Rwa kulszowa

Silny, ostry i przeszywający ból okolicy lędźwiowej promieniujący wzdłuż kończyny dolnej ? tego typu dolegliwości związane są z rwą kulszową. To często spotykany zespół bólowy. Dolegliwości częściej występują u mężczyzn niż u kobiet, przeważnie po 30 roku życia, ale praktycznie dotyczą wszystkich grup wiekowych. Jak rozpoznać typowe objawy choroby, co powoduje ból, jak leczy się rwę kulszową i jak można jej zapobiegać? Odpowiedzi na te pytania można znaleźć poniżej.

? Objawy rwy kulszowej:

Ostry, silny, przeszywający ból może wystąpić nagle po uniesieniu ciężaru, nagłym ruchu, potknięciu się itp. Ból rozpoczyna się zwykle w okolicy lędźwiowej i promieniuje wzdłuż nerwu kulszowego przez pośladek w kierunku uda i podudzia czasem aż do stopy. Bóle mogą przejawiać się w tak silnych atakach, że uniemożliwiają choremu nawet obracanie się w łóżku. Każdy ruch jest bolesny.

Dolegliwości bólowe są wyzwalane lub nasilane przez kaszel, napięcie mięśni brzucha, uniesienie wyprostowanej kończyny, zgięcie głowy lub tułowia. Przy chodzeniu chorzy oszczędzają zajętą kończynę, utrzymując ją w zgięciu i unikają opierania się na pięcie. Ruchy wykonują powoli, bardzo ostrożnie. Pacjent przybiera pozycję ciała, która najmniej nasila ból. Przymusowa pozycja ciała wyraża się ugięciem kończyn dolnych w stawie biodrowym i kolanowym, a także odruchowym wyprostowaniem i bocznym skrzywieniem kręgosłupa w odcinku lędźwiowym.

Mogą też występować objawy uszkodzenia korzeni nerwowych: osłabienie czucia oraz osłabienie siły mięśni podudzia i stopy. W długotrwałym przebiegu choroby niekiedy dołącza się zanik i zwiotczenie mięśni podudzia.

Częstość nawrotów i czas trwania dolegliwości są bardzo różne i zależą w znacznym stopniu od przyczyn zespołu. Dla potwierdzenia rozpoznania przeprowadza się badanie neurologiczne oraz badanie radiologiczne kręgosłupa, które zwykle wykazuje obecność zmian zwyrodnieniowych.

? O kręgosłupie, kręgi, krążek międzykręgowy, nerwy rdzeniowe:

By zrozumieć istotę opisywanych dolegliwości bólowych, trzeba wiedzieć jak zbudowany jest kręgosłup. Kręgosłup stanowi centralną oś ciała będącą jego podporą, spełnia również funkcję ochronną w stosunku do przebiegającego w jego kostnym kanale rdzenia kręgowego. Od rdzenia kręgowego odchodzą parzyste nerwy rdzeniowe, wychodzące przez odpowiednie otwory międzykręgowe.

Kręgosłup zbudowany jest z odcinków utworzonych przez kręgi i znajdujące się pomiędzy nimi krążki międzykręgowe, potocznie zwane dyskami. To właśnie krążki międzykręgowe zapewniają kręgosłupowi elastyczność. Oddzielają one od siebie poszczególne kręgi oraz amortyzują obciążenia.

? Krążek międzykręgowy ? kiedy jest odpowiedzialny za ból?

Możliwość amortyzowania obciążeń zapewnia krążkowi międzykręgowemu specjalna budowa. Krążek międzykręgowy składa się z części obwodowej zwanej pierścieniem włóknistym, w środku którego znajduje się jądro miażdżyste. Zbudowane jest ono z galaretowatej substancji, stąd czasem stosuje się określenie jądro galaretowate.

Z upływem czasu pod wpływem przewlekłych obciążeń, nieprawidłowej postawy ciała, złych warunków pracy krążek międzykręgowy traci swe właściwości stabilizujące i amortyzacyjne. Dochodzi do powstania zmian zwyrodnieniowych krążka międzykręgowego. Osłabiony pierścień włóknisty nie może utrzymać w swych granicach jądra miażdżystego. Zmiany zwyrodnieniowe, które dokonują się w krążku międzykręgowym powodują, że dochodzi do uwypuklenia (wypadnięcia) jądra miażdżystego przez uszkodzony pierścień włóknisty. Uwypuklenie to powoduje ucisk, początkowo na więzadła kręgosłupa, później na nerwy wychodzące z rdzenia kręgowego, a w końcu na rdzeń kręgowy. Ucisk na nerwy wywołuje ostry ból.

