Sakrament małżeństwa - historia

Od pierwszych wieków, do czasów po Trydencie.

Kapłaństwo, wybór życia w klasztorze, tak samo jak i małżeństwo jest powołaniem, do którego należy wcześniej dojrzeć, aby się do niego dobrze przygotować. Małżeństwo jest darem i wyzwaniem. Szczególnie znaczenie na małżeństwo miała nauka Chrystusa kontynuowana przez Jego uczniów, którzy uczynili ją sakramentem.

1. Małżeństwa w I wiekach istnienia Kości.a .
Większość z pogan żyła w związkach małżeńskich. Bycie w małżeństwie nie było czymś nienaturalnym. Małżeństwa te były zawierane wg tradycji, które miały miejsce w ówczesnej epoce. Wraz z sakramentem chrztu zostały zintegrowane z całym życiem człowieka, który zostawał chrześcijaninem. Małżeństwa zawarte przez osoby, które przystąpiły wcześniej do sakramentu chrztu, zawierano na zasadzie panującej w tej epoce tradycji pogańskiej. Małżeństwo było uznawane za święte już w świecie starożytnym, w jego wszystkich religiach małżeństwo było uważane za święte. Ważnym dla małżeństw stało się wcielenie Jezusa Chrystusa. Synody, które miały miejsce w pierwszych wiekach chrześcijaństwa nie wypracowały zwartej nauki o sakramencie małżeństwa, w pewnych kwestiach oparli się na prawie rzymskim. Małżeństwo nie było uważane z instytucje całkowicie świecką, obecność kleru przy jego obrzędach była zupełnie czymś zbędnym. Wybór życiowego partnera oraz wszelkie sprawy zawiązane ze ślubem były uzależniane od konotacji rodzinnych prawa miejscowego oraz panującej tradycji. Pierwszoplanową rolę grał ojciec jako głowa rodziny. Następnie biskup odmawiał nad młodą parą modlitwę, a potem nakrywał ich welonem. W V w. liturgia ślubna została włączona w całość odprawianą podczas mszy świętej. Mikołaj I, żyjący w IX wieku nakazuje, aby przy liturgii ślubnej małżonkowie zaprezentowali dary oraz przystępowali do Komunii Św. Z kolei msza św. w X wieku odbywała się w portyku Kościoła i przed fasadą główną. Udziału w liturgii ślubnej odmawiano osobom, które były w konflikcie z prawem kościelnym i nie dawali dobrego przykładu. Również osoby zawierające małżeństwo drugi raz, ze względu na utracenie pierwszego małżonka w wyniku śmierci też nie mogły uczestniczyć we mszy świętej. Istniały różne modele wchodzenia w małżeństwo, a później wprowadzenie jej poszczególnych etapów, do których zaliczyć możemy: zaręczyny, umowę przedślubną związaną już konkretnie ze zwyczajami oraz błogosławieństwo. Mikołaj I podawał, zgoda jest spoiwem łączącym małżeństwo. Mimo wielu tradycji lokalnych związanych z zawarciem małżeństwa, Kościół zawsze stał na straży przestrzegania jego prawidłowego przebiegu, dlatego w tym samym czasie wychodzą kościelne przepisy określające zawieranie związków małżeńskich. Do przeszkód w wejście w związek małżeński z drugą osobą zaliczył Kościół, np. uprowadzenie oraz pokrewieństwo. Wiek VIII (za Pepina Małego) oraz IX w. przyniósł unifikację związaną z normalizacją prawa oraz tradycji związanych z zawieraniem małżeństwa. Głównym celem nakładania praw było niedopuszczenie instytucji małżeństwa przed jakimikolwiek nadużyciami. Przez co Kościół stał na straży prawnego oraz publicznego zawierania związków małżeńskich. W XI i XII w. zakończyło kształtowanie się formacji liturgicznej związanej z małżeństwem. Kapłan przed samym wejściem narzeczonych do Kościoła jeszcze raz pytał ich czy wyrażają zgodę. Po czym rodzice panny młodej oddawali ją przyszłemu mężowi. Kolejnym etapem było darowanie posagu oraz zakładanie pobłogosławionych obrączek na palce. Na samym końcu kapłan dokonywał błogosławieństwa nowo zawartego związku. Po zawarciu związku małżeńskiego goście uczestniczyli w Kościele we Mszy świętej. Podczas, której kapłan nakładał welon oraz odczytywał specjalne na tę okazję błogosławieństwo.

