George Caspar Homans. Co zawdzięcza mu nauka

Pełen temat: Jednym z wielu twórców klasycznej i współczesnej nauki socjologicznej był George Caspar Homans. Co zawdzięcza mu nauka, na ile przyczynił się on do utrwalenia i jakiej koncepcji jej uprawiania, tworząc jaką wizję (koncepcję) rzeczywistości społecznej?

George Caspar Homans urodzony w 1910 zmarł w 1989. Socjolog amerykański, twórca alternatywnej wobec teorii funkcjonalistycznej behawioralnej teorii wymiany. Związany na stałe z Uniwersytetem Harvarda, od 1953 profesor tej uczelni. W latach 1963-1964 prezydent American Sociological Association. Znany najbardziej z badań dotyczących małych grup społecznych.
Teoria jaką chcę omówić jest teoria wymiany społecznej. Homans poświęcił tej teorii dużo czasu, uważał, że funkcjonowanie społeczeństwa opiera się na nieustannej, wzajemnej wymianie nagród materialnych i niematerialnych pomiędzy jednostkami, a ludzie wchodzą w interakcje z innymi, kierując się bilansem korzyści i strat. Społeczeństwo istnieje dla zaspokojenia swoich naturalnych potrzeb.
Homans sformułował paradygmat wymiany który uważa się za przełomowy moment dla teorii wymiany społecznej. Wszystkie zachowania społeczne są ?wymianą działań, materialną lub niematerialną, mniej lub bardziej nagradzającą lub kosztowną, zachodzącą między co najmniej dwiema osobami.? Grupa społeczna to suma interakcji w której ma miejsce wymiana nagród i kar pomiędzy członkami. Homans uważa, że grupa ma swoją określoną cechowość, charakterystykę:
- grupa powinna posiadać swoja organizację
- jej funkcjonowanie powinno przebiegać zgonie z danymi fazami
a) inwestowania w grupie
b) pojawiania się skodyfikowanych norm
c) ekspansja więzi tworzenie się podsystemów
Aby pokazać proces powstawania i rozwoju (socjalizacji) małej grupy użyje kilku definicji:

Socjalizacja ? ogół wpływów odciskających się na człowieku, rozpoczyna się od momentu narodzin i trwa do śmierci. Nie można tego procesu zatrzymać. Trwa przez całe życie.

Wychowanie ? z punktu widzenia socjologii wychowanie
traktuje się jako część socjalizacji, gdzie jest ktoś kto wychowuje. Skierowuje on swoje działania na wychowanka. Mamy wychowawcę i wychowanka. Są to działania o charakterze celowym.

Akulturacja ? wprowadzanie człowieka w kulturę. Nie ma społeczeństwa bez kultury ale też nie ma kultury bez społeczeństwa.
Proces socjalizacji ma na celu wprowadzenie człowieka do bycia członkiem danej grupy społecznej. Przynależność do grupy społecznej zaspokaja niektóre potrzeby, pierwszy rodzaj potrzeb to możliwość przetrwania w sensie biologicznym. Generalnie jesteśmy konsumentami. Potrzeby powodują struktury społeczne, i owe potrzeby dodatkowo są kształcone.
Grupy społeczne dają nam możliwość przetrwania, funkcjonowania w sensie psychologicznym. W wyniku socjalizacji uczymy się że potrzebna jest na więź z opiekunami a później z innymi ludźmi.
Grupy zaspokajają również potrzeby natury społecznej. Są cztery podstawowe kategorie takich potrzeb:
- potrzeba informacji
- potrzeba pomocy
- potrzeba emocjonalna
- potrzeba poczucia tożsamości

Każdy z nas ma możliwość wyboru jakiej grupy społecznej chce być członkiem i jakie potrzeby w szczególności chce zaspokoić.
Sposób wyboru grupy społecznej wyjaśnia nam między innymi teoria wymiany społecznej:
wybór grupy odbywa się ze względu na korzyści jakie możemy uzyskać od grupy. Jest 6 rodzajów korzyści jakie możemy osiągnąć:
- miłość
- pieniądz
- status społeczny
- informacje
- dobra
- usługi

To uporządkowanie odbywa się w oparciu o kryterium partykularyzmu i konkretności. To co wybierzemy zależy od nas. Kryterium konkretności oznacza określenie zysku.
Partykularyzm ? kto jest dawcą zysku którego poszukujemy.
Atrakcyjność grupy jest wypadkową zysków i strat. Decyduje bilans pomiędzy korzyściami a stratami które ponosi jednostka aby stać się członkiem grupy.
Homans w swojej behawioralnej teorii wymiany stara się nie tylko pokazać zaistniałe zjawiska ale pyta także dlaczego to zjawisko zaistniało. Do wyjaśnienia zjawiska wymiany używa podstawowych pojęć takich jak : bodziec, działanie, nagroda, kara, wartość, koszt, percepcja i oczekiwanie.

Bodziec - sygnały płynące ze środowiska, na które organizm odpowiada działaniem,

Działanie - zachowania przejawiane przez organizm nakierowane na uzyskiwanie nagród i unikanie kar,

Nagroda - zdolność przysługująca bodźcowi do świadczenia gratyfikacji lub do realizowania potrzeb organizmu,

Kara - umiejętność bodźca wyrządzania krzywdy, zaszkodzenia lub zablokowania możliwości zaspokojenia potrzeb,

Wartość - wielkość nagrody jaka przynosi bodziec,

Koszt - nagroda, jakiej trzeba się zrzec, lub kara, na jaka trzeba się narazić podejmując określona linie działania,

Percepcja - zdolność do postrzegania, rozważania, oszacowania nagród i kar,

Oczekiwanie - wielkość nagród, kar lub kosztów, jakie organizm wiąże z określonym bodźcem.

