Postawa ciała

Postawa ciała to sposób trzymania ciała w pozycji stojącej, który zmienia się w ciągu całego życia, w zależności od wieku, stanu zdrowia, płci, wagi i trybu życia.
Postawa jest subtelnym wskaźnikiem stanu aktywności organizmu ludzkiego; każdy upadek sił rozwojowych jakiejkolwiek rodziny lub społeczeństwa, każde pogorszenie stanu zdrowia osobnika znajduje swój wyraz w pogorszeniu postawy.
Pionowa postawa ciała człowieka jest uwarunkowana ułożeniem ruchomych elementów ciała: głowy, klatki piersiowej, miednicy i kończyn względem siebie oraz sprawnością i wydolnością mięśni szkieletowych.
Anatomicznym kluczem postawy ciała jest kręgosłup, który jest osią naszego ciała, stanowiącą jego kostne rusztowanie. Długość kręgosłupa mierzona w linii prostej wynosi około 40% długości ciała, a długość mierzona wzdłuż krzywizn wynosi 45%.

Na budowę kręgosłupa składają się 34 kręgi:
- 7 kręgów szyjnych,
- 12 kręgów piersiowych,
- 5 kręgów lędźwiowych,
- 5 kręgów krzyżowych,
- 5 kręgów guzicznych.

Każdy kręg składa się z części przedniej, czyli trzonu kręgu i z części tylnej, czyli łuku kręgowego. Każdy kręg łączy się z poniżej i powyżej leżącymi kręgami za pomocą stawów, torebek stawowych, wiązadeł i mięśni.
Kręgosłup dzieli się na pięć odcinków: szyjny, piersiowy, lędźwiowy, krzyżowy, guziczny.

Rys.1 Odcinki i krzywizny fizjologiczne kręgosłupa.

Kręgosłup pełni trzy podstawowe funkcje: podporową, amortyzacyjną i kinetyczną.
Funkcja podporowa polega na podtrzymywaniu wyżej położonych segmentów, w związku z czym podlega on znacznym obciążeniom, wzrastającym ku dołowi. Zwiększają się wymiary i wzmaga intensywność tworzących go kręgów. Zadania przenoszenia obciążeń pełnią głównie trzony kręgowe. Drugim elementem umożliwiającym utrzymanie przez kręgosłup tak dużych obciążeń są jego krzywizny fizjologiczne.
Funkcję amortyzacyjną dzielą krzywizny kręgosłupa i krążki międzykręgowe. Naprzemienne krzywizny w płaszczyźnie przednio-tylnej kręgosłupa upodabniające go do sprężystego resora, amortyzują wstrząsy i chronią przed nimi kręgosłup i ośrodkowy układ nerwowy. Ochronnie działają również krążki międzykręgowe z zawartymi w nich sprężystymi jądrami miażdżystymi.
Funkcja kinetyczna uzależniona jest od ruchomości jego krzywizn. Krzywizny szyjna (lordoza) i lędźwiowa są giętkie, odznaczają się znaczną ruchomością, natomiast krzywizna piersiowa (kifoza) jest strefą bardziej usztywnioną.
Ruchowy aparat człowieka, którego osią jest kręgosłup, zbudowany jest z kości, chrząstek i tkanki łącznej. Nie może on samodzielnie utrzymywać swojej pozycji ani jej zmieniać. Dopiero mięśnie, które można tu porównać do elastycznych lin przy maszcie, umożliwiają prawidłową stabilizację i ruchy ciała. Za utrzymanie postawy w pozycji stojącej odpowiedzialne są następujące mięśnie:
z przodu:
- mięśnie szyi,
- mięśnie klatki piersiowej,
- mięśnie brzucha,
- mięsień czworogłowy uda;
z tyłu:
- prostownik grzbietu,
- mięśnie pośladkowe,
- mięśnie kulszowo-goleniowe.

Rys.2 Kościec i mięśnie utrzymujące postawę ciała.