2. Małżeństwo jako sakrament do Trydentu.
We wcześniejszym okresie nie pojawiły się określenia, które by wyraźnie mówiły o małżeństwie jako sakramencie. Święty Augustyn dokonał opisu znaczenia symbolicznego Listu świętego Pawła i tym dał podwaliny pod koncepcję określenia sakramentu małżeńskiego, która funkcjonuje w obecnym czasie. W Liście tym święty Paweł posługuje się słowem "sacramentum". Dla Augustyna małżeństwo stanowi sakrament, gdyż jest nienaruszalne podobnie jaka pomiędzy Chrystusem a Kościołem.
W X oraz XI w. pojawiły się następująca kwestia - kiedy małżeństwo jest ważne ? - Sakrament ważny jest już od czasu wyrażania zgody. Natomiast, jeżeli między dwojgiem nie zaszedł akt to związek sam nie rozwiąże się, gdyż nie posiada takiej mocy. Kościół może go unieważnisz aktem jurysdykcyjnym. Skutkiem zaistnienia zgody na zawarcie małżeństwa stał się kontrakt małżeński. W wieku XI, XII oraz XIII próbowano dojść i jasno sprecyzować małżeństwo jako sakrament. Był to czas napływów nauki świętego Augustyna. Do rozważań związanych z małżeństwem dołączono sacramentum? Signum czyli koncepcje związaną ze znakiem symbolizującą świętą rzeczywistość lub też święte wydarzenie. Kościół jednak zrozumiał, że istota małżeństwa jest oparta na zgodzie małżeńskiej, więc sakramentalność jest istotowo związana z samym małżeństwem. Hugo od świętego Wiktora opracował syntezę małżeństwa opartą na teologii. Napisał on pierwszy spójny traktat o związku sakramentu małżeńskiego. Następnie Piotr Lombard, wyszczególnił następujące aspekty w małżeństwie: wspólnotę powstałą dzięki duchowi oraz zjednoczenie fizyczne. Aspekty te są wzajemnym uzupełnieniem. Jedność oraz wierność to przymioty nieoderwane od codzienności, w której muszą żyć małżonkowie. Zasadniczą misją każdego związku staje się wzajemność małżeńska, związana jest ona również z detalami codzienności. Zjednoczenie fizyczne oznacza zewnętrzną symbolikę Chrystusa oraz Kościoła. Akty fizyczny oraz zgodność to elementy sakramentalne w małżeństwie. Natomiast zjednoczenia fizycznego nie należy rozumieć jako podstawowego. Sakrament małżeństwa nie oznacza więc tyko i wyłącznie świętego znaku, przede wszystkim jest źródłem zbawienia oraz działającej łaski. .W trzynastym wieku Paryż zajął się syntezą całego dorobku związanego z małżeństwem. Przekształcono też negatywną definicję małżeństwa, która mówiła o nim, jako który zaradza pożądliwości. Nadano mu charakter pozytywny, gdyż jest źródłem łask oraz prowadzi do zbawienia.

3. Refleksja czasów trydenckich i po nim, w związku z małżeństwem.
Ojcowie Kościoła na Soborze Trydenckim byli zgodni, aby zareagować na te wszystkie niejasności i przez to starano się wprowadzić jasno określające normy. zaakceptowano decyzję, która poddała ten sakrament pod formę prawną. Od tej pory tylko małżeństwa zawierane między ludźmi ochrzczonymi stawało się ważne, gdy zawierano je pod obowiązkową obecność na nim proboszcza, Sobór do ważności ustalił też obecność 2 świadków. Wydarzenie to proboszcz ma obowiązek zanotować w księdze parafialnej, która przeznaczona jest specjalnie na ten cel. W sierpniu 1907 roku Kościół w tej kwestii wydał nowe rozporządzenia, forma kanoniczna zaczęła obowiązywać wszędzie również dotyczyła ona małżeństw mieszanych. Po Trydencie Teologowie starali się bardziej zwrócić uwagę na relacje między małżonkami oraz zgodność wynikającą z sakramentu małżeństwa. Melchiora Cano uważał, że materię małżeństwa stanowi kontrakt, jaki zachodzi między kobietą oraz mężczyzną z kolei regaliści byli przekonani, że podstawową materią kontraktu w przypadku tego sakramentu jest kontrakt oparty na prawie cywilnym. Co otworzyło możliwości do zawierania związku małżeńskiego na prawie cywilnym i ingerencji króla w zawieranie małżeństw. Dzisiaj zauważa się powrót tendencji funkcjonujących na kontrakcie cywilnym. Teologowie zaczęli negować jedność samego kontraktu oraz sakramentalność związku przez kładzenie nacisku na wewnętrzną wiarę osób przystępujących do tego sakramentu. Idee związane z podejściem do małżeństwa w wyżej wymieniony sposób są podłożem do zaistniałej głębokiej transformacji, która ma miejsce na przeciągu dwóch wcześniejszych wieków. Przyczynę ich zauważa się w szybko idącej sekularyzacji rzeczywistości związanej ściśle z małżeństwem.

Zanegowanie istnienia wymiaru duchowego w związkach małżeńskich prowadzi do głębokiej erozji i zniszczenia życia w rzeczywistości małżeńskiej. Wezwanie naszych czasów to przywrócenie takiego stanu małżeństwa, w którym najistotniejszy staje się sakrament oraz współpraca z jego łaską.