Układ pokarmowy

Rola pożywienia w organizmie
- budulcowa : białka, sole mineralne
- energetyczna : cukry, tłuszcze, białka
- regulująca : witaminy, sole mineralne, błonnik

1. Białka
- podział :
* roślinne (niepełnowartościowe) - groch, soja, fasola, mąka, kasza
* zwierzęce (pełnowartościowe) - mięso, ryby, drób, mleko, sery

2. Cukry
- podział :
* proste - landrynki, czekolada, lody, ciastka
* złożone - ziemniaki, kasza, mąka

3. Tłuszcze
- podział :
* zwierzęce
* roślinne - oliwa z oliwek, olej
- budowa :
Glicerol i kwasy tłuszczowe

4. Witaminy
- podział :
* rozpuszczalne w wodzie - C, B1, B2, B12
* rozpuszczalne w tłuszczach - A, D, E, K

5. Sole mineralne
- podział :
* makroskładniki
* mikroskładniki

Procesy by dotarł pokarm do żołądka
- rozdrabnianie mechaniczne pokarmu
- trawienie chemiczne
- wchłanianie
- usuwanie nie strawionych resztek - defekacja

Układ pokarmowy :
1. Przewód pokarmowy : Jama ustna -> gardło -> przełyk -> żołądek -> jelito cienkie ?> jelito grube zakończone otworem odbytowym
2. Gruczoły trawienne : ślinianki, wątroby, trzustka

Procesy mechaniczne - żucie, rozcieranie, połykanie, ruchy robaczkowe przełyku
Procesy chemiczne - rozłożenie dużych cząsteczek białek, tłuszczów, węglowodanów na mniejsze cząsteczki.

1. Jama ustna - początkowy odcinek przewodu pokarmowego, ograniczają ją od przodu wargi, po bokach policzki, od góry podniebienie, z tyłu jama ustna łączy się z gardłem.

2. Podniebienie - łukowate sklepienie, oddziela jamę ustną od jamy nosowej, część przednia jest twarda, ponieważ rozpięta jest na kostnym rusztowaniu, ku tyłowi przechodzi ono w miękkie podniebienie, od którego w części środkowej odchodzi tzw. Języczek podniebienny

3. Język - zbudowany z mięśni poprzecznie prążkowanych, położony w dnie jamy ustnej, bierze udział w formowaniu kęsów pokarmowych i przesuwaniu ich do gardła.

4. Zęby - 32 zęby - 16 u góry, 16 na dole. Są : siekacze (8), kły (4), przedtrzonowe (8), trzonowe (12).
Składają się z : korony, szyjki, korzenia. Zbudowane są z zębiny - rodzaju tkanki kostnej.

5. Ślinianki - do jamy ustnej uchodzą przewody gruczołów ślinowych małych i dużych. Małe gruczoły ślinowe rozsiane są na całej powierzchni błony śluzowej jamy ustnej. Do dużych zwanych śliniankami, zaliczamy : ślinianki przyuszne, podżuchwowe i podjęzykowe.

6. Ślina - zawiera enzym (ptialinę), która zapoczątkowuje rozkład wielocukru. Służy do zwilżania i zlepiania w kęsy rozdrobnionego pokarmu. Działa bakteriobójczo.

7. Gardziel - wydzielona część jamy ustnej, łączy się z jamą gardła. W gardzieli symetrycznie po obu stronach leżą migdałki podniebne.

8. Gardło - wspólny odcinek dróg oddechowych i pokarmowych łączy gardziel z przełykiem.

9. Przełyk - przewód długości około 25-30 cm, łączy gardło z żołądkiem, w ścianach przełyku znajdują się mięśnie gładkie. Skurcze tych mięśni powodują przesuwanie się kęsów pokarmowych w kierunku żołądka.

10. Żołądek - zlokalizowana między przełykiem, a dwunastnicą. Jest przejściowym zbiornikiem pokarmu. Ściany żołądka przebite są dwoma otworami : górny nosi nazwę - wpust, dolny - odźwiernik. W żołądku są mięśnie gładkie, i wysłana jest wysłana wewnątrz błoną śluzową, w której znajdują się liczne gruczoły żołądkowe. Wydzielina tych gruczołów nazywa się sokiem żołądkowych.

Skład soku żołądkowego :
- enzymy trawienne :
* podpuszczka - ścina białko zawarte w mleku
* pepsyna - rozrywa długie łańcuchy białek, zapoczątkowuje proces ich rozkładu
- kwas solny :
* uaktywnia enzym soku żołądkowego - pepsynę
* ma właściwości bakteriobójcze
- śluz :
* zabezpiecza błonę żołądka przed samotrawieniem
* zmniejsza tarcie powstałe przy przechodzenia pokarmu

11. Jelito cienkie - (4-5m długości) dzieli się na 3 odcinki : dwunastnic, jelito czcze i jelito kręte.

12. Dwunastnica - (około 25cm długości) jest początkowym odcinkiem jelita cienkiego, ma kształt podkowy. Uchodzą do niej przewody wyprowadzające dwóch największych gruczołów trawiennych : wątroby i trzustki.

13. Sok trzustkowy - bezbarwny płyn wydzielany przez trzustkę, zawiera mieszaninę enzymów trawiennych.
* trypsyna - doprowadza zapoczątkowany w żołądku rozkład białek do końca, tzn. do postaci aminokwasów
* amylaza - działa podobnie jak zawarta w ślinie ptialina, rozkładając wielocukry do postaci prostszej.
* lipaza - rozkłada tłuszcze do postaci glicerolu i kwasów tłuszczowych.

14. Żółć - aktywuje enzymy trzustkowe (zwłaszcza lipazę), powoduje rozbijanie tłuszczów na drobne kuleczki, co ułatwia działanie lipazy.

15. Kosmki jelitowe - pokrywają powierzchnię błony śluzowej jelita cienkiego. Część składników pokarmowych, głównie tłuszczem wchłonięte do układu limfatycznego i przez przewód piersiowy limfatyczny odprowadza do układu żylnego.

16. Jelito grube - Nie strawione resztki pokarmowe przesuwają się do jelita grubego, stanowi ono końcowy odcinek układu pokarmowego, długości około 1,5 m.

17. Wątroba - waży około 1,5kg, ma ciemnoczerwone zabarwienie, dlatego bo duża ilość krwi przepływa przez nią. Pęcherzyk żółciowy - zbiornik żółci wytwarzanej w wątrobie.

Funkcje wątroby:
* wytwarzanie żółci
* magazynowanie i przemiana tłuszczów, białek, witamin i węglowodanów ; węglowodany gromadzone są w wątrobie w postaci glikogenu (wielocukru).

18. Trzustka - długi, wąski gruczoł (15-20 cm) barwy szaroróżowej lub żółtoróżowej.

Funkcje trzustki:
* wytwarzanie soku trzustkowego
* produkowanie hormonów : insuliny i glukagon, regulują one przemianę węglowodanów w organizmie.