Dlaczego giną lasy?

Obecnie lasy pokrywają około 30% powierzchni lądów na ziemi. Niestety, przez ostatnie pięćdziesiąt lat gospodarka ziemskimi zasobami leśnymi była fatalnie prowadzona. Wiele lasów zostało całkowicie zniszczonych dla doraźnych celów. Długo lasy były przestrzegane jako źródło drewna, surowca leśnego o najszerszym zastosowaniu. Jednak lasy odgrywają w naszym życiu znacznie poważniejszą rolę. To one w dużym stopniu wpływają na klimat i pogodę, choćby przez to, że pochłaniają dwutlenek węgla i dostarczają do atmosfery tlen. Podwyższona zawartość dwutlenku węgla w atmosferze może bowiem powodować podwyższenie temperatury na Ziemi.

Przez całe wieki ludzie wycinali lasy przede wszystkim w celu pozyskania drewna. Drewno było pierwszym wykorzystywanym przez człowieka paliwem i do dziś jest używane do ogrzewania. Najlepsze drewno, pocięte na deski, wykorzystuje się do budowy domów, mostów, łodzi i statków, robi się z niego meble, instrumenty muzyczne oraz mnóstwo innych przedmiotów. Inne gatunki wykorzystywane są w procesach produkcji papieru, plastiku, alkoholu, a z resztek można zrobić jeszcze płyty pilśniowe.

Przyczyną ginięcia lasów są także kwaśne deszcze. Pojawiają się one tam, gdzie spalane są ogromne ilości paliw kopalnych, w wyniku czego do atmosfery przedostają się węglowodany. Powstają w wyniku łączenia się kropelek wody z gazowymi zanieczyszczeniami powietrza. Kwaśne deszcze padają często w krajach, które nie są odpowiedzialne za ich powstawanie. Szkodliwe gazy mogą być bowiem przenoszone przez wiatr setki, a nawet tysiące, kilometrów od miejsca pochodzenia i wywoływać niebezpieczne opady w regionie wolnym, zdawałoby się, od ekologicznych zagrożeń. Dla kwaśnych dreszczów nie istnieją granice, poza naturalnymi. Do powstawania ich przyczyniają się głównie Stany Zjednoczone i Europa. Wszędzie też można zobaczyć skutki niosących zanieczyszczenia opadów w postaci już martwych lub obumierających lasów.

Proces obumierania lasów z powodu kwaśnych opadów wciąż jeszcze nie został szczegółowo wyjaśniony. Z pewnością jednak można go podzielić na kilka etapów. Początkowo substancje zawarte w deszczu atakują liście lub igły, które w efekcie opadają. Potem choroba atakuje całą roślinę. Drzewo obumiera, a jeśli rośnie na stromym stoku, przewraca się jak ścięte przez drwala.

