Recenzja książki pt. „Mosty zamiast murów” red. John Stewart.

Komunikacja w ogólnym znaczeniu to porozumiewanie się, przekazywanie myśli, czy też udzielanie wiadomości. Jest procesem społecznym, a więc ważnym elementem życia społecznego. Komunikacja interpersonalna jest procesem, dzięki któremu jednostka w bezpośrednim kontakcie z inną osobą przekazuje i otrzymuje informacje. I właśnie na przykładzie życia rodzinnego można to przeanalizować, gdzie umiejętność skutecznego porozumiewania się kształcona jest każdego dnia gł. poprzez konstruktywne rozwiązywanie problemów komunikacyjnych. Rodzina to bowiem podstawowa grupa społeczna. Jest elementem każdego społeczeństwa i spełnia w jego życiu kilka podstawowych funkcji a do ich realizacji konieczna jest płynna komunikacja jej członków, która określa prawidłowe funkcjonowanie rodziny. Jednak problemy w komunikowaniu się rodziny są nieuniknione i wynikają z różnych przyczyn. Wiążą się m.in. z naruszeniem podstawowych zasad procesu komunikacji interpersonalnej. I tak:1.intencje nadawcy nie są jednoznaczne(niespójność między komunikatem werbalnym a niewerbalnym) 2.nadawca i odbiorca posługują się odrębnym kodem 3. następuje selekcja i zniekształcenie w odbiorze sygnałów 4.odkodowanie wiadomości przez odbiorcę jest nietrafne lub niezgodne z intencjami nadawcy. Tylko otwarta i jawna komunikacja interpersonalna sprzyja dobremu porozumieniu się oraz satysfakcji z kontaktów rodzinnych. Życie rodzinne jest bardzo skomplikowane, składa się z bardzo licznych powiązań- to jedna, wielka sieć kontaktów i jeśli nie uświadomimy sobie, że kontrola wszystkich powiązań nie jest możliwa będziemy czuć zakłopotanie i skrępowanie. Należy sobie uświadomić, że w rodzinach nie żyjemy w parach, lecz w tzw. trójkątach tzn. para plus jeden, a skoro jednocześnie kontaktować może się tylko dwoje ludzi, to ktoś w trójkącie jest zawsze ?nie do pary? pozostawiony sam sobie1. Osoba nie do pary ma zawsze wybór między przerwaniem relacji między pozostałymi dwiema osobami, wycofaniem się lub wspieraniem pary jako zainteresowany obserwator. Dokonany wybór ma decydujące znaczenie dla funkcjonowania sieci relacji całej rodziny, dlatego prawdziwym wyzwaniem życia rodzinnego jest znalezienie sposobu na to, by każda osoba mogła uczestniczyć lub obserwować innych bez poczucia, że ona się nie liczy. Ważne jest 1) zrozumienie, że nikt nie jest w stanie poświęcić równej uwagi dwóm osobom naraz, 2) wypowiedzenie głośno swoich rozterek, by każdy je usłyszał i 3) pokazanie własnym zachowaniem, że bycie z boku nie jest powodem do złości, wstydu, czy cierpienia. Ważne jest wysokie poczucie własnej wartości i umiejętność ?stania o własnych nogach? bez pomocy innych. Im większa rodzina, tym większy nacisk wywierany jest na relacje między jej członkami np. rodzina 3- osobowa to 3 trójkąty, 4-osobowa to 12 trójkątów, 5-osobowa to 30 trójkątów, a 10 osób to aż 280 trójkątów! W takich rodzinach, by mogła ona prawidłowo funkcjonować i rozwijać się konieczne jest jasne określenie więzi między parami osób i ról poszczególnych jednostek (rola męża, żony, ojca, matki, dzieci, rodzeństwa). Ważna jest też wysoka samoświadomość członków, by nie odczuwali odtrącenia. Problemy w komunikowaniu się rodziny powodują, że jej członkowie narażeni