Mięśnie te muszą nie tylko przeciwdziałać siłom antygrawitacyjnym, ale muszą też utrzymać równowagę pomiędzy poszczególnymi częściami tułowia.
Kręgosłup jako konstrukcja wieloczłonowa jest tworem mało stabilnym. Postawę ciała cechuje równowaga chwiejna. Utrzymanie postawy pionowej jest możliwe dzięki stabilizacji złożonej: biernej i czynnej.
Stabilizację bierną zapewniają: równowaga mechaniczna, optymalne obciążenie, napięcie układu wiązadłowo-torebkowego, ograniczenie ruchów budową stawów.
Stabilizację czynną zapewnia napięcie określonych mięśni, pracujących zmiennie. Zasadniczą rolę odgrywają tu mięśnie gładkie grzbietu, które noszą wspólną nazwę prostownika grzbietu. To właśnie prostownikowi grzbietu zawdzięczamy pionową postawę ciała. Mięsień ten ciągnie się od głowy aż do miednicy i wypełnia przestrzeń zawartą między wyrostkami kolczastymi kręgosłupa a wyrostkami poprzecznymi. Wspomagają go mięśnie brzucha, mięśnie lędźwiowe i mięśnie pasa barkowego.

Postawa prawidłowa to taki kształt ciała wynikający z budowy i nawykowego ustawienia poszczególnych jego części, która sprzyja podstawowym funkcjom organizmu.
Postawa prawidłowa jest takim układem poszczególnych odcinków ciała nie tkniętych zmianami patologicznymi, który:
- zapewnia optymalną jej stabilność,
- wymaga minimalnego wysiłku mięśniowego do jej utrzymania,
- stwarza warunki do optymalnego ułożenia narządów wewnętrznych.
Cechy charakteryzujące postawę prawidłową:
Dobra postawa zależy od:
a) prawidłowego ukształtowania układu kostno-więzadłowego,
b) dobrze rozwiniętego i wydolnego układu mięśniowego,
c) sprawnie działającego układu nerwowego.
Ogólnie postawa prawidłowa charakteryzuje się następującymi cechami:
- prostym ustawieniem głowy,
- fizjologicznymi wygięciami kręgosłupa w płaszczyźnie strzałkowej i prostym kręgosłupem w płaszczyźnie czołowej,
- dobrze wysklepioną klatką piersiową, przednia część klatki piersiowej jest częścią ciała najdalej wysuniętą ku przodowi,
- dobrze podpartą miednicą na głowach kości udowych,
- prostymi kończynami dolnymi i prawidłowo wysklepionymi stopami.

Znaczenie prawidłowej postawy ciała:
- wzgląd estetyczny;
- decyduje o stabilności wyprostowanej pozycji ciała człowieka opierającej się na niewielkich - płaszczyznach stóp;
- warunkuje ekonomiczne wydatkowanie energii ustroju dla zrównoważenia ciała;
- wpływa na właściwe ułożenie narządów wewnętrznych i ich funkcje;

Postawa wadliwa to taki jej stan, w którym nastąpiło zdeformowanie kręgosłupa, klatki piersiowej, miednicy, kończyn dolnych i taki kształt ciała wynikający z budowy i nawykowego ustawienia poszczególnych jego części, który jest niekorzystny dla organizmu.
Wada postawy to odchylenie od ogólnie przyjętych cech postawy prawidłowej, właściwej danej kategorii wieku, płci i typu budowy.
Proste wady postawy określamy niekiedy jako błędy postawy. Zmiany strukturalne oraz różnorodne deformacje w obrębie narządu ruchu nazywamy wadami budowy (np. wady klatki piersiowej, koślawość kolan, skoliozy).

