Moja ocena Stanisława Wokulskiego.

Wokulski pochodził z rodziny szlacheckiej. Gdy ojciec stracił majątek, Stanisław przyjął pracę subiekta w winiarni Hopfera. Kontakty ze studentami rozbudzają w nim chęć zdobycia wiedzy i wiarę , że nauka i praca mogą zmienić jego życie. Porzuca Hopfera, przenosi się do Rzeckiego, uczęszcza do Szkoły Przygotowawczej, a po jej ukończeniu podejmuje decyzję studiów w Szkole Głównej. Wciągnięty w przedpowstaniową konspirację , brał potem udział w powstaniu. Zesłany na Syberię, podjął się pracy naukowej, zdobył duże uznanie i powrócił do kraju mając nadzieję , że znajdzie tu szerokie pole działania. Rozczarował się szybko, Warszawa nie potrzebowała uczonych, a były powstaniec niepokoił władze swoją przeszłością. Podczas pobytu na Syberii opracował plan swego działania dla dobra kraju, ale okazało się, że nikt go nie potrzebował. Małżeństwo z pani Małgorzatą , wdową po Janie Minclu, uczyniło go właścicielem sklepu i wkrótce dawne ideały zastąpiła przyziemna praca nad robieniem pieniędzy. Po śmierci żony powraca do swych zainteresowań naukowych i może po jakimś czasie uczony pokonałby filistra, gdyby nie nagła i gwałtowna miłość do Izabeli Łęckiej. By pokonać bariery dzielące kupca od arystokratki, Wokulski musi zwrócić na siebie uwagę, wedrzeć się do najlepszych domów warszawskich, ale by tego dokonać, potrzebuje wielkich pieniędzy. Pojechał, więc na wojnę bułgarsko-turecką i zajmując się dostawami wojskowymi dziesięciokrotnie pomnożył swój majątek. Fortuna Wokulskiego stale rosła, czy to dzięki zwiększającym się obrotom sklepu, czy dzięki współpracy z obrotnym Suzinem, czy też w wyniku działania spółki do handlu ze Wschodem. Świadomość posiadanego bogactwa jest dla niego przyczyną rozterek wewnętrznych, prowadzących do ciągłeqo rozrachunku z samym sobą. By zdobyć pannę Izabelę, musi udawać wielkiego pana, jeździć własnym powozem, odbywać obowiązkowe spacery w Łazienkach, grać na wyścigach, rzucać garściami złote monety w czasie akcji filantropijnych, w których uczestniczyła ukochana kobieta, by sprawić jej przyjemność, organizować kosztowne klaki dla wątpliwej wartości zagranicznych artystów, wreszcie wyrzec się sklepu, gdyż według panny Łęckiej, kupiec nie był godny jej ręki. Poczucie zdrady wobec siebie, wobec dawnych ideałów, powoduje coraz głębsze rozdarcie wewnętrzne. Mimo pogardy, jaką często odczuwał dla siebie, Wokulski brnął dalej w drodze po rękę ubóstwianej kobiety. Gdy przekonał się , że ta, którą kochał i czcił, której składał w ofierze samego siebie, okazała się kobietą płytką , pustą i niewiele wartą , gotów był rozstać się z życiem, które straciło dla niego sens.

Stanisław WokuIski jest postacią trudną do oceny. Jego osobowość posiada cechy ukształtowane przez epokę romantyzmu, gdyż na ten okres przypada dzieciństwo i młodego Wokulskiego, i cechy typowo pozytywistyczne . Doktor Schuman powiedział o Stachu : skupiało się w nim dwóch ludzi : romantyk sprzed roku 1860 i pozytywista z 1870.Wokulski jest człowiekiem wykształconym. Wykształcenie zdobył pomimo niezwykle trudnych warunków finansowych, gdyż jego ojciec uważał, że edukacja jest niepotrzebna, a pieniądze zamiast na książki powinien przeznaczać na toczący się proces o majątek po przodkach. Wokulski był człowiekiem przedsiębiorczym, stanowczym, konsekwentnym, uczciwym, odważnym i o niezłomnym charakterze. Jego spojrzenie na rzeczywistość charakteryzuje się trzeźwością oceny sytuacji.
Oprócz cech typowo pozytywistycznych, Wokulski posiada wiele cech romantycznych. Uczuciowość, skłonność do idealizowania miłości były źle odbierane przez otoczenie, które go nie rozumiało. Umiał on także poświęcić się dIa wyższych ideałów .Był człowiekiem wierzącym, także w potęgę nauki i postęp. Praktyczny realista, zapalony społecznik, starał się zwalczać nędzę i biedę widoczną na ulicach Warszawy. To wewnętrzne rozdarcie przyczyniło się do narastania życiowych dramatów i ostatecznej klęski tego bohatera.

Wokulskiego można podziwiać i jednocześnie potępiać. Jest to człowiek, który zwyciężył i zarazem przegrał. Niebywałe zdolności kupieckie, patriotyzm, pozwoliły mu zrobić majątek, który po części wykorzystywał w sposób właściwy . Nie mówię tu tylko o pieniądzach, lecz także duchu walki i kto wie, czy nie życiu , inwestując je w przedsięwzięcia i w ludzi. Jednocześnie trwonił pieniądze na zbytki, które jak sam twierdził, nie były mu potrzebne. Brak konsekwencji w działaniach doprowadziły go do utraty tego, co z tak ciężkim trudem osiągnął .