Porty morskie w Polsce

18. PORTY MORSKIE W POLSCE

Polska ze względu na bezpośredni do Morza Bałtyckiego, i to na długości 528 km, posiada warunki sprzyjające rozwojowi gospodarki morskiej. Transport morski i usługi portowe stanowią bardzo dochodową dziedzinę gospodarki.

Żeby lepiej zrozumieć omawiany przeze mnie temat należy wyjaśnić termin ?port morski?. Zgodnie z definicją przyjętą przez Unię Europejską, a stosowaną również w naszej metodologii ? port oznacza miejsce wyposażone w infrastrukturę umożliwiającą statkom handlowym cumowanie, załadunek lub rozładunek, a pasażerom wejście lub zejście z pokładu statku. Inaczej, port morski to ogniwo w strumieniu transportowym umożliwiające połączenia żeglugowe pomiędzy wyspami i stanowiący punkt wzajemnych połączeń pomiędzy transportem morskim a innymi formami transportu.
Obszar portu dzieli się na jego część wodną - akwatorium - obejmujący podejścia, redy i baseny wewnętrzne oraz część lądową, gdzie znajdują się urządzenia przeładunkowe, place składowe, manewrowe, składy, magazyny oraz drogi dojazdowe (bite i kolejowe). Zgodnie z prawem morza akwatorium portu morskiego wchodzi w skład morskich wód wewnętrznych danego państwa.
Spośród urządzeń przeładunkowych występujących w porcie wymienić można dźwigi oraz taśmociągi i rurociągi. Ważne są także urządzenia służące do bunkrowania, czyli zaopatrywania statków w paliwo oraz wodę słodką. Istotną rolę odgrywają takie obiekty hydrotechniczne jak: falochrony, mola, keje, pirsy, nabrzeża. Pirsami nazywa się rozwinięcia linii brzegowej w porcie w postaci sztucznego półwyspu wysuniętego w głąb wody prostopadle lub skośnie do brzegu lub nabrzeża, lub w postaci sztucznej wyspy, mające na celu ułatwienie obsługi statków o większym zanurzeniu, większej wyporności, gorszej manewrowości, lub też do obsługi statków przewożących materiały niebezpieczne. Kluczową funkcję odgrywają również doki czyli baseny portowe lub pływające konstrukcje, które zapewniają utrzymanie położenia statku wodnego w pionie i na stałym poziomie, niezależnie od otaczających wód akwenu.
Ze względu na główną ich funkcję porty można podzielić na: handlowe, które obejmują porty uniwersalne (przyjmujące towary masowe oraz drobnicę) - np. Szczecin, Gdynia, Gdańsk, Świnoujście oraz porty specjalizowane (m. in. naftowe, węglowe, kontenerowe) - np. Port Północny w Gdańsku, Port Morski w Policach, porty rybackie, np. Władysławowo, Dziwnów, Puck, Darłowo, Łeba, porty przytuliska oraz porty wojenne - np. Port Marynarki Wojennej w Helu, Port w Gdyni.
W Polsce wyróżnić można 3 wielkie morskie porty handlowe ? Gdańsk, Gdynia oraz Szczecin wraz ze Świnoujściem, a także szereg mniejszych portów, takich jak Elbląg, Kołobrzeg, Ustka, Darłowo, Police. Największy z wyżej wymienionych - port w Gdańsku - spełnia funkcję morsko-rzecznego kompleksu portowo-przemysłowego. Dysponuje on nabrzeżami o długości 10 km, a całkowita powierzchnia portu wynosi 660 ha (w tym place składowe 545 ha, a magazyny 85 ha). W 1996 roku cały port przeładował 16,45 mln ton ładunków.
Port Gdańsk składa się z dwóch części o zróżnicowanych w sposób naturalny parametrach eksploatacyjnych: portu wewnętrznego i portu zewnętrznego, zwanego Portem Północnym. Port wewnętrzny rozciąga się wzdłuż odcinka Martwej Wisły i Kanału Portowego. W obrębie tej części portu, po obu stronach toru wodnego świadczone są usługi przeładunkowo-składowe. Pozostałe nabrzeża w porcie wewnętrznym mają charakter uniwersalny. Możliwy jest przeładunek drobnicy konwencjonalnej i towarów masowych. Są tu urządzenia i infrastruktura umożliwiające między innymi przeładunek zboża, nawozów sztucznych, tarcicy, rudy, stali, kontenerów. Częścią portu wewnętrznego jest także Wolny
Obszar Celny. Port zewnętrzny funkcjonuje w oparciu o pirsy, nabrzeża i pomosty przeładunkowe zlokalizowane bezpośrednio w akwenach wodnych Zatoki Gdańskiej. Są tu nowoczesne bazy ładunków masowych, jak ropa naftowa, oleje opałowe i napędowe, węgiel
i jaz ziemny. Tworzą one umowny rejon obsługi surowców energetycznych. W rejonie Portu Północnego znajdują się znaczne rezerwy terenowe, na których planowane są nowe przedsięwzięcia rozwojowe.
Geograficzne i rynkowe usytuowanie Portu Gdańsk predysponuje go do pełnienia roli centrum dystrybucyjnego ukierunkowanego na Region Morza Bałtyckiego oraz kraje Europy Środkowo-Wschodniej, a jednocześnie Port Gdańsk stanowi ważne ogniwo łańcucha transportowego łączącego kraje skandynawskie z krajami Europy Południowej,
w szczególności w rejonie Adriatyku i Morza Czarnego.
Port Gdynia powstał w 1922 roku, w związku z trudnościami w korzystaniu z portu
w Wolnym Mieście Gdańsku. Była to, obok Centralnego Okręgu Przemysłowego, największa inwestycja polska w okresie międzywojennym. Port ten charakteryzuje się bardzo korzystnymi warunkami nawigacyjnymi. Reda osłonięta przez Półwysep Helski, który stanowi przez cały rok naturalną osłonę dla zakotwiczonych statków, zewnętrzny falochron
o 2,5 km długości oraz wejście do portu o szerokości 150 m i głębokości 14 m sprawiają, iż port jest łatwo dostępny od strony morza. Ponadto Port Gdynia jest portem niezamarzającym, nie występują tu również pływy, co ułatwia jego eksploatację. Obiekt ten przekształcił się
w ciągu ostatnich lat w prężnie działającą strukturę gospodarczą. Spełnia on funkcje specjalistyczno-uniwersalnego portu drobnicowego i kontenerowego, obsługującego większość linii regularnych z portów polskich, specjalistycznego portu masowego dla węgla
i rudy, oraz portu pasażersko-turystycznego. W roku 1997 przeładunek w tym porcie wyniósł 8,845 milionów ton, w tym 1,72 milionów ton węgla oraz 1,62 milionów ton zboża. .