Nieprawidłowa postawa jest wtedy, gdy:
- głowa jest wysunięta do przodu lub pochylona w bok;
- klatka piersiowa płaska, zapadnięta lub zniekształcona, barki wysunięte do przodu, odstające łopatki;
- plecy zgarbione, zaokrąglone;
- znaczne uwypuklenie brzucha;
Podział i przyczyny wad postawy
1. wady wrodzone
a) kości
b) mięśni
2. wady nabyte
a) rozwojowe
b) nawykowe

Wady wrodzone
Do tej grupy należą przypadki z odchyleniami prawidłowej budowy ciała w następstwie czynników, które działały w okresie płodowym. Przyczyny powstawania wad są różne. Niektóre z nich przekazywane są dziedzicznie, do rozwoju innych doszło na skutek zaburzonego wydzielania wewnątrzmacicznego. Bezpośredniej przyczyny innych wad należy upatrywać w czynnikach toksycznych (zatrucia, choroby infekcyjne matki) lub mechanicznych, które działały w różnych okresach życia płodowego.

a) Wady wrodzone kości:
- zaburzenia kostnienia (chondrodysplazje i chondrodystrofie),
- dodatkowe kręgi lub niedorozwój pojedynczego kręgu, kręgi klinowe,
- dodatkowe żebra,
- zrost kręgów,
- kręgozmyk,
- rozszczepy kręgów,
- wrodzony kręcz szyi,
W obrębie kończyn dolnych i stóp spotykamy najczęściej:
- wrodzone zwichnięcia stawu biodrowego,
- asymetrię długości kończyn dolnych,
- wady stóp np.(stopa wydrążona, końsko-szpotawa, piętowa, szpotawa, końska, płaska, płasko-koślawa
b) Wady wrodzone mięśni:
- wrodzona atonia mięśniowa (choroba polega na osłabieniu siły mięśniowej i zaniku tej tkanki),
- postępujący zanik mięśni

Wady nabyte
Mogą być wywołane przebytymi chorobami ? i określamy je terminem rozwojowe ? lub powstają na skutek zaburzenia nawyku prawidłowej postawy ciała ? wady nawykowe

a) Wady nabyte rozwojowe
Powstają najczęściej w wyniku następujących chorób: krzywicy, gruźlicy i choroby Scheuermanna.
b) Wady nabyte nawykowe
Ich przyczyn upatrujemy w trzech sferach czynników, do których należą:
1) czynniki środowiskowe:
- siedzący tryb życia,
- brak ruchu,
- nieprawidłowe obuwie,
- złe oświetlenie, niedobrane ławki, krzesła do wzrostu,
2) czynniki morfologiczne:
- dystonia mięśniowa (zaburzenia napięcia mięśniowego),
3) czynniki fizjologiczne:
- nawyk nieprawidłowej postawy.

Do najczęstszych wad postawy należą:
plecy okrągłe, plecy wklęsłe, plecy wklęsło-okrągłe, plecy płaskie, boczne skrzywienia kręgosłupa-skoliozy, wady statyczne kończyn dolnych.

Rys. 3 Wady postawy w płaszczyźnie strzałkowej:
a-plecy okrągłe, b-plecy wklęsłe, c-plecy wklęsło-okrągłe, d-plecy płaskie.

Plecy okrągłe
Plecy okrągłe to nadmierne uwypuklenie fizjologicznej krzywizny piersiowej. Wada ta charakteryzuje się: osłabieniem mięśni grzbietu, przykurczem mięśni piersiowych, barki są wysunięte do przodu, łopatki odstające. Łokcie i kolana są często w pozycji lekkiego zgięcia.Plecy okrągłe mogą być wrodzone lub nabyte.
Ich najczęstszą przyczyną jest dystonia mięśniowa, czynniki psychiczne (kifoza ?wstydliwych? np.: u dorastających dziewcząt), wady wzroku. Mogą też powstawać w następstwie takich chorób jak: krzywica, gruźlica kręgosłupa, zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa, choroba Scheuermanna (choroba powoduje powolne zginanie się kręgosłupa do przodu).
U dzieci w młodszym wieku szkolnym często przyczyną wady ?pleców okrągłych? jest dystonia mięśniowa (zaburzenie równowagi napięć mięśniowych mięśni grzbietu) i zaniedbanie prawidłowej postawy.

