Ekonomia - skrót wszystkich zagadnień

EKONOMIA ? nauka o gospodarowaniu (produkcja wymiana konsumpcja), XVIII wiek-A.Smith ?Bogactwa Norodów?. Teorie ekonomiczne w Anglii ? szkoła klasyczna:(badanie przyczyn rozwoju gosp.) i Niemczech ? kameralizm niemiecki (badanie p. niedorozwoju)
Szkoły (kierunek sub.-marg)
? Psychologiczna ? Karl Menger, gosp.tłumaczone psychologicznie, prawa Gossena I i II, interpretacja słowna
? Matematyczna ? Ilfredo Pareto, wykorzystanie rachunku marginalnego do wyjaśnienia gosp., matematyka i liczby, ekonomia mierzalna, teoria wyboru konsumenta, analiza rynku
? Neoklasyczna ? Alfred Marshall, matematyka i subiektywizm, nauka opisowo-matemat., pojęcia: przedsiębiorstwo, cena, popyt, podaż, teorie przedsiębiorstwa
Mikro= przedsiębiorstwo rynek gosp.dom:
Badanie procesów gosp. w mikropodmiotach: analiza rynku, gosp. dom. i jego funkcje, przedsiębiorstwo i jego funkcje
? Kejnsizm ? J. Keynes, gosp. narodowa, ekonomia popytu, interwencjonizm państwowy
? Monetaryzm ? Milion Friedman, ekonomia podaży, reguły rynkowe, procesami gosp. rzadzi pieniadz, dbałość o stabilność pieniadza
Makro ? gosp. światowa, gospodarowanie w makropodmiotach, problemy kształtowania cen i tendencje ich zmian, rynek pracy, bezrobocie, koniunktura gosp.
F.ekonomii:
? Poznawcza ? teoretyczna, prawa i teorie
? Aplikacyjna ? zastosowanie teorii w praktyce (polityka ekonomiczna)
Prawa ekonomiczne ? stale powtarzające się związki i prawidłowości występujące w procesie gospodarowania. Mają charakter: uniwersalny ( prawdziwe i niezależne od systemu gosp), historyczny ( mają określony zywot, odpowiadają określonych stosunkom gosp., np.: prawo własności), stochastyczny/statystyczny ( są prawami wielkich liczb, sprawdzaja się tylko w ogóle, przeciętności, wielości), obiektywne ( są koniecznościa rządzącą prawami gops., niezalezną od naszych subiektywnych odczuć, nie można ich wyeliminować)
A. Smith - zasoby gospodarcze są ograniczone (zasoby naturalne, siła robocza, kapitał, technologie), potrzeby ludzkie są nieograniczone, szkoła klasyczna ? liberalizm gospodarczy, wolność od interwencjonizmu, ocena własności prywatnej, homoekonomikus
K. Marks ? marksizm ? własność społeczna, gospodarka planowana
Problem ekonomiczny? polega na alokacji (wykorzystanie i rozmieszczenie) zasobów gosp. w celu jak najlepszego zaspokojenia potrzeb w danym społeczeństwie
Myslenie ekonomiczne
? Pozytywne ? obiektywne opisy rzeczywistości gosp przy uzyciu metod naukowych (jaki świat jest)
? Normatywne- badanie sądów opartych na subiektywnym wartościowaniu zjawisk ( jaki świat być powinien)
Racjonalne działanie ? dażenie do uzyskania najkorzystniejszej relacji miedzy nakładami i efektami, zasada największego efektu przy danym nakładzie środków, zasada najmniejszego nakładu srodków do osiągniecia danego efektu
Rachunek ekonomiczny ? narzedzie racjonalnego gospodarowania, polega na porównaniu osiągniętych efektów z poniesionymi nakładami w celu wyboru możliwie najlepszych wariantów decyzji. 3 warunki: nakłady i efekty musza być mierzalne, w tych samych jednostkach miary, dysponowanie jednoznacznym kryterium wyboru
Podmiot gospodarczy ? jednostka wyodrębniona pod względem ekonomicznym
Odrębności ekonomiczna ? 3 elementy: odrębność majątkowa, samodzielność decyzyjna, dochodowa (wydatki pokrywane z własnych przychodów)
? Mikrop.: gosp. dom, przedsiębiorstwa
? Makrop.: gosp. krajowe
RYNEK ? całokształt transakcji kupna i sprzedaży oraz warunków w jakich one przebiegają
Funkcje:
? Wycena dóbr i usług
? Dostarczanie info dla p. gosp., np. o cenach, zapotrzebowaniu na dany towar, o jakości dóbr i usług
? Umożliwianie stosowania rachunku ekonomicznego
? Utrzymywanie i przywracanie stanu równowagi w gosp
? Dostosowywanie produkcji do potrzeb
Klasyfikacja :
? Przedmiot obrotu: rynek dóbr i usług konsumpcyjnych, rynek czynników produkcji
? Zasięg terytorialny: lokalny, regionalny, krajowy, międzynarodowy, światowy
? Sytuacja rynkowa: r.sprzedawcy ? nadwyżka popytu nad podażą, r. nabywcy ? nadwyzka podaży nad popytem
? Jednorodność dóbr: jednorodne- obrót podobnymi produktami
? Struktura rynkowa: r. doskonały ? istnieje rozproszenie po stronie popytu i podaży, czyli istnieje duża liczba sprzedających i kupujących, brak barier wejścia na rynek, czyli nie ma barier np. technicznych, transparencja rynku, czyli podmioty mają pełną info o dobrach czy warunkach transakcji, homogeniczność dóbr (giełda): r. monopolistyczny ? istnieje jeden producent lub sprzedawca danego produktu, istnieja bariery wejścia na rynek (np. patenty, państwo), produkowane dobra nie posiadają substytutów
POPYT ? ilośc dobra jaka nabywcy SA w stanie zakupić po określonej cenie i w określonym czasie
p. efektywny ? chcą kupic i maja na to pieniadze
p. potencjalny ? chce, ale nie ma
Zależy od:
? Ceny ? zależność jest różnokierunkowa, czyli jeśli cena rośnie to popyt na ogół spada; gdy cena spada popyt rośnie (prawo Mashalla ? popytu), efekt substytucyjny zmiany ceny- wzrost ceny jednego dobra poeoduje, że staje się ono relatywnie droższe i konsumenci zastępują ja relatywnie tańszym, efekt dochodowy zmiany ceny ? przy obniżce ceny danego dobra siła nabywcza konsumentów rosnie