Jako ostatni omówię zespół portów Szczecin-Świnoujście, stanowiący kompleks wzajemnie uzupełniających się organizmów portowych. Zajmuje on teren o powierzchni 540 ha (Szczecin 407 ha, Świnoujście 134 ha) i dysponuje nabrzeżami przeładunkowymi o łącznej długości 8,3 km. Port Szczecin-Świnoujście jest organizacyjnie jednym zespołem portowym, funkcjonującym jako dwa obiekty oddzielone od siebie wodami Zalewu Szczecińskiego . Początki jego odbudowy gospodarczej wiążą się z przejęciem od radzieckiej komendantury wojskowej rejonu Dolnej Odry w 1946 roku. Dziś port szczeciński jest uniwersalnym portem morsko-rzecznym. Obsługuje linie regularne bliskiego i średniego zasięgu. Dodatkowo, spełnia funkcję uniwersalno-specjalistycznego portu masowego dla węgla i innych ładunków masowych. Obsługuje oraz największe spośród portów polskich przeładunki tranzytowe.
Natomiast port w Świnoujściu, położony na wyspach Wolin i Uznam u ujścia rzeki Świny, spełnia funkcję specjalistycznego portu masowego dla węgla (eksport), rudy (import)
i surowców nawozowych (import). Nawigacyjny kanał wejściowy do portu ma długość 32 mil morskich, szerokość od 180 do 200 m, głębokość 14m. W porcie zlokalizowany jest duży terminal promowy, obsługujący połączenia promowe kolejowo- samochodowo- pasażerskie
z południowo wschodnią Szwecją. Korzystając z dogodnego położenia geograficznego tj. bliskości zachodnich dalekomorskich szlaków handlowych, dobrego dostępu do portu
z Zatoki Pomorskiej, jak również połączeń kolejowych, drogowych i śródlądowych rzeką Odrą oraz w wyniku dynamicznego rozwoju, Port Świnoujście stał się polskim centrum przeładunków suchych towarów masowych.. Oferuje w coraz szerszym zakresie obsługę ładunków drobnicowych. Roczne możliwości przeładunkowe portu to około 12 milionów ton.
W związku z rozwojem powietrznych i lądowych środków transportu, porty morskie przeżywały przez ostatnie kilka dekad wyraźny kryzys. Jednakże, w chwili obecnej można zauważyć nowe tendencje na rynku transportowym Europy, takie jak: gwałtowny rozwój transportu ładunków jednostkowych (kontenerów) oraz konieczność rozwoju żeglugi bliskiego zasięgu (short sea shiping), co w powiązaniu z pogłębiającą się kongestią na europejskich drogach skłania do realizacji idei "from road to sea" (?z drogi na morze?). Polska w ślad za pojawiającymi się trendami przygotowała projekt modernizacji Portu Gdańsk. Wsparcie ze strony budżetu unijnego sięga 75% kosztów zakwalifikowanych całej inwestycji, co w znaczącym stopniu zdynamizuje proces remontowy w porcie. Dzięki tej renowacji niewątpliwie zwiększy się prestiż Portu Gdańsk oraz wzrosną wielkości przeładunkowe towarów w skali całego kraju.