Plecy wklęsłe
Istota tej wady polega na pogłębieniu lordozy lędźwiowej. Sylwetkę charakteryzuje pogłębione wygięcie odcinka lędźwiowego kręgosłupa, zwiększone przodopochylenie miednicy, wypięty brzuch (tzw. przodujący brzuch) i wypięte pośladki. Wada ta może być wrodzona lub nabyta.
Wśród wad nabytych najczęściej obserwuje się plecy wklęsłe na tle dystonii mięśniowej. Mięśnie brzucha, pośladkowe wielkie oraz zginacze stawu kolanowego są osłabione, natomiast nadmiernie napięte i często przykurczone są mięśnie grzbietu odcinka lędźwiowego i zginacze stawu biodrowego.

Plecy wklęsło-okrągłe
Plecy te są wadą postawy, w której występują równocześnie cechy charakterystyczne dla pleców okrągłych i wklęsłych.
U dziecka z tą wadą postawy obserwuje się pogłębienie kifozy piersiowej, wysunięcie głowy i barków do przodu, odstawanie łopatek, pogłębienie lordozy lędźwiowej, zwiększenie przodopochylenia miednicy, wypięty brzuch i uwypuklenie pośladków. Towarzysząca tej wadzie dystonia mięśniowa jest połączeniem dystonii występującej w plecach wklęsłych i okrągłych.

Skolioza
Skolioza jest bocznym skrzywieniem kręgosłupa. Jest to choroba, która polega na wielopłaszczyznowym odchyleniu linii kręgosłupa od stanu prawidłowego. Odchylenie to występuje w płaszczyznach:
- czołowej ? kręgosłupa wygina się w bok, lewo lub prawo;
- strzałkowej ? pogłębia się wygięcie lordotyczne lub kifotyczne;
- poprzecznej ? następuje rotacja kręgów, co prowadzi do powstania garbu.
Istnieje wiele klasyfikacji bocznych skrzywień kręgosłupa. Najczęściej spotykane to:
1. Podział ze względu na wiek:.
- wczesnodziecięce
- dziecięce
- młodzieżowe
2. Ze względu na lokalizację skrzywienia i kierunek wychylenia łuku:
skrzywienia jednołukowe całkowite prawostronne i lewostronne;
skrzywienia jednołukowe odcinkowe piersiowo-prawostronne i piersiowo-lewostronne;
skrzywienia jednołukowe odcinkowe lędźwiowo-prawostronne i lędźwiowo-lewostronne;
skrzywienie dwułukowe piersiowo-prawostronne
i lędźwiowo-lewostronne oraz piersiowo-lewostronne i lędźwiowo-prawostronne.

W zależności od stopnia zaawansowania zmian, wyróżnia się następujące stadia skoliozy (klasyfikacja wg M.Kutzner-Kozińskiej 1981):
- postawa skoliotyczna ? wstępne stadium wady. Występuje asymetria barków, łopatek, trójkątów talii, ale nie dochodzi jeszcze do bocznego skrzywienia;
- skolioza Io ? to skrzywienie, kiedy wartości kątowe nie przekraczają 30o. Zmiany dotyczą układu mięśniowo ? wiązadłowego, bez zniekształceń kostnych;
- skolioza IIo ? skrzywienie o wartościach kątowych 31o-60o. Występują zmiany w kręgach i krążkach międzykręgowych. Kręgosłup ulega zrotowaniu, co objawia się garbem żebrowym;
- skolioza IIIo ? skrzywienie o kącie przekraczającym 60o, z daleko posuniętymi zmianami strukturalnymi jak: torsja i sklinowacenie kręgów, deformacja żeber i miednicy.

Rys.4 Boczne skrzywienia kręgosłupa Io,IIo,IIIo.

Pod względem przyczyn powstawania skoliozy dzielą się na (etiologiczna klasyfikacja Cobba):
- skoliozy funkcjonalne (czynnościowe) ? są to skoliozy, w których nie stwierdza się utrwalonych zmian w budowie kręgosłupa;
- skoliozy strukturalne ? to skoliozy, w których stwierdzamy utrwalone zmiany.