? Dochodu ? jeżeli dochód rośnie popyt tez rośnie
? Mody/gustów/preferencji ? gdy coś jest modne popyt rosnie
? Liczby i struktury ludności ? im więcej konsumentów tym wiekszy popyt
? Ceny dóbr substytucyjnych i komplementarnych
Paradoksy:
? Giffena ? dotyczy dóbr niższego rzedu, których udział w ogólnych wydatkach ubogich grup ludności jest wysoki, wzrost ceny dobra obniża dochody realne konsumentów, co powoduje wzrost popytu, gdyż mimo wzrostu ceny dobra te pozostaja relatywnie najtańsze
? Veblena ? dobra luksusowe, gdy cena rosnie to staje się lepszym wyznacznikiem konsumpcji, gdy spada cena spada popyt
? Spekulacyjny ? wiaże się z oczekiwaniami co do kształtowania cen przyszłości, gra na bessę ? spadek, gra na hossę ? zwyzka
PODAŻ ? ilość dobra zaoferowana przez producentów do sprzedaży po określonej cenie i w określonym czasie
Zależy od:
? Ceny ? gdy cena rośnie podaż tez rośnie ? wynik opłacalności
? Kosztów produkcji ? zależność róznokierunkowa, jeśli koszty rosną, podaż spada
? Interwencji państwa
? Liczby przedsiębiorstw w branży
? Wakunków klimatycznych
Okresy dostosowania podaży do popytu:
? Ultrakrótki ? 1 dzień ? podaż jest stała
? Krótki ? 2 tyg-1 mies, istnieja możliwości dostosowawcze podaży w ramach aparatu wytwórczego
? Długi ? możliwości produkcyjne powiększają się
Elastyczność popytu
? Cenowa ? mierzy siłę reakcji popytu na zimne cen Ecp= % zmiana popytu/% zmiana ceny, gdy = 0 -> 0/ 50% to popyt nie reaguje, sztywny popyt ? lekarstwa, sól; gdy = (0,1) -> 5%/ -20% to popyt mało elastyczny ? pr pierwszej potrzeby, gdy = 1 -> 10/-10%, gdy > 1 -> -20%/ 10% to popyt wysoce elastyczny, gdy = ? to wszystko realizowane po tej samej cenie
Czynniki wpływające na ECP: charakter dobra, ilośc i bliskość dóbr substytucyjnych ? im więcej substytutów i im sa bliższe tym wieksza elastyczność, udział dobra w wydatkach konsumenta ? im wyższy udział, tym wieksza elastyczność np. długopisy, czas ? im więcej czasu upływa od wzrostu cen danego dobra, tym wieksza elastyczność
? Mieszana ? opisuje reakcję popytu na zminę ceny dobra substytucyjnego lub komplementarnego (Emp = % zmiana popytu na dobro A/ % zmiana ceny dobra B), gdy 5%/ 20% - w przypadku dóbr substytucyjnych , -5%/ 20% - dla dóbr komplementarnych -
? Dochodowa ? opis reakcji popytu na zmianę dochodu ( Edp = %zmiana popytu/ % zmiana dochodu), gdy < 0 np. -10%/ 20% - dobra niższego rzędu, gdy = 0 np. 0/ 20 ? trumny, gdy = (0,1) np. 10%/ 20 ? dobra podstawowe, gdy = 1 ?wydatki konieczne, gdy > 1 np. 30%/20% - dobra luksusowe

Dobra niższego rzędu - ?, 0
Dobra normalne ? 0, ?
Dobra podstawowe - ?,1
Dobra wyższego rzędu ? 1, ?

Prawa Engla ? wraz ze wzrostem dochodu rosnie nie tylko konsumpcja, ale również zmienia się jej struktura
? I - żywność: wraz ze wzrostem dochodu udział wydatków na żywność maleje
? II - odzież i mieszkanie: udział wydatków nie zmienia się wraz ze wzrostem dochodów
? III ? dobra luksusowe: wydatki rosna znacznie szybciej od wzrostu dochodu
Elastyczność podaży:
? Cenowa ? opisuje reakcję podaży na zmianę cen (Esp = %zmiana podaży/ % zmiana ceny), gdy = 0 to podaz stała w okresie ultrakrótkim, gdy = (0,1) np. 5%/ 20% to mała elastyczność w okresie krótkim, gdy = 1, to podaz wzorcowa, gdy > 1 to podaż wysoce elastyczna w okresie długim
Kontrola cen ? państwowe przepisy i regulacje, które uniemożliwiają dostosowanie się cen do poziomu równowagi rynkowej, 3 rodzaje: ceny minimalne ( w celu zwiekszenia dochodów, płace minimalne), maksymalne ( górny limit cen, którego przekroczenie przez sprzedawce jest nielegalne, wprowadza się gdy jest duzy deficyt towaru lub by ochronić konsumenta) , urzedowe
Reglamentacja-system ograniczeń ilościowych organizowane przez państwo, którego celem jest sprawiedliwe rozdzielenie dóbr ,niezależnie od dochodów (np.kartki)
Konkurencja-proces przy pomocy, którego uczestnicy rynku przedstaw. korzystn. od innych oferty, pod względem ceny,jakości lub innych charakterystyk,mających wpływ na decyzję o zawarciu transakcji. Rodzaje konkurencji-cenowa, pozacenowa(wygląd,jakość,gwarancja).
Rodzaje konkurencji-cenowa, pozacenowa(wygląd,jakość,gwarancja).
Wolny rynek- umożliwia ustalanie się cen wyłącznie w wyniku gry popytu i podaży
GOSP.DOM ? mikropodmiot sfery konsumpcji, wypełnia f.ekonomiczne ( konsumpcyjna i produkcyjną) i pozaekonomiczne (wychowawcze, odnowa populacji, kulturowe)
F. konsumpcyjna- wyraża się w tradycyjno ? zwyczajowej działalności gosp.dom. związanej z organizacją i realizacją procesu konsumpcyjnego
F. produkcyjna ? zdobywanie środków finansowych na realizację f. konsump. , wiąże się z popytem na pracę i podażą pracy
Cel ? ekonomiczny cel to subiektywne pojmowana optymalizacja konsumpcji, która pobudza dążenie do maksymalizacji dochodów. Konsumpcja jest funkcją dochodu. Cele są subiektywne, gdyż kierują się modą , chęcią wyróżniania się, różnymi irracjonalnymi czynnikami. Racjonalność w gospodarstwie polega na utrzymywaniu wydatków w ramach posiadanych dochodów.