są na emocjonalne wyniszczenie, tzn. mogą doznać wielu fizycznych i psychicznych urazów ? zwłaszcza dzieci. To od rodziców, jako dzieci, uczymy się zasad, które określają płynną komunikację ( o co można prosić, o czym rozmawiać a o czym nie). Wiele z nich stanowi nieświadome hamulce, które uniemożliwiając dzielenie się ważnymi elementami doświadczenia życia codziennego zaburzają komunikację, np.: nie należy prosić o pomoc, rozmawiać o swoich marzeniach, złościć się na rodziców, prosić o wsparcie emocjonalne, wyrażać strach itp. Przestrzeganie tych reguł jest równoznaczne z przetrwaniem w rodzinie. Są one tworzone i ciągle wzmacniane przez strach przed odrzuceniem a tym samym ograniczają ekspresję. Te zasady komunikacji są przyczyną 4 podstawowych zaburzeń komunikacji w rodzinie2:1.zaprzeczanie-zaprzeczamy temu, czego boimy się wyrazić, czyli swoim potrzebom i uczuciom2.pomijanie ? opuszczamy część komunikatu głównie tą, która wyraża bezpośrednio nasze potrzeby3.przemieszczanie- wyrażamy uczucia w sposób pośredni, bezpieczniejszy (np. złość zamiast bólu) lub wobec bezpieczniejszej osoby ( np. złość na szefa przełożona w złość na żonę)4.niespójne komunikaty ? tzn. komunikaty przekazywane niewerbalnie (poza, mimika, gesty, ton głosu, tempo mówienia) nie zgadzają się z treścią tego, co mówimy. Są to patologiczne sposoby porozumiewania się w rodzinie, które są powodem nieuniknionych problemów w komunikowaniu się tj. wymuszają: ?czytanie w myślach?, tzn. snucie domysłów, odgadywanie intencji nadawcy-często niestety nadmiernie uogólnionych i mylnych; rodzinne koalicje-umożliwiają uzyskanie wsparcia i uznania (krótkoterminowego), ale zabijają szczęście rodzinne, gdyż są powodem wzajemnych ataków; ukryte manipulacje- ich zadanie to osiągnięcie celu bez wyraźnej prośby, co w rezultacie kończy się nieporozumieniem i konfliktami. Negatywny wpływ na komunikację w rodzinie głównie w procesie socjalizacji na poziomie rodzic-dziecko mają także bariery komunikacyjne nazwane przez T. Gordona ?brudną dwunastką?. Jego zdaniem unikać należy:1)osądzanie: krytykowanie, przezywanie, stawianie diagnozy, chwalenie połączone z oceną 2)dawanie rozwiązań: rozkazywanie, grożenie, moralizowanie, doradzanie, stawianie niewłaściwych pytań 3) unikanie udziału w troskach drugiego człowieka: odwracanie uwagi, logiczne argumentowanie, uspakajanie. Mają one destruktywny charakter, blokują rozmowę, obniżają samoocenę drugiej osoby, budzą opór i resentyment, stanowią blokadę uczuciową. Zabiegi te wynikają z różnicy poglądów, wieku i ról w rodzinie i nieświadomie stanowią barierę komunikacyjną w procesie wychowania zwłaszcza dorastającego członka rodziny, który ma własne pomysły na życie i często sprzeczne z oczekiwaniami rodziców. Różnica między porozumiewaniem się w rodzinie a ogólną międzyludzką komunikacją polega na tym, że przed rodziną-jej problemami- nie można uciec. Najlepszy sposób na zdrową rodzinę to pozwolić każdemu jej członkowi na swobodę mówienia o tym, co czuje, co widzi, czego pragnie. Pomogą w tym takie strategie, jak: słuchanie siebie i sprawdzanie, czy wysyłany przez nadawcę komunikat werbalny jest jednoznaczny z niewerbalnym, co pomaga odebrać prawidłowo komunikat- bez czytania w myślach i snucia domysłów, które są najczęściej nietrafne.