Nieznana przyczyna w większości przypadków powstawania skolioz zmusza do leczenia objawowego. Ogranicza się ono do przeciwdziałania widocznym skutkom choroby. Pilna obserwacja przez rodziców i nauczycieli pozwala na wczesne wykrycie skoliozy i właściwe leczenie, które pozwoli zapobiec późnym następstwom deformacji.
Nie leczona skolioza może prowadzić do:
- zniekształcenia klatki piersiowej,
- uciskania narządów wewnętrznych (serce i płuca), prowadząc do upośledzenia wydolności krążenia i oddychania,
- zmniejszonej sprawności fizycznej,
duszności,
- kompleksu psychicznego, spowodowanego obecnością garbu żebrowego.

Rys.5 Skłon tułowia w przód a-budowa prawidłowa,
b- garb żebrowy.

Wady klatki piersiowej
Zniekształcenia klatki piersiowej zalicza się do wad wrodzonych.
Najczęściej występujące zniekształcenia patologiczne klatki piersiowej to:
- klatka piersiowa kurza,
- klatka piersiowa lejkowata.

Klatka piersiowa kurza ? polega na wysunięciu ku przodowi obwodowej części mostka wraz z najbliższą częścią żeber, które są od boku jakby ściśnięte. Łuki żebrowe często tworzą falistą linię zamiast łukowej. Po nabraniu i zatrzymaniu powietrza w płucach stopień kurzego zniekształcenia zmniejsza się.
Rozróżnia się dwie postacie klatki piersiowej kurzej. W pierwszej postaci uwypuklona jest tylko rękojeść mostka. Położenie trzonu mostka albo jest prawidłowe, albo jest odchylone nieco do tyłu. Druga postać charakteryzuje się wysunięciem do przodu trzonu mostka. Najbardziej ku przodowi sterczy zwykle wyrostek mieczykowaty.

Klatka piersiowa lejkowata ? jest wadą znacznie częściej spotykaną niż klatka piersiowa kurza.
Wada jest następstwem wrodzonego zaburzenia rozwoju przepony lub nieproporcjonalnego rozrostu chrząstek żebrowych w stosunku do jej elementów.
Charakteryzuje się lejkowatym zapadnięciem dolnej części mostka i przylegających odcinków żeber. Na skutek osłabienia mięśni grzbietu, wysunięcia barków do przodu, spłaszczenia klatki piersiowej i wiotczenia mięśni brzucha, przy oddychaniu występują paradoksalne ruchy klatki piersiowej.

Rys.6 Wady klatki piersiowej a-kurza, b- lejkowata.
Wady kończyn dolnych
Zniekształcenia kończyn dolnych w znacznym stopniu wpływają na statykę i postawę ciała. Powstają w wyniku asymetrii w budowie wyżej położonych odcinków ciała, przeciążeń pracą lub są wadami wrodzonymi albo powstają na skutek innych przyczyn.
Wyróżniamy następujące wady kończyn dolnych, dające się w początkowym stadium wyrównać:
- kolana koślawe,
- kolana szpotawe,
- stopa płaska,
- stopa płasko-koślawa,
- stopa wydrążona,

Rys.7 Ustawienie kolan a-kolana proste,
b- kolana koślawe, c-kolana szpotawe.

Kolana koślawe
Wada może być wrodzona lub nabyta. Najczęściej wyróżnia się: koślawość wrodzoną, pokrzywiczą, idiopatyczną, porażeniową, pozapalną, pourazową.
W kolanach koślawych oś podudzia tworzy z osią uda kąt otwarty na zewnątrz, a kostki przyśrodkowe, przy wyprostowanych i zwartych kolanach, są oddalone od siebie o ponad 5 centymetrów.
Za fizjologiczną koślawość uważa się odchylenie od osi przeciętnie 2-3 centymetrów, ale nie większą niż 5 centymetrów.

Rys.8 Kolano koślawe.