Rodzaje popytu:
? Faktyczny- majacy podstawę urzeczywistnienia się przy istniejących środkach
? Potencjalny ? istniejący, ale niemożliwy do urzeczywistnienia
? Funkcjonalny- wynika z funkcji danego dobra (np.długopis)
? Niefunkcjonalny- wyniak nie z f. uzytkowych dobra, ale oddziaływania efektów zewnętrznych : owczy pęd-nasladownictwo, snobizm, popyt veblenowski (naśladownictwo-dobra luksusowe)
? Spekulacyjny- wiąże się z postawami konsumentów odnośnie kształtowania cen w przyszłości
Majątek gosp. domowego składa się z aktyw (3 rodzaje):
- składniki rzeczowe
- papiery wartościowe
- pieniądze
Prawidłowości:
1) w miarę wzrostu dochodu w gosp. domowym i osiągania przez nie wyższego statusu konsumpcji z reguły udział gotówki w stosunku do pozostałych dochodów maleje
2) każde gosp. domowe wykazuje skłonność aktywów w postaci rezerwy pieniężnej. Każde niepieniężne aktywa gosp. Domowego można zamienić na pieniądze (w różnym tempie, inne czynniki, z różną łatwością)
Płynność aktywów ? proces zmiany aktywów niepieniężnych w pieniężne ? płynność aktywów. Motywy:
- transakcyjny ? konieczność poprzedzenia transakcji kupna i sprzedaży
- spekulacyjny ? przewidywanie cen w przyszłości
- przezorności ? zabezpieczenie przed nieprzewidywalnymi okolicznościami
Realizacja funkcji konsumpcyjnej:
Konsumpcja zależy od dochodu. Dochody mogą pochodzić z pracy bieżącej, kredytu, dochodu odłożonego.
Wpływ dochodu na realizację konsumpcji:
Teoria dochodu absolutnego ? konsumpcja jest f-cją rosnącą dochodu jednak w miarę wzrostu dochodu i osiągania przez niego pewnego statusu materialnego rosnąca część dochodu nie jest wydawana na bieżącą konsumpcję ale oszczędzana. Oznacza to że udział wydatków na konsumpcję maleje gdy dochód ten wzrasta. Skłonność do konsumpcji (wydatki na konsumpcję : dochód)maleje
Zasady wyboru konsumenta (model):dochód, ceny dóbr, gusta konsumenta, założenie behawioralne
Linia ograniczenia budżetowego ? przedstawia max. kombinację liczby 2 dóbr która może nabyć konsument dysponujący danym dochodem. Nachylenie zależy od sposobu wymiany jednego dobra na drugie (px*X py*Y=dochód) Na zmianę położenia linii wpływa cena dóbr i dochód. Obniżenie dochodu to obniżenie linii. Gdy zmienia się cena linia jest bardziej stroma.
Gusty konsumenta:
I. Założenie o kompletności preferencji ? konsument potrafi uszeregować różne koszyki dóbr wg. poziomu satysfakcji (użyteczność), którą one przynoszą
II. Założenie o przechodniości preferencji ? dokonywane wybory są logicznie zgodne
III. Założenie o monotoniczności preferencji ? konsument woli więcej niż mniej dóbr
Krzywa obojętności ? pokazuje wszystkie kombinacje 2 dóbr dające konsumentowi taką samą całkowitą satysfakcję.
Krańcowa stopa substytucji ? liczba jednostek jednego dobra z których musi zrezygnować konsument aby zwiększyć konsumpcję drugiego dobra o jednostkę nie zmieniając łącznej użyteczności (KSS=Y:X). Własności: jest ujemna, malejąca w miarę przesuwania po linii, mierzy nachylenie stycznej do krzywej obojętności
Własności krzywych obojętności (typowe): mają nachylenie ujemne, spłaszczają się w miarę przesuwania po nich w prawo, jest ich nieskończenie wiele, nie mogą się przecinać
Punkt równowagi konsumenta ? (optimum konsumenta) ? linia ograniczenia konsumenta jest styczna do krzywej obojętności nachylenie linii ograniczenia budżetowego jest takie samo jak stycznej do krzywej obojętności
Teoria użyteczności krańcowej:
1. Użyteczność całkowita ? suma zadowolenia jaką daje człowiekowi konsumpcja danej ilości dobra
2. Użyteczność krańcowa ? miara użyteczności całkowitej związana ze zmianą konsumpcji danego dobra o jednostkę
I PRAWO GOSSENA ? prawo malejącej użyteczności krańcowej. W miarę wzrostu konsumpcji jednego dobra jego dodatkowa użyteczność zmienijsza się ze względu na nasycenie potrzeby
II PRAWO GOSSENA ? zasada wyrównywania się użyteczności krańcowych. Konsument tak rozdysponuje dochód między różne dobra aby przy danych cenach każda jednostka pieniężna wydana na zakup dodatkowej jednostki 2 lub większej ilości dóbr przyniosła mu jednakowy przyrost zadowolenia
Nadwyżka konsumenta ? różnica między najwyższą ceną którą konsument jest skłonny zapłacić za pewną ilość dobra w przypadku np. pilnej potrzeby a ceną rzeczywiście zapłaconą. Jest to różnica między ceną osiąganą z danej ilości dobra a wydatkiem poniesionym na dane dobro
Teoria dochodu relatywnego (JS Dresenberry, F Modigiliani)
1. na realizację f-cji konsumpcji nie wpływa dochód bieżący czy dochód zgromadzony ale osiągnięty standard gospodarstwa
2. gospodarstwa domowe dążąc do osiągnięcia pewnego standardu naśladują poziom konsumpcji innych gospodarstw które są wyżej sytuowane
3. po osiągnięciu tego celu wzrastają oszczędności
4. o ile dochody gospodarstw zmniejszają się to i tak gospodarstwa będą dążyć do zabezpieczenia tego poziomu konsumpcji (efekt rygla)
5. po wyczerpaniu oszczędności za pomocą których chroniono wysoki poziom konsumpcji w warunkach dalszego spadku dochodów bieżących konsumpcja obniży się ale w tempie wolniejszym od spadku dochodów
6. o ile po pewnym czasie nastąpi wzrost dochodów gospodarstwa domowego to przeznaczą tą rosnącą część na oszczędności
7. po odbudowie i osiągnięciu poprzedniego poziomu konsumpcji gospodarstwa domowe zwiększą konsumpcję która będzie wzrastać proporcjonalnie do dochodu
Teoria dochodu trwałego (trwałego. Friedman)
Tłumaczy realizację funkcji konsumpcyjnej zależnie od dochodu zgromadzonego a nie od dochodu bieżącego. Nie zawsze realizacja funkcji konsumpcyjnej pokrywa się z dochodem rozporządzalnym. Czynniki pozadochodowe wpływające na konsumpcję: obiektywne (majatek inny niż pieniadze), społeczno ? kulturowe (wykształcenie), demograficzne (liczebność rodziny) subiektywne. Przymioty teorii: ostrożność (tworzenie rezerw) przezorność (przygotowanie gosp. do gorszej sytuacji) wyrachowanie (liczenie na odsetki) motyw poprawy, motyw niezależności , przedsiębiorczości , dumy, skąpstwa .
