolską i Śląskiem. Sieciech został natomiast wygnany.
W 1102 r. Bolesław Krzywousty rozpoczął walki o odzyskanie Pomorza Zachodniego.
W latach 1106-07 wybuchł konflikt pomiędzy Bolesławem i Zbigniewem. Ten ostatni został pozbawiony swojej dzielnicy i wygnany z kraju. W spór między braćmi wtrącił się jednak cesarz Henryk V, który w 1109 r. pod pretekstem obrony praw wygnanego Zbigniewa najechał Polskę. (W rzeczywistości jego interwencja zbrojna stanowiła odwet za wyprawę Bolesława na Czechy w 1108 r.) w 1112 r. Zbigniew, korzystając z cesarskiego poparcia, powrócił do Polski. Wkrótce został jednak oślepiony z rozkazu brata i zmarł. W 1121 r. po wieloletnich walkach o Pomorze Zachodnie Bolesław Krzywousty zawarł z tamtejszym księciem Warcisławem układ dotyczący podporządkowania tego obszaru zwierzchnictwu Polski.
W latach 1131-33 arcybiskup magdeburski Norbert, wspierany przez papieża Innocentego II, podjął próbę podporządkowania sobie polskiej organizacji kościelnej. W 1135 r. na zjeździe w Merseburgu Bolesław złożył cesarzowi Lotarowi hołd lenny z Pomorza i Rugii, w zamian za co Polska zachowała samodzielność organizacji kościelnej, potwierdzoną bullą papieża Innocentego II (1136).

Wersja II
Państwo polskie za panowania pierwszych Piastów miało charakter monarchii wczesnofeudalnej. Była to jej specyficzna odmiana - tzw. protofeudalna, która obok typowych cech monarchii wczesnofeudalnej charakteryzowała się występowaniem niewolnictwa patriarchalnego oraz księstw i wspólnot plemiennych. Odrębności te zanikły w miarę chrystianizacji państwa.

Silna władza monarsza popierana była przez możnych, gdyż pozwalała im skuteczniej ugruntować swoje wpływy i podporządkować ogół ludności. Sprzyjało to powstaniu zarządzanego centralnie państwa i stwarzało warunki do szybkiego rozwoju stosunków feudalnych.

Główne wydarzenia i kierunki w polityce państwa

Pierwsze wzmianki
Pierwszym wspominanym w dokumentach władcą na ziemiach polskich był Mieszko I. Pierwsze wzmianki dotyczące jego państwa pochodzą z lat 60. X w. Opisuje je arabski podróżnik Ibrahim ibn Jakub, wspomina o nim też saska kronika Widukinda. Władza Mieszka rozciągała się na ziemie Wielkopolski, Kujaw, Mazowsza i część Pomorza.

Chrzest (966)

Książę Mieszko I miał trudne zadanie scalenia ziem różnych plemion, a ponadto utrzymania względnej niezależności od Cesarza Rzymskiego Narodu Niemieckiego i margrabiów niemieckich. Najważniejszym wydarzeniem podczas jego panowania było przyjęcie chrztu z rąk biskupa czeskiego i poślubienie czeskiej księżniczki Dobrawy w roku 966, co miało zapobiec podporządkowaniu państwa Niemcom. Umocniło to jego pozycję wśród władców europejskich i stworzyło możliwości współpracy z Cesarstwem i papiestwem. Niemieccy feudałowie stracili pretekst do najazdów na ziemie polskie, którym była chrystianizacja. Nowa religia sprzyjała też zespoleniu ziem polskich. Spowodowała rozwój kultury, sztuki i oświaty. Duchowni, dzięki umiejętności czytania i pisania, pomagali władcy w zarządzaniu państwem. Ślub z Dobrawą oznaczał też korzystny dla młodego państwa sojusz z Czechami.

Bitwa pod Cedynią (972)
W 972 roku na ziemie polskie wtargnął margrabia Hodon i został pokonany w bitwie pod Cedynią. Mieszko obronił zdobyte wcześniej Pomorze Zachodnie, lecz musiał złożyć hołd cesarzowi (zostawiając przy okazji syna Bolesława jako 'gościa' na dworze cesarskim).

Przyłączenie Śląska (990) [edytuj]

Około roku 1050 przyłączony został do państwa Piastów Śląsk.