W koślawości kolan występują zmiany kostne (skrzywienie kości udowej lub piszczelowej, przerost w stawie kolanowym) i mięśniowo-wiązadłowe, w wyniku których istnieje predyspozycja do zwichnięcia rzepki.
Jeśli wada jest silnie wyrażona po jednej stronie lub jest jednostronna po jednej stronie może wytworzyć się skolioza w odcinku lędźwiowym.

Kolana szpotawe
W tym zniekształceniu kończyny dolne są skręcone do wewnątrz, występuje nadwyprost w stawach kolanowych, mięsnie wewnętrznej strony kończyn dolnych ulegają skróceniu, a po stronie zewnętrznej nadmiernie rozciągają się. Oś podudzia tworzy z osią uda kąt otwarty do wewnątrz.

Rys.9 Kolano szpotawe.

Wady stóp
Stopa swoją budową i funkcją przystosowana jest do dźwigania i elastycznego przenoszenia ciężaru ciała w czasie chodu, do amortyzowania wstrząsów powstających w czasie poruszania się (hamowanie przyśpieszenia kończyny, uderzanie pięty o podłoże).
Prawidłowo wysklepiona stopa dotyka podłoża trzema fizjologicznymi punktami podparcia: piętą, głową pierwszej i głową piątej kości śródstopia.

Rys.10 Fizjologiczne punkty podparcia.

Między tymi punktami przebiegają główne łuki stopy: podłużny przyśrodkowy, podłużny boczny i poprzeczny przedni.
- Łuk podłużny przyśrodkowy zaczyna się na guzie piętowym, obejmuje kość łódkowatą, I klinową i kończy się na głowie I kości śródstopia.
- Łuk podłużny boczny biegnie od guza kości piętowej przez kość sześcienną do głowy V kości śródstopia.
- Łuk poprzeczny przedni jest utworzony przez głowy pięciu kości śródstopia.

Najczęściej występujące wady stóp to:
- stopa płaska
- stopa płasko-koślawa
- stopa szpotawa
- stopa wydrążona
Rzadziej spotykane to:
- stopa końska
- stopa piętowa

Rys.11 Zniekształcenia stopy: a-stopa końska, b- stopa piętowa,
c-stopa szpotawa, d-stopa płaska, e- stopa płasko-koślawa,
f- stopa wydrążona.

Stopa płaska (płaskostopie czynnościowe)
Stopa posiada niski lub obniżający się łuk podłużny, który jest wynikiem niewydolności układu mięśniowo-wiązadłowego. Przeciążenie stopy spotęgowane niewydolnością jej układu doprowadza do zniekształceń, bolesności oraz zaburzenia funkcji.
Płaskostopie jest jednym z bardziej powszechnych dolegliwości stóp. W młodszym wieku szkolnym nie musi dostarczać bodźców bólowych, jednak zaniedbanie i brak korektywy może nieść odległe, negatywne skutki.

Stop płasko-koślawa
Istotą tego zniekształcenia jest ustawienie w nawróceniu kości stępu oraz obniżenie sklepienia podłużnego stopy, najczęściej na tle niewydolności statycznej.

Stopa szpotawa
Jest odwrotnością stopy płasko-koślawej. Charakteryzuje się skręceniem pięty do wewnątrz i oparciem jej na krawędzi zewnętrznej.

Stopa wydrążona
Zniekształcenie charakteryzuje się nadmiernym wysklepieniem, w odcinku między guzem a głowami kości śródstopia, przy równoczesnym skróceniu tego odcinka. Nadmiernemu wysklepieniu stopy towarzyszy szponowate ustawienie palców i skrócenie rozcięgna podeszwowego. Zniekształcenie powoduje skrócenie stopy.
Przyczyną tej wady są anomalie w obrębie dolnego odcinka rdzenia kręgowego oraz zaburzenia równowagi mięśniowej.

Zdrowe stopy są ważnym elementem zdrowia całego organizmu. Stopy chore, zniekształcone utrudniają poruszanie się, sprawiają ból i wpływają na zmęczenie.