Reguły rządzące konsumpcją gosp. domowego: Prawo Engla, Prawa Gossena, KSS, Szereg obojętności, Równowaga konsumenta, Renta Marshalla (różnica między tym ile gospodarstwo jest skłonne wydać na daną ilość potrzeb a ceną którą faktycznie zapłaci )
Funkcja produkcyjna gosp. domowego: jest realizowana poza gospodarstwem i jest związana ze zdobywaniem środków do realizacji funkcji konsumpcyjnej. Na jej realizację ma wpływ: cena dóbr konsumpcyjnych, sytuacja w systemie płacowym, ekonomiczna rola państwa, organizacje pracownicze. Jest określona czynnikami popytowymi i podażowymi: Praca stanowi przykrości ale także satysfakcję wynikającą z realizacji konsumpcji za otrzymane środki finansowe, Dodatkowy wysiłek związany z pracą od pewnego momentu stale wzrasta a malej użyteczność otrzymanych dochodów , Pracownik będzie zwiększał swój wysiłek do punktu zrównania krańcowej przykrości wynikającej z pracy z krańcową użyteczności otrzymywanego wynagrodzenia, Przy wzroście płac pracownik jest gotów więcej pracować ponieważ jest nadwyżka satysfakcji nad przykrością. UJEMNY EFEKT DOCHODOWY ZWIĄZANY JEST ZE ZMNIEJSZENIEM LICZBY PRACUJĄCYCH W GOSPODARSTWIE PRZY WZROŚCIE DOCHODÓW GŁOWY RODZINY. DODATNI EFEKT SUBSTYTUCYJNY ZWIĄZANY JEST Z ZASTĄPIENIEM URLOPÓW PRZEZ DRUGĄ PRACĘ

PRZEDSIĘBIORSTWO - mikropodmiot sfery produkcji posiadający odrębność ekonomiczną która przejawia się w : odrębności majątkowej, możliwości decydowania o sposobie produkcyjnego wykorzystania majątku (samodzielność decyzyjna), samodzielności dochodowej.
Funkcje: organizowanie i inicjowanie działalności gospodarczej określonego typu, podejmowanie kluczowych decyzji związanych z funkcjonowaniem przedsiębiorstwa, podejmowanie ryzyka związanego z prowadzeniem działalności, wprowadzanie innowacji. Dzieli się ze względu na: wielkość(małe, średnie, duże), własność(prywatne, państwowe, spółdzielcze)zarządzanie (scentralizowane,zarządowe, partycypacyjny, paternalistyczny).
Przedsiębiorstwa mniejsze lepiej reagują na zmiany w otoczeniu mają mniejsze zasoby finansowe co powoduje że częściej bankrutują nie korzystają zazwyczaj z usług fachowców
Cel dążenie do jak największego zysku (kapitał własność i k. funkcja w jednych rękach), dążenie do zadowalającego zysku (w różnych rękach). Celem rządzi rachunek ekonomiczny
Majątek przedsiębiorstwa to AKTYWA: środki trwałe (wykorzystywane w długim okresie czasu przy produkcji wielu wyrobó, zużywając się zachowują swoją naturalną postać, zużywają się powoli, przedstawiają dużą wartość materialną) i obrotowe. Środkami finansowania aktywów są PASYWA: własne (wkład własny, dotacje) i obce (pożyczki, kredyty)
Fuzja ? osiąganie korzyści skali (zwiększanie rozmiaru produkcji -> koszty jedn maleją), względy finansowe (powiększenie zasobów)
Spółka ? prawna forma współdziałanie produktów (umowa) dla osiągnięcia wspólnych celów
Przedsiębiorstwo spółdzielcze ? powstaje poprzez imienne wniesienie kapitału rzeczowego bądź finansowego (10 os fizycznych / 3 os prawne, posiadają organy, zasady samorządowe = każdy członek ma 1 głos.)
Przedsiębiorstwa państwowe są mniej efektywne niż prywatne
Aktywa i pasywa zestawione w określonej formie tabelarycznej to BILANS PRZEDSIĘBIORSTWA. Elementy wyniku finansowego przedsiębiorstwa: koszty ponoszone przez przedsiębiorstwa, dochód ze sprzedaży, zysk operacyjny, straty i zyski nadzwyczajne, zysk bilansowy, podatek dochodowy, zysk netto.