Wypadnięcie jądra miażdżystego określa się jako przepuklinę krążka międzykręgowego (jądro galaretowate zmieniło swoje prawidłowe położenie). Potocznie stan ten bywa czasem określany jako ?wypadnięcie dysku?. Zmiany chorobowe dotyczą najczęściej krążka pomiędzy IV i V kręgiem lędźwiowym oraz pomiędzy ostatnim kręgiem lędźwiowym i pierwszym krzyżowym.

? Inne przyczyny bólu:

Najczęstszą przyczyną opisywanych dolegliwości bólowych są zmiany w krążkach międzykręgowych, prowadzące do uwypuklenia jądra miażdżystego i ucisku na korzenie rdzeniowe wchodzące w skład nerwu kulszowego.

Przyczyną bólu mogą być też inne zmiany chorobowe. Są to zmiany zwyrodnieniowe na brzegach kręgów i inne zniekształcenia tej okolicy kręgosłupa. Także zgrubienia niektórych więzadeł kręgów lub osłon korzeni mogą powodować ucisk korzeni nerwów. Niekiedy występuje proces zapalny z obrzmieniem i przekrwieniem samych korzeni tego nerwu. Zdarza się, że przyczyną bólu jest oziębienie okolicy krzyżowo-lędźwiowej lub nawet zmiany warunków meteorologicznych. U osób młodych dolegliwości mogą być wynikiem wad postawy, dużych przeciążeń (sportowcy) lub urazów.

? Jak leczy się rwę kulszową?

Zdecydowaną większość przypadków opisywanych dolegliwości bólowych leczy się zachowawczo. Leczenie zachowawcze zwykłej rwy kulszowej w ostrym okresie choroby polega na odpoczynku i leżeniu na wznak na twardym, nieuginającym się podłożu (np. deska podłożona pod materac), z nogami zgiętymi w stawach biodrowych i kolanowych, przy podpartych łydkach. To postępowanie ma na celu stworzenie takiej sytuacji, aby przesunięte jądro miażdżyste cofnęło się i uwolniło uciśnięte struktury. Dolegliwości bólowe łagodzą też ciepłe okłady okolicy krzyżowej.

Podaje się ponadto leki przeciwbólowe i przeciwzapalne (w Polsce są to między innymi takie preparaty jak np.: Ketonal, Diclac, Diclofenac, Majamil), witaminy, leki miorelaksujące (rozluźniające mięśnie), niekiedy również kortykosteroidy. O leczeniu decyduje zawsze lekarz. Na ogół po kilku dniach leczenia ostre dolegliwości bólowe mijają.

? Rehabilitacja:

Zależnie od stanu i okresu choroby, stosuje się różne zabiegi rehabilitacyjne: masaż mięśni przykręgosłupowych i kończyny, ćwiczenia rozluźniające, wyciąg, a także zabiegi fizykoterapeutyczne: nagrzewania (np. diatermia, lampy solux), ultradźwięki, specjalne kąpiele.

W późniejszym okresie zaleca się układ regularnych ćwiczeń korekcyjnych i wzmacniających mięśnie przykręgosłupowe oraz mięśnie brzucha. Najlepszym ćwiczeniem jest pływanie, zwłaszcza na plecach.

? Leczenie operacyjne:

Leczenie operacyjne polega na usunięciu zwyrodniałego krążka międzykręgowego. Wskazaniem do leczenia operacyjnego są częste nawroty dolegliwości bólowych, uporczywe utrzymywanie się bólów i narastanie objawów uszkodzenia korzeni nerwowych (zwłaszcza niedowładów), mimo dłuższego leczenia.

? Profilaktyka, czyli jak zapobiegać..

Zapobieganie opisywanym dolegliwościom bólowym obejmuje głównie gimnastykę, której celem jest wzmacnianie mięśni grzbietu przykręgosłupowych i mięśni brzucha ? jak wspomniano dobroczynny wpływ ma pływanie. W profilaktyce ważna jest też korekcja postawy ciała, umiejętne podnoszenie ciężkich przedmiotów, a także prawidłowo zorganizowane miejsce pracy (np. ergonomiczne krzesełka dla osób, które większość czasu spędzają za biurkiem).

Powyższy artykuł daje jedynie ogólną wiedzę o problemie, jakim jest rwa kulszowa. Dane tutaj przedstawione mają jedynie wartość informacyjną i nie mogą zastąpić profesjonalnej porady lekarskiej. W przypadku problemów zdrowotnych i jakichkolwiek wątpliwości należy zwrócić się po poradę do lekarza. Tylko porada lekarska oparta na osobistym zbadaniu pacjenta, wywiadzie chorobowym i badaniach dodatkowych zawsze gwarantuje postępowanie bezpieczne, takie, które może dać pożądany efekt zdrowotny.