Znaczenie rehabilitacji w okresie pooperacyjnym – poszpitalnym.

Rehabilitacja przeprowadzana zarówno przed jak i po zabiegu operacyjnym ma ogromne znaczenie w zapobieganiu i leczeniu wielu niekorzystnych zmian, które są skutkiem przeprowadzonego zabiegu chirurgicznego i znieczulenia. Ważne jest w miarę możliwości przeprowadzać rehabilitację jeszcze przed operacją. Obejmuje ona ćwiczenia usprawniające, poprawiające krążenie obwodowe, ćwiczenia rozluźniające oraz oddechowe, które są szczególnie ważne w pierwszym okresie po operacji.

Długie przebywanie w łóżku po zabiegu niesie ze sobą wiele powikłań. Są to głównie: osłabienie ogólne, osłabienie mięśni, skłonność do zapaleń układu oddechowego, częstsze występowanie powikłań zakrzepowo-zatorowych.

Rehabilitacja ma na celu: zmniejszenie powikłań związanych z układem oddechowym i poprawę wentylacji, poprawę krążenia obwodowego i zapobieganie stanom zakrzepowo-zatorowym (szczególnie u kobiet z żylakami kończyn dolnych), dalsze zapobieganie skutkom długotrwałego unieruchomienia.

Na powikłania ze strony układu oddechowego mogą mieć wpływ infekcje w okresie okołooperacyjnym oraz bóle w okolicy rany pooperacyjnej będące przyczyną niedostatecznej wentylacji ze względu na
płytki oddech i nieprawidłowe odkrztuszanie zalegającej wydzieliny. Nie bez wpływu na powikłania płucne jest palenie tytoniu (u palących powikłania płucne są 5-6 razy częstsze). Dodatkowym czynnikiem usposabiającym jest starszy wiek, który stanowiący większe ryzyko wystąpienia niedodmy i zapalenia płuc po operacji. Kolejne czynniki usposabiające to otyłość, zakrzepica żylna, zapalenia otrzewnej, wzdęcia brzucha.

Poważnymi powikłaniami są powikłania zakrzepowo-zatorowe. Do zaburzeń tych usposabiają: żylaki kończyn dolnych, otyłość, operacje usunięcia mięśniaków macicy u kobiet, zaburzenia krążenia, odwodnienie, cukrzyca, niewydolność nerek, zakażenia.

W okresie przedoperacyjnym pacjentkom z żylakami podudzi bandażuje się kończyny dolne. Największy ucisk ma być na palcach stóp i zmniejszać się ku górze. Po operacji dołącza się ćwiczenia bierne i czynne kończyn głównie w postaci energicznych ruchów palców i stóp, pionizację i ruchy w stawach biodrowych, które aktywizują przepływ krwi.

W okresie pooperacyjnym, gdy nie ma przeciwwskazań wykonuje się ćwiczenia w różnych pozycjach, jak najczęstszą pionizację, ćwiczenia wzmacniające mięśnie brzucha oraz kontynuuje ćwiczenia oddechowe.
W przypadku cięcia przez jamę brzuszną wyłączony zostaje prawie całkowicie brzuszny tor oddechowy w związku, z czym należy przestawić pacjenta na tor żebrowy z asekuracją rany pooperacyjnej.

Przykładowe ćwiczenia:
1. Leżenie tyłem NN proste- wdech nosem, wydech ustami swobodne oddychanie.
2. Pozycja j.w.- wdech nosem, wydłużony wydech ustami.
3. Pozycja j.w. ? wdech nosem, wydech ustami z oporem poprzez: zwężenie ust, wymawianie syczących liter np. s,sz itp, liczenie na wydechu, dmuchanie w ligninę trzymaną przez drugą osobę.
4. Leżenie tyłem NN ugięte- wdech nosem, przerywany wydech ustami (nie należy dobierać powietrza w czasie zatrzymywania oddechu).
5. Pozycja j.w. ? wdech nosem, wydech ustami z kilkakrotnym zatrzymywaniem (coraz dłuższym) wydmuchiwanego powietrza.
6. Pozycja j.w. ?wdech nosem, przerywany wydech ustami zakończony kaszlem.

W ćwiczeniach tych dłonie pacjenta stabilizują miejsce operowane.
Uzupełnieniem ćwiczeń oddechowych jest efektywny kaszel,, który pomaga usunąć zalegającą wydzielinę. W czasie kaszlu dobrze jest przytrzymać ranę. Pozycją ułatwiającą efektywny kaszel może być leżenie tyłem z nogami ugiętymi lub półprzysiad z pochyleniem ku przodowi. W pozycjach tych przybliżeniu ulegają przyczepy mięśni naciętych w czasie operacji.

