Renesansowa koncepcja życia - Sępa-Szarzyńskiego, Kochanowskiego i Skargi.

Zycie ludzkie pojmowal poeta jako ustawiczny boj, ciagla walke ducha z szatanem. Sonet "O nietrwalej milosci rzeczy swiata tego" d- czlowiek zmuszony jest przezywac wciaz dramatyczny konflikt, poniewaz tkwia w nim sprzeczne uczucia, a mianowicie "z zywiolow utworzone cialo (...) zawodzi dusze, ktorej wszystko mali". Cialo pojmowane jest zgodnie ze sredniowiecznymi pogladami jako :siedlisko grzechu, pragnie milosci rzeczy swiata tego",a wiec bogactwa, wladzy, slawy i rokoszy. Natomiast tesknoty duszy sa trudne do zaspokojenia, poniewaz jej celem jest wieczna i prawa pieknosc, czyli Bog i zjednoczenie sie z nim. Autor przedstawia wewnetrzne zmagania, walke sprzecznych dazen, wchodzac w ten sposob w obreb tematyki filozoficznej.

Filozofia rozumiana jako caloksztalt pogladopw na zycie pasjonowala czlowieka od zarania dziejow. Nie tylko zmienila sie wraz z uplywem czasu, ale takze stawala sie wyroznikiem epok w dziejach ludzkosci. Kiedy slyszymy slowo "renesans" lub "sredniowiecze", na mysl nasuwaja sie nam przede wszystkim prady filozoficzne tych epok. Wiemy o nich dzieki tworczosci dawnych pisarzy, poniewaz to wlasnie oni poswiecili sie czesto rozwazaniom nad sensem i wartoscia zycia ludzkiego. Przyjzyjmy sie blizej co w swoich utworach pisali na ten temat przedstawiciele polskiego renesansu.

Charakterystycznymi elementami renesansu byl humanizm i zafascynowanie kultura antyczna. Autorzy renesansowi zaczerpneli model szczesliwego zycia z dziel starozytnych. Za dobry przyklad moze tu posluzyc filozofia horacjanizmu, pojawiajacego sie w utworach Jana Kochanowskiego. Horacjanizm byl pradem filozoficznym stworoznym przez rzymskiego poete Horacego, laczacym w sobie zalozenia dwoch kierunkow filozofii antycznej - stoicyzmu i epikureizmu. Epikureizm jako droge do szcecia wskazywal rozsadne, spokojne, sprawiedliwe zycie, ktorego celem bylo czerpanie przyjemnosci z roznych doczesnych uciech - dobrego jadla i napoju, czy przebywania w otoczeniu pieknej przyrody. Idea przewodnia stoicyzmu byla natomiast absolutna obojetnosc zarowno na przyjemnosci, jak i na nieszcescia, surowa cnota, wyzbycie sie wszelkich namietnosci, zycie zgodnie z natura i rozumem. Jak wygladala synteza obu tych sprzecznych wydawaloby sie, zalecen w tworczosci Jana Kochanowskiego? Za odpowiedz na to pytanie niech posluzy nam "Piesn IX" z "Ksiag Pierwszych". W pierwszej strofie zacheca czytelnika w mysl filozofii epikurejskiej do korzystania z prostych przyjemnosci. Stoicyzm nakazuje jednak umiar, poniewaz czlowiek nie jest w stanei przewidziec biegu przyszlych wydazen. Dlatego tez nie powinien przyzwyczajac sie zanadto do posiadanych dobr, ktore moze w kazdej chwili zrzadzeniem losu stracic. Wyroki opatrznosci sa niewzruszone, a walka z przeciwnosciami losu skazana jest na niepowodzenie. Warunkiem szczesliwego zycia jest zatem odnalezienei granicy pomiedzy korzystaniem z dobr materialnych a szkodliwym uzaleznienei sie od zbytkow.

W "Piesni swietojanskiej o Sobotce" Jan Kochanowski przedstawia miejsce, w ktorym czlowiek moze osiagnac szcescie. Wym miejscem jest poprostu wies, ukazana przez poete jako spokojna kraina, gdzie ludzie zyja przyjemnie i beztrosko. Przyroda sprzyja czlowiekowi w jego pracy, obdarowujac go swoimi bogactwami. Krowy pasa sie na lace w zasadzie bez nadzoru pasterza, umialajacego sobie czas gra na fujarce, a zboe rosnie w polu i az prosi sie aby je skosic. WIes, odizolowana od reszty swiata, jest samowystarczalna. Tworzy idealna podstawe szczesliwego zycia. Niezbednymi skladnikami cnoty, czyli ziemskiego szczescia, byl dla ludzi renesansu patriotyzm i poczucie obywatelskiego obowiazku. "Piesn o spustoszeniu Podola" Kochanowskiego zawiera wskazowki dla Polakow, jak bronic powinni kraju przed najazdami nieprzyjaciela. Autor pragnie obudzic w czytelniku zapal do czynnej walki przeciwko wrogom Polski. Troska o dobro ojczyzny stawiana jest ponad osobistymi majatkami i wygoda. W "piesni o cnocie" Kochanowski zawarl refleksje, ze to wlasnie oddanie sluzbie krajowi jest najwyzsza wartoscia, ktorej nei jest w stanei odebrac jej posiadaczowi ani los, ani inny czlowiek. "Piesn o dobrej slawie" zawiera z kolei pouczenie, ze w zyciu nalezy kierowac sie darem Boga, jakim jest rozum. Nie nalezy dazyc do czerpania radosci tylko z dobr materialnych.

Wazniejsze od nich jest dobre imie, ktore przetrwa wlasciciela po jego godziwie przebytym zyciu. Droga do cnoty albo tytuowej "dobrej slawy" jest korzystanie z przyrodzonych talentow ku wsparciu ojczyzny.

Wspolczesny Kochanowskiemu ksiadz Piotr Skarga w swoich "Kazaniach sejmowych" takze nakresla podobny wzorzec godnego zycia. Przestrzega Polakow przed glupota, niedbaloscia i zloscia, przywarami szkodzacymi ojczyznie. Skarga dobitnie potepia rowniez pyche i chciwosc szlachty, przedkladajacej swe osobiste interesy ponad dobro calego narodu. Ojczyzne Skarga porownuje do matki troszczacej sie o swoje dzieci obywateli. Taka metafora ma obudzic w sluchaczu kazania sumienie, sklonic do refleksji i poprawy. Korzystajac z charakterystycznego dla kazania moralizatorskiego stylu, ksiadz Piotr Skarga w gruncie rzeczy przekazuje jego odbiorcom te same wartosci, o ktorych pisze Jan Kochanowski. Dowodzi to zmian, jakie zaszly pod wplywem odrodzenia w naukach Kosciola - odejscia od sredniowiecznej ascezy i teocentryzmu.

Podsumowujac, mozna z cala pewnoscia stwierdzic, ze renesans przywrocil czlowiekowi wiare w mozliwosc spedzenia szczesliwego zycia na ziemi. Zycie stawalo sie godne dzieki patriotyzmowi i spolecznej swiadomosci - wartosciom, ktore sa w moich oczach daleko potrzebniejsze od surowej wstrzemiezliwosci oraz oddania modlitwom, zalecanych przez sredniowiecze.