Pojęcia
- Humanizm - zespół poglądów w którym umacniało się przekonanie o potrzebie kształtowania osobowości i o potędze twórczych możliwości człowieka
- Reformacja - działania zmierzające do odnowienia Kościoła i chrześcijaństwa
- Antropocentryzm - zainteresowanie człowiekiem oraz stawianie go w centrum literatury i sztuki
- Mecenas - osoba lub instytucja, popierająca rozwój literatury i sztuki, która udziela wsparcia finansowego artystom, instytucjom kulturalnym lub naukowym bez żadnych zobowiązań ze strony obdarowywanej.
- Mecenat - opieka wpływowych i bogatych miłośników oraz znawców literatury i sztuki nad twórcami, a także ich wspieranie finansowe; określenie wywodzi się od nazwiska
"Renesans"
- odrodzenie się człowieka w duchu chrześcijańskim;
- odnowienie ludzkiego życia poprzez "oczyszczającą siłę miłości";
- przywrócenie wzorów antycznych;
- rozwój sztuki poprzez udoskonalenie dziedzictwa mistrzów starożytnego Rzymu.
Fraszka, krótki utwór wierszowany, liryczny lub satyryczny, często oparty na anegdocie. Nazwę wprowadził w Polsce J. Kochanowski, autor licznych fraszek.
Nowela, krótki utwór narracyjny prozą, zazwyczaj o wyrazistej, jednowątkowej fabule. Najczęściej obejmuje niewielki fragment życia bohatera lub większej liczby postaci, ograniczając w porównaniu z powieścią opisy, dygresje, wątki uboczne na rzecz dynamicznej akcji
Sonet - to kunsztowna kompozycja poetyckiego utworu literackiego, która złożona jest z 14 wersów. Pierwsza zwrotka zwykle opisuje temat, druga odnosi go do podmiotu wiersza, a tercyny zawierają refleksję na jego temat.
Tren - utwór literacki, wokalny, muzyczny o nastroju elegijnym, żałobnym, którego tematem jest opiewanie osoby zmarłej
Pieśń - to gatunek literacki poezji lirycznej, o genezie związanej z obrzędami i muzyką (pieśni ludowe, pieśni średniowieczne), od której stopniowo się uwolnił, stając się samodzielną formą wyrazu.
Czas trwania epoki
- Europa XIV - XVI
- Polska połowa XV i początek XVI
Twórcy renesansu
Jan Kochanowski - czołowy polski humanista, najwybitniejszy przedstawiciel epoki; w swojej twórczości podejmował tematykę filozoficzną, patriotyczną, moralną, zajmował się wsią, naturą i pięknem świata, pisał o człowieku i jego codzienności; ma w swoim dorobku cykl pieśni, trenów, fraszek; jego utwory mają przemyślaną kompozycję, są wierne tradycji antycznej i urozmaicone, bogate w figury stylistyczne;
Mikołaj Rej - twórca piszący po polsku, z bogatym dorobkiem, niezwykle czynny i aktywny, choć jego dzieła nie mogą dorównać Kochanowskiemu; napisał m.in. Żywot człowieka poczciwego;
Andrzej Frycz Modrzewski - czołowy publicysta i pisarz polityczny polskiego odrodzenia; autor znanej rozprawy wpisanej do indeksu ksiąg zakazanych: O poprawie Rzeczpospolitej;
Piotr Skarga - publicysta, rozmiłowany w ojczyźnie, autor słynnych Kazań sejmowych
Mikołaj Sęp Szarzyński - "zachodzące słońce polskiego renesansu", prekursor baroku i manieryzmu; autor Rytmy abo wiersze polskie;
Fraszki Kochanowskiego (6.06. 1530 - 22.08.15)
- Do snu
- Ku Muzom
- Na dom w Czarnolesie
- Na lipę
- Na most warszawski
- Na zdrowie
- O kapelanie
- O kaznodziei
- O miłości
- O żywocie ludzkim
- Raki
Tematyka pieśni Kochanowskiego
Tematyka Pieśni Kochanowskiego odznacza się wielką różnorodnością. W obu zbiorach odnajdziemy teksty dotyczące spraw wiary, zagadnień moralnych, uczuć patriotycznych, ale też miłości, zabawy i radości życia. Zarówno w swoich dziełach, jak i w codziennym życiu Jan Kochanowski wyznawał dwie nieco odmienne filozofie - stoicyzm i epikureizm. Od epikurejczyków przejął przekonanie, że należy korzystać z życia, cieszyć się każdą chwilą. Celem życia człowieka jest bowiem dążenie do szczęścia. Natomiast za stoikami powtarzał, iż w życiu należy kierować się rozumem i nie ulegać emocjom.
Zasada decorum - zasada zgodności treści z formą, inaczej jednorodność stylistyczna. Sformułowana przez Arystotelesa, rozwijana przez Cycerona i Horacego. Była stosowana do każdego gatunku literackiego. Polegała na odpowiednim dobraniu stylu mówienia (pisania), słownictwa i składni do gatunku i tematyki dzieła. Jedna z głównych zasad obowiązujących w teatrze greckim
Epoki literackie literatury polskiej
- średniowiecze
- renesans
- barok
- oświecenie
- romantyzm
- literatura polska - młody pozytywizm
- pozytywizm
- Młoda Polska
- Makiawelizm
Nazwa pochodzi od nazwiska włoskiego pisarza renesansu - Nicollo Machiavelliego. Postawa wyrażająca się cynizmem, brakiem skrupułów w dążeniu do realizacji swoich celów, dopuszczająca zdradę, podstęp, a nawet zbrodnię
Peryfraza (inaczej omówienie) polega na zastąpieniu wyrazu przez szereg innych, które byłyby jego równoważnikiem znaczeniowym
Sonet o wojnie
Autor przedstawia nam walkę między ciałem, a duszą. Człowiek który jest zagubiony, słaby musi wybiera między pokusami, przyjemnościami, a wartościami moralnymi. Zwraca się do Boga, aby był przy nim i wspierał go w tej walce
Cechy dramatu Szekspira
- brak zasady trzech jedności
- różne konwencje
- sceny zbiorowe
- postacie fantastyczne
- tragiczny Makbet
- brak chóru
- zerwanie z zasadą decorum
Petrarka - co tworzył, czym się charakteryzował
Petrarka był pisarzem żyjącym w latach 1307 - 1374. Był zarówno poetą jak i prozaikiem, jednym z największych, powszechnie znanych i cenionych humanistów XIV wieku. Przyniósł światu ok. 300 sonetów. Został udekorowany laurem na rzymskim Kapitolu.
Sokół - streszczenie
Jest tu przedstawiona miłość Federigo do Monny Giovanny okupiona śmiercią sokoła. Stracił on cały majątek. Chciał zwrócić uwagę Giovanny. Ona chcąc spełnić prośbę jej syna, aby mógł jeszcze przed śmiercią zobaczyć sokoła, udaje się do Federigo na obiad. On, nie mając czym ugościć Monny, upiekł sokoła. Po śmierci syna Monny zamieszkali razem.
Sokół noweli
Do teorii literatury wszedł motyw "sokół noweli" - oś kompozycyjna utworu. "Sokół" przypomina budową tragedię antyczną: sceniczność sytuacji, zasada trzech jedności, zrytmizowanie prozy, jednowątkowość, konflikt tragiczny.
Bohaterowie Makbeta
- Makbet
- Lady Makbet
- Banko
- Dunkan
- Makduf
- Lady Makduf
- Malkolm i Siward
- Hekate
- Trzy wiedźmy.