Aby odkryć istotowość zjawiska George Homans skonstruował także elementarne zasady zachowania społecznego w postaci 6 twierdzeń:

Twierdzenie o sukcesie: Jeśli jakieś działanie spośród innych podejmowanych przez jednostkę działań jest częściej wynagradzane, tym bardziej staje się prawdopodobne podjecie przez nią tego działania.
Twierdzenie o bodźcu: Jeśli w przeszłości wystąpienie określonego bodźca lub zespołu bodźców było powodem otrzymania nagrody za jakieś działanie, to im bardziej aktualny bodziec podobny jest do tych występujących w przeszłości, tym bardziej prawdopodobne, że jednostka podejmie to lub podobne działanie.
Twierdzenie o wartości: Im większą wartość ma dla jednostki rezultat jej działania, tym bardziej prawdopodobne, że będzie ona podejmować to działanie.
Twierdzenie o deprawacji ? nasyceniu: Im częściej w niedawnej przeszłości jednostka otrzymywała określoną nagrodę, tym mniej wartościowa staje się dla niej każda następna nagroda tego samego typu.
Twierdzenie o agresji ? uznaniu
a) Jeśli działanie jednostki nie doprowadzi do otrzymania przez nią oczekiwanej nagrody, lub otrzyma karę, której się nie spodziewała, zareaguje gniewem, pojawia się większe prawdopodobieństwo, że jednostka ta będzie zachowywać się agresywnie.

b) Jeśli działanie jednostki przyniesie jej oczekiwana nagrodę, a zwłaszcza, jeśli nagroda będzie wyższa niż się spodziewała, lub nie spotka ja oczekiwana kara, zareaguje zadowoleniem, wzrośnie prawdopodobieństwo przejawiania przez te jednostkę zachowania cieszącego się uznaniem.
Twierdzenie o racjonalności: Wybierając pomiędzy alternatywnymi działaniami jednostka wybierze takie, dla którego, jak wynika z jej obserwacji, wartość rezultatu pomnożona przez prawdopodobieństwo otrzymania go jest większa.
Teorię wymiany społecznej śmiało więc można porównać do analizy ekonomicznej. ?Wymiana rozumiana jest jako dobrowolne transakcje polegające na przekazywaniu rożnego rodzaju dóbr między dwoma lub kilkoma osobami z czego wszyscy odnoszą korzyści. Przekazywane dobra mogą mieć naturę zarówno materialną jak i niematerialną ? w postaci uznania społecznego prestiżu oraz wszystkiego tego czemu jakaś grupa przypisuje wartość.? Wymieniamy coś w każdej interakcji, gdyż ?dobra cenione przez jednego człowieka lub mu niezbędne są w posiadaniu innych ludzi, którzy dzięki temu mogą go nagradzać. Aby ich do tego skłonić, należy coś w zamian ofiarować ? jakieś dobro lub usługę.? Np. kiedy radzę coś przyjacielowi wymieniam swoją wiedze na uznanie, zaufanie w jego oczach. Darząc ludzi przyjaźnią czy miłością, przyjaźń i miłość od nich otrzymuje. Obdarowując kogoś prezentem, wysyłając mu życzenia, mogę liczyć na wzajemność lub wdzięczność. Zgodnie z tym punktem widzenia, nawet w działaniach pozornie całkowicie bezinteresownych, kryje się ? nie zawsze uświadomiona chęć uzyskania czegoś w zamian: podziwu, prestiżu, sławy?
W teorii wymiany bardzo dużą rolę odgrywa wzajemność, jednak nie musi ona polegać na dawaniu (wymianie) tych samych dóbr. Wręcz przeciwnie często wymieniamy się różnymi
dobrami. Wzajemność nie musi być natychmiastowa, może być odłożona w czasie nie musi się nam rewanżować ta sama osoba która coś od nas dostają.
Według amerykańskiego socjologa Alvina Gouldnera zasada wzajemności stanowi podstawę porządku społecznego, pewną uniwersalną regułę kulturową, normę społeczną, które nakładają na ludzi powinność zrewanżowania się za uzyskane dobro.
W teorii tej wyróżnia się również wprowadzone przez Homansa pojęcie sprawiedliwości rozdzielczej, które oznacza, ?że ludzie uczestniczą w interakcji społecznej spodziewając się zyskać korzyści mniej więcej proporcjonalne do poniesionych kosztów.?

Uważam, że interakcje społeczne jako wzajemne oddziaływania ludzi utrzymują społeczeństwo w całości, stanowią właściwą treść życia grupy, są zasadniczym składnikiem wszystkich zjawisk, procesów zachodzących w społeczeństwie. Poprzez interakcje modyfikujemy, wpływamy na zachowanie innych jednostek lub grup, ale również i my sami podporządkowujemy się, uczymy się, przystosowujemy się do życia w społeczeństwie.
Teoria wymiany społecznej była dla mnie bardzo interesującą lekturą, dzięki niej dowiedziałam się wielu nowych i ciekawych rzeczy o budowie, rozwoju i powstawaniu grup społecznych i interakcjach zachodzących pomiędzy ludźmi. George Homans był wybitnym socjologie świadczy o tym nie tylko jego teoria ale przede wszystkim to, że teoria wymiany społecznej znalazła swoje miejsce w historii socjologii i to, że właśnie tą teorię rozwijali kolejni socjologowie między innymi Peter Blau czy Ronald Collins.


Literatura:
1. G. Homans, Podstawowe procesy społeczne, w: M. Kempny,
2. J. Szmatka, Współczesne teorie wymiany społecznej, s. 173-187.
3. Encyklopedia socjologiczna, Warszawa 1998