Jean-Baptiste Lamarck - życie i teoria ewolucji.

Jean-Baptiste Pierre Antoine de Monet, Chevalier de Lamarck urodził się 1 sierpnia 1744 roku, w niewielkiej miejscowości Bazentin-le-Petit na północy Francji. Był najmłodszym z jedenastu rodzeństwa w rodzinie o długich tradycjach wojskowych - ojciec i kilku starszych braci byli żołnierzami. Młody Lamarck wstąpił do jezuickiego seminarium w Amiens około roku 1756, lecz w niedługim czasie po śmierci ojca w 1760r., opuścił je by wstąpić do francuskiej armii, stacjonującej latem 1761 r. w Niemczech. Już w czasie pierwszej bitwy w Wojnie siedmioletniej zasłynął wybitną odwagą na polu walki i został mianowany oficerem. Po ogłoszeniu pokoju w 1763r., Lamarck spędził 5 lat w garnizonie na południu Francji. Rana, którą poniósł w wyniku nieszczęśliwego wypadku, zmusiła go do opuszczenia armii. Przez krótki okres pracował jako kasjer bankowy w Paryżu.
Zaczął studiować medycynę i botanikę, i szybko stał się ekspertem w tych dziedzinach. W 1778 roku opublikował pierwszą książkę - 3-częściową ?Flore Franaise? na temat szaty roślinnej Francji. Rok później, w 1779, z pomocą Georges-Louis Leclerc i Comte de Buffon został członkiem Francuskiej Akademii Nauk.
Po sukcesie pierwszego dzieła Lamarck?owi zaproponowano stanowisko asystenta botaniki w Jardin des Plantem - królewskim ogrodzie botanicznym, który był jednocześnie centrum nauk medycznych i biologicznych badań.
W czasie podróży po Europie w 1781 roku był prywatnym korepetytorem syna Comte?go de Buffon?a. Kontynuował nisko płatną pracę asystenta w Jardin des Plantem, żyjąc w ubóstwie. W dodatku musiał bronić się przed zwolnieniem z Francuskiej Akademii Nauk, gdzie przeprowadzano cięcie kosztów w biurokracji. Wszystko to do 1793 rok. Tego roku Ludwik XVI i Maria Antonina zostali ścięci na gilotynie, a Jardin des Plantem przekształcono w Muse National d'Histoire Naturelle - Muzeum Narodowe Historii Naturalnej, czego od dawna domagał się Lamarck. Miało być prowadzone przez 12 profesorów różnych dziedzin. Lamarck?owi przypadła katedra historii naturalnej robaków i insektów(ogólnie -bezkręgowców), o czym nie miał pojęcia.
Dla usprawiedliwienia Lamarck?a trzeba dodać, że do czasów Linneusza niewielu biologów uważało bezkręgowce za temat warty badań naukowych. Zbiór bezkręgowców w Muzeum był duży i nieustannie się powiększający, ale źle zorganizowany i sklasyfikowany. Mimo że teoretycznie wszyscy profesorowie Muzeum byli równi rangą, katedra Lamarck?a była najmniej prestiżowa. Lamarck dostrzegł jednak ogromną możliwość nauki i stworzenia nowego działu biologii. Mnogość i różnorodność insektów postrzegał jako bogate źródło do badań.
Lamarck znalazł nawet czas na napisanie rozpraw z fizyki i meteorologii, uwzględniając nawet nietypowe zjawiska pogodowe.
Jednak dorobek Lamarck?a nigdy nie stał się popularny za jego życia, i Lamarck nie otrzymał respektu czy prestiżu, jakie spodobałyby się jego patronowi Buffon?owi czy koledze Cuvier?owi. Cuvier szanował osiągnięcia Lamarck?a w dziedzinie bezkręgowców, ale całkowicie pomijał jego teorię ewolucji; używał nawet swych wpływów by ją zdyskredytować.
Większość życia Lamarck?a było nieustanną walką z biedą. Na domiar złego od około 1818 roku zaczął tracić wzrok, a ostatnie lata życia przeżył będąc już ślepym. Opiekę nad nim sprawowała przywiązana córka(żenił się cztery razy). Kiedy zmarł 28 grudnia 1829 roku w Paryżu, pogrzeb był bardzo skromny, mimo że mowę pożegnalna wygłosił przyjaciel Geoffroy Saint-Hilaire. Złożono go w wynajętym grobie. Po 5 latach jego ciało zostało przeniesione, ale nie wiadomo dziś, gdzie znajdują się szczątki.