Ćwiczenia kinezyterapeutyczne w okresie pooperacyjnym, będą:
? zapobiegały powikłaniom,
? przyspieszą usunięcie następstw środków znieczulających i usypiających,
? pozwolą na utrzymanie ogólnej sprawności pacjenta po zabiegu,
? oddziaływały na psychikę pacjenta poprawiając jego samopoczucie

Przykłady ćwiczeń wzmacniających mięśnie brzucha:
1. Leżenie tyłem, kończyny dolne ugięte- kończyny górne w przód, wznos głowy i klatki piersiowej nad podłoże.
2. Leżenie tyłem, kończyny dolne ugięte, ręce splecione na karku- wznos głowy, skłon w prawą, a następnie w lewą stronę, zbliżenie lewego łokcia do prawego kolana i odwrotnie.
3. Leżenie na boku, ramiona w przód- zbliżenie kolan do głowy.
4. Leżenie tyłem, kończyny górne wzdłuż tułowia NN ugięte w stawach kolanowych, stopu na podłożu- naprzemienne zbliżanie kończyn górnych i dolnych do brzucha.

We wczesnym usprawnianiu poszpitalnym nie stosuje się ćwiczeń, które mogłyby powodować duże napięcia w obrębie brzucha np. siadów z leżenia na plecach, przysiadów, opadów tułowia w przód i w tył, skłonów lewo itp.

Rehabilitacja poszpitalna:

Rehabilitacja poszpitalna u pacjentów po przebytych zabiegach chirurgicznych jest niezwykle ważna, gdyż ma ona na celu poprawienie ogólnego stanu zdrowia oraz samopoczucia osoby po operacji.

Już po zabiegu chirurgicznym przystępuje się do postępowania rehabilitacyjnego w momencie kiedy pacjent przebywa jeszcze w szpitalu. Okres ten jest bardzo ważny z punktu widzenia rehabilitacji, gdyż ma ona na celu w miarę szybkie uruchomienie chorego oraz zapobieganie wszelkim powikłaniom ze strony układu oddechowego, krążenia oraz układu mięśniowego.

Jednak są sytuacje kiedy pacjent zostaje wypisany ze szpitala do domu bez ówczesnej rehabilitacji. Sytuacja taka jest wyzwaniem dla rehabilitanta, który będzie się opiekował pacjentem w domu, w okresie poszpitalnym.

Trzeba wziąć przede wszystkim pod uwagę fakt, iż pacjent po operacji jest narażony na powikłania ze strony układu oddechowego, tym bardziej, że po operacji większość czasu spędził na szpitalnym łóżku zanim doszło do w miarę optymalnego uruchomienia pacjenta. Dlatego trzeba skupić się na ćwiczeniach oddechowych, które takie powikłania mogą znacznie zredukować. Podczas stosowania ćwiczeń oddechowych trzeba wziąć pod uwagę tor oddychania, który oczywiście zależy od miejsca cięcia. Co prawda u pacjenta domowego rana pooperacyjna jest już zabliźniona, ale zawsze występuje ryzyko rozejścia się blizny pozostałej po cięciu, ponieważ powłoki brzuszne wcześniej nie ćwiczone są jeszcze osłabione i być może predyspozycje pacjenta co do szybkości gojenia się ran są różne, tak jak np. u pacjentów z cukrzycą gojenie się ran, a szczególnie tak głębokich jak cięcia chirurgiczne, jest znacznie utrudnione. Dlatego bardzo ważnym aspektem ćwiczeń oddechowych jest u pacjentów po cięciu na jamie brzusznej, zastosowanie piersiowego toru oddychania. Jeśli natomiast był to zabieg na klatce piersiowej, stosujemy brzuszny tor oddychania z ewentualną stabilizacja rany pooperacyjnej. Z tym że, jeśli rana pooperacyjna jest już zabliźniona i zrośnięta stabilizacja nie jest już konieczna, jednak trzeba zachować profilaktyczną ostrożność. Niezwykle ważne są ćwiczenia efektywnego kaszlu, dzięki czemu pacjent skutecznie odprowadzi zalegającą wydzielinę, gdyż jej gromadzenie się w płucach znacznie utrudnia skuteczne funkcjonowanie układu oddechowego i prowadzi do różnych niekorzystnych schorzeń oraz infekcji. Sytuacja jest prostsza kiedy pacjent miał już rehabilitację jeszcze w szpitalu przed jak i po zabiegu operacyjnym. Wtedy stosując ćwiczenia oddechowe utrwalamy stan jaki uzyskano podczas rehabilitacji układu oddechowego w szpitalu. Bardzo mile widziane są ćwiczenia oddechowe wspomagane np. ruchami kończyn górnych co poprawia również funkcjonowanie mięśni oddechowych.

Mogą również wstąpić powikłania ze strony układu krążenia. Do takich powikłań zaliczyć możemy między innymi ryzyko wystąpienia zatorów, czy też zakrzepów. Trzeba wziąć również pod uwagę czynniki, które dodatkowo usposabiają do wystąpienia takich powikłań. Mogą to być: otyłość, cukrzyca, żylaki kończyn dolnych, niewydolność nerek, różnego rodzaju zakażenia. Aby jednak zapobiec powstawaniu powikłań w układzie krwionośnym stosuje się ćwiczenia czynne, bądź czynne wspomagane. Wszelkie ruchy kończyn we wszystkich możliwych płaszczyznach, w pozycji od horyzontalnej stopniowo przechodząc do pozycji pionowej. Zapobiegając powikłaniom krążeniowym w kończynach dolnych, bardzo ważne są energiczne ruchy palców i stóp oraz ruchy w stawach biodrowych, które usprawniają przepływ krwi zapobiegając powstawaniu zakrzepów, czy zatorów w naczyniach krwionośnych.