Koszty przedsiębiorstwa: koszty całkowite, stałe (nie ma bezpośrednio wpływu wielkość produkcji), zmienne (zmieniają się ze zmianą produkcji), jednostkowe, krańcowe
Optimum technologiczne ? minimalizacje kosztów na jednostkę
Optimum ekonomiczne ? maksimum przychodów ze sprzedaży
Syt. rynkowe:
1. Konkurencja doskonała - na rynku występuje duża liczba kupujących i sprzedających którzy nie mają wpływu na cenę, celem jest maksymalizacja zysku, wyroby produkowane mają podobne zbieżne wartości użytkowe, mobilność czynników produkcji (ziemia praca kapitał)
2. Monopol ? celem jest dążenie do zadowalającego zysku, kupujący nie mają znajomości rynku
INNOWACJE ? wszelkiego rodzaju zmiany o charakterze organizacyjnym produkcyjnym prowadzące do obniżenia kosztów dotychczas wytwarzanych wyrobów i do unowocześnienia produkcji czyli produkcji nowych wyrobów lub udoskonalanie starych wyrobów lepiej zaspokajających potrzeby. Podział: pośrednie (udoskonalenia procesu produkcji, zakup nowoczesnych maszyn i urządzeń, licencje) i bezpośrednie (strefa badawczo- rozwojowa)
Systemy rynkowe:
1. Gospodarka nierynkowa ? decyduje plan, państwowa własność i nierynkowa alokacja, scentralizowanie
2. Gospodarka rynkowa ? prywatna własność i rynkowa alokacja (decyduje rynek)
Funkcje płac : dochodowa, bodźcowa, kosztowa, społeczna

MAKROEKONOMIA- gospodarowanie w makropodmiotach czyli mikroskali i zajmuje się takimi problemami jak : badanie stabilności cen w gospodarce, badanie rynku pracy, badanie koniunktury gospodarczej, stosunków zagranicą. Tworzą ją 3 grupy podmiotów : konsumenckie gospodarstwa domowe, przedsiębiorstwa, państwo. Suma ich wzajemnych oddziaływań tworzy globalne dochody, wydatki i ogólny proces dóbr i usług
Podaż pracy ? oferta skierowana z gospodarstwa domowego na rynek pracy i zależy od gospodarstwa
Popyt na pracę ? zapotrzebowanie na siłę roboczą zgłaszane przez podmioty rynku pracy


BUDŻET PAŃSTWA-to plan finansowy zawierający dochody i wydatki państwa związane z realizacją przyjętej polityki społecznej, gospodarczej i obronnej. Sporządzany na okres jednego roku, zatwierdzany przez władzę ustawodawczą.
FUNKCJE:
? Fiskalna- gromadzenie dochodów budżetowych, umożliwiających utrzymanie aparatu państwowego oraz realizację określonych zadań.
? Redystrybucyjna- dokonywanie pożądanych zmian w podziale dochodu narodowego (takich jak: zmniejszanie dysproporcji w poziomie rozwoju gosp. różnych regionów; niwelowanie nadmiernego zróżnicowania dochodów różnych grup. Społ.; tworzenie warunków bezpieczeństwa socjalnego dla najuboższych.) Realizację umożliwia system podatkowy oraz wydatki budżetowe.
? Stymulacyjna- oddziaływanie dochodów i wydatków budżetu państwa na życie gospodarcze i społeczne. Dzięki odpowiednim systemom podatk. I wydatkom budżetowym można: wpływać na poziom dochodu narodowego, zmiany strukturalne w gosp., kształtować poziom akumulacji, tempo wzrostu gosp, regulować poziom i kierunki konsumpcji.
SYSTEM PODATKOWY- określenie podmiotów podlegających opodatkowaniu, rodzajów podatków, wysokości stawek opodatkowania, ulg i zwolnień podatkowych, kształtowanie wydatków zgodnie z potrzebami państwa.

BUDŻET SKŁADA SIĘ Z: dochodów i wydatków centralnych władz państwowych(budzęt centralny), władz lokalnych (budżet lokalny), ubezpieczeń społecznych. Struktura budżetów lokalnych zależy od ustrojowej organizacji państwa. W federalnych panstawach-trzy szczeble zarządzania, w unitarnych dwa.
ZASADY POLITYKI BUDŻETOWEJ:
1. rocznego budżetowania-plan dochodów i wydatków budżetowych obejmuje okres jednego roku
2. zupełności- budżet obejmuje wszystkie dochody i wydatki państwa.
3. jedności- budzęt państwa powinien tworzyc jedną całośc, tzn. wszystkie dochody i wydatki państwa powinny być ujęte w jednym zestawieniu.
4. jawności-budżet państwa powinien być podany do publicznej wiadomości.
5. równowagi budżetowej- dążenie do tego, żeby bieżące dochody z podatków i innych źródeł napływające do budżetu centralnego były wystarczające do pokrycia płatności za produkty i usługi finansowanych przez rząd, płatności transferowych i innych wydatków budżetowych.
PODATKI- to źródła dochodów budżetowych państwa (poza tym też: cła, dochody ze sprzedaży prywatyzowanych przedsiębiorstw, opłaty skarbowe, sądowe, notarialne i inne). Podstawą dochodów budżetowych są podatki. Pozostałe źródła odgrywają niewielką rolę.
Są one przymusowe, bezzwrotne i nieodpłatne, pobierane przez państwo.
1. dochodowe- pobierane od dochodów osobistych ludności oraz od dochodów osób prawnych.
2. konsumpcyjne- podatki od wydatków, nakładane na produkty i usługi będące przedmiotem obrotu (np. VAT)
3. majątkowe-płacone od posiadanego majątku (kapitału) oraz od przenoszenia praw do majątku (podatki spadkowe)
4. bezpośrednie- nakładane na dochody i majątek. Podmiot odpowiedzialny za płacenie podatku ponosi jego ciężar i bezpośrednio rozlicza się z budżetem państwa.
5. pośrednie- nakładane na wydatki- zawarte w cenie nabywanego produktu lub usługi. Konsument płaci je pośrednio, za pośrednictwem sprzedawcy.
6. proporcjonalny-wszyscy podatnicy płacą ten sam procent swoich dochodów, jedna stopa podatkowa.
7. progresywny-osoby uzyskujące wyższe dochody obciążoe są wyższą stopą podatkową.
8. regresywny-wraz ze wzrostem dochodu, nakłada się coraz mniejsze podatki.
WYDATKI BUDŻETU PAŃSTWA:
1. Wydatki związane z tradycyjnym pełnieniem przez państwo takich funkcji jak: obrona narodowa, administracja, wymiar sprawiedliwości.
2. wydatki związane z realizacją celów społecznych ?państwa dobrobytu? (oświata, kultura, ochrona zdrowia)
3. wydatki wynikające z pełnienia funkcji interwencyjnych w gospodarce

SPÓŁKI
Osoba prawna -samodzielny podmiot zorganizowany w celu osiągnięcia pewnych celów, dysponujący zazwyczaj wyodrębnionym majątkiem, ponoszący odpowiedzialność (majątkową)za swoje działania, uznany przez prawo za osobę.
Spółka jest prawną formą współdziałania podmiotów(umową) dla osiągnięcia wspólnego celu(najczęściej gospodarczego). Tylko spółka akcyjna i z o.o. mają osobowość prawną. Spółki osobowe i kapitałowe określono w organizacji jako ? ułomne osoby prawne?, a więc mogą kontraktować, nabywać prawa, pozywać i być pozywane.