Próby podporządkowania Prusów - śmierć św. Wojciecha (997)

W roku 992 Mieszko I umiera i tron obejmuje jego syn Bolesław Chrobry. Początkowo próbował on podporządkować sobie plemiona pruskie, zamieszkujące tereny nadbałtyckie na wschód od Wisły. W związku z tymi dążeniami, zorganizował w 997 roku wyprawę misyjną biskupa praskiego Wojciecha, która zakończyła się śmiercią biskupa z rąk Prusów. Bolesław wykupił jego zwłoki i umieścił w Gnieźnie.

Zjazd gnieźnieński (1000)

W 1000 roku cesarz niemiecki Otton III pod pretekstem pielgrzymki do grobu kanonizowanego Wojciecha udał się go Gniezna. Główną przyczyną spotkania obu władców były plany stworzenia uniwersalistycznego cesarstwa przez Ottona, którego częścią miała być Polska pod rządami Chrobrego. Tzw. zjazd gnieźnieński stał się okazją do zaprezentowania potęgi młodego państwa i umocnienia jego pozycji. Zapadło wtedy postanowienie o utworzeniu w Polsce arcybiskupstwa w Gnieźnie (pierwszym arcybiskupem został brat św.Wojciecha, Radzim-Gaudenty) oraz 3 biskupstw: we Wrocławiu, Kołobrzegu oraz Krakowie. Zapewniało to uniezależnienie się polskiego Kościoła od arcybiskupstwa Magdeburskiego. Otton III wyraził też zgodę na koronację Bolesława, do której jednak wówczas nie doszło na skutek 'zagubienia' się korony w drodze z Rzymu. Zamiast do Polski trafiła ona na Węgry.

Wojny polsko-niemieckie (1002-1018)

Po śmierci Ottona rozpoczął się okres konfliktów polsko-niemieckich. W 1002 roku Bolesław zajął Łużyce, Milsko i Miśnię, a w rok później, korzystając z walk o tron w Czechach, wkroczył do Pragi i podporządkował sobie Czechy, Morawy i Słowację. Odmówił przy tym złożenia z podbitych ziem hołdu cesarzowi. W 1004 roku został z Czech usunięty przez miejscową ludność. Zajęcie Łużyc i odmowa złożenia hołdu spowodowały wybuch wojny z Cesarstwem Niemieckim. W 1005 roku wyrusza wielka wyprawa cesarza Henryka II z Czechami i Wieletami. Cesarz dochodzi aż pod Poznań, a Bolesław musi zrzec się Łużyc i Milska. II wojna polsko-niemiecka trwa w latach 1007-1013. Bolesław ponownie zajmuje Milsko i Łużyce. Wojnę kończy układ w Merseburgu - Bolesław ma składać z tych ziem hołd cesarzowi. III wojna polsko-niemiecka trwająca w latach 1015-1018 kończy się zwycięstwem Chrobrego. Niemiecka wyprawa na Polskę podjęta w 1017 roku kończy się niepowodzeniem. Niemcom nie udaje się zdobyć Niemczy i wycofują się z wielkimi stratami. Dochodzi do zawarcia pokoju w Budziszynie w 1018 roku, na mocy którego Chrobry zatrzymuje Łużyce i Milsko, natomiast w Miśni wybierany miał być 'władca przychylny Polsce' (zastosowano się do tego tylko na początku). Cesarz miał ponadto pomóc Bolesławowi w wyprawie na Ruś.

Konflikt na Rusi Kijowskiej (1018)

W 1018 roku Chrobry wmieszał się w konflikt o tron na Rusi Kijowskiej. Wkroczył do Kijowa i osadził na tronie swego zięcia Świętopełka. Wkrótce przeciw polskim najeźdźcom wybuchło powstanie. Chrobry z bogatymi łupami wrócił do Polski, zajmując po drodze Grody Czerwieńskie.

Koronacja Bolesława Chrobrego (1025)
W 1025 roku Chrobry, wykorzystując okres bezkrólewia w Niemczech, uzyskuje zgodę papieża i koronuje się w Gnieźnie na króla. W kilka miesięcy później umiera.

Znaczenie monarchii pierwszych Piastów

Za panowania Mieszka I i Bolesława Chrobrego dokonało się zjednoczenie ziem polskich. Powstała silna władza centralna. Państwo Piastów nabrało znaczenia na arenie międzynarodowej. Nastąpiła chrystianizacja pogańskiego dotąd państwa - nawiązano stosunki z papiestwem. Państwo Piastów utrzymało swoją niezależność i obroniło się przed ekspansją niemiecką.