Większość rozwiniętych krajów świata prowadzi obecnie racjonalną politykę gospodarowania swoimi zasobami leśnymi. Największy jednak problem tkwi w przyszłości lasów równikowych, które należą do krajów biedniejszych. Przez ostatnie kilka milionów lat rozwój obszarów leśnych pozostał niezakłócony ingerencją człowieka. Prawa naturalne regulowały życie lasu. Jednak od kilku tysięcy lat coraz większy wpływ na rozwój lasów ma człowiek. Przez długie lata tylko je wycinał i wypalał, by zdobyć tereny pod uprawę innych roślin, dopiero stosunkowo niedawno zaczęto też sadzić nowe. Co roku powierzchnia lasów tropikalnych zmniejsza się o 142 tys. km?. Niektóre kraje, jak na przykład Indie, Wybrzeże Kości Słoniowej, Ghana, czy Ekwador, praktycznie wycięły już całkowicie swoje lasy. Masowy wyrąb lasów równikowych nie tylko stanowi zagrożenie dla klimatu ziemi, ale jest też katastrofą dla zwierząt. Przez długie lata tylko je wycinał i wypalał, by zdobyć tereny pod uprawę innych roślin, dopiero stosunkowo niedawno zaczęto też sadzić nowe. Ta potężna masa zieleni odgrywa decydującą rolę w światowym bilansie dwóch życiodajnych substancji: wody i tlenu. Obfitym deszczom padającym przez cały rok towarzyszy stała temperatura powietrza 20-30?C, dlatego lasy równikowe oddają do atmosfery wielkie ilości pary wodnej. Jest tu wilgotno, duszno i gorąco, stąd biali podróżnicy nadali tropikom miano ?zielonego piekła?. Z racji nieprawdopodobnego bogactwa flory i fauny należałoby raczej mówić o ziemskim raju, który - niestety- jest niesympatycznie zniszczony przez człowieka. Są obszary, w których skala zniszczeń jest tak wielka, że za późno już na jakąkolwiek gospodarkę leśną. Zagładzie uległa już połowa wiecznie zielonych lasów! Na atlantyckim wybrzeżu Brazylii zostało ich tylko 2%, w zachodniej Afryce, na Madagaskarze i Sumatrze ? 10%, a Filipiny w ciągu zaledwie kilkunastu lat zużyły 80% swoich zasobów leśnych, skazując się na import drewna. Wycięcie tak ogromnych lasów w drastyczny i nieodwracalny sposób zakłóca obieg wody na wielkich, odległych nawet o setki kilometrów obszarach, powodując ich pustynnienie. Szacuje się, że spowodowane tym długotrwałe susze dotknęły już ponad miliard ludzi. Statystyki na temat wycinania lasów i ginięcia gatunków zwierząt są przerażające! Światowe tempo wycinania lasów: 1 hektar na sekundę; 860 km2 dziennie; 310 tysięcy km2 rocznie: to prawie powierzchnia Polski. Tempo wymierania gatunków: w lasach tropikalnych: 35 gatunków dziennie; na całej Ziemi: 137 gatunków dziennie.

Z nieprzebranych bogactw tropików od dawna ludzi najbardziej interesowało drewno: heban, tek, machoń i palisander. Specyficzna struktura lasu tropikalnego sprawia, że na jednym hektarze może występować setki gatunków roślin - są one jednak reprezentowane przez nieliczne osobniki, rosnące w dużym rozproszeniu. Oznacza to, że żeby zdobyć kilka cennych handlowo drzew, trzeba wyciąć o wiele większy obszar lasu niż w przypadku mniej zasobnych w gatunki roślin w gatunki lasów strefy umiarkowanej (na 1 ha przypada 60-100 gatunków, w Europie ? ok. 5). Aby zaoszczędzić sobie trudu, w wielu krajach, m.in. w Tajlandii, Malezji i Indonezji, wyrąbuje się tylko wybrane okazy, a całe połacie lasu się wypala. Powoduje to nie tylko śmierć tysięcy zwierząt i roślin, ale całkowite odsłonięcie i przesuszenie cieniutkiej, często zaledwie kilkucentymetrowej próchnicznej warstwy gleby. Dlatego wbrew nadziejom miejscowej ludności uprawy rolne zakładane w miejsce bujnej dżungli wcale nie dają dobrych plonów. Od południowo-wschodniej Azji po Amazonię, wszędzie lasy deszczowe są zastępowane przez plantacje soi i palmy olejowej .

Oczywiście, tysiące ludzi na całym świecie, przejętych zagrożeniem tropikalnych lasów, ze względów racjonalnych i emocjonalnych działa na rzecz zahamowania tego procesu. Wielkie organizacje ekologiczne zaproponowały m.in. bojkot tropikalnego drewna sprowadzanego do krajów Zachodu. Chociaż zajmują zaledwie 6% powierzchni Ziemi, są środowiskiem życia ponad połowy wszystkich gatunków roślin i zwierząt. Tworzą je głównie szerokolistne, wiecznie zielone drzewa, które rosną przez cały rok dlatego nie maja pierścieni przyrostów rocznych.

Na szczęście niektóre państwa podjęły w końcu działania , mając na celu ochronę lasów. Do tej grupy należą Boliwia i Brazylia. W 1986 roku, pod egidą ONZ, powołano do życia Interenational Tropical Timber Organization (Międzynarodową Organizację do Spraw Drewna z Lasów Równikowych), w skład której wchodzi 40 krajów. Zasiadają w niej zarówno producenci jak i użytkownicy tego cennego surowca. Specjaliści z Organizacji starają się obecnie rozstrzygnąć z jaki sposób przeprowadzić ponowne zalesienie obszarów dawnej porośniętych dżunglą, by uratować las równikowy od totalnej zagłady.