Spółka akcyjna: dla większych przedsięwzięć gospodarczych, wymagany duży kapitał, założycielami może być 1 lub więcej osób, nie może być zawiązana wyłącznie przez jednoosobową spółkę z o.o., Wspólnicy-akcjonariusze, mają prawa udziałowe wyrażone w akcjach. Akcja jest papierem wartościowym, akcje tworzą kapitał zakładowy, którego minimum wynosi 500.000zł. Prawa udziałowe wspólników to prawa korporacyjne(uczestnictwo w walnym zgromadzeniu, prawo głosu na nim, prawa mniejszości ?realizacja jest uzależniona od posiadania ok. ułamka kapitału akcyjnego) i prawa majątkowe(prawo do dywidendy, udziału w masie likwidacyjnej, poboru akcji nowej emisji i p. do rozporządzania akcją). Akcjonariusze nie odp. swoim majątkiem osobistym za zobowiązania spółki, spółka zaś odp. Wobec wierzycieli całym swoim majątkiem, organy: zarząd, rada nadzorcza, komisja rewizyjna, walne zgromadzenie wspólników. Cechy char.: duża liczba wspólników, podziała kapitału na akcje (obecność na giełdzie), obojętny cel utworzenia.
Spółka z ograniczona odpowiedzialnością: dowolny cel gospodarczy, są to mniejsze przedsiębiorstwa niż spółki akcyjne, utw. przez 1 lub więcej osób, nie może być zawiązana wyłącznie przez inna jednodobową spółkę z o.o., wpis do rejestru handlu-nabywa osobowość prawną, umowa wymaga-formy aktu notarialnego, konieczne wniesienie kapitału zakładowego spółki i ustanowienie zarządu spółki, może istnieć organ nadzoru i zgromadzenie wspólników(ma prawo podejmowania decyzji we wszystkich sprawach, rozpatrzenie i zatwierdzenie sprawozdania, bilansu oraz rachunku zysków i strat za rok ubiegły, udzielnie absolutorium zarządowi, zbycie lub wydzierżawienie przed., podjęcie uchwały o podziale zysków lub pokryciu strat);zarząd jest org. wykonawczym, mogą nim być wspólnicy jak i osoby spoza ich grona(f: prowadzenie spraw spółki, reprezentowanie jej wobec osób trzecich); org. nadzorczym jest rada nadzorcza (kontroluje cały zakres działalności); komisja rewizyjna(nadzór finansowo księgowy) wspólnicy nie odp. osobiście za zobowiązania spółki, z wyjątkiem zobowiązań podatkowych; cechy charakterystyczne: niewielka liczba wspólników, podział kapitału zakładowego na udziały, obligatoryjne wprowadzenie rady nadzorczej lub komisji rewizyjnej , minimalna wartość udziału z 500zł, min. Kapitał zakładowy do 50.000zł.W Polsce spółki akcyjne i z o.o. nazywane są handlowymi spółkami kapitałowymi ( w ich działalność na 1 plan wysuwa się substrat majątkowy, a nie wspólnicy).
Spółka cywilna: brak osobowości prawnej( tak jak: spółki cywilne, komandytowe, jawne, partnerskie, komandytowo-akcyjne);są nazywane spółkami osobowymi, wspólnicy angażują w ich działalność własny majątek i pracę, odp. całym swoim majątkiem, spółka powstaje przez zawarcie umowy, muszą wnieść wkład, majątek s. jest odrębny od majątku osobistego każdego ze wspólników jest objęty współwłasnością łączną; wspólnicy prowadzą sprawy spółki wewnętrznie i na zewnątrz; nie mają osobowości prawnej( forma pisemna została zastrzeżona tylko dla celów dowodowych). Przekształcenie w spółkę handlową spowoduje prowadzenia ksiąg rachunkowych. Kiedy wpisze się spółkę cywilną do rejestru staje się spółką jawną.
Spółka jawna: spółka osobowa, prowadzenie przedsiębiorstwa pod własną firmą, nie ma osobowości prawnej, powstaje przez zawarcie umowy pisemnej pod rygorem nieważności, powstaje osoba przedsiębiorstwem po wpisaniu do KRS, nie ma organów, obowiązkiem jest wniesienie wkładów, odpowiada całym swym majątkiem, spółka jawna ma własny majątek. Spółka partnerska: spółka osobowa, utworzona przez wspólników zwanych partnerami, firma musi zawierać nazwiska, co najmniej 1 partnera, partnerami mogą być osoby fizyczne uprawnione do wykonywania wolnych zawodów(adwokat, aptekarz, architekt, lekarz, stomatolog, weterynarz, notariusz, pielęgniarka, położna, radca prawny, rzecznik patentowy, tłumacz przysięgły, księgowy, biegły rewident, doradca podatkowy, broker ubezpieczeniowy, rzeczoznawca majątkowy), umowa w formie aktu notarialnego, konieczny wpis do rejestru, umowa musi zawierać wskazanie partnerów, każdy z partnerów jest odp. Wobec klienta za usługi świadczone osobiście.
Spółka komandytowa: jest ona korzystna formą prowadzenia działalności gospodarczej, gdy jedni ze wspólników chcą ulokować kapitał w jakimś przedsięwzięciu i czerpać z niego korzyści, bez obawy o majątek osobisty, pełną odp. Wobec wierzycieli przyjmują pozostali wspólnicy, prowadząc spółkę i ja reprezentując, w spółce tej za zobowiązania wobec wierzycieli spółki odp. co najmniej jeden wspólnik bez ograniczenia( komplementariusz), a odpowiedzialność co najmniej jednego wspólnika (komandytariusz-osoba która finansuje przedsięwzięcie i odp. do wysokości sumy komndytowej) jest ograniczona; spółka osobowa, brak osobowości prawnej, umowa zawarta w formie aktu notarialnego, konieczny wpis do rejestru KRS.