Bardzo ważnym elementem rehabilitacji poszpitalnej jest gimnastyka ogólnousprawniająca oraz ćwiczenia wzmacniające, szczególnie mięśnie brzucha jak i całego gorsetu mięśniowego oraz kończyn górnych i dolnych. Trzeba wziąć pod uwagę fakt, iż podczas cięć na jamie brzusznej szczególnie ważne jest stopniowe wzmacnianie mięśni brzucha, dzięki czemu powłoki brzuszne zostaną również wzmocnione co może zapobiec ewentualnemu rozejściu się rany, czy blizny pooperacyjnej. Poza tym ćwiczenia wzmacniające wpływają pozytywnie na ogólną sprawność i stan zdrowia pacjenta, co zdecydowanie poprawia również jego komfort życia.

Tak więc rehabilitacja poszpitalna pacjentów po zabiegach chirurgicznych jest szalenie ważna, a często niedoceniana, bo pacjenci tacy pozostawieni sobie narażeni są na wiele zagrożeń. Mogą mieć problemy z układem oddechowym, powikłania krążeniowe, obniżoną ogólną kondycję. Wszystko to nastręcza pacjentowi wiele problemów i z pewnością utrudnia sprawne, normalne funkcjonowanie w codziennym życiu.

Przykładowe ćwiczenia oddechowe:

o Pw: Leżenie tyłem, kkd. zgięte w stawach kolanowych i biodrowych, stopy oparte o podłoże (p. ?kruka?), kkg. leżą wzdłuż tułowia.
Ruch: Swobodne oddychanie ? rozpoczynamy od głębokiego wydechu, następnie wdech nosem, głęboki wydech ustami. Od 3 do 5 oddechów (oddech to wdech i wydech).

o Pw: jw. z tym że kkg. odwiedzione od tułowia do 90.
Ruch: Rozpoczynamy od głębokiego wydechu, następnie wdech nosem z jednoczesnym przeniesieniem dłoni na klatkę piersiową, wydech i powrót do pw.

o Pw: Leżenie tyłem, kkd wyprostowane i złączone, stopy razem, kkg leżą wzdłuż tułowia.
Ruch: Rozpoczynamy głębokim wydechem, następnie wdech nosem i jednoczesny wznos kkg przodem w górę, głęboki wydech ustami i powrót do pw.

Przykłady ćwiczeń ogólnousprawniających:

Pw: Leżenie tyłem, kkd. zgięte w stawach biodrowych i kolanowych, stopy oparte o podłoże, kkg. wzdłuż tułowia.
Ruch: Przyciąganie prawej kd. Do brzucha zgiętej w stawie kolanowym, następnie chwyt dłońmi za kolano i dociągnięcie kd. do brzucha, powrót do pw. Tosamo na drugą stronę, powrót do pw.

Pw: leżenie tyłem kkd. zgięte w stawach kolanowych i biodrowych, stopy oparte o podłoże, kkg wzdłuż tułowia.
Ruch: zgięcie tułowia w przód z dotknięciem dłońmi do kolan, powrót do pw.

Pw: leżenie tyłem, kkd. wyprostowane i złączone, stopy razem, kkg. wzdłuż tułowia.
Ruch: delikatne uniesienie wyprostowanych i złączonych kkd. ponad podłoże, wytrzymać 3 sek., powrót do pw.

Pw: Siad prosty, kkd. wyprostowane i złączone, stopy razem, kkg. wzdłuż tułowia oparte o podłoże.
Ruch: skłon do przodu z dotknięciem dłońmi palców stóp (jeśli to możliwe), następnie wyprost tułowia oraz uniesienie kkg. przodem w górę, następnie opuszczenie kkg. bokiem w dół i powrót do pw.

Pw: Siad skrzyżny, kkg. oparte dłońmi na biodrach.
Ruch: skłon tułowia w prawo, wytrzymać 3 sek., następnie powrót do pw. Skłon Tułowia w lewo, wytrzymać 3 sek. Powrót do pw.

Pw: stojąc w lekkim rozkroku, kkg. oparte dłońmi na biodrach.
Ruch: skłon tułowia w przód z dotknięciem palcami prawej dłoni do palców lewej stopy (jeśli to możliwe), powrót do pw. Następnie skłon tułowia w przód z dotknięciem palcami lewej do dłoni palców prawej stopy (jeśli to możliwe), powrót do pw.

Pw: stojąc w lekkim rozkroku. dłonie splecione na karku.
Ruch: skręt tułowia w prawo, powrót do pw. Następnie skłon tułowia w lewo i powrót do pw.

Pw: stojąc, kkd złączone, stopy razem, kkg. wzdłuż tułowia.
Ruch: Wznos kkg. przodem w górę, następnie opuszczenie kkg bokiem w dół i jednocześnie przysiad z oparciem dłoni o podłoże, powrót do pw.