Błędy postawy
W wadach postawy często spotyka się nieodpowiednie ustawienie głowy, asymetrię barków czy wadliwe ułożenie i odstawanie łopatek. Takie odchylenia zalicza się do błędów postawy.

Odchylenia w ustawieniu głowy i szyi
W błędach postawy spotyka się często nieodpowiednie ustawienie głowy. Wysunięcie głowy ku przodowi jest najczęściej skutkiem zwiększonej kifozy piersiowej, wad słuchu i wzroku bądź też niedbałej postawy przy różnych czynnościach.
Do rzadziej spotykanych błędów w ustawieniu głowy zalicza się kręcz karku. Deformacja ta powstaje w wyniku niedorozwoju kręgów szyjnych lub mięśni szyi.

Wadliwe ułożenie łopatek
U dzieci w młodszym wieku szkolnym bardzo często można stwierdzić asymetrycznie ułożone lub odstające od płaszczyzny pleców łopatki.
Łopatki wraz ze stawami barkowymi połączone są bardzo luźno ze szkieletem, a mianowicie za pośrednictwem obojczyka w stawie mostkowo-obojczykowym, poza tym mięśnie utrzymują łopatki w ich normalnym ułożeniu.
Każde zaburzenie w czynności mięśni powoduje zmianę ułożenia łopatek i połączonych z nimi stawów barkowych.

Rys.12 Wadliwe ułożenie łopatek.

Zapobieganie i przeciwdziałanie wadom postawy
Wada postawy jest początkiem choroby, której rozwój przebiega skrycie i podstępnie. Skutki nie korygowanych wad poza względami estetycznymi mogą być bardzo niekorzystne.
Wczesne wykrycie nieprawidłowości w postawie ciała może uchronić dziecko przed dalszym ich pogłębianiem i daje gwarancję skutecznego leczenia. Wada postawy wcześnie nie rozpoznana i nie leczona utrwala się, co może doprowadzić do przykrych dolegliwości u człowieka dorosłego.
Jednym z głównych czynników zapobiegających wadom postawy jest ruch. Szczególnie cenne są te formy aktywności ruchowej, które dziecko może kultywować przez całe życie. Należą do nich: pływanie, turystyka piesza i rowerowa, łyżwiarstwo i inne gry sportowe.

Podstawowymi działaniami w zakresie profilaktyki wad postawy wg M.Kutzner-Kozińskiej (1988) są:
- ograniczenie siedzącego trybu życia, zwiększenie ogólnej sprawności ruchowej człowieka,
ze szczególnym uwzględnieniem tych form, dzięki którym są wzmacniane mięśnie grzbietu i brzucha, dobór ćwiczeń mających na celu kształtowanie prawidłowych krzywizn kręgosłupa, a nie ich niwelowanie;
- nauczenie już we wczesnym dzieciństwie, a następnie wyrabiane nawyku utrzymania prawidłowej postawy ciała we wszystkich czynnościach życia, zwłaszcza tych, w których kręgosłup mógłby być przeciążony, przestrzeganie prawidłowej postawy ciała przy pracy i w czasie odpoczynku;
- dostosowanie sprzętów domowych i środowiska, w których przebywamy, do potrzeb i możliwości fizjologicznych naszego kręgosłupa.

.

Bibliografia:
1. Kutzner- Kozińska M., ?Korekcja wad postawy- wychowanie?, Warszawa 1981.
2. A. Bochenek, M. Reicher ?Anatomia człowieka?
3. T. Kasperczyk: ?Wady postawy ciała?
4. Anyżewski J. ?Wady postawy u dzieci? Warszawa 1960, PZWL
5. Bąk S. ?Postawa ciała, jej wady i leczenie? Warszawa 1965, PZWL
6. Nowotny J.; Saulicz E. ?Niektóre zaburzenia statyki ciała i ich korekcja? Katowice 1993, AWF
7. Kołodziej J.,Momoła I., Gimnastyka korekcyjno- kompensacyjna w szkole, Rzeszów 1994.