Spółka komandytowo-akcyjna: stworzona w celu ochrony tych przedsiębiorców, którzy zamierzają dekapitalizować dobrze egzystującą spółkę przez emisję akcji, nie chcąc równocześnie narazić się na niebezpieczeństwo tzw. Wrogiego przejęcia; spółka osobowa, ma na celu prowadzenie przedś. pod własną firmą, w której co najmniej 1 wspólnik odpowiada bez ograniczenia za zobowiązania spółki wobec wierzyciel(komplementariusz)a, co najmniej jeden wspólnik jest akcjonariuszem; posiada prawo emisji akcji, umowa spółki powstaje w formie statutu, którego treść jest określona, istnieją organy: walne zgromadzanie rada nadzorcza,

INFLACJA-proces wzrostu ogólnego poziomu cen.Oznacza to,że wzrost cen w jakimś okresie ma charakter względnie trwały i występuje gdy rosną ceny większości towarów lub też gdy podwyżki cen niektórych towarów są silniejsze od obniżek cen innych towarów.
Pełzająca-wskaźnik cen <5%rocznie.
Umiarkowana -5-10%.
Galopująca 10-150%.
Hiperinflacja >150%
Wskaźnik cen-miara procentowych .zmian wydatków związanych z zakupem pewnego zestawu dóbr(koszyk)w jakimś okresie.Po 1.należy określić asortyment dóbr wchodzących do koszyka,2 należy zważyć każde dobro zgodnie z jego ekon. znaczeniem.
Delator PKB-wskaźnik cen wszystkich produktów i usług wchodzących w skład PKB.
Wskaźnik stopy inflacji-procentowy wzrost ogólnego poziomu cen w ciągu roku.
W gosp.centr.planowanej - inflacja przejawia się głównie nie w jawnym wzroście cen,lecz w istnieniu niedoborów towarów na rynku oraz w ukrytych podwyżkach cen(udział towarów droższych).
Dezaktualizacja wag przy obl,wskaźnika - po1 waga może się zmieniać w różnych okresach,po2 zmiana jakości dóbr.
Społ.-ekon skutki inflacji - powolne procesy inflacyjne korzystny wpływ na dynamikę wzrostu gosp, obniżki realnych stóp % i stawek płac realnych, przyśpiesza ustalanie się właściwych relacji cen ? zniekształcanie inform. funkcji cen, ucieczka od pieniądza(lokaty), redystrybucja dochodów,wzrost niepewności i osłabienie aktywności gosp,wzrost kosztów obsługi działalności gosp
Jeśli inflacja kształtuje się na wyższym poziomie niż w innych krajach,to dobra eksportowane przez przedsiębiorstwa stają się mniej konkur.na rynkach św.,prowadzi to do spadku eksportu i wzrostu importu.
Teorie inflacji:
Monetarna - ilość pieniądza w obiegu decyduje o poziomie cen towarów na rynku,inflacja jest spowodowana złą polityką BC,ceny są elastyczne względem podaży pieniądza
Popytowa- nadmierny popyt przewiększający możliwości produkcyjne gosp.,właśnie ta nadwyżka popytu to tzw.luka inflacyjna,jej rozmiar wyznaczony jest przez różnicę między wielkością łącznego popytu na towary, a wielkością dochodu narodowego odpowiadającego pełnemu wykorzystaniu zdolności wytwórczych.,ceny są elastyczne względem agregatowego popytu na towary.
Kosztowa - ceny są administrowane przez wielkie monopole,przyczyną inflacji jest wzrost kosztów produkt.niezależny od agregatowego popytu na towary. Typy inf.kosztowej: inflacja płacowa wzrost płac niezależnie od popytu na pracę inflacja wywołana przez zyski przedsiębiorstwa wykorzystują swoją pozycję monopolist.,aby podnieść ceny niezależnie od popytu na ich wyroby inflacja wywoł.przez ceny dóbr import. ceny rosną niezależnie od poziomu agregatowego popytu inf.wywołana przez podatki wzrost podatków przerzucany na ceny.
Krzywa Philipsa - wyższym poziomom st.bezrobocia odpowiada niższe tempo wzrostu płac nominalnych,gdy koniunktura się poprawia i bezrob.spada,tempo wzrostu płac nominalnych wzrasta.
Staglacja-wysoka inflacja i bezrobocie.


BEZROBOCIE - do bezrobotnych zalicza się osoby w wieku produkcyjnym( kobiety 18-59, mężczyźni 18-64), które są zdolne i gotowe do podjęcia pracy na typowych warunkach występujących w gospodarce oraz pozostają bez pracy, pomimo podjęcia poszukiwań pracy.
Ludność w wieku produkcyjnym można podzielić na aktywnych i biernych zawodowo. Do aktywnych zawodowo-osoby w wieku produkcyjnym, zdolne do pracy, gotowe do jej podjęcia na typowych warunkach (zwykle płacowych) dla danej gospodarki; dzielą się na zatrudnionych i bezrobotnych. Bierni zawodowo-pozostałe osoby w wieku produkcyjnym.
Współczynnik aktywności zawodowej. Az=Sr/Lp (Sr-liczba aktywnych zawodowo; Lp-ludność w wieku produkcyjnym). Im wyższy współczynnik, tym większa część ludności w wieku produkcyjnym chce pracować zawodowo.
zależy od: poziom i zmiana stawek płac, preferencje jednostek zakresie kształcenia, model rodziny, liczba dzieci w rodzinie, sposób wychowania, możliwość znalezienia pracy. Rozmiary bezrobocia zależą od: w.a.z. , liczby ludności w wieku produkcyjnym, rozmarz zatrudnienia.
Wskaźnik stopy bezrobocia: stosunek liczby bezrobotnych do zasobów siły roboczej b=(B/Sr)*100
2 metody pomiaru bezrobocia: wykorzystywana w urzędach pracy(1) i badaniach aktywności ekonomicznej ludności(2).
1)Zgodnie z 1 bezrobotnymi są osoby: zdolne do pracy i gotowe do podjęcia jej w ramach stosunku pracy; pozostające bez pracy i nie uczące się w szkołach z wyjątkiem szkól wieczorowych i zaocznych; zarejestrowane w urzędzie pracy [jeżeli ukończyły 18lat; nie ukończyły 60(k)lub 65(m)lat, nie nabyły prawa do emerytury, nie są właścicielami lub posiadaczami gospodarstwa rolnego, nie prowadza pozarolniczej działalności gospodarczej]
2)bezrobotny-osoba spełniająca 3 warunki: w okresie badanego tygodnia nie pracowały(nawet przez 1h); aktywnie poszukują pracy; są gotowe podjąć pracę w badanym lub następnym tygodniu.
Osoby bezrobotne rejestrują się w urzędach pracy, aby dostać zasiłek a nie znaleźć pracę.