Teoria rewolucji J.B Lamarcka

Pierwszą naukową teorię ewolucji przedstawił w roku 1809 uczony francuski Jan Baptysta Lamarck w dziele ?Filozofia zoologii?. Teoria ta nie zdobyła po ogłoszeniu żądanego uznania i została zignorowana przez ogromną większość przyrodników. Lamarck uważał, że zmiany organizmów żywych w trakcie ich rozwoju osobniczego wynikają z dwóch przyczyn:
1. warunków wewnętrznych, czyli oddziaływania tzw. fluidów wewnętrznych,
2. warunków zewnętrznych, w jakich znalazły się organizmy.
Podstawowe znaczenie Lamarck przypisywał ruchom ?fluidów wewnętrznych?, (czyli tzw. sile życiowej, ?czuciu wewnętrznemu?), umożliwiały one bowiem organizmom uzyskiwanie coraz to wyższego stopnia uorganizmowania. ?Siła życiowa? spowodował, między innymi, przejście od skrzelodyszności do płucodyszności, od zmiennocieplności po stałocieplność, rozwój układu krwionośnego, nerwowego. Czynniki zewnętrzne miały wpływać jedynie na różnicowanie się organizmów w ramach danego stopnia organizacji. Lamarck sądził, że mechanizm takich zróżnicowań uzależniony jest od ?pobudliwości? organizmów. U roślin, które jego zdaniem są niepobudliwe, wpływ warunków zewnętrznych jest bezpośredni i wywołuje zmiany szybciej niż u zwierząt. Natomiast zwierzęta reagują na zmieniające się warunki ich życia przede wszystkim pośrednio ? poprzez układ nerwowy. Lamarck sformułował dwa prawa wyjaśniające, w jaki sposób organizmy mogą się drogą pośrednią trwale zmieniać i różnicować:
1. używanie narządu (zwłaszcza częstsze i dłużej trwające) wzmacnia go stopniowo, rozwija i powiększa, podczas gdy stałe naużywanie osłabia, doprowadza z czasem do jego zaniku
2. każda cecha osobnika wytworzona i rozwinięta lub zredukowana pod wpływem otoczenia, stałego używania bądź nieużywania określonego narządu, jest dziedziczna.
Według tych założeń stałe używanie lub nieużywanie określonego narządu miało powodować, w odpowiednich warunkach środowiska, rozwój jednych narządów(np. zwiększenie płaszczyzn przednich odnóży u kreta i turkucia podjadka), a redukcję innych(uwstecznienie oczu u kreta). W podobny sposób, zdaniem Lamaicka, powstały długie nogi i szyja u żyraf, a także długie nogi ptaków z rzędu brodzących(bocian, czapla i inne). Nabyte w trakcie życia osobniczego zmiany byłyby więc dziedziczone i utrwalane z pokolenia na pokolenie.
U podstaw teorii rewolucji Lamaicka leżały odmienne poglądy na temat systemu klasyfikacji. Lamarck tworząc swój system, w przeciwieństwie do Linneusza, wyszedł nie od jednostek najniższych, lecz od kategorii najobszerniejszych i najwyższych w systemie ? od poziomów organizacji. W obrębie każdej z takich kategorii wydzielił ściśle ze sobą spokrewnione jednostki niższe: rodzaje i gatunki. Twierdził on, że wskutek powolności zmian ewolucyjnych między poszczególnymi gatunkami nie ma ostrych przejść, a jeżeli takie występują, znaczy to, że formy pośrednie są jeszcze nieznane lub też wyginęły.
Zignorowanie teorii Lamaicka przez większość współczesnych mu przyrodników miało kilka przyczyn. Autor ?Filozofii zoologii? nie przedstawił żadnych faktów, które mogłyby przekonać o istnieniu ewolucji. Przyjęty przez niego mechanizm przekształceń ewolucyjnych oparty był na idealistycznej w swej naturze koncepcji ruchów fluidów wewnętrznych oraz dziedziczenia cech nabytych.
Zakładając celowość w działaniu ?siły życiowej?, poprzez osiągnięcie coraz to wyższych poziomów organizacji w trakcie ewolucji, teoria Lamrcka stała się sprzeczna ze znanymi już wówczas faktami z zakresu paleontologii rozwiniętej przez jego przyjaciela Cuviera. Skamieniałe szczątki zwierząt kopalnych wskazywały bowiem, że w przeszłości wymarły nie tylko organizmy prymitywne, ale także szereg ssaków, zwierząt najdoskonalszych według założeń tej teorii.

Bibliografia:
?Biologia? ze ślimakiem
?Biologia? Villee