Organizacje transnarodowe

ORGANIZACJE TRANSNARODOWE

Organizacje transnarodowe są zjawiskiem stosunkowo najnowszym. Pojawiły się w latach 60., choć zasadniczo źródeł transnarodowej działalności różnego rodzaju korporacji przemysłowych i handlowych doszukuje się w amerykańskim ekspansjonizmie gospodarczym i amerykańskiej ?misji gospodarczej?, jaka dała o sobie znać w latach bezpośrednio po II wojnie światowej. Organizacje transnarodowe współcześnie postrzega się jako najbardziej dynamiczny element współczesnego kapitalizmu . Są rodzajem protestu wobec klasycznego modelu stosunków międzynarodowych, w których jedynie państwo jest realną i autonomiczną siła zdolną do kreowani polityki światowej i zagranicznej. W swej warstwie pragmatycznej są przejawem ograniczonych możliwości państwa w rozwiązywaniu skomplikowanych problemów surowcowych, ekologicznych, finansowych świata czy ostatnio narastającej przestępczości, terroryzmu międzynarodowego, narkomanii itp. zagadnień. Ich transgraniczne powiązania i skuteczność w działaniu czynią z nich niezbędny element systemu stosunków międzynarodowych.

Co to jest organizacja transnarodowa?

Organizacja transnarodowa powstaje wtedy, gdy pewna zbiorowość państw akceptuje dotychczasowe oddziaływania wzajemne oraz uznaje celowość ich powtarzania normatyczno? organizacyjnego i kontrolowania. Państwa godzą się wtedy na wspólną realizację swych celów, które są zbieżne z celami innych państw.

Zdaniem Wojciecha Morawieckiego do najważniejszych powstania i rozwoju organizacji międzynarodowych należy zaliczyć:
? Motywy ekonomiczne i polityczne, do których należą rozwój techniki, kształtowanie się rynku światowego, zacieśnianie się współpracy międzynarodowej i wzrost współzależności
? Przekonanie o potrzebie i korzyściach współpracy w danej dziedzinie
? Uświadomienie sobie przez rządy zgodności interesów danej dziedzinie
? Zdolność do osiągnięcia porozumienia
Coraz więcej problemów międzynarodowych musi być rozwiązywanych przy współudziale większej liczy państw. Z drugiej strony obserwuje się ważna tendencję, która wyraża się utratą samodzielności ( suwerenności) kosztem zbiorowości( organizacji), w której się funkcjonuje.

Podział organizacji:

1. Wśród organizacji międzynarodowych wyróżnia się główny podział na: organizacje rządowe(międzypaństwowe) i pozarządowe.

W organizacjach rządowych cechą charakterystyczną jest fakt, że ich członkami są państwa reprezentowane przez przedstawicieli mianowanych przez rządy oraz otrzymujących od nich pełnomocnictwo i instrukcje. Do powstania takiej organizacji potrzebne są minimum organizacjach trzy państwa, określona struktura działania, zasady i mechanizmy współpracy( zazwyczaj określone organizacjach statucie). Tego typu organizacja odbywa regularne sesje przygotowywane przez stale funkcjonujący sekretariat. Podstawą prawnoinstytucjonalną jej istnienia jej istnienia i funkcjonowania jest statut, który definiuje jej cele, zadania, sposób nabywania i utraty członkostwa, strukturę organizacyją, zakres kompetencji organów itp. Do organizacji międzyrządowych zalicza się m. in. ONZ, Wspólnoty Europejskie, Północnoamerykańską Strefę Wolnego Handlu(NAFTA), Europejska Strefę Wolnego Handlu(CEFTA).

W organizacjach pozarządowych członkami są osoby fizyczne lub prawne, takie jak np. stowarzyszenia krajowe lub międzynarodowe o charakterze prawnym lub publicznym. Za organizacje pozarządowe należy uznać organizacje, których powstanie nie jest następstwem umowy międzynarodowej. Najczęściej są to akta wewnętrzne, dobrowolnie przestrzegane przez członków tej organizacji. Organizacja tego rodzaju powinna być otwarta dla zainteresowanych stron, zaś działalność musi mieć charakter międzynarodowy. Podobnie jak organizacje międzyrządowe ? posiadają one tale funkcjonujący sekretariat, sprecyzowane procedury oraz odbywają w miarę regularne sesje. Na uwagę zasługuje fakt, że celem organizacji nie jest osiąganie zysku, lecz realizacja określonych zadań w sferze społecznej, kulturalnej czy gospodarczej. Przykładem takich organizacji są m. in. Międzynarodowa Izba Handlowa, Amnesty International, Międzynarodowy Czerwony Krzyż, Światowa Uni Chrześcijańsko- Demokratyczna, Międzynarodowa Federacja Lekkiej Atletyki.

2. Kolejny podział z zakresu kompetencji to organizacje wszechstronne i wyspecjalizowane.

Organizacje wszechstronne to np.:
? ONZ
? Organizacja Państw Amerykańskich ? OPA
? Organizacja Jedności Afrykańskiej ? OJA
Organizacje wyspecjalizowane:
? FAO
? UNESCO
? i inne organizacje pozarządowe, które zajmują się np. nauką czy prawami autorskimi

3. Trzeci podział organizacji transnarodowych to podział ze względu na interesy i potrzeby państw należących do organizacji.
? Organizacje polityczno- wojskowe np.: Unia Zachodnioeuropejska
? Organizacje gospodarcze np.: Wspólnota Europejska
? Kulturalne i oświatowe np.: UNESCO

Funkcje organizacji transnarowowych:
? Stabilizacyja ? zmierzanie do utrzymania i utrwalenia status quo politycznego i, terytorialnego, ekonomicznego lub kulturalnego
? Legitymizacyjna ? sprawdza się do potwierdzania nowych sytuacji faktycznych w stosunkach międzynarodowych
? Integracyjna ? zbliżająca uczestników stosunków międzynarodowych wokół realizacji oraz zaspakajania wspólnych potrzeb i celów



Bibliografia:
? Molendowski W., Mojsiewicz Cz., Stosunki międzynarodowe, Wa-wa 2000
? Łoś- Nowak T., Organizacja w stosunkach międzynarodowych
? Lasotek E., Organizacje międzynarodowe we współczesnym świecie