Są 3 zasoby(z. zatrudnionych, bezrobotnych, osób nie należących do siły roboczej)Między nimi przemieszczają się ludzie, przechodząc z 1 zasobu w 2. Ilość przechodzących osób nazywamy strumieniem
Wielkość zasobu bezrobocia:, gdy strumienie napływu przewyższają strumienie odpływu, to zasób bezrobocia powiększa się, i na odwrót. ?B=Nb-Ob.
Typy bezrobocia:
1)b. związane z niedopasowaniami strukturalnymi( może być w sytuacji równowagi jak i nierównowagi rynku):
? frykcyjne: nieredukowalne minimum bezrobocia w dynamicznej gospodarce, powstaje przy powolnym przepływie informacji między pracodawcą,a bezrobotnym, który nie wie, że jest wolne miejsce pracy, czynniki wpływające: rozwój sieci urzędów pracy, liczby pracowników biur pracy zajmujących się pośrednictwem pracy, środki techniczne biur;
? strukturalne: są miejsca pracy, ale ludzie nie są odpowiednio wykwalifikowani, aby mogli pracować, technika zastępuje człowieka, upadek wielu zawodów( górnik)
2)b. związane z nadwyżką całkowitej podaży siły roboczej nad całkowitym popytem na siłę robocza( wywołane osłabieniem ogólnej aktywności gospodarczej).
Pogląd keynesistów: tłumaczą b. niedostatecznym popytem na dobra.
Poglądy neoklasyków: neoklasyków: b. wywołane zbyt wysokimi płacami.
Różnice w stopach bezrobocia wynikają nie tyle ze zróżnicowanie liczby osób bezrobotnych, ile ze zróżnicowania okresu pozostawania bez pracy. Okres bezrobocia jest mniejszy w krajach gdzie początkowy okres bezrobocia wcześniejszego trwał krótko. Ważna role w ograniczeniu bezrobocia odgrywają działania pozwalające skrócić okres trwania bezrobocia.
Kadra kierownicza jest w owiele mniejszym stopniu narażona na bezrobocie, niż robotnicy, a wśród robotników wskaźniki bezrobocia są znacznie wyższe w grupie robotników niewykwalifikowanych niż wykwalifikowanych.
Bezrobocie, które towarzyszy stanowi równowagi na rynku pracy nazywane jest bezrobociem równowagi lub też bezrobociem naturalnym. Przyczyny tego bezrobocia upatrują( Friedman i Phelps) w niedoskonałości funkcjonowania rynku, a zwłaszcza w istnieniu niekompletnych informacji o wolnych miejscach pracy i wolnej sile roboczej.
Przyczyny powstawania bezrobocia nierównowagi:
1)neoklasycy: w warunkach wolnorynkowej gospodarki występuje tendencja do ustalania się na rynku pracy równowagi. Głównym mechanizmem, który zapewnia taka tendencje jest mechanizm zmiany płac realnych. Gdyby na rynku pracy powstała nadwyżka podaży pracy przy danej stawce to konkurencja między bezrobotnymi doprowadziłaby do obniżki płac realnych w rezultacie podaż na prace zmniejszyłaby się, popyta na pracę wzrósłby i nierównowaga zostałaby zlikwidowana. Obniżka płac realnych jest w stanie zlikwidować b.
2)keynesiści: b. upatrują w niewystarczającym popycie na towary; suma zamierzonych inwestycji w gospodarce jest mniejsza od sumy oszczędności odpowiadających dochodowi przy pełnym zatrudnieniu, są za sztywnością płac nominalnych; podaż pracy jest doskonale elastyczna względem istniejącego poziomu płac nominalnych aż do osiągnięcia pełnego zatrudnienia. Upatrują oni postulat konieczności ingerencji państwa w procesy gospodarcze w celu zwalczania b.
Bezrobocie a działalność państwa: aktywna polityka państwa na rynku pracy-przez wykorzystanie szeregu instrumentów ekonomicznych; dzieli się na:
1)polityka makroekonomiczna: wykorzystanie instrumentów fiskalnych-podatki, wydatki budżetowe, i pieniężnych-stopa procentowa, podaż pieniądza, w celu zredukowania b 2)polityka mikroekonomiczna: poprawa funkcjonowania rynku pracy oraz redukcja bezrobocia w określonych gr. siły roboczej; instrumenty: publiczne programy zatrudnienia(?roboty publiczne? tworzenie dodatkowych miejsc pracy); subsydiowanie zatrudnienia (prace interwencyjne, państwo udziela bezzwrotnej pomocy fiskalnej przedsiębiorstwom); pożyczki dla bezrobotnych celu założenia przedsiębiorstwa; szkolenia zawodowe, usługi pośrednictwa pracy świadczone przez biura pracy.

MAKROEKONOMIA
Makrowielkości gosp (wielkości gosp,będące miarą zjawisk i procesów w skali całej gosp )np :produkcja ,zatrudnienie ,inwestycje ,konsumpcja, popyt, ogólny poziom cen ,eksport ,import. Dzielą się na 2 grupy:występujące w postaci zasobów,określają nagromadzony stan danej wielkości w określonym momencie(zatrudnienie,bezrobocie,majątek produkcyjny),w postaci strumieni,określają tempo w jakim zmieniają się określone zasoby (produkcja,dochód,wydatki,sprzedaż,inwestycje)
Agregacja łączenie wielkości mikroek. w celu otrzymania makrowielkości gosp.Należy agregować :1wielkości jednorodne(albo strumienie albo zasoby),2 zasoby dotyczące tego samego momentu,3strumienie powinny dotyczyć tego samego okresu
Deflowanie podzielenie nominalnej produkcji w cenach bieżących, wytworzonej w końcowym roku badanego okresu,przez indeks ogólnego poziomu cen,wyrażający wzrost cen w okresie badanym
PKB miara wartości produkcji wytworzonej w gosp. w ciągu roku, 3 metody obliczania PKB:
1. metoda sumowania produktów
2. metoda sumowania dochodów
3. m.sumowania wydatków
Produkt narodowy brutto (PNB) miara łącznych dochodów osiąganych przez obywateli danego kraju, czyli jest to PKB powiększony o dochody netto z tytułu własności za granicą. Amortyzacja zużycie się zasobu kapitału w danym okresie
Produkt narodowy netto (PNN)
Dochód narodowy=PNB-amortyzacja